Beathafhéinscríbhinn
Naoimh Treasa leis an Leanbh Íosa.

An tAth. Benedicht, O.C.D.
d'aistrigh ón bhFrainncís.

Roimh-fhocal.

Is ró-mhithid dúinn-ne, na Gaedheala, "L'Histoire d'une
Ame," .i. Beathafhéinscríbhinn N. Treasa leis an Leanbh Íosa, do
bheith againn 'i dteangain mhilis bhlasta bhuig ár náisiúin féin':
go mór-mór anois, tar héis a Canóndúcháin, ó's rud é go bhfuil
sí dá h-onórú ar fuaid an domhain mhóir ó eirghe na gréine go dtí
a fuinneadh, agus go bhfuil an leabhar iongantach taitneamhach
doimhin sin do scríobh sí, go bhfuil sin d'á léigheamh i dteangthacha
iolardha na náisiún agus i gcanamhaintí na dtreabh. Mar tá brí
éigin agus cumhracht ósnádurtha ag gabháil tré gahc leathanach den
leabhar sin a théigheas i bhfeidhm i gcroidhe an duine, agus a tharrain-
geas chun Dé é. Bíodh a fhiadhnaise sin ar na daionibh clúmhala
léigheanta do tháinic isteach 'san Eaglais Chatoilicigh nó do hiom-
puigheadh ar ais chun De ó bhealach a n-aimhleasa tré léightheóireacht
an leabhair sin "L'Histoire d'une Ame." Ní h-áidhbhéil a rádh
go bhfuil sé ar phríomh-leabhraí spioradálta na h-Eaglaise anois,
agus mairfidh sé, leis, mar ní théigheann leabhar den tsaghas sin
i seandacht a choidhche.

Is fearr go mall ná go ró-mhall, deirtear, agus táimíd ag
brath ar an aistriúchán Gaedhealach de "L'Histoire d'une Ame"
do chur i gcló anois fá dheire thiar. Ach sul má sgaoilfimíd an
Scéal féin chugaibh, a léightheóirí geanúla, béidir go mba mhaith
libh a fhios a bheith agaibh go cruinn céard a thug ar Ste. Thérése
de l'Enfant Jésus scéal a beatha do scríobhadh, cé'n chionntsiocair
a bhí le "L'Histoire d'une Ame." Éistfimíd mar sin go fóill
beag leis an deirbhshiúr is sine le Therese féin .i. Máire, do
chuiaidh isteach i gCarmal Lisieux roimh Therese agus a mhaireann
an fós (an tSr. Máire le Croidhe ró-naofa Íosa a hainm).
Seo mar a innsigheann sí 'sna Tuarascbhála Canóndacha:

"I dtús na bliana 1895 is eadh do thárla seo. Tránóna
geimhridh amháin, ag an gcaitheamh-aimsire bhíomar i gcuideacht' a
chéile, san tseaomra, cois na teineadh, an Mháthair Airchinneach .i.
an tSr. Agnès de Jésus (Pauline), an tSr. Thérèse agus mé féin.
Do chrom an tSr. Thérèse ar roinnt eachtraí do bhain le n-a
leanbhánacht a dh'innseacht dúinn. Leis, dubhras féin ós íseal

leis an Mháthair Airchinneach: 'An féidir, a Mháthair, go dtug-
ann tusa cead do'n tSr. Thérèse bheith ag ceapadh filíochta leis
an nduine seo agus an duine eile úd do shásamh, agus nach gcuir-
eann tú d'ualach uirthe scéal a leanbhánachta do scríobhadh?
Cad é mar chailliúnt dúinn-ne, dá bhfághadh an tSr. Thérèse bás,
agus go gcaillfimís mion-tuairisgí a naoidheandachta a bhfuil
spéis chómh mór sin againn ionnta!' Do smaointigh an Mháthair
Agnès tamaillín, agus annsin dhruid sí anonn leis an tSr.
Thérèse. Bhí sise ag meangadh gháiridhe, cionn's gur chuala sí,
béidir, rud éigin dá ndubhramar, agus gur shíl sí go raibh fonn
orainn greann a dhéanamh. D'órduigh an Mháthair Agnès di scéal
a leanbhánachta do scríobhadh, agus adubhairt léithe go mba mhaith
léithe féin an scéal sin a fháil mar bhronntanas i gcóir a Lá-
fhéile (an 21adh Eanair)."

Chuir an tSr. Thérèse chun na hoibre go húmhal ómósach, agus do
scríobhadh sí píosa anois is aríst do réir mar a bhíodh ionbhaidh
aici, i riocht is gur chríochnuigh sí a scríbhinn i dtús na bliana
1896. Bhí sí tar héis blaiin do chaitheamh leis an obair. Tháinic
an 20adh Eanair, figil lá fhéile N. Agnès; agus um thránóna an
lae sin, ar theacht isteach ins an Chóraidh do'n tSr. Thérèse i
gcóir na h-urnuighe, chuaidh sí anonn mar a raibh an Mháthair Air-
chinneach (an Mháthair Agnès de Jésus), gur leig sí í féin ar a
glúine ós a comhair, agus gur sheachaid di an láimhscríbhinn 'n-a
raibh scéal a leanbhánachta scríobhtha. Do chrom an Mháthair Agnès
a ceann ag gabháil a buidheachais léithe, ghlac sí an láimhscríbhinn,
agus chuir uaithi ar a suidheachán í gan í a dh'oscailt.

D'imigh mí agus dhá mhí thart, agus ní raibh se d'ionbhaidh ag an
Mháthair Agnès an scríbhinn do léigheamh. Ach níor fhéad sí gan
fíor-shubháilceas a deirbhshiúra do thabhairt faoi ndeara, mar níor
thaisbeán sí seo aon fhiosracht faoi'n láimhscríbhinn, ná níor chuir
sí ceist ar an Mháthair Agnès ariamh fúithi, na níor fhiafruigh dhi
cé'n bharamhail a bhí aici d'á saothar. Agus nuair adubhairt an
Mháthair Urr. uaithe féin léithe nár léigh sí fós í, níor thaisbeán
sí an mhí-shástacht ba lugha ar bith.

Fá dheoidh, i n-earrach na bliana céadna 1896, nuair a bhí
a téarma mar uachtarán curtha isteach ag an Máthair Agnès,
bhí deis aici an láimhscríbhinn do léigheamh, agus chonnaic
sí cé mar do bhí bunáite na scríbhinne ag cur síos ar
naoidheandacht agus ar leanbhánacht na Sr. Thérèse; agus
b'shin é an rud do h-iarradh uirthe, leis. Ní raibh ach tuairisg

an-ghearr ar a beatha 'san Chlochar. B'é teidiol do thug an tSr
Thérèse féin ar a scríbhinn ná: "Histoire printanière d'une
petite Fleur blanche." Is ionann an scríbhinn sin agus an chéad
ocht gcaibidil de'n leabhar "L'Histoire d'une Ame." An t-é
a léighfeas iad, bhéarfaidh sé fá ndeara an stíl saoráideach
oscailteach "intime" ata ionnta - páiste ag labhairt le n-a
máthair ó n-a croidhe amach.

Ach cheana, bhí an Mháthair Agnès go h-an-bhuartha faoi rádh is nár
scríobh an tSr. Thérèse tuasrsgabháil éigin ar a beatha 'san Charmal
freisin. Céard a bhí le déanamh? Ní raibh sí féin 'n-a h-uachta-
rán a thuille, agus mar sin de ní fhéadfadh sí a chur de dhualgas
ar a dheirbhshiúr leanacht d'á scéal; agus annsin aríst, shíl sí go
mbéidir nach dtuigfeadh an Mháthair Airchinneach nua .i. an Mháthair
M. Gonzaga, tábhacht an scéil sin, fé mar do thuig sí féin é.
Agus mar sin de níor leómhuigh sí labhairt léithe faoi. Ach faoi
dheire thiar, nuair do chonnaic sí go raibh Thérèse tinn, agus go
raibh faitíos uirthi go bhfuighbheadh sí bás go luath, níor fhéad sí gan
labhairt leis an Mháthair Airchinneadh. An 2adh lá de mhí an
Mheithimh 1897 a bhí ann, cheithre mhí roimh bás an Naoimhín. Um
thránóna an lae sin, chuaidh an Mháthair Agnès go seomra na
Máthar Urr. M. Gonzaga agus adubhairt léithe: "A Mháthair,
ní fhéadaim suaimhneas a bheith agam go n-innsighidh mé rún duit.
Nuair a bhíos-sa i m'uachtarán, do scríobh an tSr. Thérèse cunntas
dom ar a leanbhánacht, d'fhonn pléisiúr do thabhairt dom agus do
réir mar d'órduigheas féin di a dhéanamh. An lá cheana, do
léigheas an cunntas sin, agus tá sé go h-áluinn ar fad agus go
simplí taitneamhach. Ach sílim féin gur rí-bheag a gheobhfá ann
le tásg ar an tSr. Thérèse do chur le chéile tar héis a báis, mar
níl cur-síos ar bith ann ar a beatha 'san Chlochar. Anois, dá
dtugthá-sa órdú dhi, tiocfadh leis an tSr. Thérèse neithe i bhfad ní
b'áilne do scríobhadh ná mar atá scríobhtha aice."

D'aontuigh an Mháthair M. Gonzaga le sin a dhéanamh, agus an
lá dár gcionn d'órduigh sí don tSr. Thérèse leanacht de scéal a
bheatha. Rug Thérèse ar a peann aríst, cidh go raibh sí go tinn
lag fann. Ba mhór an strómh uirthe an dara scríbhinn seo do chur
lé chéile, mar gheall ar an breóiteacht agus mar gheall ar an gcaoi
a mbíodh na nóibhísigh ag teacht chuici i gcomhnuí ag iarraidh comhairle
uirthe. "Ní'l a fhios agam céard atáim a' scríobhadh," dubhairt
sí lá amháin. Agus lá eile a raibh sí go h-an-tuirseach ar fad,
dubhairt sí: "Táim ag scríobhadh i dtaobh na carthannachta; ní

thig liom scríobhadh mar ba mhaith liom; ní thig liom mo chuid
smaointe do nochtadh i gceart, ach mar sin féin d'éirigh liom an
rud a bhí ar m'aigne do chur síos. Caithfidh tusa an scríbhinn
seo do cheartú, agus déan í do cheartú leis, gan scrupall." Lá
eile fós dubhairt sí leis an Mháthair Agnès: "A Mháthair
ionmhuin, bíodh a fhios agat, má tá rud ar bith a cheapfas tusa badh
cheart a chur le scríbhinn mo bheatha nó do bhaint di, go mbéad-sa
ar aon intinn ar fad leat 'sna rudaí sin. Cuimhingh air sin i
gcomhnuí, agus ná bíodh scrupall ar bith agat."

I dtús míosa an Iúil 1897 do sguir sí de'n scríobhnóireacht.
Ní raibh innti a thuille a dhéanamh. Tá an leathanach deiridh scríobhtha
le peann-luaidhe, mar bhí sí ró-lag leis an peann do láimhseáil.
Tá an abairt deireannach scríobhtha go mí-chinnte neamh-chothrom.
Nárbh fhéidir linn a rádh: Sin é an Naoimhín go fann, nuair a
thuiteas an peann as a láimh.

"Tá mo sháith scríobhtha agam, béidh go leor ann do chách, ach
amháin do na bealaigh neamh-choitianta," ar sise leis an Mh. Agnès.

Is ionann an dara scríbhinn sin agus na caibidil IX., agus X.
de "L'Histoire d'une Ame" (Edition complète, 1923).
Is ar son a deirbhshiúra Máire (an tSr. Marie de Sacré Coeur-)
do scríobh Thérèse caibidiol XI., 'san mbliain 1896. Agus tar
héis a báis do scríobh na mná-rialta féin an caibidiol deir-
eannach (XII.).

Mar sin de, tá againn i "L'Histoire d'une Ame" trí cinn de
láimhscríbhinní (gan caibidiol xii. do chóimhreamh), mar atá:
(I) Caibidil I.-VIII. do'n Mháthair Agnès (a deirbhshiúr Pauline),
do scríobhadh i rith na bliana 1895; (2) Caibidil IX.-X., don
Mháthair M. Gonzaga, do scríobhadh i gcaitheamh míosa an Mheithimh
1897; (3) Caibidiol XI. don tSr. Marie du Sacrè-Coeur (a
deirbhshiúr Marie), do scríobhadh i mí Meadhon-Fhoghmhair, 1896.

Seo dhaoibh anois na láimh-scríbhinní sin díreach mar a tháinic-
eadar ó pheann N. Thérèse de l'Enfant Jésus féin, ach amháin go
bhfuilid roinnte 'n-a gcaibidil annseo. Muna bhfághaidh sibh fíor-
áilneacht agus líomhthacht bhog na Frainncíse bhunaidh ar an aistriú-
chán seo, bíodh a mhilleán sin orm-sa. Deir na h-Eadáiligh:
"Traduttore traditore," agus is dócha go bhfuil cuid mhór den
cheart acubh; ach 'n-a dhiaidh sin caithfear na h-aistriúcháin a
dhéanamh.

Is mian liom mo mhór-bhuidheachas do chur i n-umhail annseo do'n

Dr. Pádraic de Brún, Ollamh i Mágh Nuadhat, ar son an chineál-
tais le n-ar chuir sé leagan breá Gaedhealach ar na giotaí filidh-
eachta a bhí 'san leabhar ó n-a ndearnas an t-aistriú seo. Is mór
an feabhas agus an slacht ar an leabhaar seo an fhilidheacht sin ó
dhuine de na filí is mó cáil d'á bhfuil againn i gClár Fódla indiu.

Is mian liom fós mo bhuidheachas do ghabháIl ó mo chroidhe amach le
Mnáibh-Rialta Lúghaidh Naomhtha i gClochar Choillte Mágha, mar is
iad atá a' foillsiú an leabhair seo, agus is iad a thóg costas na
clódóireachta agus a duadh agus a deacrachtaí ortha féin go
flaitheamhlach. Muna mbéadh an chaoi ar chuidigheadar liom an
t-aistriú do dhéanamh, agus muna mbéadh an chaoi ar chuireadar
rompa an LS. a dh'fhoillsiú i n-aimhdheoin an chostais, ní bheadh an
leabhar seo ar fáil indiu, ná a choidhche béidir! Pé slacht atá
ar an leabhar anois, idir phioctúirí agus eile, bíodh a bhuidheachas
sin ag cách ar fhlaitheamhlacht fhíor-Ghaedhealaigh na mBan-rialta sin
a bhfuil comhnuí ortha 'san Iarthar Órdha mar a maireann an t-sean-
spioraid Ghaedhealach i gcomhnuí. Ná cuirtear im' leith-se ach pé
locht nó lúb-ar-lár atá ann.

Is cóir dhom freisin mo bhuidheachas féin agus buidheachas na
mBan-rialta réamhráidhte do thabhairt do Bhainisteoir an Irish
Homeland as ucht cead a thabhairt dúinn an t-aistriú seo, a bhí
d'á chur i gcló 'san irisleabhar sin, dh'fhoillsiú, agus 'n-a cheann
sin as ucht a dtug sé de chomhairle agus de chuidiú dhúinn go fonn-
mhar fíor-chneasta ó thús deire leis na blocanna do chur ar fáil
agus leis an leabhar do thabhairt fríd an chlódóireacht.

Go gcúitighidh Mac Dé agus Treasa Bheag a gcineáltas agus a
bhflaitheamhlacht leobhtha sin agus le daoinibh gnaoidheamhla eile do
chuidigh liom friesin, i bhfus ar an saoghal seo agus ar an saoghal
thall - sin é mo ghuidhe.

An tAth. Benedict, O.C.D.

Lá Fhéile Lughaidh Naomhtha, 25.8.'26.

Beathafhéinscríbhinn Naoimh Treasa
Leis an Leanbh Íosa.

CAIBIDIOL I.

Is duit-se, a Mháthair mhuirneach a Mháthair faoi dhó liom, atáim
ar tí scéal m'anama dh'innseacht. An lá a d'iarrais orm é,
bhíos a' measadh go mbéidir go gcuirfeadh sin mo chroidhe tré
chéile; ach thug Íosa le tuigsint dom ó shoin go gcuirfinn áthas
Air-sin le do thoil-se do dhéanamh go húmhal gan ceisneamh. Crom-
fad, d'á bhrí sin, ar thrócairí an Tiarna do chanadh, amhail mar a
chanfas mé ar feadh na síorruíochta iad.

Roimh bhreith ar an bpeann dom, do leigeas mé féin ar mo
ghlúiní ós comhair deilbhe údan na Maighdine Muire, do chruthuigh
dhúinn-ne chó minic sin grá agus coimrighe Bhainríoghna na bhFlaith-
eas orainn, agus do ghuidheas í mo lámh do threorú ionnós nach
scríobhfainn oiread agus aon fhocal amháin nach dtaithneóch 'léithe-
se. Ar n-osgailt na Soisgéal annsin dom, do leagas mo shúile
ar na bréithribh seo: "Chuaidh Íosa suas ar an gcnoc, agus do
ghlaoidh Sé chuige na daoine ba thoil leis féin." 1 Sin é anois duit
go díreach rúindiamhar mo ghairme-se, agus mo bheatha go léir,
agus go mór-mhór rúindiamhar na bpribhléidí do bhronn Íosa ar
m'anam. Ní h-iad na daoine gur fiú iad é a ghlaodhas Sé, ach na
daoine is toil leis féin. Mar adeir N. Pól: "An t-é a bhfuil
truagh agam dó déanfad trócaire air, agus an t-é a ndéanfad
trócaire air, déanfad air í. 2 D'á bhrí sin, ní h-ó thoil an duine
nó ó ghluaiseacht an duine, ach is ó thrócaire Dé (a thagas an
toghadh)." 3

B'fhada mé 'á fhiafruighe dhíom féin cé'n fáth a mbéadh grá fá
leith ag Dia do dhaoine thar a chéile, cé'n fáth nach bhfuighbhidís uilig
an tómhas céadna d'Á ghrásta Uaidh. B'iongantach liom an chaoi
ar bhronn Sé tíodhlaicthe éagsamhla neamhchoitianta ar pheacachaibh
móra mar N. Pól, N. Aibhistín, N. Máire Magdalén agus a lán

eile nach iad, ar chuir Sé ialach ortha, déarfá, A ghrásta do ghlacadh.
Agus ag léigheadh beathaí na Naomh dhom, b'iongantach liom freisin
an chaoi a ndearna ár dTiarna anmanna toghtha áithride do mhuirniú
ó lá a mbeirthe go lá a mbáis, gan constaic ar bith do choimeádfadh
gan eirighe suas Chuige féin iad do leigint isteach ar a gcasán,
agus gan leigint don pheaca éadach glan gléigeal a mbaiste do
thruailliú a choidhche. Agus d'fhiafruighinn díom féin annsin cad
chuige a gcaithfeadh na daoine bochta fiadhaine, cuir i gcás, bás a
fháil 'na gcéadtaibh agus 'na míltibh gan ainm Dé do chloisteál
féin.

Do dheonuigh Íosa teagasc do thabhairt dom faoi'n rúindiamhar
sin. Chuir sé ós comhair mo shúl dom leabhar na nádúra, agus
tuigeadh dhom go bhfuil áilneacht ag baint le gach bláth dár chruthuigh
Sé, agus nach ndéanann drithle an róis nó báine na lile nach ndéan-
aid cumhracht na salchuaiche bige gleoite dh'fhuadach uaithe, agus nach
lugha-de simplíocht sár-thaithneamhach an nóinín iad. Agus
tuigeadh dhom, dá mb'áil leis na bláthaibh go léir bheith 'na rósaibh,
go gcaillfeadh an nádúir a sgiamhacht earrachúil, agus nach mbéadh
na machairí clúduighthe le bláithíní a thuille.

Is é a fhearacht sin ag garrdha beo an Tiarna, ag na hanmannaibh,
é. B'é toil Dé na naoimh mhóra do chruthú agus féadtar iad-sin
do chur i gcomórtas leis na lilibh agus leis na rósaibh; ach do
chruthuigh sé freisin naoimh eile is lúgha ná iad, agus caithfidh siad
seo a bheith sásta le bheith 'n-a nóiníní nó 'na salchuachaibh beaga, a
chuirfeas áthas ar Dhia nuair a dhearcas sé anuas ortha mar a
bhfuilid ag á n-A chosaibh. Dá mhéid an lúthgháir a bhíos ar na
bláthaibh sin ag déanamh A thoile dhóibh, is amhlaidh is fearr agus
is foirfe a bhíd.

Agus do thuigeas rud eile fós .i. an t-anam is simplí ar bith,
nach gcuireann i gcoinnibh grásta Dé, go dtaisbeántar grá Dé
ann chó maith céadna is a taisbeántar ins an anam is aoirde é.
Agus ár ndóigh, ó's dual don ghrá é féin a dh'ísliú, dá mbéadh na
hanmanna go léir cosúil le hanmannaí na nDochtúirí naofa do
shoillsigh an Eaglais, is é an rud a samhlóchthaoi ach nach mbéadh Dia
'ghÁ ísliú féin a dhóthain ag teacht anuas chuca. Chruthuigh Sé, áfach,
an naoidheanán gan céill gan tuigsint nach mbíonn le cloisteál
uaidh ach gach aon scread lag-ghlórach; chruthuigh Sé, leis, an duine
bocht fiadhain nach bhfuil aige le n-a threorú ach dlí na nádúra
amháin; agus chun a gcroidhthe siúd iseadh is deonuightheach leis
É féin a dh'ísliú!

Bláthana an bháin iad-sin a gcuireann a simplíocht aoibhneas
ar A chroidhe; agus le hÉ féin a dh'ísliú chómh mór sin is eadh a
dhéanann Dia A mhórdhacht gan teora do thaisbeáint. Fé mar a
thaithnigheas an ghrian gheal ar an gcéadrus mhór árd agus ar an
mbláithín bheag bhídeach i n-éinfheacht, sin mar a shoillsigheas an
Réaltann Diadha gach aon anam ar leithligh, idir bheag agus mór,
agus téigheann gach nídh i sochar do gach anam fá leith, amhail mar
atá na séasúir leagtha amach, 'san nádúir, i riocht 's go gcuir-
fidh siad an nóinín is lúgha féin ag eascar 'n-a ló cheart féin.
Ach, a mháithrín, caithfidh sé go bhfuilir 'á fhiafruighe dhíot féin
mar seo cá stadfad ar chor ar bith, toisg nár dhubhras aon nídh
go dtí seo a bhfuil aon chosúlacht aige le scéal mo bheatha; ach
nár órduighis dom scríobhadh liom gan cosg gan ceangal do réir
mar a thiocfadh na smaointe isteach im' aigne? Agus mar sin de
ní h-í mo bheatha i gceart a gheobhfas tú ins an scríbhinn seo, ach mo
chuid smaointe i dtaobh na ngrást do bhronn Dia orm.

An stáid 'na bhfuilim anois cuireann sí ar mo chumas breathnú
uaim siar thar na bliantaibh; arae do haibigheadh m'anam i
suacán na bhfromhtha laistigh agus lasmuigh. Agus anois, fearacht
an bhláith i ndiaidh na doinnine, árduighim mo cheann, agus chím dá
bhfíoradh ionnam bréithre na sailme: "Is é an Tiarna m'aodhaire,
ní bheidh easbaidh orm ná anas. Bheir sé orm luighe 'san mhínleach
úr; treóruigheann Sé láimh leis na h-uisgeachaibh ciuine mé.
Treoruigheann Sé m'anam gan í a thuirsiú… Ach dá dtéighinn
síos go gleann scáile an bháis féin, ní bhéadh eagla orm roimh
olc ar bith, mar béir-se i n-éindtigh liom, a Thiarna." 1

Is fíor dhom! óir bhí Dia atruaghach dhomh-sa ariamh agus lán
de chineáltas, fadfhuilingeach agus ró-thrócaireach! Agus dá
dheasgaibh sin tá lúthgháir chroidhe orm teacht i ngar dhuit-se, a
mháthair dhil, le n-A mhór-mhaitheas do-labhartha do chanadh. Is
duit-se amháin atáim a' dul ag scríobhadh scéil an bhláithín do
stathadh le hÍosa; agus cuideóchaidh an smaoineadh sin liom
labhairt go saoráideach gan ceangal, gan a bheith dom' bhodhradh
féin mar gheall ar an stíl, ná mar gheall ar na seachráin iomadúla
a dhéanfad; mar tuigeann croidhe máthar a leanbh i dtóláimh, fiú
amháin nuair nach mbíonn ann ach a bheith ag briotaireacht. Táim-
se cinnte dhe, dá bhrí sin, go dtuigfir-se mé, mar is tú do
mhúnluigh mo chroidhe-se agus do thoirbhir d'Íosa é.

Chítear dhom, dá mbéidir le bláithín labhairt, go n-innseóch'
sé go simplí a ndearna Dia ar a shon, gan a bheith ag féachaint le
n-A chuid tabhartas do cheilt. Ní abróchadh sé, fé scáth na h-úmh-
luigheachta mar dhóigh dhe, go bhfuil sé gan sgiamhacht gan cumhracht,
go bhfuil a dhrithle machluighthe ón ngréin, go bhfuil a ghas briste ón
ngairbhshíon, dá mba é a gcontrárdha siúd ar fad do bhéarfadh sé fá
deara ann féin.

Agus an bláth atá ar tí a scéal dh'innseacht annseo tá áthas air
tabhartaisí Íosa dh'aithris ós árd agus gurbh i n-aisge do bhronn
Sé air gach tabhartas ariamh aca. Is maith is eol dó nach raibh
ann féin nídh ar bith a d'fhéadfadh súile Íosa do tharraint chuige;
agus gurbh í mór-thrócaire Dé amháin do rinne gach deagh-thabhartas
do charnadh air. B'é Dia do thug air borradh suas i n-ithir naofa
a bhí lán de chumhracht na h-óigheachta, b'É do chuir ocht gcinn de
lilí gléigeala ag fás annsúd roimhe. Do chosain Sé ar shionnán
nimhneach an tsaoil, tré n-A mhór-ghrá, é; mar ní túisge a bhí a
choróinnín ag eascar ná d'árduigh Íosa leis go Sléibh Charmail é
le n-a athchur i ngáirdín toghtha na Maighdine Muire.

Ag sin duit, a mháithrín, cunntas athchumair i mbeagán briathar
ar a ndearna Dia ar mo shon; agus anois déanfad cur-síos
cruinn ar mo naoidheandacht, mar tá a fhios agam go bhfuighbhir-se
sásamh agus pléisiúr 'san dtuarascbháil seo cidh go mba liosta le
cách eile í. Agus rud eile dhe, na seanchuimhní a chuirfeas mé síos
duit annseo bainid siad leat-sa freisin, toisg gurbh i n-éindtigh
leat-sa do chaitheas mo leanbhánacht, agus gur duine de chlainn na
dtuismightheóirí naofa úd mé, do thug an aire chéadna agus an
muirniú céadna dhúinn araon.

Ó! go gcuiridh siad a mbeannacht ar an nduine is lugha d'á
gclainn, agus go gcuidighidh siad léithe trócairí an Tiarna do
chanadh!

Scéal seo m'anma go teacht isteach 'san Charmal dom, féad-
aim é do roinnt 'n-a thrí chuid atá deighilte go maith ó n-a chéile:
'sa chéad chuid níl ach tamall gearr .i. ó dúisigheadh mo thuigsint
ionnam nó gur imigh ár máthair mhuirneach uainn a bhaile go flaitheas
Dé, 'sé sin le rádh, go rabhas i n-aois mo cheithre mblian agus ocht
míosa. Ach má's achar gearr féin é sin, tá go leor sean-chuimhní
ag baint leis.

B'é toil Dé mo thuigsint dh'oscailt go h-an-mhoch ar fad, agus
imeachtaí mo naoidheandachta do ghearradh isteach chomh doimhin sin
im' chuimhne is go bhfuilid ós mo chomhair anois, amhail is dá mba

indé do thuitfidís amach. B'amhlaidh ba mhian le h-Íosa, gan
aimhreas, go gcuirfinn aithne ar an máthair do-sháruighthe a bhí tugtha
Aige dhom, agus go mbéadh meas d'á réir agam uirthi. Céad
fairíor géar! Ba ró-ghairid gur thóg A lámh dhiadha chun siubhail
uaim í le n-a coróinniú ins na Flaithis. I gcaitheamh mo shaoil go
léir chuir Dia grá thart-timcheall orm; agus na céad-chuimhní
a thig chugam anois cuimhní ar mheangaidh geala gháiridhe agus ar
mhuirniú chaoin chineálta is eadh iad. Ach má chuir Sé an oiread sin
grádha i mo thimcheall chuir Sé grá 'san gcroidhín s'agam féin mar
an gcéadna, mar chruthuigh Sé 'n-a chroidhe cheanúil íogmhar é.
Níl innseacht sgéil ar an gcion iongantach mór a bhí agam ar mo
dheaide agus ar mo mhaimín, agus ó bhíos go h-an-taisbeántach,
chuirinn mo chion i n-iúl dóibh ar mhíle slí. Ach cheana, na seifteana
do bhíodh agam chuige-sin an tráth úd bainid gáire asam anois, ag
cuimhneamh dhom ortha.

Thugais dom, a mháthair, isteach i mo lámhaí na litreacha do sheól
mo mhaimín chugat an uair sin, an fhaid a bhís i do dhalta i gClochar
na Cuairtigheachta ag Le Mans. Cuimhnighim go rí-mhaith ar na
heachtraí a aithristear ionnta; is é is fusa dhom, áfach, giotaí
áithride de na litreacha fíor-thaitneamhacha sin do chur síos annseo
díreach mar atáid, bíodh is gur ró-mholtach orm féin atáid go
minic, de dheasgaibh grádha ár máthar dhom, 'd'eile.

Seo dhuit focal ó mo mhaimín ag neartú le n-a ndubhras ar ball
faoi'n gcaoi a gcuirinn mo ghean i n-iúl do mo thuismightheoirí:

"Tá an naoidheanán 'na toice bheag nach bhfuil a samhail le fáil.
Tagann sí i leith chugam dhom phógadh, agus ag guidhe an bháis dom
'san am chéadna! "Ó! nach mé a bhéadh sásta dá bhfághthá bás,
a mhaimín bhocht!" Ceartuightear í, agus cuireann sin árd-
iongantas uirthe, agus gabhann sí a leithscéal 'á rádh: "Le
go rachfá chun na bhFlaitheas, sin é an fáth a mba mhaith liom go
bhfuighbheá bás, mar deirir féin go gcaithfidh duine bás a fháil le
dul annsúd." Agus bíonn sí ag guidhe an bháis d'á hathair mar an
gcéadna, nuair a thagas na rachtaí grádha uirthe mar sin.

"Ní mian leis an dtoice bhig seo mé a thréigint a choidhche; bíonn
sí le mo chois i dtóláimh agus leanann sí go glionndarach mé, go
mór-mhór 'san ngáirdín. Ach nuair nach mbím-se ann, ní h-áil
léithe fanacht ann ar chor ar bith, agus tosuigheann sí ag gol chomh
fuigheach sin go gcaithtear í do thabhairt ar ais chugam féin aríst.
Ar an gcuma chéadna, ní rachadh sí suas an staighre 'n-a haonar gan
glaodhach orm ó choiscéim go coiscéim 'á rádh: "A mhaimín, a

mhaimín!" Ní lia coiscéim ná glaodh "a mhaimín" aici! Agus
má bhíonn sé de mhí-ádh orm-sa dearmad a dhéanamh oiread is aon
uair amháin ar "seadh, a stóirín!" do fhreagairt, fanann sí ann-
súd gan cor do chur dhi le dul suas nó le teacht anuas."

Bhí mo thrí bliana i ndáil le bheith slánuighthe agam, nuair do
scríobh sí mar a leanas:

"…D'fhiafruigh Treasa bheag dhíom an lá cheana an rachadh
sí chun na bhflaitheas. "Rachaidh, a mhaoineach," arsa mise léithe,
"má bhíonn tú i do pháiste mhaith."— "Á, a mhaimín," ar sise annsin,
"agus muna mbeinn go maith is go h-Ifreann do rachainn mar sin
an eadh? Ach tá a fhios agam-féin céard a dhéanfainn d'imeoch-
ainn liom i d'fhochair-se, a mhaimín, i n-áit a mbeitheá-sa ins na
Flaithis, agus annsin dhéanfá mé d'fháisgeadh go teann teann le
d'ucht. Agus cé'n chaoi a d-tiocfadh le Dia na glóire breith
orm annsin?" Thuigeas ón bhféachaint a bhí 'n-a súilibh go raibh
sí lán-chinnte dhe nach bhféadfadh Dia, moladh go deo Leis, cur
chuici ná uaithi ach í a bheith foluighthe i mbaclain a máthar.

"Tá cion mór ag Máire ar a deirbhshiúirín, mar leanbh is eadh í
a chuireas áthas agus aoibhneas orainn uilig. Is iongantach go deo
chomh soinneannda oscailteach is atá sí. B'ait leat bheith ag
féachaint uirthe agus í ag ritheacht i mo dhiaidh-se le n-a faoisdin a
dhéanamh liom: "A mhaimín, thugas súnc do Chéline uair amháin,
bhuaileas uair amháin í, ach ní dhéanfad aríst é, le congnamh Dé."
Ní túisge a bhíos an rud is lugha ar bith as bealach déanta aici ná
caithfidh 'chuile dhuine a fhios sin a bheith aige. Indé, stróic sí stiall
beag d'órnáid go timpisteach, agus bhí sí chómh buartha cráidhte
sin d'á bhárr go mba thruagh Mhuire leat í; agus níorbh fhuláir
léithe a innseacht dá hathair láithreach bonn. Ar theacht isteach dhó-
sin cheithre huaire a chluig 'na dhiaidh sin, ní raibh aoinne ag cuimh-
neamh ar an dtimpist a thuille; ach siúd léithe ins an rith chuig
Máire chun a rádh léithe: "Abair le mo dheaide láithreach gur
stróiceas an órnáid." D'fhan sí 'na seasamh annsúd, mar a
bhéadh cuirptheach ag fuireach le n-a dhaorbhreith; ach is é an chaoi a
bhfuil tuairm aici 'na cloigeann bheag istigh gurab usaide a maith-
fear dhi, má dhéanann sí í féin do dhaoradh."

Agus ó thárla go gcastar ainm ár n-athar ionmhuine orm ann-
seo, bheir sin sean-chuimhní aoibhne áithride i mo cheann. Nuair do
fhilleadh sé isteach, do rithinn-se amach 'n-a airicis i gcomhnuí
'gcomhnuí, agus bhuailinn fúm ar leathbhútais leis; agus annsin
bheireadh sé leis ar an ndóigh sin mé thríd an teach nó ins an

Treasa bheag agus a Máthair.

ngáirdín. Deireadh mo mhaimín leis agus í ag gáiridhe go
ndeineadh sé mo thoil-se i ngach aon rud: "Cad dob' áil leat ag
cainnt," adeireadh seisean 'á freagradh, "Nach í an Rioghan í!"
Annsin do ghlacadh sé chuige 'n-a bhaclain mé, do thógadh sé suas go
hárd mé, do chuireadh sé i mo shuidhe ar a ghualainn mé, agus do
phógadh agus do mhuirnigheadh mé ar gach aon tsaghas cuma.

Ach cheana ní fhéadaim a rádh gur mhill sé mé. Is maith is cuimh-
neach liom lá dá rabhas dom' luasgadh féin ar mo mhian anonn is
anall ar an luasgán, nuair do chuaidh m'athair thar brághaid agus
ghlaoidh sé orm: "gabh i leith, a rioghan bheag, agus tabhair dhom
póg!" Ach níorbh áil liom féin corruighe, agus cidh gur neamh-
ghnáthach liom a leithéid a dhéanamh, d'fhanas annsin agus do fhreag-
ras go teanntásach: "Gabh féin i leith chugam-sa, a dheaide!" Ní
thug sé aon áird orm, áfach, agus b'aige a bhí an ceart. Bhí
Máire láithreach. "Shoraidh uait, a ruidín mhí-mhúinte," ar sise
liom, "mura sunnda an mhaise dhuit é a leithéid sin de fhreagra
do thabhairt ar d'athair!" Níor bheag sin; siúd liom amach as
mo luasgán mí-adhmharach láithreach bonn, mar bhí an ceacht tar héis
dul i gcion ionnam go croidhe! Baineadh mac-alla as cheithre
fallaí an tighe leis na gártha chaointe agus chroidhe-bhrú do chuireas
asam. Do lasgas liom de sciotán suas an staighre, agus ní
baol gur ghlaodhas "a mhaimín" ó choiscéim go coiscéim do'n chor
seo; b'é b'fhada liom go bhfághainn mo dheaide, agus go ndéan-
ainn réidhteach leis — rud do rinneadh gan pioc moille.

Ní fhéadainn a bheith sásta i m'intinn dá gceapainn go rabhas
tar héis buairt do chur ar mo thuismightheoirí ionmhuine; agus
níorbh fhuláir liom mo mhí-ghníomhartha d'amhdachtáil láithreach, amhail
mar a chruthóchas an t-eachtra beag seo mo naoidheaneachta atá
innsighthe ag mo mháthair féin:

"Maidin amháin, ba mhian liom Treasa bheag do phógadh roimh
theacht anuas dom; ach ó bhí a chosamhlacht uirthe go raibh sí 'n-a sámh-
chodladh, bhí drugall orm í do dhúiseacht, nó go ndubhairt Máire
liom: "A mhaimín," ar sise, "ní'l sí 'n-a codladh ar chor ar bith,
ag leigint uirthe atá sí, táim lán-chinnte dhe." Leis sin, chromas
féin síos ós a cionn le n-a pógadh, ach ní túisge do chromas ná
d'fholuigh sise í fém faoi n-a pluid agus adubhairt liom mar a
déarfadh siota: "Ní h-áil liom go bhfeicfí mé." Bhíos mí-
shásta go maith go deimhin, agus thugas sin le tuigsint di freisin.
Dhá nóiméid 'n-a dhiaidh sin chualas ag gol í, agus d'fhéadfá a rádh
gurbh orm-sa a bhí an t-iongantas nuair do chonnaiceas le mo thaobh

gan aon achar í! B'amhlaidh a bhí sí tar héis eirghe aniar as a
leabthain bhig gan cabhair gan congnamh, agus teacht anuas an
staighre agus í cos-nochttha, agus gach aon tuisle d'á bhaint aisti
ag a léine-oidhche a bhí ní b'fhuide ná í féin. Bhí na frasa deor le
n-a gruadhnaibh beaga. "A mhaimín," ar sise liom agus í gh'á
caitheamh féin ag mo ghlúinibh, "A Mhaimín, bhíos mí-mhúinte, maith
dhom é!" Agus ár ndóigh, ba ró-ghairid an mhoill orm féin an
maithteanas do thabhairt di. Do ghlacas mo stóirín chugam i
m'ucht, do theannas le mo chroidhe í, agus do mhúchas le pógaibh í."
Cuimhnighim freisin ar an gcion an-mhór a bhí agam an uair sin
féin ar mo cháirdeas-Chríost ionmhuin, 1 a bhí díreach tar héis a cuid
foghluma do chríochnú annsin i gClochar na Cuartigheachta. Bíodh
nach gceaptaí orm é, bhínn ag tabhairt sunndais d'á n-abruightí
agus d'á ndeintí mór-dtimcheall orm, agus feictear dhom go
raibh an bharamhail chéadna agam de rudaí an tráth úd is atá anois.
D'éistinn go haireach leis na neithe do bhíodh aici á mhúineadh do
Chéline; agus d'fhonn cead a fháil dul isteach 'n-a seomra le linn
na gceacht, bhínn go h-an-mhaith agus ghnínn gach a n-abruigheadh sí
liom. Dá dheasgaibh sin bheireadh sí go leor leor féiríní dhom
agus bíodh nárbh fhiú puinn ionnta féin iad, chuiridís ríméad an
domhain orm.

Féadaim a rádh go raibh an-bhród agam as mo bheirt deirbhshiúr
mhór! Ach ó b'fhada liom i gcéin uaim Pauline, b'uirthe siúd a
bhínn ag smaoineadh ó mhaidin go faoithin. Ní raibh ann ach go raibh
m'urlabhra ag teacht chugam, nuair d'fhiafruigheadh mo mhaimín
díom: "Céard air a bhfuilir a' smaoineadh?" agus ní bhíodh de
fhreagra agam-sa a choidhche ach: "Tá, a mhaimín, ar Phauline."
Uaireanta, chloisinn iad 'á rádh go mbéadh Pauline 'n-a mnaoi-
rialta; agus annsin, cidh nár mhó ná go maith do thuigeas cé'n
bhrí a bhí leis, do smaointighinn i m'aigne féin: "Agus mise
freisin, béad i mo mhnaoi-rialta." Sin ceann de na céad-
chuimhní atá agam; agus ó shoin i leith ní tháinic aon athrú ar mo
rún. Ar an gcuma sin b'é d'eisiompláir-se do tharraing chun
Céile na nÓgh mé, ó bhí dhá bhliain d'aois féin agam. Ó, a mháthair
mhilis, nach iomdha sin machtnamh agus seanchuimhne aoibhinn ba mhian
liom a dh'aithris duit annseo, i dtaobh neithe a bhaineas linn-ne
beirt amháin! Ach bhéarfadh sin ró-fhada ó bhaile mé…

Bhí grá agus gean mór i mo chroidhe agam ar mo dheirbhshiúr ion-

1 Máire, an duine ba shine de'n chlainn.

mhuin Leonie, leis, agus ní raibh agam ach malairt. Um thránóna,
iar bhfilleadh a bhaile ó n-a cuid ceacht di, d'fhanadh sí istigh le
haire a thabhairt domh-sa, an fhaid a bhíodh an teaghlach go léir amuigh
ag spaisteoireacht. Samhluightear dhom go gcloisim fós fhéin na
crónáin thaitneamhacha do bhíodh dhá ngabháil aici go binn bog-
ghlórach le mé a chur i mo chodladh. Tá cuimhne an-mhaith agam
ar a Céad-Chomaoin. Is cuimhneach liom freisin an gearrchaile
bhocht, a compánach, dá dtug ár máthair mhuirneach culaith nua
éadaigh, do réir an ghnáis áilne a bhí ar n-a chleachtadh ag na clanna
deisiúla i n-Alencon. Níor scar an tochrán sin le Leonie ar
feadh nóiméid amháin i gcaitheamh an lae shona údan, agus um
thránóna ag an árd-dinnéar, cuireadh 'n-a suidhe ag ceann-cláir í.
Mo bhrón! Bhíos féin ró-bheag le fanacht i mo shuidhe i gcóir na
féile cráibhthighe sin; ach, mar sin féin, ní rabhas gan mír bheag
éigin di a fháil — a bhuidheachas sin le m'athair lághach cineálta, mar
tháinic sé féin, nuair a bhí na sóghmhlaistí d'á gcur thart, agus
píosa deas leis d'á ríoghan bhig.

Agus anois tá orm labhairt ar chaoimhtheach bheag mo leanbhánachta
.i. Céline. Na seanchuimhní a bhaineas léithe-se táid chómh hioma-
dúil sin nach bhfuil a fhios agam cé'cu aca is ceart dom a thoghadh.
Thuigeamar beirt a chéile ar fheabhas, ach bhíos féin ní ba bheodhúla
go mór ná ise, agus ba lugha go mór an soinneandas a bhí ionnam
ná mar a bhí innte-se. Seo litir a chruthóchas dhuit, a mháthair dhil,
chómh mánla mín is a bhí Céilne agus chómh h-olc is a bhíos féin.
Bhíos i ndáil le trí bliana d'aois an uair sin agus bhí Céline sé
bliana go leith d'aois.

"Tá Céline bheag s'agam-sa tugtha ar fad don t-subháilceas,
ach maidir leis an toice bhig, is doiligh a rádh céard a dhéanfas sí
amach annseo, tá sí chómh beag bídeach éidtreórach sin go fóill!
Páiste an-ghasta is eadh í, ach níl sí baol ar chomh mín le n-a deirbh-
shiúr, agus go mór-mhór tá sí ceanndána thar na beartaibh. Nuair
atá "ní headh" ráidhte aici, ní'l 'san mbith bán an rud a chuirfeadh
ialach uirthe géilleadh; d'fhéadfaí í do chur síos 'san t-soilléar
agus í a fhágáil ann an lá ar fad, agus ní bhainfeadh sin féin
"'seadh" aisti. Ba thúisge léithi codladh annsúd thíos!"

Bhí locht eile fós ionnam, nach labhruigheann mo mhaimín air i
n-a cuid litreach ar chor ar bith, agus b'é locht é ná féin-ghrá an-
mhór. Ní beag liom an dá eachtra seo thíos mar shomplaí de'n
féin-ghrá sin:

Lá n-aon, is cosamhail gur theastuigh ó mo mháthair a fheiceál chómh

leitheadach postamhail is a bhíos féin, mar dubhairt sí liom, agus í
ag meangadh gáiridhe: "A Threasa bheag, má phógann tú an
talamh, bhéarfaidh mé pinginn duit." Pinginn! ba shaidhbhreas
liom é. Agus níor chall dom m'aoirde do chromadh síos puinn an
uair sin le n-a ghnóthú, arae bhíos chómh beag bídeach sin nach raibh ach
achar an-ghearr idir mé agus an talamh. Agus i n-aimhdheoin sin
is uilig d'éirigh an díomas ionnam istigh, agus do dhírigheas mé
féin chómh díreach le slat, agus adubhras le mo mhaimín: "Ó!
ní phógfad, a mháithrín, b'fhearr liom déanamh d'uireasbhaidh na
pinginne."

Uair eile, bhíomar le dul amach fán dtuaith ar cuairt ag cáirde
linn, agus dúbhairt mo mhaimín le Máire an chulaith ba dheise dá
raibh agam do chur umam, ach gan na rightheacha do bheith nochttha
agam. Focal níor labhruigheas féin, agus leigeas orm nach raibh
aon rogha agam, rud nach ceart a bheith ag páistibh ag an aois
sin, ach bhíos 'á rádh liom féin i m'aigne ar feadh an achair:
"Agus mar sin féin, nach mbéinn i bhfad ní ba ghalánta le mo
chuid rightheacha gleoite nochttha!"

Ó bhí meón den tsaghas sin ionnam, táim lánchinnte dhe, dá mba
dhrochthuismightheoirí a bhéadh agam le mé a thógáilt, go rachainn i
n-olcas go tiugh, agus go mbadh é mo chailleadh go síorruí féin a
dhéanfainn, béidir. Ach bhí Íosa ag cumhdach A leannáin bhig, agus
chuir Sé a cuid lochtaí go léir i dtairbhe dhi, mar nuair do brúghadh
faoi chois go moch iad, b' amhlaidh do chuidigheadar léithe le dul ar
aghaidh ar shlí na foirfeachta. Agus go deimhin, ó bhí féin-grá agus
grá don mhaith ionnam i n-éinfeacht, ba leor a rádh liom aon uair
amháin: "Ní ceart seo nó siúd a dhéanamh," agus níor bhaol go
mbéadh fonn ar bith orm a dhéanamh aríst a thuille. Tá áthas orm a
fheiceál i litreacha mo mhaimín ionmhuine gur mhó an sólás do
chuirinn uirthe do réir mar a bhíos ag dul i n-aois. Ní raibh ach an
deagh-shompla faoi mo shúile agam ariamh, agus bhí sé ag luighe
le nádúir go mbéadh fonn orm é a leanúint. Seo mar do scríobh
sí 'san mbliain 1876:

"Dá mb' í Treasa féin í, is mian léithe siúd bheith ag féachaint
le h-íodhbairtí a dhéanamh chomh maith le duine. Tá Máire tar héis
paidríní a thabhairt dá driféaracha beaga do rinneadh i n-aon
úim amháin le go bhféadfaidh siad a gcuid gníomhartha subháilicis
do chóimhreamh. Déanaid comhairlí fíor-spioradálta i gcuideacht,
a chéile, agus is rí-ghreannmhar na comhairlí iad, go deimhin. An
lá cheana d'fhiafruigh Céline: "Cionnus is féidir go bhfuil Dia

mór na glóire i n-abhlainn chomh beag bídeach sin?" Agus do
fhreagair Treasa í: "Ach ní mór an iongnadh é mar sin féin, ó's
rud é go bhfuil Dia uile-chomhachtach! Agus cad is ciall le hÉ
a bheith uile-chomhachtach? — sin mar adéarfá go bhfuil ar A chumas a
rogha rud' a dhéanamh!""

"Ach is é an rud is fearr ar bith Treasa a fheiceál ag cur a
láimhe 'na póca bheag céad uair 'sa ló le cloichín d'á paidrín do
tharraint anuas gach aon uair a mbíonn sí tar héis íodhbairt a
dhéanamh.

"An bheirt leanbh seo níl scarúint le déanamh ortha, agus is
leor mar chaitheamh-aimsire d'á chéile iad. Thug an bhuime coileach
beag agus cearc bheag do Threasa, agus ar an bpoinnte, thug an
leanbh an coileach d'á deirbhshiúr. Gach lá, tar héis an dinnéir,
téigheann sise fá choinne a coiligh, agus beireann sí air féin agus
ar an gcirc d'aon iarracht amháin; agus siúd leob araon suas
chun na teineadh annsin go mbuailid fútha ar an dteinteán ag
súgradh dóibh féin ar feadh i bhfad.

"Maidin amháin, thóg Treasa 'n-a ceann eirghe aniar as a leab-
thain bhig féin le dul isteach i n-aon leabthain le Céline. Bhí an
bhanóglach 'á tóruigheacht le n-a cuid éadaigh do chur uirthe, agus
nuair a fuair sí amharc uirthe fá dheire thiar, dubhairt an leanbh
léithe, agus í ag barrógú a deirbhshiúra 'san am chéadna, agus 'á
fáisgeadh go teann teann le n-a hucht: "Leig dhom fhéin, a Louise
a chuid, nach bhfeiceann tú féin gurab é dálta na gceaircín mbán
againn é, nach dtig linn scaradh le n-a chéile!"

Is fíor go deo nach bhféadainn a bheith sásta i n-éaghmais Céline
B'fhearr liom éirghe ón mbord gan mo dessert go léir a bheith ithte
agam, ná gan ise do leanacht ar an bpoinnte a n-éirigheadh sí.
D'iompuighinn thart annsin i gcathaoir mhóir na leanbh, agus níorbh
fhuláir liom teacht anuas go beo, agus d'imthighimís linn ag
déanamh siamsa buil a chéile.

Dia Domhnaigh d'fhanadh maimín 'san mbaile le haire a thabhairt
domh-sa, ó bhíos ró-bheag le dul go teach a' phobail. Ar na hocáidí
sin bhínn go ciúin deagh-iomcharach agus mé ag dul thart ar mo
bhairricíní. Ach ní túisge do chloisinn an doras d'á oscailt, ná
siúd ag pléasgadh le háthas mé, agus do lasgainn liom i n-airicis
mo dheirbhshiúirín ionmhuine, agus deirinn léithe: "Ó, a Chéline, a
rún, tabhair dhom an t-arán beannuithe go beo!" Lá n-aon, thárla
nach raibh aon arán aice ar chor ar bith!… céard a déanfaí!
Níorbh fhéidir liom-sa déanamh d'á uireasbhaidh; mar bheirinn

m'aifreann ar an bhféasta sin. Smaointigheas ar sheift bhreá:
"Níl aon arán beannuithe indiu leat, mar sin déan é!" Leis
sin d'oscail sí an chomhra, thóg amach an t-arán, ghearr ruainne dhe,
agus adubhairt Ave Maria ós a chionn de ghlór mall solmánta;
annsin do sheachaid sí domh-sa go glionndarach caithréimeach é.
Do ghearras féin comhartha na Croise orm, agus d'itheas an
t-arán go cráibhtheach beannachtach, agus fuaireas blas ceart
an aráin bheannuithe air go díreach.

Lá n-aon, is dóigh gurbh é an chaoi ar bhraith Léonie go raibh sí ró-
mhór le bábógaí dh'imirt a thuille, mar tháinic sí mar a raibh an
bheirt againn-ne, agus cliabhán léithe lán d'éadaigh agus de
phíosaí beaga gleoite de stuif agus de mhion-rudaí eile den
tsaghas sin, agus a bábóg féin 'n-a luighe ortha, agus adubhairt sí
linn: "Seo, a dheirbhshiúiríní," ar sise, "Toghaidh!" D'fhéach
Céline ar an gcliabhán agus do ghlac sí liathróidín olna. Mhacht-
nuigheas féin ar feadh nóiméid, agus annsin shíneas amach mo
lámh 'á rádh: "Toghaim-se an t-iomlán," agus d'árduigheas liom
chuile rud, idir chliabhán agus bábóg gan oiread agus "i gcead
duit-se" a rádh.

I n-eachtra sin mo naoidheandachta tá mar a bhéadh bun-rún mo
bheatha go léir. Ní ba dheireannaí, nuair a chonnaiceas slí na
foirfeachta róm amach, thuigeas go gcaithfeadh duine, le bheith 'n-a
naomh, go gcaithfeadh sé mórán d'fhuilingt, an rud is fearr agus
is foirfe do thóruigheacht i dtóláimh, agus é fhéin do dhearmadadh.
Thuigeas go bhfuil a lán céimeann 'san naofacht, go bhfuil saor-thoil
ag gach aon anam le freagairt do na cuiridh a bheir Dia dhóibh, leis
an mbeagán nó an mórán a dhéanamh le grá Dhó; i bhfocal amháin le
toghadh dhóibh féin as na h-íodhbairtí a iarrann Sé ortha. Annsin,
dubhras aríst, fé mar adubhras i laethibh mo naoidheandachta:
"A Dhia dhil, toghaim féin an t-iomlán! Ní leor liom bheith i mo
leath-naomh; ní chuireann sé scáth ná eagla orm fuilinnt ar Do
shon-sa. Níl ach an t-aon nídh amháin is eagal liom .i. mo thoil
do chongbháilt agam féin — tóg-sa uaim í, a Dhia, arae toghaim gach
aon nídh is toil Leat-sa!"

Ach táim ar fuaidreamh, a mháthair mhilis, mar ní ceart dom cur
síos duit go fóill ar m'óige; is ar an naoidheanán agus í i
n-aois a trí nó a ceathair de bhliantaibh atáim ag labhairt i
gcomhnuí.

Is cuimhneach liom brionglóid a bhí agam an tráth úd, agus
buaileadh isteach go doimhin i mo chuimhne í:

Do taibhrigheadh domh go rabhas ag dul a' spaisteoireacht i
m'aonar 'san ngáirdín, nuair do chonnaiceas go tobann dhá
dhiabhailín ghránda i n-aice an ghrianáin, agus iad ag damhsadh go
lúthmhar troigh-éasgaidh ar bhairille aoil, i n-aimhdheoin na slabhraí
dtrom iarainn a bhí ar a gcuid cos aca. Thugadar aon fhéachaint
amháin orm-sa i dtosach le n-a súile lasánta spréacharnacha, agus
annsin, fé mar a ghabhfadh uamhan iad, chonnaiceas iad 'ghá gcaitheamh
féin síos i bhfaiteadh na súl go tóin na bairille, agus ag teacht
amach aiste ní fheadar cé'n bealach agus ag greadadh leo le dul
i bhfolach fé dheire thiar 'san tseomra-nígheacháin a bhí comhthrom leis
an ngáirdín. Ar a fheiceál dom féin go rabhadar chomh sceinneid-
each faiteach sin, tháinic fonn orm a fháil amach céard a bhí fútha a
dhéanamh. Chuireas dhíom mo chéad-scannradh, agus dhruideas
anonn leis an bhfuinneóig… Bhí na diabhailíní bochta annsúd
agus iad ag ritheacht ar na bordaibh, agus gan a fhios acubh cé'n
chaoi a dtiocfadh leob éalódh as m'amharc-sa. Dhruididís i leith
ó am go h-am, agus dhearcaidís amach go h-imnidheach mí-shuaimhneach
thríd na plánaí; agus annsin, nuair a chídís go rabhas féin
ann i gcomhnuí, siúd leob aríst ag rith, amhail is dá mbéidís
ar mire.

Gan aimhreas, níl aon ní neamhchoitianta ag baint leis an
mbrionglóid sin. Ach creidim féin gur bhain Dia feidhm aiste
le n-a chruthú dhom nach call don anam atá ar stáid na ngrást
eagla ar bith a bheith air roimh na deamhain, mar nach bhfuil ionnta
ach meathtacháin mhíolaochdha a bhféadfadh féachaint leinbh féin an
ruaig do chur ortha.

Ó! a mháthair mhuirneach, nach sonasach séanmhar a bhíos an tráth
úd! Níorbh é amháin go rabhas ag cromadh ar aoibhneas a fháil 'san
mbeatha, ach bhí tóir agam ar na subháilcí, leis. Bhí an meón
céadna ionnam, dar liom, is atá indiu, mar bhí smácht an-mhór
agam orm féin i ngach a ndéanainn an uair sin féin. Bhí curtha
róm agam gan casaoid a dhéanamh a choidhche, nuair do tógfaí uaim
na rudaí do bhain liom; agus b'fhearr liom bheith i mo thost, nuair
do daortaí 'san éagcóir mé, ná mo leith-scéal do ghabháil. Ní
raibh aon luach-saothair agam d'á bhárr sin, áfach mar ghnínn go
nádúrthach é.

Á! nach go ró-luath a d'imigh blianta aoibhneacha gréineacha údan
mo naoidheandachta, agus nach milis bog an lorg atá fágtha aca i
lár mo chroidhe! Is aoibhinn liom bheith ag cuimhneamh ar na laeth-

eannta a dtugadh deaide go dtí an pavillon 1 sinn, agus go mór-
mhór, ar na siubhlóidí Domhnaigh 'na dtionnlacadh ár máthair ion-
mhuin sinn i gcomhnuí. Mothuighim fós fhéin na smaointe doimhne
fileata do músgluightí i mo chroidhe ag dearcadh dhom ar na gort-
aibh arbhair órnuighthe leis an chailleach dhearg agus le goirmíní
agus le nóiníní. Ba bhreá liom, an uair sin féin, na cian-radhairc,
an spás, na croinnte móra; i bhfocal amháin, chuireadh an nádúir
áluinn uilig aoibhneas ar mo chroidhe agus thógadh sí suas m'anam
chun na bhflaitheas.

Ba mhinic do bhuaileadh bochtáin umainn le linn na siubhlóidí
fada sin, agus b'í Treasa bheag do cuirtí ag tabhairt na déirce
dhóibh i dtóláimh — rud do chuireadh árd-áthas uirthe-se. Ba mhinic,
leis, go mba bhuan le n-ár n-athair ionmhuin an bóthar d'á ríoghain
bhig, agus go dtabharfadh sé ar ais chun a' tighe í, cidh nár thaithn
sin léithe-se 'chor ar bith! Annsin, d'fhonn í do shásamh, ghníodh
Céline a cliabhán beag do líonadh le nóiníní, agus iar bhfilleadh
isteach dhóibh bheireadh sí dhi iad.

Ó! is fíor go raibh chuile nídh ag meangadh liom ar an t-saol seo.
Gheibhinn bláthana ar mo chasán ó choiscéim go coiscéim, agus an
meón soilbhir do bhí agam rinne sé mo bheatha do ghealadh freisin.
Ach bhí téarma nua i mo bheatha le tosnú gan mhoill. Mar, ó bhíos
le bheith i mo chéile ag Íosa chomh luath sin, níor mhór dhom fuilinnt
ó mo leanbhánacht féin i leith. Amhail mar a thosuigheas bláthana
an earraigh ag préamhú faoi'n tsneachta fhuar agus go scéithid
chomh luath is a spalpann an ghrian gheal anuas ortha, sin mar do
b'éigean don bhláithín, a bhfuilim-se ag scríobhadh a scéil, dubh-
gheimhreadh na dtrialta do chur dhe agus leigint a chailís bheag a
líonadh le drúcht na ndeor…

1 Gabháltas beag a bhí ag M. Martin láimh leis an mbaile mhór.

CAIBIDIOL II.

Tá cuimhne an-mhaith agam fós i mo chroidhe istigh ar bhreoiteacht
ár máthar, agus ar ar thárla le linn na breoiteachta sin. Cuimh-
nighim go h-áithrid ar na seachtainí deireannacha do chaith sí ar an
t-saol seo thíos. Bhíomar-na, Céline agus mé féin, mar a bhéadh
beirt deoruidhe bocht dearóil! Gach maidin thagadh an bhean uasal
N. 'nár gcoinnibh, agus chaithimís an lá buil sí. Maidin amháin,
thárla nach raibh sé d'ionbhaidh againn ár gcuid paidreacha do rádh
roimh imeacht dúinn, agus ar an mbealach dubhairt Céline liom-sa
ós íseal: "An gcaithfimíd a rádh léithe nach bhfuil ár gcuid paid-
reacha ráidhte againn?" — "Ó, caithfidh, d'eile!" adeirim féin
léithe. Agus leis sin, do leig sí a rún go cúthalach sgáthmhar leis
an mnaoi uasail seo, agus dubhairt sise láithreach: "Tá go maith,
a ingheanacha liom!" ar sise, "féadfaidh sibh iad do rádh anois
mar sin"; agus d'fhág sí annsúd i seomra mór sinn, agus
d'imigh léithe. Do dhearc Céline orm-sa agus a cuid súl ar
leathadh uirthe le h-alltacht, agus níor thaise dhom féin é, go deimhin.
Dubhras léithe: "Á! ní mar sin do dhéanfadh maimín linn!
Deireadh sise na paidreacha i n-éinfheacht linn i gcomhnuí."

I gcaitheamh an lae ní fhéadaimís gan a bheith ag smaoineadh ar ár
máithrín ionmhuin, i n-aimhdheoin gach siamsa agus caitheamh-aimsire
dá mbítí ag iarraidh a dhéanamh dhúinn. Is cuimhneach liom gur
tugadh apricót breá do Chéline lá, agus ar a fháil di do chogair sí i
leith chugam-sa: "Ní íosfaimíd é, ach béarfad-sa a bhaile liom
chuig maimín é." Ach faraoir géar! Bhí ár máthair mhuirneach ró-
thinn feasta le toradh na talmhan a dh'ithe, agus ní raibh sásamh i
ndán di a thuille go sásóchaí i bhFlaitheas na ngrást í le glóire
Dé, agus go n-ólfadh sí i gcuibhreann Íosa an fíon rúindiamhrach ar
ar labhair Sé ag an tSéaras deireannach, nuair do gheall Sé go
riarfadh Sé orainn i Rígheacht A Athar é.

Chuaidh ceremóint bhreá na hOla Deireannaí 'n-a luighe go mór
ar mo chroidhe. Chím fós an áit 'nar cuireadh ar mo ghlúiní mé;
agus cluinim fós féin uchláin chráidhte ár n-athar bhoicht. Lá

ar n-a bhárach tar héis báis ár máithrín, 1 ghlac sé chuige ar a
bhaclain mé: "Tarra uait isteach," ar seisean liom, "go
dtugaidh tú an phóg dheireannach do do mháithrín mhilis ar an tsaol
seo." Agus chuireas féin mo bhruasa le baithis fhuair reoidhte mo
mháithrín ionmhuine gan oiread is focal a rádh. Ní cuimhneach liom
gur chaoineas mórán. Na mothucháin dhoimhne a bhí a' brúchtaoil i
mo chliabh níor nochtuigheas d'aoinne iad, ach mé go ciuin tostach ag
breathnú thart agus cluas le h-éisteacht orm ar feadh an achair.
Agus chonnaiceas go leor rudaí freisin ba mhaith leó a chongbháilt
i bhfolach orm. Uair amháin, fuaireas mé féin i m'aonar ós
comhair na comhnrann amach ins an áit a raibh sí curtha 'n-a seasamh
'san pasáiste, agus stadas tamall maith ag dearcadh uirthe.
Ní fhacas aon cheann acubh ariamh roimhe sin, ach mar sin féin
thuigeas a scéal! Bhíos chomh beag bídeach an tráth úd is go raibh
orm mo cheann do thógáilt le h-amharc a fháil uirthe ar fad, agus ba
mhillteach mór agus ba dhubhach doilgheasach liom í…

Cúig bliana déag ní ba dheireannaí casadh i láthair comhnrann eile
mé .i. comhnra ár Máthar naofa Genevièvé 2, agus samhluigheadh dhom
go rabhas i laethibh mo naoidheandachta aríst! Tháinic na sean-
chuimhní ag baint na sál d'á chéile i mo chroidhe. B'í an Treasa
bheag cheanann chéadna a bhí ag dearcadh, ach bhí sí tar h-éis méadú,
agus ba bheag léithe an chomhnra anois. Níor chall di a ceann do
thógáilt le h-amharc a fháil uirthe; ní thógfadh sí a ceann feasta ach
le dearcadh suas uaithi ag machtnamh ar na Flaithis, agus b'aoibhinn
aiteasach léithe an machtnamh sin, arae bhí an fromhadh tar h-éis a
h-anam d'aibiú agus do neartú, i dtreo nárbh fhéidir le rud ar
bith annseo thíos brón nó buairt do chur uirthe a thuille.

An lá ar chuir an Eaglais a beannacht ar chaomh-chorpán mo
mhaimín ionmhuine, níor fhág Dia na glóire i mo dhílleacht ar fad
mé, arae do bhronn Sé máthair eile orm, agus do leig Sé dhom í do
thoghadh uaim féin. Bhíomar bailighthe le chéile, an cúigear againn,
agus sinn ag féachaint ar a chéile go brónach. Ar n-a fheiceál dár
mbanaltra cé'n cumhaidh mhór a bhí orainn, ghabh truagh dhúinn í, agus
d'iompuigh sí chuig Céline agus chugam féin agus adubhairt:
"Mo thrí thruaighe sibh, a chréatúiríní, gan aon mháthair a bheith
agaibh feasta." Leis sin, do chaith Céline í féin ar ucht Mháire 'á
rádh: "Tusa a bhéas i do mhaimín againn feasta mar sin!"

1 Fuair Mme. Martin bás an 28adh lá de Mhí na Lughnasa, 1877, ag
11 a chlog 'san oidhche. Bhí 46 bliana d'aois aici.

2 An Mháthair Urr. Geneviève de Sainte Thérèse, fothuightheoir Charmail
Lisieux. Tá gearr-chunntas ar a beatha curtha amach ag na mná-rialta.

Agus ó ba ghnáthach liom-sa Céline do leanacht i dtóláimh, níor
mhisde dhom aithris do dhéanamh uirthe i ngníomh fóghanta de'n
tsaghas sin, leis; ach do mheasas go mbéidir go mbéadh cumhaidh ar
Phauline agus go n-aireóch' sí í féin go h-aonraic uaigneach cheal
ingean bheag a bheith aici-se mar an gcéadna. Annsin do dhearcas
ort go ceanúil, d'fholuigheas mo cheann beag ar d'ochras agus
adubhras: "Pauline a bhéas mar mhaimín agam féinig!"

Mar adubhras cheana, ba ón uair sin i leith dob' éigean dom
teacht isteach 'san dara téarma de mo ré, agus b'é an téarma ba
mhó dólás dom é, go mór-mhór ó d'imigh an té a bhí toghtha agam mar
mháthair altroma dhom isteach 'san Charmal. Síneann an téarma
sin aniar ó aois mo cheithre mblian go leith nó go rabhas cheithre
bliana déag, mar b'shin é an t-am ar fhill meón mo naoidheandachta
orm an ath-uair i n-ainneóin gurbh fhearr do thuigeas tábhacht agus
mór-bhrí na beatha faoi seo.

Níor thúisge a bhí ár maimín caillte ná tháinic, mar is eól
duit a mháithrín, athrú iomlán ar mo mheón shoilbhir shuairc. Agus
mise, a bhí chomh breá oscailteach croidhiúl roimhe sin, d'éirigheas
faiteach mín agus as cuimse mothuightheach. Ba mhinic do chuireadh
féachaint amháin ag sileadh na súl mé; níorbh fhuláir gan aoinne a
bheith ag cur chugam nó uaim; ní fhéadainn cur suas le comhluadar
strainséirí, agus ní fhilleadh mo shoilbhreas orm ach i gcroidhe ár
dteaghlaigh féin istigh. Bhíodh gach cineáltas agus muirniú ní ba
mó ná a chéile dá bhfáil agam i gcomhnuí annsúd. Bhí croidhe
ceanúil ag ár n-athair ariamh, agus cheapfá go dtáinic mar a
bhéadh grá máthar isteach 'san chroidhe sin anois; agus 'n-a cheann
sin, bhraitheas go rabhais féin agus Máire 'nbhúr máithreacha chomh
lághach cineálta is do b'fhéidir le h-aoinne a bheith. Á! muna
mbéadh go ndearna Dia gaethe A ghréine gile do chur anuas ar A
bhláithín, ní thiocfadh leis an talamh anróiteach seo do ghnáthú a
choidhche. Bhí sé ró-lag ró-lúbach go fóill leis an ndeártan agus
an gairbhshíon dh'fhuilinnt, agus níor mhór dhó an teas agus an drúcht
bog tais agus leóithní séimhe an earraigh, agus ní raibh aon cheann
de na beannachtaibh sin de dhíth air ariamh fiú amháin iar dteacht
do shneachta fuar na dtrialta anuas air.

Ní raibh caitheamh-'n-a dhiaidh orm ar chor ar bith ag fágáil
Alencon 1 dúinn, mar is breá le páistibh an t-athrú agus an rud is

1 Bhí dritháir mná M. Martin pósta, agus ba i Lisieux a bhí comhnuí air
féin agus ar a theaghlach. Theastuigh ó M. Martin a chlann inghean do thabhairt
i bhfogus dóibh-sin, le go bhféadfadh a n-aintín iad dh'oidiú. B'shin é do
thug air Alencon do thréigint.

neamhghnáthach, agus mar sin de bhí glionndar croidhe orm ag teacht
go Lisieux dhúinn. Tá cuimhne mhaith agam ar an aistear agus ar
ár dteacht chun tighe m'oncail tránóna; chím fós mo bheirt chol-
cheathar bheag, Siubhán agus Máire, agus iad ag fuireach linn ar an
dtáirsigh i gcuideachta' m'aintín, Ó! nach mé a bhí go buidheach 'mo
chroidhe istigh d'ár ngaolta geanúla as ucht na fíor-chaoin fáilte
do chuireadar róinn!

Lá ar n-a bhárach, do tionnlacadh go dtí ár n-áitreabh nua sinn .i.
Les Buissonnets, ball ciúin iargcúlta láimh leis an promenade
bhreá dá ngoirthear Jardin de l'étoile. B'fhacthas dom go raibh
an teach go h-áluinn: an deagh-radharcán (belvédère) ó n-a
bhféadfaí breathnú i bhfad i gcéin, an gáirdín Sasanach ós comhair
an tighe amach, agus garrdha mór eile ar chúl an tighe; ba nuaidh-
eacht taitneamhach le mo shamhluíocht óig na neithe sin uilig. Agus
go deimhin, b'iomdha sin áthas mór do tháinic orainn 'san áitreabh
niamhrach údan, agus b'iomdha sin eachtra do thuit amach ann i lár
an teaghlaigh, nach feidir a leigint i ndearmad a choidhche. Mar
adubhras cheana, bhínn féin i mo dheoruí bhocht aonraic i ngach aon áit
eile, bhínn ag caoineadh, agus mhothuighinn go rabhas gan máthair
feasta! Ach annsúd istigh do ghealadh mo chroidhe an ath-uair agus
d'fhilleadh an meangadh suairc orm aríst.

Níor thúisge i mo dhúiseacht mé ná gheibhinn póg agus barróg
uait-se, agus annsin deirinn mo chuid paidreacha le d'ais. 'N-a
dhiaidh sin do mhúinfeá mo cheacht-léightheóireachta dhom, agus is
cuimhneach liom gurbh é an focal "Neamh" an chéad fhocal a bhíos i
n-ann a léigheamh asam féin. Ar a bheith thart don cheacht, théighinn
suas go dtí an deagh-radharcán mar a gcomhnuigheadh deaide de
ghnáth. Á! nach mé a bhíodh go glionndarach nuair a bhíodh marcanna
maithe agam le taisbeáint dó!

Gach tránóna d'imighinn amach i n-éindtigh leis ag spaisteoireacht
ar feadh tamaill, agus thugaimís cuairt ar an Naomh-Shacraiméad i
dteampol amháin lá, agus i dteampol eile an lá dár gcionn.
B'shin mar do casadh isteach i séipéilín an Charmail de'n chéad
uair mé. "Féach, a ríoghan bheag," arsa m'athair liom, "lais-
tigh den chrannghail sin, tá mná-rialta naofa a bhíos ag guidhe Dé do
shíor." Ba lag a shíleas go mbéinn féin 'n-a measg naoi mbliana
'n-a dhiaidh sin; agus go bhfuighbhinn an oiread sin grásta ó Dhia
annsúd istigh 'san Charmal Bheannuithe sin!

I ndiaidh na siubhlóide d'fhillin isteach a bhaile, agus ghnínn mo
chuid ceacht d'ullmhú; agus annsin thugainn an chuid eile den am ag

ropadh liom thart timcheall ar m'athair 'san ngáirdín. Ní raibh
a fhios agam le bábógaí a dh'imirt, agus b'é caitheamh-aimsire do
b'fhearr liom ná a bheith ag ullmhú measgán de shíolta agus de chairt
na gcrann. Nuair do thagadh dath breá ar an measgán de bhárr
mo shaothair, do thairginn do m'athair láithreach é i gcupán bheag
ghleoite do mheallfadh duine ar bith chun an rud a bhí istigh ann do
bhlaiseadh. Agus do sguireadh m'athair caoin d'á chuid oibre ar an
toirt, thagadh meangadh ar a bhéal, agus leigeadh sé air go raibh
sé 'á ól.

Bheith ag saothrú na mbláth, b'shin rud eile do thaithn go mór liom,
agus ghnínn caitheamh-aimsire dhom féin ag tógáil altóiríní i lagán
a bhí i lár falla mo gháirdín. Nuair a bhéadh chuile shórt réidh agam,
rithinn liom i leith chuig m'athair, agus do leathfadh a shúile air,
mar dhóigh dhe, agus dhéanfadh sé iongantas de mo chuid altóirí
breaghtha, d'fhonn áthas do chur orm féin, mar ba shár-oibreacha
liom-sa iad! Ní chuirfinn deire leis an scéal seo a choidhche, dá
mb' áil liom na céadta eachtra eile den tsaghas sin a bhfuil cuimhne
agam ortha d'innseacht duit. Á, cé'n chaoi a bhféadfainn cur síos
i gceart ar an gcineáltas iongantach mór do thaisbeán m'athair
ionmhuin d'á ríoghain bhig?

B'aoibhinn liom na laetheanta 'n-a dtugadh mo rí ionmhuin-
b'shin é an t-ainm ceana a bhí agam air — amach i n-éindtigh leis ag
iasgaireacht mé. Corr-uair bheirinn féin iarracht ar iasgaireacht
le mo dhorugha bhig; ach b'é rud do b'fhearr liom de ghnáth ná dul ar
fhód fá leith agus suidheamh fúm ar an bhféar mbláthmhar. Annsin
is eadh d'eirigheadh na smaointe doimhne diamhra i mo chroidhe,
agus cidh nach raibh a fhios agam céard ba mhachtnamh ann, bhíodh
m'anam dh'á thumadh féin i bhfíor-urnuighe. D'éistinn leis na
tormáin i gcéin uaim agus le monabhar na gaoithe. Seóltaí
chugam ar uairibh, leis, corr-nóta neamh-chinnte de cheól na said-
iúirí ón mbaile mhór, agus chuireadh sin cumhaidh bhog mhilis ar mo
chroidhe. Ba dheoruíocht liom an talamh agus b'fhada liom go
dtéighinn a bhaile go Flaitheas na ngrást!

Ní airighimís an iarnóin ag imeacht, agus ba ghairid gur mhithid
dúinn filleadh ar Les Buissonnets. Ach shul dá gcuirimís ár
gcuid úirlisí i dtoll a chéile d'ithinn féin an lón a bhíodh agam i
mo chiseán bheag. Ach mo nuar! An toirtín breá milseánta,
do bhíodh ullmhuighthe agat-sa dhom, bhíodh athrú snódha tagtha air. I
n-ionad an datha bhreá a bhí air, ní bhíodh le feiceál agam ach dath
odhar-dhearg tuartha. Mhéaduigheadh sin ar mo chumhaidh, agus

cuirtí 'n-a luighe orm go mba i bhFlaitheas Dé amháin a bhéadh an
t-áthas gan ceo gan scamall.

Ó's ag cainnt ar scamaill dom é, cuireann sin i gcuimhne dhom
lá 'n-ar dhorchuigh spéartha breaghtha gorma na tuaithe ós ár gcionn.
Ba ghearr gur thosuigh an tóirneach ag búirtheach go tolgach tréan,
agus an teinntreach spréacharnach ag lasadh 'nár dtimcheall. Bhíos
féin ag iompáil deiseall is tuaithbheall le lán na súl do bhaint as
an radharc iongantach mórdha sin. I gcionn tamaill chonnaiceas
an teinntreach ag tuitim i bpáirc i bhfogus dúinn, agus i n-ionad
aon sgeón dá luighead do theacht orm dá dheasgaibh sin, b'amhlaidh
a bhí ríméad an domhain orm; b'fhacthas dom go raibh Rí na nDúl
gar go maith dhom annsúd! Ach má bhíos féin go lán t-sásta,
ní h-amhlaidh a bhí m'athair ionmhuin, agus ba ghearr go dtáinic sé
dhom' tharraint as mo thaidhbhreamh. Bhí na braonacha lonnracha ag
spréacharnaighil cheana féin ar an bhféar fúinn agus ar na nóiníní
móra a bhí ní b'aoirde ná mé féin, agus níor mhór dhúinn dul
treasna a lán páirceann shul dá mbéidir linn an bóthar mór do
bhaint amach. Do ghlac sé chuige ar a bhaclain mé, i n-aimhdheoin
an ualaigh mhóir dorughana a bhí air, agus ar an mbealach dhúinn
bhíos féin ag breathnú uaim síos ar na péarlaí lonnracha údan,
agus aithmhéala orm mórnach nárbh thíos 'na measg a bhíos dom
fhliuchadh agus dom' bháthadh leo.

Feictear dhom nár dhubhras leat cheana, gur mhinic do bheirinn
déirceana do na bochtáin le linn mo shiubhlóidí laethiúl ag Lisieux,
fé mar do ghnínn ag Alencon. Lá n-aon chonnaiceamar chugainn
sean-duine bocht agus é ag tarraint na gcos 'n-a dhiaidh le duadh
mór agus le cabhair a chuid maidí-croise. Chuaidh mé féin anonn
chuige le mo phíosa airgid do thabhairt dó; ach do dhearc sé orm
go brónach ar feadh tamaillín, agus annsin do chraith sé a cheann,
tháinic meangadh doilgheasach ar a bhéal, agus dhiúltuigh sé de mo
dhéirc do ghlacadh. Ní fhéadaim a rádh cé mar a chuaidh sin go
croidhe ionnam. B'áil liom fóirthint air agus é do shólású, agus
i n-a ionad sin, b'é an chaoi a rabhas tar héis ceannfé agus buairt
do chur air, béidir!

Ní fuláir nó do thuig sé chéard a bhí i m'aigne, mar ba ghairid go
bhfacas ag iompódh ar ais é agus ag meangadh liom ó chian. Díreach
ar an nóiméid sin, bhí m'athair tar héis toirtín do cheannach dhom,
agus tháinic fonn mór orm rith i ndiaidh an t-sean-duine agus mo
thoirtín do thabhairt dó, mar dubhras liom féin: "Ní ghlacfadh
sé an t-airgead, ach is cinnte go mba bhreá leis toirtín a fháil."

Ach níor chorruigheas 'n-a dhiaidh sin, pé ar bith cé'n faitíos do-
thuigse a bhí dom' chongbháilt siar; bhí mo chroidhe go trom i
m'chliabh, agus ní raibh ann ach gur fhéadas na deora do chosg.
Fá dheoidh, áfach, chuimhnigheas gur chualas go bhfághtar gach
athchuinge dá n-iarrtar ar Dhia lá na Céad-Chomaoine, agus chuir an
smaoineadh sin sólás orm láithreach. Cidh nach raibh ach sé bliana
d'aois agam an uair sin, dubhras liom féin: "Déarfad paidir
ar son mo shean-duine bhoicht lá mo Chéad-Chomaoine, fá n-a bheith
slán dom." Agus cúig bliana 'n-a dhiaidh sin, do chóimhlíonas mo
rún go dílis. B'é mo thuairim láidir ariamh ó shoin gur tugadh
áird agus toradh ar an bpaidir bhig leanbaigh úd adubhras ar son
an bhaill sin de bhallaibh fulaingeacha Chríost.

Do réir mar a bhíos ag éirghe suas bhí mo ghrá do Dhia ag dul i
méid freisin, agus bheirinn mo chroidhe suas Dó go minic ag rádh na
h-ofrála do mhúin mo mháthair dhom. Ghnínn mo dhícheall ar a bheith
taithneamhach Leis i ngach a ndéanainn, agus bhínn go haireach
áirdeallach sar a gcuirfinn fearg nó buairt Air a choidhche. Ach lá
amháin, rinneas míghníomh mór, agus is maith is fiú dhom é dh'inn-
seacht annseo; ádhbhar mór úmhluigheachta agus ceannfé dhom féin
é, agus creidim go raibh croidhe-bhrúgha fírinneach agam mar gheall
air.

Mí na Bealtaine a bhí ann san mbliain 1878. Do bhraith tusa
go rabhas ró-bheag le dul chun an Teampuil i gcóir paidreacha
míosa Mhuire gach tránóna, agus mar sin de d'fhanainn san
mbaile mar aon leis an mbuime, agus deirinn mo chuid paid-
reacha ós comhair m'altórach féin, a bhíodh feistighthe socruighthe
agam ar mo nós féin. Bhí chuile ní chomh beag bídeach sin, idir
choinnleóirí agus árthaigh na mbláth, agus rl., gur leor dhá bhuaiceas
bheaga le n-a soillsiú go hiomlán. Corr-uair, d'fhonn tíoghbhus
do dhéanamh ar mo chuid buaiceas, bheireadh Victoire cúpla
smut de choinneal dom, mar iongantas, ach b'annamh é.

Tránóna áithrid, bhíomar ar tí tosnuighthe ar na paidreacha, agus
dúbhras féin le Victoire: "Ar mhisde leat an Memorare do
thosnú, táim-se ag dul a' lasadh na mbuaiceas." Do leig sí
uirthe go raibh sí ag tosnú, agus annsin dhearc sí orm-sa agus chuaidh
ins na tríthibh gáire. Nuair a chonnaiceas féin mo chuid buaiceas
luachmhara d'á n-ídiú go mear, d'athchuingeas uirthe aríst an
Memorare do rádh go beo. Ach focal níor dhubhairt sí annsin féin,
ach í annsúd agus gach aon sgairt gháire aisti! Chuir sin le báine
ar fad mé, phreabas im' shuidhe, chuireas uaim mo mhíne ghnáthach,

bhuaileas buille trom le mo leath-chois ar an úrlár, agus adubhras
go taodach árdghlórach: "A Victoire, is dána mí-mhúinte an
cailín thú!" An cailín bocht! Ní fonn gáiridhe a bhí uirthe anois.
Bhí sí ag dearcadh orm agus gan innti labhairt le h-aon-chorp ion-
gantais; agus annsin do thaisbeán sí dhom an dá smut de
choinneal a bhí i bhfolach aici dhom faoi n-a práisgín — ach bhí sé ró-
dheireannach aici. Mo chreach is mo bhrón! Tar héis dom bheith
ag gol le teann cuthaigh, do shileas na frasa deor le teann croidhe-
bhrúgha agus aithreachais. Bhí náire shaolta orm agus ceannfé
agus buairt ró-mhór, agus rinneas rún daingean diongmhálta gan
a leithéid de thuathal a dhéanamh aríst a choidhche.

Tamaillín 'n-a dhiaidh sin, chuaidh mé chun faoisdine de'n chéad
uair. Is aoibhinn liom cuimhneamh air sin! Bhítheá-sa, a mháthair
ionmhuin, 'á rádh liom: "A Threasa bheag, a thaisce, ní do dhuine
atá tú a dul ag amhdachtáil do chuid peaca ach do Dhia na glóire É
féin!" Agus buaileadh an fhírinne sin isteach i m'aigne chomh
maith sin gur fhiafruigheas díot go dáiríreach an mbéadh orm a rádh
leis an t-sagart, M. l'abbé Ducellier 1 "go raibh grá agam dhó ó
mo chroidhe go h-iomlán," ó thárla gur le Dia a bhíos le labhairt
'n-a phearsain siúd.

Ar a bheith oilte dhom go maith roimh-ré i ngach a mba chóir dhoim
a dhéanamh, chuaidh mé isteach 'san mbosca-faoisdine agus leigeas
mé féin ar mo dhá ghlúin; ach ar tharraint an t-sleamhnáin siar don
tsagart, ní fhaca sé duine ar bith roimhe, mar bhíos chomh beag
bídeach sin is go raibh mo cheann thíos faoi'n gcláirín ar a leagtar
na lámhaí. Dubhairt sé liom annsin eirghe im' sheasamh, agus
d'éirigheas láithreach. Thugas m'aghaidh air go díreach le go
bhfeicfinn ní b'fhearr é, rinneas m'fhaoisdin agus fuaireas a
bheannacht le creideamh beó láidir; mar bhí tusa tar héis a rádh
liom go ndéanfadh deora Íosagáin m'anam do ghlanadh agus
d'ionnladh ar an nóiméid solmánta sin. Cuimhnighim ar an
gcomhairle do thug an sagart dom; do mhol sé dhom go háithrid
cráibhtheacht a bheith agam don Mhaighdin tuire, agus chuireas róm
a dhá oiread grádha do thabhairt di feasta, cidh go raibh grá an-mhór
agam uirthi cheana féin.

Fá dheire thiar shíneas chuige isteach mo phaidrín le go gcuirfeadh
sé a bheannacht air, agus 'n-a dhiaidh sin tháinic mé amach as an
mhbosca-faoisdine chomh haoibhinn éadtrom-chroidheach sin nár

1 Príomh-shagart Árdteampuil Saint Pierre i Lisieux. D'éag sé san
mbliain 1917.

mhothuigheas áthas chomh mór sin orm ariamh roimhe sin. Bhí an clap-
sholus ann. Ar theacht chomh fada le lampa-sráide dhúinn, stadas
agus tharraingeas an paidrín nua-bheannuithe aníos as mo phóca,
agus thosuigh orm 'á chasadh thart agus 'á athchasadh ar gach aon
tsaghas cuma: "Céard air a bhfuilir ag breathnú, a Threasa
bheag?" d'fhiafruighis féin díom. "Tá, ar mo pháidrín,"
adeirim-se, "féachaint ce'n déanamh atá ar phaidrín bheannuithe."
Agus bhain an freagra simplí sin gáire asat-sa. Do mhothuigheas
féin ionnam go ceann i bhfad na grásta a bhí fáighte agam, agus
uaidh sin amach théighinn chun faoisdine i gcóir na bhféilte mór.
Ní misde dhom a rádh go ndéanadh na faoisdiní sin mo chroidhe
beag do líonadh le háthas.

Na féilte!… Á, nach mór a chuireas an focal sin amháin i
gcuimhne dhom!… Na féilte… nach agam-sa a bhí an grá
dhóibh! Ba bhreá cliste uait-se, go deimhin, na rúindiamhra
foluightheacha do bhain le gach ceann aca do léiriú agus do mhíniú
dhom. Ba gheall le laetheanta i bhFlaitheas Dé dhom na laetheanta
úd gan aon agó. B'é rud do thaithnigheadh liom go mór-mhór ná
cóimhshiúbhail Chuirp-Chríost. Nárbh áluinn aoibhinn an rud bheith
ag craitheadh na mbláth faoi chosaibh Chríost féin? Ach shul dá
leiginn-se dhóibh tuitim go talamh, dhéanainn iad do radadh uaim
suas go h-árd, agus níorbh áthas go dtí an t-áthas a bhíodh orm nuair
do chínn duilleogaí mo chuid rósaí ag teangmháil leis an dTais-
beanadán bheannuithe féin.

Na féilte! Má b'annamh iad na féilte móra féin, castaí
chugainn le deire gach seachtaine féile do b'ionmhuin le mo chroidhe
.i. an Domhnach. Nár bheannuithe an lá é! Lá fhéile Dé féin, lá na
sabbóide nó na sgíthe. Ar dtúis, théigheadh an teaghlach go léir
chun an Árd-Aifrinn; agus is cuimhneach liom go gcaithimís
teacht anuas le haghaidh na seanmóire — toisg ár suidheachán féin
do bheith ró-fhada ón gcrannóig — agus áit a fháil i lár an teampuil,
rud nárbh fhurust a dhéanamh. Níor luaithe do chíodh na daoine
Treasa bheag agus a hathair, áfach, ná bhídís go léir go bruidiúil ag
tairsgint chathaoireach dhóibh. Thagadh áthas-croidhe ar m'oncail,
nuair a chíodh sé chuige sinn, 'nár mbeirt; a "ghath beag gréine" do
bheireadh sé orm féin, agus deireadh sé gur phictiúir é do chuireadh
aoibhneas ar a chroidhe, an pátriarc oirdheirc sin a fheiceál agus a
inghean bheag i ngreim láimhe aige. Ach ba chuma liom féin cé aca
bítí ag féachaint orm nó nach mbítí, mar b'é mo chúram go léir
éisteacht go haireach leis an tsagart. Seanmóir ar Pháis ár

dTiarna b'shin í an chéad seanmóir do thuigeas, agus ba mhór do
chorruigh sí mé. Bhí cúig bliana go leith agam an uair úd, agus
uaidh sin i leith bhínn i n-ann brí agus teagasc na seanmóintí go
léir do thabhairt liom.

Am ar bith a mbéadh an sagart ag cur síos ar Shan Treasa,
chromfadh m'athair i leith chugam-sa agus deireadh sé liom ós
íseal: "Bí ag éisteacht go haireach anois, mar is ar do phátrún
naofa féin atá sé ag labhairt." Agus d'éistinn go h-aireach,
leis, ach caithfead a amhdachtáil gur mhinicí a bhínn ag dearcadh
ar m'athair ná ar an tseanmóiridhe. B'iomdha sin rud do léighinn
ar a chúntanós bhreá uasal! Uaireanta thagadh na frasa deor
le n-a shúile dá mhíle buidheachas. Shílfeá air, le linn éisteachta
leis na fírínní síorruí dhó, nach raibh sé ar an dtalamh tadhaill seo
a thuille; chítí dhom féin go mbíodh a anam agus a chroidhe ar
fuaidreamh i saol eile ar fad. Fairíor géar cráidhte! Chaithfeadh
sé na blianta buana brónacha do chur dhe fós shul dá n-oscluightí
na Flaithis aoibhne roimhe, agus go ndéanfadh an Tiarna deora
géara guirte A sheirbhísigh dhílis do thriomú le n-A láimh dhiadha
féin…

Ach dála na nDomhnach-ba ró-mhear a d'imigheadh an lá aoibhinn
aiteasach sin thart, agus ní raibh sé gan beagáinín den chumhaidh a
bheith ag baint leis. Bhíodh áthas gan mhairg gan bhrón orm go dtí
Completorium, ach ar a bheith thart do na paidreacha sin, thagadh
cumhaidh ar mo chroidhe, ag machtnamh dhom go gcaithfinn m'aghaidh
do thabhairt ar an mbeatha aríst an lá dár gcionn, agus dul i
n-éadan mo chuid oibre, agus a bheith ag casadh le ceachta a fhogh-
luim; mhothuigheadh mo chroidhe deoruíocht an tsaoil anróitigh seo,
agus b'fhada liom go dtagadh suaimhneas agus sabbóid na bhFlaith-
eas, an Domhnach gan faoithin gan foircheann a bhéas againn i
n-ár bhfíor-Athardha!

Roimh filleadh isteach chuig Les Buissonnets dhúinn, bheireadh ár
n-aintín cuireadh dhúinn, ó dhuine go duine, leis an iarnóin do
chaitheamh i n-éindtigh léithe; agus is mé a bhíodh go lán t-sásta
nuair do thagadh mo sheal-sa. B'aoibhinn liom a bheith ag éisteacht
le gach a n-abruigheadh m'oncail; do chuirinn suim 'n-a chuid
cómhrádh trom-chiallmhar; ach ní móide go raibh aon cheapadh aige
go mbíodh an oiread sin spéise agam féin ann. Bhíodh uamhan i
dteannta an áthais orm, áfach, tráth a gcuireadh sé i mo shuidhe
ar a leath-ghlúin mé, agus é ag gabháil Barbe-bleue de ghlór
uathbhásach

I dtráthaibh an h-ocht a chlog thagadh m'athair fá mo choinne. Agus
ag filleadh a bhaile dhúinn is cuimhneach liom go mbínn ag breathnú
uaim suas ar na réaltógaí le h-aiteas agus le h-iongantas do-
labhartha. Bhí dosgán amháin de phéarlaí óir i ndoimhneas na
bhFlaitheas (.i. Crios Oríon) a mba bhreá liom a bheith ag féachaint
air go háithrid, mar thugas fá ndeara go raibh déanamh na leitre
T air, agus ar an mbealach dhúinn, deirinn le m'athair ionmhuin:
"Féach suas uait, a dheaide, tá m'ainm-se scríobhtha ins na
Flaithis!" Annsin d'iarainn air mé do threórú toisg nárbh áil
liom bheith ag féachaint ar an dtalamh anróiteach seo a thuille,
agus ghluaisinn róm gan aire agam ar raon mo shiubhail, mo
cheainnín crochta go h-árd 'san aer agam, agus mé ag breathnú
uaim suas ar chruinneacán gorm réaltógach na spéire gan sos
gan sgíth.

Agus anois céard a fhéadfas mé a rádh faoi na geamh-oidhcheanna
gheimhridh ag Les Buissonnets? Tar héis cluiche táiplise a dh'imirt
dúinn, léigheadh Máire nó tusa an "Bhliain Liteargóideach,"
agus 'n-a dhiaidh sin, roinnt leathanach de leabhar éigin a gcuirfí
spéis ann agus a bhfuighbhí tairbhe as i n-éinfheacht. I gcaitheamh an
achair sin is é an áit a mbínn féin ach ar ghlúiní m'athar, agus
ar a bheith thart don léightheóireacht, thosóchadh seisean ag gabháil na
gcrónán gceólmhar d'á ghlór bhreá amhail is dá mbéadh sé ag
iarraidh mé do chur i mo chodladh. Annsin leagfainn-se mo cheann
ar a ucht, agus dhéanfadh seisean mé do luasgadh anonn is anall
go bog réidh…

Fá dheoidh, ghabhaimís suas leis na paidreacha do rádh agus annsúd
aríst ba i n-aice m'athar a bhínn-se, agus ní bhíodh orm ach féachaint
air-sin chun a thuigsint cé mar a ghuidheas na naoimh. Iar sin,
chuirtheá-sa a chodladh mé; agus d'fhiafruighinn díot i gcomhnuí'
'gcomhnuí: "An rabhas go maith indiu? An bhfuil Dia sásta
liom? An mbéidh na h-aingil bheaga ag eitilt thart timcheall orm
i rith na hoidhche?" "Béidh, a stóirín," b'shin é an freagra a
bhíodh agat i dtóláimh; dá bhfághainn a mhalairt de fhreagra,
thabharfainn an oidhche go léir ag gol. I ndiaidh an cheistiúcháin
sin, bheireadh tusa agus Máire póg dhom, agus fágtaí Treasa
bheag 'n-a haonar 'san dorchadas.

Measaim gur mhór an gar dhom gur cuireadh ialach orm ó laethibh
mo naoidheandachta i leith mo scáthmhaireacht agus m'eagla do bhrú
fúm. Uaireanta chuirtheá-sa i m'aonar mé, tránóna thiar, fá
choinne rud' éigin go seomra cúlráideach, agus ní bhíodh aon ghlacadh

agat le h-obadh, ach an oiread; níor mhór dhom sin, leis, mar,
ach ab é sin, d'eireóchainn go h-an-uaisneach sceinnideach. Anois,
áfach, is rí-dheacair geit a bhaint asam. Is iongantach liom an chaoi
arbh' fhéidir leat mé do thógáil chomh grádhmhar geanúil sin gan mé
do mhilleadh, mar ní leigtheá locht ar bith thart. Níor cheartuighis
ariamh mé gan ádhbhar; ach ní lugha 'ná mar a bhogais ariamh ó aon
rud a bhéadh socruighthe agat — agus b'agam-sa a bhí a fhios sin go
maith freisin.

Do leiginn mo chuid rún go léir leat-sa, agus ghnítheá gach aon
aimhreas agus cruaidhcheist do léiriú dhom. Lá n-aon, dubhras
leat go mbíodh iongnadh orm faoi rádh is nach dtugann Dia an ghlóir
chéadna do na fíréin go léir ins na Flaithis; mar bhí faitíos orm
nach mbéidís uilig sonasach. Ní dhearna tusa ach mé do chur i
gcoinne gloine móire m'athar, agus annsin do chuiris le taoibh
mo mhéaracáin bhig féin í. Dho líonais iad araon d'uisge, agus
d'fhiafruighis díom-sa cé aca ba láine, dar liom. Dubhras féin
go rabhadar araon chómh lán le n-a chéile, agus nárbh fhéidir a thuille
uisge dó dhoirteadh isteach i n-aon cheann aca thar an méid a bhí
ionnta a ghabháil. Chuiris i dtuigsint dom annsin nach mbéadh
an duine is lúgha de na fíréin ag éad leis an té is aoirde ins na
Flaithis. Sin mar do bheirtheá do m'anam an bheatha a bhíodh a
dhiotháil air, leis na rúndiamhra is aoirde féin do chur i n-oiriúnt
dom' aigne.

Nach orm-sa a bhíodh an ríméad nuair a thagadh lá bronnta na
nduaiseann gach bliain! Cidh nach mbíodh aoinne ach mé féin ag
iomaidh, cuirtí an ceart i bhfeidhm go cruinn annsin féin, agus i
gcomhnuí; ní fhághainn ach na duaiseanna do bhíodh tuillte go maith
agam. Bhíodh an croidhe ag preabarnaigh go tréan agam, le linn
éisteachta le mo bhreith dhom agus le linn na nduaiseann agus na
gcraobh a fháil dom ó mo "Rí" i bhfiadhnaise an teaghlaigh go léir.
Ba gheall le Lá an Bhreitheamhnais é, shílinn!

Céad faoiríor géar! Ag féachaint ar ár n-athair an tráth úd
dom, agus é chomh seabhrach suairc sin, ní raibh aon cheapadh agam
go raibh na trialta móra i ndán dó. Lá amháin, áfach, do thais-
beán Dia dhom i bhfís iongantaigh macsamhail beo an umáird údan
a bhí le teacht air.

Bhí deaide ar shiubhal agus ní raibh súil leis a bhaile go ró-luath.
Bhí an tránóna ann, tuairim 's a dó nó a trí a chlog, agus bhí an
ghrian ag deallradh go lonnrach soillseach, agus bhí cuma aoibhinn
meidhreach ar an nádúir uile go léir. Bhíos féin i m'aonar i

n-aice fuinneoige ar aghaidh an gháirdín mhóir istéach, agus
na smaointe aiteasacha ag dul tré m'aigne, nuair do chon-
naiceas fear róm amach ós comhair an tighe-nigheacháin agus é
éaduighste ar nós m'athar go díreach, é árd mar eisean, leis,
agus an siubhal céadna faoi, ach amháin go raibh sé cromtha
go mór 'n-a cheann sin agus aosta. 'Seadh "aosta" adeirim,
chun crot a phearsanachta 'n-a hiomlán do chur i n-iúl duit,
arae ní raibh aon radharc agam ar a cheann-aghaidh mar gheall
ar an mbinndéal tiugh le n-a raibh a cheann clúduighthe. Bhí sé ag
gluaiseacht leis go mall réidh cúramach le ciumhais mo gháirdín
bhig féin. Ní túisge do chonnaiceas é, ná ghabh néamhaireacht
neamh-shaolta éigin mé, agus chuireas scread asam de ghlór árd
creathach: "A dheaide! a dheaide!…" Ach ní raibh aon
chosúlacht ar an nduine rúindiamhrach gur chuala sé mé ar chor ar
bith, mar do lean sé d'á shiubhal gan iompódh thart féin, i riocht is go
raibh sé ag déanamh ar roinnt crann giumhaise a bhí 'n-a seasamh i
lár casáin mhóir an gháirdín. Bhíos féin ag súil le h-é do fheiceál
ag teacht amach ar an dtaoibh eile de na croinnte móra sin; ach
bhí an "fhís fháidhiúl" imighthe ar cheal uaim!

Thuit sin go léir amach i n-aon nóiméad amháin; ach nóiméad do
b'eadh é do gearradh isteach chomh doimhin sin i mo chroidhe go bhfuil
a chuimhne ós comhair m'aigne indiu féin, i ndiaidh na mblianta go
léir, chomh glan chomh soiléir is dá mba í an fhís féin a bhéadh ann.

Bhí Máire i n-éindtigh leat-sa, a mháithrín, i seomra eile i ngar
dhom, agus tháinic cineál uamhain oraibh araon, nuair a chuala sibh
mise ag glaodhach ar dheaide. Níor leig Máire a dhath uirthi, áfach,
ach rith sí i leith chugam-sa agus adubhairt: "Cad chuige a bhfuilir
ag glaodhach ar t'athair ar an gcuma sin, agus é ar shiubhal ag
Alencon?" D'innsigheas féin di céard a bhíos tar héis a fheic-
eál; agus d'fhonn mé do chiúiniú, dubhradh liom gurbh é an chaoi
a ndearna an cailín-aimsire a ceann do chlúdach le n-a práisgín
i n-áit a raibh fonn uirthe geit do bhaint asam-sa. Ach nuair do
ceistigheadh Victoire dubhairt sí nár fhág sí an chistineach chor ar
bith; agus pé aca sin é, bhíos féin cinnte dearbhtha gurbh "fhear do
chonnaiceas agus gurbh é mac-samhail m'athar an fear úd go díreach."
Annsin chuamar go léir amach ar chúl na gcrann mór, ach ní raibh
tada le feiceál ann rómhainn, agus dúbhrais-se liom gan cuimh-
neamh air a thuille. Airiú! gan cuimhneamh air a thuille! B'shin
rud nach raibh ar mo chumas a dhéanamh. Ba ró-mhinic do chuireadh
mo shamhluíocht an fhís rúindiamhrach sin ós mo chómhair aríst, agus

ba mhinic do bheirinn iarracht ar an mbrat a bhí ag ceilt brí na
físe orm do tharraint i leath-taoibh; agus bhíos lán-chinnte go
nochtfaí a ciall go h-iomlán dom lá éigin.

Agus anois tá a fhios agat gach ní, a mháthair ionmhuin! Tuigir
féin anois gurbh é ár n-athair go fíor do thug Rí na bhfeart le
feiceál domh-sa, agus é ag gluaiseacht roimhe go cromtha creap-
allta leis an aois, agus comhartha a umáird ró-mhóir 1 ar a chún-
tanós uasal agus ar a cheann liath. Fé mar a bhí Aghaidh adhramhail
Íosa foluighthe le linn A Pháise, níorbh fhuláir aghaidh A sheirbhísigh
dhílis a bheith foluighthe i gcaitheamh laetheanta a úmhluighthe mar an
gcéadna, i riocht go mba mhóide a bhéadh sé ag deallradh ins na
Flaithis. Á! nach iongantach é leamhnú Dé ag taisbeáint na
croise luachmhaire sin dúinn roimhré, amhail mar a bheir athair lide
d'á chlainn faoi na neithe móra atá aige 'á ullmhú dhóibh, agus
amhail mar is aoibhinn leis féin tré mhéid a ghrádha dhóibh, bheith ag
féachaint ar an rachmus gan teora a bhéas mar oighreacht aca!

Ach fiafruighim dhíom féin annseo: "Cé'n fáth gur do leanbh
do thug Dia an fhaisnéis sin, agus a rádh go gcaillfí le cumhaidh
agus le dólás í dá dtuigeadh sí a brí?" Cé'n fáth? Sin ceann
de na rúindiamhra do-scrúduighthe údan nach dtuigfimíd go dtéigh-
imíd go Flaitheas Dé mar a mbéimíd ag déanamh iongantais díobh
go síorruí suthain! A Dhia dhil, nach Tú atá go maith dhúinn!
Nach iongantach mar a dhéanann Tú sinn do fhromhadh do réir ár
nirt agus ár n-acfuinne! Ní raibh sé de mhisneach ionnam an
tráth úd smaoineadh féin, gan uamhan do theacht orm, go bhféadfadh
m'athair bás a fháil 'chor ar bith. Lá amháin, bhí sé thuas ar bhárr
dréimire, agus nuair a chonnaic sé mise annsúd buailte leis an
ndréimire thíos, dubhairt sé liom: "Druid siar as sin, a
ríoghan bheag, mar má thuitim, déanfaidh mé thú do bhascadh."
Ach tháinic cradhsgal orm féin láithreach bonn, agus ní dhearna mé
ach teannadh isteach ní ba ghoire fós do'n dréimire, á rádh liom
féin: "Ar a laghad, má thuiteann deaide, ní bhéidh sé de dhólás
orm é a fheiceál ag fáil bháis; gheobhfad féin bás i n-aoinfheacht
leis."

Ní fhéadfainn a rádh cé'n cion mór a bhí agam air! Do chuireadh a
thréartha go léir iongantas agus áthas orm. Tráth a mbéadh sé

1 'San mbliain 1 bhuail a lán taom pairilíse M. Martin, agus tar
héis dóibh baill-bheatha an t-sean-duine naofa do bhuaileadh agus d'fhágáil
n-a gceann agus 'n-a gceann, do ghoilleadar go h-an-mhór ar a thuigse go
dtí lá a bháis. B'éigean é do thabhairt isteach i lámhaí coimhthigheacha féin
ar feadh trí mbliain…

ag nochtadh a chuid smaointe faoi neithe móra tábhachtacha dhom,
amhail is dá mba ghirseach mhór mé, deirinn-se leis go simplí:
"Táim lán-chinnte dhe, a dheaide, dá labhruightheá ar an gcuma sin
leis na daoine móra atá 'san Rialtas, go dtógfaidís chun
siubhail thú le rí a dhéanamh dhíot; agus sin é an uair a mbéadh
an rath agus an séan ar an bhFrainnc thar mar a bhí ariamh. Ach
cheana, bheitheá féin gan sonas gan suaimhneas, fearacht na ríghthe
go léir; agus thairis sin, ní bhéitheá id' rí agam féinín féin
amháin feasta, agus ar an ádhbhar sin, is fearr liom gan aon aithne
a bheith acubh ort ar chor ar bith."

Bhí a sé nó a seacht de bhliantaibh agam tráth a bhfacas an bhóchna
mhór de'n chéad uair, agus ba mhór a chuaidh an radharc sin 'n-a
luighe orm i riocht is nárbh fhéidir liom mo shúile do bhogadh dhi.
Chuireadh a maordhacht agus búirthighil na dtonn dtréan chuiridís
mórdhacht agus mór-chumhacht Rí na bhfeart i n-iúl dom. Is cuimh-
neach liom go raibh fear agus bean uasal ar an dtráigh lá, agus iad
ag dearcadh orm féin agus ag déanamh iongantais díom ar feadh i
bhfad, nó gur fhiafruigheadar de m'athair, fá dheire, ar leis-sin mé,
agus dubhradar gur chailín an-dóigheamhail ar fad mé. Ach rinne
m'athair comhartha dhóibh láithreach gan aon phlámás a dhéanamh liom.
Bhí ríméad orm féin, áfach, an chainnt sin do chloisteál, mar níor
shíleas go raibh aon dathamhlacht ag baint liom 'chor ar bith, mar
gheall ar a chúramaí a bhítheá-sa, a mháithrín, gan oiread is focal
a rádh a bhéarfadh orm mo shimplíocht agus mo shoineanndas páis-
tiúl do chailleadh! Agus ó thárla nach gcreidinn aoinne ach tusa
amháin, ní dhearnas ach brí bheag de bhréithribh bladair agus
d'fhéachaintí iongantais agus de mholtaibh na ndaoine úd ach an
oiread, agus níor chuimhnigheas ortha a thuille.

Um thránóna an lae sin, ag an uair 'n-a gceapfá go mbíonn an
ghrian ghlórmhar d'á fothragadh féin i n-aigéin mhóir na dtonn,
agus eitreach áluinn shoillseach ag síneadh uaithi aniar, d'imigh
mise agus tusa gur shuidheamar fúinn ar charraig aonraic.
D'fhanas tamall fada annsúd ag dearcadh uaim siar ar an eitrigh
órdha údan, mar dubhrais-se liom go mba shamhaltas í ar ghrásta
Dé ag soillsiú chonaire na n-anmnacha ndílis ar an tsaol seo thíos.
Annsin shamhluigheas mo chroidhe féin le curraichín éadtrom go n-a
sheol bán gleóite i lár na h-eitrighe sin, agus chuireas róm gan
leigint dó imeacht as amharc Íosa a choidhche, ionnós go bhféadfadh
sé seóladh leis go lúthmhar éadtrom síothchanta ag déanamh ar
chladach na bhFlaitheas.

CAIBIDIOL III.

Bhí ocht mbliana go leith agam nuair do tháinic Léonie amach as
scoil-iostais na mban-rialta mBenedichtíneach, agus chuaidh mise
isteach 'san Abdaine 'n-a háit. An rang 'nar cuireadh mé, bhí
gach dalta d'á raibh ann ní ba mhó ná mé féin; agus bhí duine acubh,
a raibh cheithre bliana déag d'aois aici, agus cidh gur shuarach a
h-éirim aigne, b'í do b'fhearr a thuig cionnus an meas agus an
chreidiúint nár dhual di a fháil ó n-a cómhdhaltaí. Nuair a chonnaic
sí siúd go bhfághainn-se na marcanna ba mhó i gcóir na n-aistí i
gcomhnuí beagnach, i n-aimdheoin go rabhas chómh hóg sin, agus go
raibh cion ag na mnáibh-rialta go léir orm, bhuail éad í d'á chionn
sin agus ghníodh sí mé do chiapadh ar gach bealach dárbh fhéidir léithi
mar gheall ar na buadha beaga úd. Agus bhíos féin chómh scáthmhar
mín sin nárbh fhéidir liom mé fhéin do chosaint, agus ní dhéanainn
ach fanacht i mo thost agus a bheith ag bog-chaoineachán dhom féin.
Ní raibh aon eolas agat-sa, a mháithrín, ná ag Céline ar mo
mhairgne ar chor ar bith; ach ní raibh subháilceas mo dhóithin agam
le h-éirghe ós cionn na dtrioblóidí sin, i riocht is go raibh mo
chroidhín bocht cráidhte go mór acubh.

Gach tránóna, áfach, d'fhéadainn filleadh a bhaile agus do
ghealadh mo chroidhe aríst annsin. Do léiminn suas ar ghlúine
m'athar agus d'innsighinn dó faoi na marcanna a bhíodh fáighte
agam, agus bheireadh a phóg-san orm mo bhuairt agus mo thrioblóidí
go léir do dhearmadadh. Nach mé a bhí go ríméadach ag innseacht dom
do m'athair cé mar d'éirigh liom 'san chéad aiste dár scríobhas.
Bhí an maximum fáighte agam, agus b'é an luachsaothair do
bronnadh orm ach píosa beag gleoite airgid, agus do chuireas i
dtaisge i mo bhoisgín le haghaidh na mbocht é, agus d'éirigheadh
liom píosa beag eile do chur leis gach Diardaoin, geall leis,
'n-a dhiaidh sin. Bhí call agam leis an lághaidheacht sin, go deimhin.
Ba mhór an chabhair é don bhláithín a fhréamha boga do shádhadh isteach
go minic i n-ithir thoghtha dhúthchasaigh a theaghlaigh féin, mar an súgh
a bhí a dhiotháil air le n-a bheathú ní raibh sé le fáil aige i n-aon áit
eile.

Bhíodh lá saoire agam gach Diardaoin, ach níorbh ionann í agus na
saoirí do bheirtheá-sa dhom ar chor ar bith, mar do chaithinn a mbun-
áite siúd buil m'athar ar an ndeagh-radharcán (belvédère). Ach
anois, ó thárla nach raibh a fhios agam le h-imirt ar nós na gcailíní
eile, bhraithinn nár chompánach taithneamhach dhóibh mé. Ghnínn mo
dhícheall, áfach, ar aithris a dhéanamh ortha, ach b'shin a mbíodh d'á
bhárr agam.

B'ar éigin a d'fhéadainn déanamh i n-éaghmais Céline ar chor ar
bith, agus 'na diaidh sin, b'í mo chol-cheathar Máirín is mó a mbíodh
tóir agam ar a comhluadar, mar leigeadh sí dhom na cluichí ba rogha
liom féin d'imirt. Bhí aondacht mhór chroidhe agus toile eadrainn
an uair sin féin, mar a bhéadh Dia 'á chur i bhfios dúinn roimh-ré
go ndéanfaimís beirt an bheatha rialta chéadna do ghabháil chugainn
'n-a dhiaidh sin, 'san Charmal. 1

Ar a bheith buil ár n-oncail dúinn, ba mhinic do chromadh Máire
agus Treasa bheag ar a bheith 'n-a mbeirt díthreabhach an-díochra, mar
dhóigh dhe, gan de shealbhas aca ach boithín bocht suarach, goirtín
arbhair, agus gáirdín 'nar bhféidir leo glasraí do chur. B'é
an socrú a bhíodh aca ach go ndéanfaidís sealuidheacht d'á chéile
ag obair, i gcruth's go bhféadfaidís an síor-mhachtnamh agus an
tsíor-urnuighe do choimeád ar siubhal .i. duine aca do bheith ag
paidreóracht an fhaid a bhéadh an duine eile ag obair. Ghnímís
gach nídh maille leis an maordhacht agus leis an dtost is dual do
dhaoinibh-rialta. Dá dtéighimís ag spaisteóireacht, níor shos
dúinn ar an tsráid féin: dhéanfadh an bheirt dhíthreabhach an
Paidrín do rádh ar an mbealach, ag cóimhreamh na ndeichneabhar ar
a méaraibh 'san chaoi nach dtabharfadh cách a gcráibhtheacht faoi

1 Chuaidh Marie Guérin isteach i gCarmal Lisieux an 15adh lá de mhí na
Lughnasa, 1895, agus tugadh Sr. Marie de l'Eucharistie mar ainm uirthi.
B'iad na subháilcí ba mhó a bhí le tabhairt faoi ndeara innti ach spiorad na
bochtaineachta agus an fhoighid mhór le n-ar iomchar sí na fuilinntí buana a
ndeachaidh sí thríotha: "Níl a fhios agam ar fhuilingeas mar badh chóir
dhom," adubhairt sí féin le linn a breoiteachta deiridh, "ach chítear dhom go
bhfuil Thérèse ag cur a mothuchán féin isteach i mo chroidhe, agus go bhfuil
a féin-tugthacht siúd agam-sa, leis. Ó! dá mbéidir liom bás a fháil tré
ghrá! Agus go deimhin níorbh aon iongnadh é dá bhfághainn, ó thárla gur
duine de'n díorma d'íodhbairtí beaga mé a d'iarr sí ar Dhia na glóire.
…is é mo dhúil bás a fháil 'á rádh le h- Íosa go bhfuil grá agam Dó."
Agus do cóimhlíonadh an dúil sin. D'éag sí an 14adh lá de mhí an
Aibreáin, 1905, i n-aois a cheithre mblian is tríochad. Siod iad na bréithre
deireannacha do labhair sí: "Níl eagla orm roimh an mbás! Ó, cad é
mar shíothcháin!… Ní ceart dúinn faitíos a bheith orainn roimh an
bhfuilinnt… Bheir Dia neart dúinn i gcomhnuí… a Íosa mo
ghrá Thú!"

ndeara. Lá amháin, áfach, rinne an díthreabhach Treasa dearmad
uirthe féin: tugadh toirtín di i gcóir an lóin, agus, roimh
chaitheamh an toirtín di, do ghearr sí comhartha mór na croise
uirthe féin, i riocht is go ndearna a lán daoine coimhightheacha
mion-gháire fúithi.

Théigheadh ár n-aondacht toile chun cnuic orainn ar uairibh.
Tránóna amháin, ag filleadh ón Abdaine dhúinn, cheapamar módhamh-
lacht na n-aonaránach do chleachtadh. Dubhras féin le Máire:
"Treóruigh mé, mar táim a' dul ag dúnadh mo shúl." "Agus
dúnfad-sa mo shúile, leis," ar sise dhom' fhreagairt; agus
rinneamar araon ár dtoil féin. Ba ar an gcasán-cos a bhíomar
ag siubhal, agus mar sin de níor bhaoghal dúinn na carróistí.
Chuamar ar aghaidh go háluinn ar feadh tamaillín agus glionndar-
croidhe ar an mbeirt díthreabhach éidtreórach de bhárr siubhlóide
seo na súl ndúnta, ach leis sin thuiteadar araon 'n-a spreas ar
mhullach roinnt boscaí a bhí lasmuigh de dhoras siopa, gur leagadar
bun ós cionn iad agus gur cuireadh a raibh ionnta ar fuaid na
háite d'aon phlimp amháin. Siúd amach fear an t-siopa annsin
láithreach bonn, agus é le cuthach, chun a chuid gréithrí do bhailiú le
chéile; ach maidir leis an mbeirt dall deóntach, bhailigheadar siúd
leo gan cabhair gan congnamh chómh mear is a bhí 'n-a gcosaibh, agus
bhí an dá shúil ar dearg-oscailt aca anois, agus an dá chluais
freisin, chun éisteacht leis an íde béil a thug Siubhán dóibh agus a
bhí tuillte go maith aca, cidh go gceapfá uirthe go raibh sise chómh
feargach leis an siopadóir bhocht féin!

Níor dhubhras aon nídh fós faoi'n mbaint nua a bhí idir Céline
agus mé féin. Ó theacht go Lisieux dhúinn do malairtigheadh an
scéal eadrainn; b'ise an toice bheag lán d'ealadhain feasta,
agus bhí Treasa 'n-a tochrán mín mánla ach ró-thugtha don chaoin-
eachán. Agus ar an ádhbhar sin bhí gádh aici le cosantóir, agus
cia d'fhéadfadh cur-síos ar an gcalmacht agus ar an neamh-eagla
le n-a ndearna mo dheirbhshiúirín ionmhuin mé do chosaint? Bhronn-
aimís féiríní beaga ar a chéile go minic, agus chuiridís lúthgháir
an domhain mhóir orainn araon. Á! b'shin an t-am nach rabhamar
tuirseach den tsaol; bhí ár n-anam go bog úr fós agus é ag
eascar ar nós an bhláith earrachúla, agus ag súghadh drúcht na
maidne chuige go h-aiteasach; b'é an feochán bog céadna a bhí
ag luasgadh ár gcóróiníní araon. Bhíodh na h-áthais chéadna
againn beirt, agus mhothuigheas sin go mór-mhór an lá a rinne mo
Chéline ionmhuin a céad-Chomaoin!

Bhíos féin seacht mbliana d'aois an uair sin agus ní rabhas ag
dul chun na hAbdaine go fóill. Nach suairc an chuimhne atá agam
ar a hullmhú! Gach tránóna i gcaitheamh na seachtainí ndeireannach,
labhruightheá-sa, a mháithrín, léithe faoi'n ngníomh mhór a bhí sí le
déanamh; agus bhínn-se ag éisteacht agus fonn mór orm mé féin
dh'ullmhú mar an gcéadna, agus nuair adeirtí liom imeacht toisg
mé a bheith ró-bheag fós, bhíodh an croidhe go trom im' chliabh agam,
mar níorbh iomarcach liom cheithre bliana d'ullmhúchán i gcóir teachta
Íosa.

Tránóna amháin chualas na bréithre seo d'á rádh le Céline:
"Caithfidh tú beatha úr-nua do thosnú, ó lá do chéad-Chomaoine
amach." Agus chuireas róm ar an láthair sin gan fanacht go
dtagadh lá mo chéad-Chomaoine féin ar chor ar bith, ach beatha úr-
nua do thosnú i n-éinfheacht le Celine.

I gcaitheamh Cúrsaí Spioradálta a h-ollmhuighthe d'fhan sí ar
aoidheacht 'san Abdaine, agus b'fhada liom a bhí sí uaim, go
deimhin. Ach fá dheoidh, tháinic an lá sonasach. Nach bog milis
an lorg a d'fhág sé i lár mo chroidhe! Bhí sé mar a bhéadh blaiseadh
roimhré de mo chéad-Chomaoin féin. Á! nár mhór agus nár líonmhar
iad na grásta do fuaireas an lá údan! Bhí sé ar na laethibh do
b'aoibhne de mo bheatha, dar liom.

Táim tar héis dul siar tamall leis an gcuimhne shonasach shuairc
sin do mheabhrú dhuit. Caithfead trácht anois ar an scarúint
dólásach dár dhóbair an croidhe do bhriseadh i mo chliabh, nuair do
sciob Íosa chun siubhail uaim mo mháithrín a raibh mo chroidhe agus
m'anam innti. Dubhras féin léithe lá amháin gurbh é mo dhúil
imeacht i n-éindtigh léithi isteach i bhfásach uaigneach i gcéin, agus
b'é an freagra do thug sí orm ach gurbh shin é a dúil féin, leis, ach
go bhfuireochadh sí go mbínn-se sáitheach mór le h-imeacht 'n-a
cuideachta'. An gheallúint do-chóimhlíonta sin go ghlac Treasa
bheag i ndáiríribh í, agus nach uirthe a bhí an dólás-croidhe annsin
nuair a chuala sí a Pauline ionmhuin ag labhairt le Máire agus á
rádh go raibh sí le dul isteach 'san Charmal gan mhoill! Ní raibh aon
eolas agam féin ar an gCarmal, ach do thuigeas go raibh sí le mé do
thréigint agus le dul isteach i gClochar, do thuigeas nach raibh sí le
fuireach liom-sa.

Cé'n chaoi a dtiocfadh liom an dólás mór a bhí ar mo chroidhe do
chur i n-iúl duit? Ar ala na h-uaire do chonnaiceas an bheatha fé
ar atá sí innti féin go fíor, líonta de phiantaibh agus de
scarúintí gan sos gan faoiseamh, agus shileas na frasa diana deór.

Níor thuigeas an uair sin an t-áthas a thig ón bhféin-íodhbairt.
Bhíos go h-an-lag, chómh lag sin gur mhór an bheannacht ó Dhia é, dar
liom, gur fhéadas an fromhadh mór sin a dh'iomchur ar chor ar bith,
gan bás a fháil, arae bhí sé i bhfad thar mo chumas do réir gach aon
chosúlachta. Cuimhneochad a choidhche ar an gcaoi a ndearna mo
mháithrín mé do shólású go lághach cineálta. Mhínigh sí beatha an
Chlochair dhom, agus féach! Tránóna amháin agus mé im' aonar ag
machtnamh dhom féin i mo chroidhe istigh ar an bpeictiúir den
bheatha rialta a bhí curtha ós mo chomhair aice, mhothuigheas gurbh é an
Carmal an fásach ar mhian le Dia mé féin do chur i bhfolach ann mar
an gcéadna- Mhothuigheas chómh láidir sin é is nár fhan aon phioc
d'á aimhreas i m'intinn, agus níorbh aon taidhbhreamh leinbh a bhí ann
ach an oiread, ach an chinnteacht gurbh' é Dia féin a bhí dhom' ghlaodhach.
An mothú sin nach dtig liom a chur i gcéill d'fhág sé síothcháin mhór
i mo chroidhe.

An lá dár gcionn do nochtuigheas mo dhúil duit-se, agus b'é
do thuairim-se gurbh í toil Dé í, i riocht is gur gheallais dom go
dtabharfá chun an Charmail gan mhoill mé le go bhféadfainn an
Mháthair Airchinneach a fheiceál, agus mo rún dh'innseacht di-siúd.

Domhnach do toghadh i gcóir na cuairte solmánta sin. Ach ba
mhór an cheataighe liom a chloisteál go raibh mo chol-ceathar Máire,
a bhí sáthach óg fós leis na mná-rialta Carméilíteacha a fheiceál, go
raibh sí le mé do thionnlacain. Níorbh fhuláir liom, áfach, seift
éigin do cheapadh le bheith i m'aonar, agus seo é an rud do bhear-
tuigheas: dúbhras le Máire, ó thárla go raibh sé de phribhléid
againn labhairt leis an Mháthair Urramaigh féin, go gcaithfimís a
bheith go h-an-mhúinte agus ár gcuid rún do nochtadh di; agus
chuige sin nár mhór dhúinn teacht amach as an bpárlús ar feadh
tamaillín, duine i ndiaidh an duine eile, le deis a thabhairt d'á
chéile labhairt léithi go hoscailteach. D'aontuigh Máire liom gan
ceisneamh, i n-aimhdheoin gur leasg léithe rúin nach raibh aice ar chor
ar bith do nochtadh, agus ar an ndóigh sin d'fhéadas bheith i m'aonar
leis an Mháthair Marie de Gonzague. Ar chloisteál mo scéil
mhóir rúnmhair di-se, dubhairt sí go raibh gairm agam ceart go
leor, ach má bhí fhéin go gcaithfinn fanacht go mbíodh mo shé bliana
déag slánuighthe agam, mar nach nglactar iarrthóirí i n-aois a naoi
mbliana. B'éigean dom foighneamh, i n-aimhdheoin na dúile móire
a bhí agam dul isteach i n-éindtigh leat-sa, agus mo chéad-Chomaoin
a ghlacadh an lá a gheobhfá an Aibíd.

Fá dheire thiar tháinic an 2adh lá de Dheire Fóghmhair! Lá guil

agus beannachtaí do b'eadh an lá úd, go deimhin, 'nar stath Íosa
an chéad cheann d'Á bhláthana, an bláth toghtha a bhí le bheith 'n-a
Mháthair d'á dhriféarachaí roinnt blian 'n-a dhiaidh sin. 'Fhad is a
bhí ár n-athair ionmhuin, mar aon le m'oncail agus le Máire, ag cur
Shléibhe Charmail suas de le n-a íodhbairt do thoirbhirt do Dhia, thug
m'aintín Céline agus Léonie agus mé féin chun an Aifrinn-
Bhíomar ag gol go fuigheach, i dtreo go raibh na daoine ag déanamh
iongantais dínn, nuair a chonnaiceadar ag dul isteach i dteach a'
phobuil sinn; ach níor choinnigh sin mise gan caoineadh. Bhíos á
fhiafruighe dhíom féin cé'n chaoi arbh fhéidir go dtaithneóch' an ghrian
ar an t-saoghal seo a thuille!

Chífear dhuit béidir, a Mháithrín, go bhfuilim ag áidhbhéil faoi'n
gcumhaidh a bhí orm, agus tuigim féin go maith leis nár cheart go
ngoillfeadh an scarúint úd orm chomh mór sin. Ach cheana, caith-
fead a amhdachtáil nach raibh m'anam aibidh ná foirfighthe fós nó i
ngar dhó féin; níor mhór dhom dhul tré mhórán suacán agus
fuilinnthí shul dá mb'fhéidir liom tráigh na síothchána do bhaint amach
agus blaiseadh de thoradh bhreá mhilis na féin-tugthachta agus an
ghrádha iomláin.

Um thránóna an lae úd an 2adh lá de Dheire Fóghmhair, 1882,
chonnaiceas mo Phauline ionmhuin, Soeur Agnes de Jésus feasta,
laistigh de chrannghail an Charmail. Ó! nach mé a d'fhuiling 'san
phárlús sin! Ó thárla gurb é scéal m'anama atá agam 'á
scríobhadh, chítear dhom go gcaithfead chuile nídh a dh'innseacht.
Bhail, amhduighim gur neamhní liom céad-fhuilinntí na scarúinte i
gcomórtas leis na pianta a ndeachaidh mé thríotha 'n-a dhiaidh sin,
Mise, ar ghnáthach liom cómhráidhte fada rúnmhara a bheith agam le
mo mháithrín agus mo chroidhe do nochtadh dhi, ba ar éigin saoghail do
gheibhinn cúpla nóiméid dom féin i ndeire cuairte an líontighe;
agus i gcaitheamh an dá nóiméid sin féin ní dhéanainn ach na deora
do shileadh, nídh nach iongnadh, agus d'imthighinn liom agus an croidhe
briste i mo chliabh.

Níor thuigeas nárbh fhéidir leath-uair a' chluig an duine do
thabhairt dúinn agus sin go minic, agus nárbh fhuláir bunáite an
ama do thabhairt d'ár n-athair agus do Mháire; níor thuigeas sin,
agus deirinn liom féin i mo chroidhe istigh: Tá Pauline caillte ar
fad agam-sa! Do ghoill an dólás chómh mór sin ar mo chroidhe
agus ar m'aigne gur ghearr gur buaileadh go h-an-bhreoite mé.

An tinneas a tháinic orm níl aimhreas ar bith nárbh é éad an
deamhain ba chionntsiocair leis, toisg é a bheith go feargach

fíochmhar de dheasgaibh an chéad dul-isteach sin 'san Charmal, agus
gur theastuigh uaidh díoltas do bhaint díom-sa ar son na díoghbhála
móire a dhéanfadh ár dteaghlach dhó ní ba dheireannaí. Ach ní raibh
a fhios aige go raibh Bainríoghan na bhFlaitheas ag cúmhdach a bláithín
go dílis, go raibh sí ag meangadh leis ó neamh anuas, agus go raibh
sí réidh leis an eascal do chosg ar an nóiméid chéadna 'n-a mbéadh
a ghas lag lúbach ar tí a bhriste go deó.

I ndeire na bliana sin 1882 do ghabh tinneas-cinn mé; ach cidh
gur lean sé gan faoiseamh, bhíos i n-ann é a dh'fhuilinnt, agus níor
chuir sé ó mo chuid foghluma mé. Do mhair sé go dtí Cásg na
bliana dár gcionn, 1883. Um an dtaca sin chuaidh m'athair go
Páiris i n-éindigh le Máire agus le Léonie, agus d'fhág sé
Céline agus mé féin ar choimrighe m'oncail agus m'aintín.
Tránóna dá rabhas i m'aonar le m'oncail, thosuigh air ag labhairt
liom ar mo mhaimín agus ar na laetheanta a bhí imighthe thart chómh
grádhmhar geanúil sin gur corruigheadh go mór mé agus nár
fhéadas gan gol. Agus do corruigheadh é féin, leis, nuair a thug
sé mo mhothuightheacht féin faoi ndeara; b'iongantach leis na
smaointe doimhne a bhí agam 'á nochtadh dhó, i n-aimhdheóin m'óige,

agus do chuir sé roimhe chuile shaghas siamsa do chur ar fáil dom i
gcaitheamh na laetheanta saoire. Ach cheana, bhí a mhalairt ceaptha
ag Dia dhom. An tránóna céadna úd, d'éirigh mo thinneas-cinn go
h-an-dona amach, agus do ghabh craitheadh aisteach éigin mé, agus
do lean sé orm an oidhche go léir. Bhí m'aintín mar a bhéadh
máthair dhom, agus níor imigh sí uaim ar feadh oiread is nóiméid
féin. Níl cur-síos ar an gcineáltas le n-a dtug sí aire dhom i
gcaitheamh na breoiteachta sin, go cneasta foighdeach gan staonadh.

Ní call dom a rádh go raibh an-bhuairt ar fad ar m'athair bocht,
iar bhfilleadh ó Pháiris dó, nuair do fuair sé roimhe mé chómh
claoidhte tréith-lag sin. Shíl sé gan mhoill go raibh an bás orm;
ach d'fhéadfadh Íosa a rádh leis: "Ní chun báis an bhreoiteacht seo,
ach chun glóire Dé, ionnus go dtabharfaí glóire do Mhac Dé
tríthe." 1 Agus, go deimhin, tugadh glóir do Dhia thríd an bhfromhadh
sin! Tugadh glóir Dhó leis an gcaoi ar ghlac m'athair agus mo
dhriféaracha, agus Máire go mór-mhór, le n-A thoil naofa. Nach
mór a d'fhuiling Máire mar gheall orm! Tá mo chroidhe lán de
bhuidheachas don ndeirbhshiúr ionmhuin sin. Do chuireadh a croidhe
féin i bhfios di cad iad na neithe a mbíodh gádh agam leo, agus ní

1 Eóin xi. 14.

misde a rádh gur cómhachtaí go mór fada croidhe máthar ná eolas
agus ealadhain na ndochtúirí is mó cáil.

Bhí an lá ag teannadh linn, áfach, a rabhais-se, a Mháthair dhil, leis
an Aibíd a fháil, agus ní labhruightí 'n-a thaobh i mo láthair-se ar
fhaitíos go ndéanfaí buairt dom, mar síleadh nach mbéadh ar mo
chumas dul go dtí an Charmal. Ach chreideas féin go láidir i
mo chroidhe istigh go dtabharfadh Dia na glóire mar shólás dom mo
Phauline ionmhuin a fheiceál aríst an lá sin. Bhraitheas go mbéadh
an Fhéile sin 'n-a féile shona gan néal, mar bhí a fhios agam nach
ndéanfadh Íosa A leannán do bhuaidhreadh tré gan mise do bheith
láithreach, tar héis a raibh fuilingthe aici i rith breóiteachta a
h-inghine bige. Agus níor chaill Íosa orm; mar d'fhéadas mo
mháithrín ionmhuin do bharrógadh agus suidheamh ar a glúinibh, mé
féin d'fholú faoi n-a brat agus a pógaí milse a fháil; d'fhéadas
í a fheiceál agus í ag féachaint go háluinn faoi n-a culaith bháin.
Ó, ba bhreá go léir an lá é i gceart-lár mo fhromhtha bhrónaigh!
Ach ba ró-luath a d'imigh an lá sin nó an uair sin thart, agus ba
ghearr go raibh orm eirghe isteach 'san charbad do rug chun siubhail i
bhfad ón gCarmal mé! Ar shroichint Les Buissonnets dhúinn
cuireadh i mo luighe mé, cidh nár airigheas mé féin tuirseach ar chor
ar bith. Ach an lá dár gcionn do ghabh an tinneas aríst mé, agus
chuaidh sé i n-olcas chomh mór sin gur ceapadh nach raibh leigheasadh i
mo chionn go deó.

Ní thig liom an bhreoiteacht aisteach sin do mhíniú i gceart.
Bhínn a' rádh rudaí gan smaoineadh ortha ar chor ar bith, agus bhínn
ag déanamh rudaí, leis, mar a bhéadh duine 'á chur d'fhiachaibh orm
iad a dhéanamh do m'aimhdeóin. Ceaptaí orm go mbínn ag rámh-
allaigh i gcómhnuí beagnach, ach mar sin féin táim cinnte dhe nár
chailleas mo mheabhair ná mo thuisgint ar feadh oiread is nóiméid
amháin. Ba mhinic a d'fhanainn annsúd i meirbhthean ar feadh i
bhfad, i dtreó nach mbíodh ar mo chumas an cor ba lugha féin
do chur dhíom. Ach i n-aimhdheoin an lagachair neamhchoitianta sin,
chloisinn go gléineach gach a ndeirtí thart timcheall orm, fiú
amháin nuair do labhruightí ós íseal; agus cuimhnighim air sin
anois féin. Agus annsin an scannradh agus an t-uathbhás do
chuireadh an mac mallachtain orm! Bhíodh eagla orm roimh chuile
shórt rudaí: chítí dhom go raibh aigéin áibhéiseacha thart ar mo
leabthain; agus tairgní áithride a bhí daingnighthe i bhfalla mo
sheómra, samhluightí dhom gur mhéarana fada dubha dóighte iad,
dtreo go gcuiridís ag screadghail le h-aon-chorp uathbháis mé.

Lá dá raibh m'athair ag féachaint orm go tostach agus a hata 'n-a
láimh aige, do claochluigheadh an hata go tobann i gcruth ghránda
éigin, agus do ghabh a leithéid sin d'uamhan mé gur imigh m'athair
bocht uaim agus é ag uchlán.

Ach má cheaduigh Dia don deamhan teacht i ngar dhom go foir-
imeallach, chuir Sé aingil so-fheicse chugam freisin le mé do
shólású agus do neartú. Ní imigheadh Máire uaim a choidhche, agus
ní thaisbeánadh sí tuirse ná dochma, cuma cé'n trioblóid a
thugainn di; mar níorbh fhéidir liom a bheith suaimhneasach i n-a
héaghmais. Fhad is a bhéadh sí ag caitheamh a cuid bídh, dheineadh
Victoire mé do chúmhdach, ach an uair sin féin bhínn ag gol agus ag
glaodhach: "A Mháire! A Mháire!" Agus ní fhéadadh sí dul
amach ach amháin chun an Aifrinn nó le cuairt do thabhairt ort-sa;
mar b'annsin amháin a bhínn go ciúin go bhfilleadh sí.

Agus annsin Léonie! agus mo Chéline ionmhuin féin! Nach iad
a bhí go maith dhom leis! Gach Domhnach d'fhanaidís sáidhte istigh
ins an tseomra sin ar feadh i bhfad i n-éindtigh le páiste bocht a
raibh a chosúlacht uirthe go raibh sí as a meabhair. Á! a dheirbhsiúir-
íní ionmhuine; nach mór a thugas le fuilinnt daoibh! Bhí m'oncail
agus m'aintín go lághach cineálta dhom, leis. Thagadh m'aintín
dhom' fhéachaint gach lá, agus bheireadh sí chuile shaghas sóghluistí
chugam. 1 Ba mhór mar do méaduigheadh ar mo ghean ar na gaoltaibh
geanúla úd le linn na breoiteachta sin. Thuigeas ní b'fhearr ná
riamh fírinne na cainnte adeireadh ár n-athair ionmhuin linn go
minic: "Cuimhnighidh air i gcomhnuí, a chlann ó! go bhfuil gean
an-mhór an-dhílis ag bhúr n-oncail agus ag bhúr n-aintín oraibh."
Do cuireadh sin i bhfios dó féin, leis, i laethibh a shean-aoise;
agus anois, ní baol ná go ndéanfaidh sé iad do chumhdach agus do

1 Rinne Thérèse an cinéaltas máthardha sin do chúitiú léithe ó árdaibh
na bhFlaitheas. I rith breoiteachta deireannaí Mme. Guérin, do chúmhdaigh
Thérèse go so-fheicse í. Maidin amháin fríothadh go suaimhneasach áthasach
í: "Bhíos ag fuilinnt go mór," ar sise, "ach bhí Thérèse ag faire orm go
caoin cineálta. Mhothuigheas cois mo leapthan í i gcaitheamh na hoidhche go
léir. Do phóg sí go minic mé, agus chuir sin misneach an-mhór orm." Do
chaith Mme. Guérin a beatha go naofa deagh-shomplach agus fuair sí bás
naofa i n-aois a dhá bliain is caogad- "Tá áthas orm bás a fháil," deireadh
sí agus meangadh geal-gháireach ar a béal, "Nach mór go léir an sólás é
dul agus Dia na glóire a fheiceál! A Íosa, mo ghrá thú! Toirbheirim
mo bheatha Dhuit thar cheann na sagart, mar do rinne treasa bheag." Agus
leis sin d'éag sí. An 13adh lá de mhí na Feabhra, 1900, a bhí ann.

Do thug M. Guérin mórán blianta ag cosaint na h-eaglaise le n-a chuid
sgríbhinní, agus chaith sé a mhaoin ag cuidiú le deagh-oibreacha do chongbháilt
ar siubhal. Fuair sé bás naofa, 'n-a Threasóir d'Ord an Charmail, an
28adh lá de Mheadhon Foghmhair, 1909, i n-aois a naoi mbliana is trí fichid.

bheannú ar son an chineáltais agus na dílseachta le n-a dtugadar
aire dhó!

Nuair a bhíodh faoiseamh beag agam ó mo phiantaibh, b'é rud ba
mhó do chuireadh áthas orm ná a bheith ag fíghe choróinneach de nóiníní
agus de lus mínle don Mhaighdin Bheannuithe. Mí áluinn na
Bealtaine a bhí ann, agus bhí an nádúir go léir gh'á clúdach féin le
bláthana an earraigh; ní raibh ach an t-aon "bhláithín" amháin a bhí
ag meath agus cosúlacht air go raibh sé seargtha go deo! Ach bhí a
ghrian gheal féin aige i ngar dhó, agus b'í grian í ná dealbh mhíor-
bhailteach na Maighdine Muire. Ba mhinic agus ba rí-mhinic a
ghníodh an bláithín a choróinnín d'iompáil i dtreo na Réaltann
beannuithe sin.

Lá de na laetheanta sin, chonnaiceas m'athair ag teacht isteach i
mo sheomra; agus ba gheall le duine a bhéadh go h-an-bhuartha é.
Chuaidh sé anonn mar a raibh Máire go dtug sé a lán píosaí óir dhi,
agus bhí féachaint an-bhrónach ar a aghaidh ar feadh an achair, gur
iarr sé uirthi scríobhadh chuig Páiris ag iarraidh Nóbhéna Aifreann
ag neimidh Notre-Dame pes Victoires (Muire na mBuaidh),
'théint is go leigheasóchadh Dia a ríoghan bheag chlaoidhte. Do
corruigheadh go mór mé ar fheiceál a chreidimh agus a ghrádha dhom,
agus tháinic Fonn an-mhór orm éirghe im' shuidhe agus a rádh leis
go rabhas leigheasta. Ach mo nuar! Níor fhéad mo mhianta
míorbhailt a dhéanamh, agus níor mhór míorbhailt an-mhór, go
deimhin, le mé do thárrtháil ón mbás — níor mhór sin! Agus
rinne Notre-Dame pes Victoires an mhíorbhailt sin dom go
feilimionta.

Domhnach amháin i rith an Nóbhéna úd, chuaidh Máire amach 'san
ngáirdín agus d'fhág sí mise fé chúram Léonie a bhí ag léigheamh
dhi féin i n-aice na fuinneóige. I gcionn tamaillín thosuigh orm
ag glaodhach de ghlór íseal: "A Mháire! a Mháire!" Bhí
Léonie cleachtach ar a bheith- ag éisteacht liom ag éagcaoin agus ag
olagón ar an gcuma sin i dtóláimh, agus ní thug sí aon áird ar mo
ghlaodh. Annsin do ghlaodhas aríst ós árd agus d'fhill Máire orm.
Chonnaiceas go rí-mhaith ag teacht isteach í; ach fairíor géar!
B'shin é an chéad uair nár aithnigheas í. Thosuigheas a' tóruigheacht
thart orm i ngach aon bhall, do bhreathnuigheas uaim go h-imnidheach
amach 'san ngáirdín, agus annsin chromas ar ghlaodhach aríst:
"A Mháire, a Mháire!" Ní fhéadfainn a rádh cé mar d'fhuil-
ingeas féin le linn na coimhlinnte uathbhásaí do-mhínighthe sin, agus
ní móide nár fhuiling Máire ní ba ghéire fós ná a Treasa bhocht!

Fá dheire thiar nuair a bhí sé cinnte uirthe í féin do chur i n-aithne
dhom, d'iompuigh sí chuig Léonie, agus adubhairt cúpla focal
léithe i gcogar, agus d'imigh léithe go mí-lítheach craitheach.

I gcionn tamaillín d'iomchar Léonie go dtí an fhuinneóg mé,
agus annsin chonnaiceas Máire uaim 'san ngáirdín gan í a
dh'aithneachtáil fós féin. Bhí sí ag siubhal leithe go mall réidh;
ag síneadh a lámha amach chugam-sa, ag meangadh liom, agus ag
glaodhach orm go báidhiúl caoin: "A Threasa, a Threasa bheag, a
stóirín!" Ach chinn sé uirthe de'n iarracht sin aríst; agus leis
sin, tháinic sí isteach agus leig í féin ar a glúinibh cois mo leabthan
agus í ag bog-chaoineachán- D'iompuigh sí i dtreo na Maighdine
glórmhaire Muire, agus do ghuidh sí go dian dúthrachtach í, mar a
dhéanfadh máthair a bhéadh 'á iarraidh go dtárrthóchaí a mac ón
mbás agus nach mbéidh sásta go bhfághaidh sí a h-athchuinge. Rinne
Léonie agus Céline aithris uirthe, agus glór creidimh do b'eadh
a nglór, agus chuaidh sé suas gur bhrúgh sé isteach doras na bhFlaith-
eas roimhe. Ó thárla nach raibh fóirthint le fáil agam ar talamh,
agus ó bhíos ionann's a bheith caillte leis na piantaibh, d'iompuigheas
féin chun mo Mháthar neamhdha freisin, agus d'iarras go bog is go
cruaidh uirthe truagh a bheith aici dhom fá dheire thiar.

Beodhuigheadh an dealbh go tobann! D'éirigh an Mhaighdean go
h-an-dóigheamhail ar fad, chómh dóigheamhail sin nach bhféadfad aon
chur-síos ceart a dhéanamh a choidhche ar an ndóighiúlacht neamhdha a bhí
ag baint léithe. Bhí sochmaidheacht, gnaoidhiúlacht, agus lághaidh-
eacht do-labhartha le léigheamh ar a haghaidh; ach b'é an rud a chuaidh go
croidhe ionnam thar gach rud eile ach an meangadh gléigeal a bhí ar a
béal! Leis sin d'imigh mo chuid pianta go léir uaim, do bhuinnigh
an dá dheór mhóra amach ó mo rosgaibh agus shnígheadar síos go
ciúin… Deora áthais agus lúthgháire neamhdha amháin do b'eadh
iad! "Do dhruid an Mhaighdean Bheannuithe anall chugam! Agus
bhí sí ag meangadh liom!… Nach aoibhinn Mac Dé dhom!" B'shin
mar do smaointigheas i m'aigne féin, "Ach ní innseóchad d'aoinne
faoi, mar dá n-innsighinn, d'imeoch' m'aoibhneas ar ceal uaim."
Iar sin d'ísligheas mo shúile gan strómh gan iarracht, agus d'aith-
nigheas mo Mháire ionmhuin féin! Bhí sí annsúd ag féachaint orm
go ceanúil, agus ba gheall le duine a bhéadh corruighthe go mór í
agus b'fhacthas dom go raibh tuairm éigin aice cé'n grás mór a bhí
fáighte agam féin. Ó! níl aimhreas ar bith nárbh ise agus a guidhe
láidir impidheach do fuair dhom an grás mór do-labhartha sin .i.
"mion-gháiridhe na Maighdine Muire"! Nuair a chonnaic sí mo dhá

An Mhaighdean Mhuire ag leigheas Treasa.

shúil greamuighthe ins an ndeilbh, dubhairt sí léithe féin: "Tá
Treasa leigheasta!" Agus bhí. Bhí an bláithín le borradh suas
an ath-uair, mar bhí gath soillseach ó n-a ghréin gheanúil tar h-éis
é do ghoradh agus é dh'fhuascailt ó 'n-a námhaid fhíochmhar go deó!
"Bhí an geimhreadh gáibhtheach imighthe thart, agus bhí deire leis an
bhfearthainn fhuair." 1 agus do neartuigh bláithín na Maighdine
Muire chomh maith sin go raibh sé ag sgéithchint ar shliabh shaidhbhir
thorthach Charmail cúig bliana 'n-a dhiaidh sin.

Mar adubhras ar ball, bhí tuairim mhaith ag Máire nárbh é amháin
gur bhronn an Mhaighdean bheannuithe mo shláinte orm, ach go dtug sí
grás foluighthe éigin dom mar an gcéadna; agus nuair a bhíos i
m'aonar léithe, agus gur cheistigh sí go báidhiúl mealltach mé, níor
fhéadas gan géilleadh dhi. B'iongantach liom an chaoi a raibh eolas
aice ar mo rún, cidh nár labhruigheas féin oiread is focal amháin
faoi, agus annsin do scaoileas an scéal go léir chuice. Mo
léan géar! Ní raibh aon bhreall orm; bhí m'aoibhneas le h-imeacht
ar ceal agus le n-a athrú 'n-a shearbhas dom. Go ceann cheithre
mblian 'n-a dhiaidh sin, bhí cuimhne an ghráis do-labhartha úd 'n-a
fíor-shiocair dóláis agus buartha dhom i mo chroidhe; agus ní
raibh suaimhneas ná aoibhneas i ndán dom go bhfághainn aríst i
bhfiadhnaise Notre-Dame des Victoires iad, 'n-a neimhidhe bhean
uithe. Fuaireas aoibhneas iomlán annsúd aríst. Ach labhróchad
ar an ndara grás úd amach annseo.

Seo mar do hiompuigheadh m'áthas chun dóláis dom:

D'innsigheas go simplí oscailteach do Mháire faoi "mo ghrás,"
agus ar chloisteál mo scéil di, d'iarr sí cead orm é a dh'aithris
do na mná-rialta ag an Carmal, agus níor fhéadas í dh'eiteach.
An chéad chuairt eile a thugamar ar an gCarmal bheannuithe sin,
bhí áthas an-mhór orm féin mo Phauline ionmhuin féin a fheiceál
aríst agus Aibíd na Maighdine Beannuithe uirthe. Nár shonasach
an uair é dhúinn araon! Nach mór a bhí againn le rádh le n-a chéile,
agus a liachtaí pianta agus dólás a rabhamar tar héis dul tríotha!
Maidir liom-sa, is ar éigin a d'fhéadas labhairt féin; bhí mo
chroidhe ró-lán…

Bhí an Mháthair gheanúil Marie de Gonzague ann leis, agus nach í
a bhí go caoin cneasta liom! Chonnaiceas mná-rialta eile fosta,
agus do cheistigheadar faoi mhíorbhailt mo leighisthe mé: d'fhiaf-
ruigh duine amháin díom an raibh an leanbh Íosa ar a baclain ag an

1 cant. ii. 11.

Mhaighdin Mhuire; agus d'fhiafruigh duine eile an raibh na h-aingil
gh'á tionnlacain, agus rl. Chuir an ceistiúchán sin go léir tré chéile
mé, agus bhuaidhrigh sé mo chroidhe. Ní raibh de fhreagra agam féin
ach: "B'fhacthas dom go raibh an Mhaighdean ghlórmhar go
h-an-dóigheamhail ar fad; chonnaiceas ag déanamh orm í agus
ag meangadh liom."

Ach ó thugas faoi ndeara gur cheap na mná-rialta a mhalairt ar
fad, bhí faitíos orm gurbh é an chaoi a rabhas tar héis bréag a
dh'innseacht. Á! dá gcoimeádainn mo rún agam féin, bhéadh
m'aoibhneas agam mar an gcéadna. Ach b'í an Mhaighdean Muire
féin do cheaduigh an dólás sin do theacht orm ar mhaithe le m'anam;
mar muna mbéadh sin, béidir go sleamhnóch' an mór-is-fiú isteach
im' chroidhe. Fé mar do thárla, áfach, ní raibh agam ach an t-úmhlú,
i riocht nárbh fhéidir liom féachaint orm féin gan ceann-fé an-mhór
do theacht orm. A Dhia dá bhfóghnaim! is Agat-sa amháin atá a
fhios cé mar d'fhuilingeas!

CAIBIDIOL IV.

Ag cur síos dom ar an gcuairt úd chun an Charmail, cuimhnighim,
leis, ar an gcéad chuairt do thugas air tar héis tusa
dhul isteach ann. Ar maidin an lae sin bhíos 'á fhiafruí dhíom féin
cé'n t-ainm a bhéarfaí orm ní ba dheireannaí. B'fheasach mé
Sr. Thérèse de Jésus amháin a bheith ann cheana féin; ach i n-aimh-
dheóin sin badh charghas liom sgaradh le m'ainm bhreá féin .i. Treasa.
Leis sin, smaointigheas ar Íosagán a raibh grá chómh mór sin agam
Air, agus dubhras liom féin: "Ó! nach orm-sa a bhéadh an t-áthas
mór dá ngoirthí Treasa leis an Leanbh Íosa dhíom!" Ach níor
nochtuigheas an dúil sin ar dhóigh ar bith; agus, féach! i lár an
chómhráidh dhúinn, dubhairt an Mháthair Airchinneach liom: "Nuair
a thiocfas tusa isteach chugainn annseo, a chuidín, bhéarfar Treasa
leis an Leanbh Íosa ort!" Ba mhór í mo lúthgháir, go deimhin;
mar b'fhacthas dom gur chomhartha ceana ar leith ó Íosagán an chaoi
ar fhreagair ár smaointe d'á chéile ar an ócáid sin.

Níor labhruigheas fós leat, a Mháthair mhuirneach, faoi'n tóir
mhór a bhí agam ar an léightheóireacht agus ar na pictiúirí, cidh gur
beag rud ba mhó do chuireadh lúthgháir orm agus ba mhó do bhros-
tuigheadh chun cleachtuighthe na subháilcí mé ná na pictiúirí do
thaisbeánthá féin dom. Ní airighinn an t-am ag dul thart, ag
dearcadh ortha dhom. "Bláithín an Chime Dhiadha," cuir i gcás,
nach mór do chuireadh sé i dtuisgint dom! D'fhanainn mar a
bhéinn i dtaidhbhreamh ag féachaint air. D'ofráilinn mé féin
d'Íosa le bheith i mo bhláithín Dó; theastuigh uaim É do shólású;
b'é mo dhúil-se, leis, teannadh suas láimh leis an bPáilliún, le
go mbéadh Sé ag féachaint orm do shíor agus go ndéanfadh Sé mé
do stathadh Dhó féin.

Ó thárla nach raibh aon mhaith liom ag imirt, thabharfainn mo chuid
aimsire ar fad ag léightheóireacht, dá mbéidir é. Tráthamhail go
leor bhí aingil so-fheicse agam le mé do threórú agus le leabhraí
d'fheilfeadh do m'aois do thoghadh dhom, leabhraí do bhéarfadh siamsa
dhom agus do bheathóch' m'intinn agus mo chroidhe 'san am chéadna,
Ní fhéadainn ach sgathamh an-ghearr do thabhairt leis an gcaitheamh-

aimsire sin a rabhas chómh tórtha sin air, agus b'iomdha sin
íodhbairt a b'éigean dom a dhéanamh d'á dheasgaibh; mar ní
túisge a bhíodh an t-am istigh ná chuirinn ialach orm féin sguireadh
láithreach bonn, dá mba i gceart-lár an ghiota ba spéisiúla féin a
bhéinn a' léigheamh. Maidir leis an lorg d'fhágadh na léightheóir-
eachtaí sin ar m'aigne, caithfead a amhdachtáil go gcuirtí fíreacht
rudamhail na beatha i ndoiléire orm roinnt, ag léigheamh scéalta
áithride ridireachta dhom. Nuair do léighinn faoi ghníomhartha
móra tírghrádhacha bhanlaochraí na Frainnce, go mór-mhór, Shiubháin
d'Airc, cur i gcás, thagadh fonn mór orm aithris a dhéanamh ortha.
Fuaireas grás áithrid an uair úd, agus cheapas ariamh ó shoin
go raibh sé ar na grástaibh ba mhó dá bhfuaireas le mo bheó; mar ní
thugadh Dia solus ósnádúrtha dhom an tráth úd, fé mar a bheir Sé
anois dhom é.

Chuir Íosa i dtuigsint dom nach bhfuil ach an t-aon fhíor-ghlóire
amháin ann .i. an ghlóire a mhairfeas go síorruí; agus nach bhfuil
aon chall do dhuine, chun na glóire sin do bhaint amach, gníomhartha
iongantacha a dhéanamh, ach é féin do chur i bhfolach ó shúilibh dhaoine
agus ó n-a shúilibh féin i gcruth's nach mbeidh a fhios ag a láimh chlé
céard a dhéanann a láimh dheas. Agus ag machtnamh dhom annsin gur
chun na glóire do shealbhú do rugadh mé féin, agus ag beartú dhom
im' aigne cé'n chaoi a dtiocfadh liom í do bhaint amach, foillsigheadh
dhom im' chroidhe istigh nach bhfeicfeadh súile dhaoine mo ghlóire féin
a choidhche, mar gurbh í glóir a bhí i ndán domh-sa ná mé a bheith i mo
naomh. Ceapfar, béidir, gur shunnda an mhaise dhomh-sa an dúil
sin a bheith agam, má cuimhnightear ar a raibh de lochtaí ionnam,
agus ar a bhfuil díobhtha ionnam fós féin, agus a liachtaí blian
atá caithte agam 'san Chlochar. Ach mar sin féin airighim an
dóchas dásachtach céadna i gcomhnuí go mbéad i mo "naomh mhór."
Ní ar mo mhórluachtaí féin atáim ag brath, mar níl mórluachtaí ar
bith agam; ach tá mo dhóchas curtha agam ins an Té atá 'n-a
Shubháilceas féin agus 'n-a Naofacht féin. Is Eisean amháin a
chífeas mo lag-iarrachtaí agus a bhéas sásta leo, agus a thógfas
suas Chuige féin mé agus a chuirfeas A mhórluachtaí féin umam
agus a dhéanfas naomh dhíom. Níor mheasas an uair sin nárbh
fhuláir mórán a dh'fhuilint leis an naofacht do shroichint, ach ba
ghairid an mhoill ar Dhia na glóire an fhírinne dhoimhin sin do
nochtadh dhom, thríd na fromhtha úd ar thráchtas ortha thuas.

Agus anois leanfad dem' sheanchas ón áit ar sguireas dhe ar
ball.

Trí mhí i ndiaidh mo leighisghthe thug m'athair leis ar thuras
pléisiúir mé, agus b'shin é an t-am ar thosuigheas ag cur eolais ar
an t-saoghal. Bhí chuile nídh go haiteasach aoibhinn aerach thart
timcheall orm; rinneadh cúram díom féin agus iongantas; i
bhfocal amháin, ní raibh ach bláthana d'á gcraitheadh ar mo chasán ar
feadh cúig lá déag. Is fíor go deo an nídh adeir leabhar na
h-Eagna: "Déanann draoidheacht na mbaoisreadh an croidhe
neamh-urchóideach féin do mhealladh." 1 Is ró-fhurust' croidhe an
duine do mhealladh, nuair nach bhfuil ach deich mbliana d'aois aige;
agus caithfead a rádh gur mhothuigheas féin dúil éigin 'san gcinéal
sin beatha freisin. Fairíor géar! nach maith atá a fhios ag muinn-
tir an t-saoghail le seirbhís Dé a dhéanamh gan na pléisiúirí
talmhaidhe do chur uatha! Nach beag a mhachtnuighid ar an mbás!
Agus mar sin féin, cuid mhór de na daoinibh ar chuireas-sa aithne
ortha an uair sin agus a bhí go h-óg saidhbhir sonasach, tá an bás
tar héis iad do sciobadh chun siubhail leis ó shoin! Is maith liom
imeacht liom siar ar bhóithrín na smaointe agus féachaint ar na
h-áitreabha breághtha áirgeamhla mar a raibh comhnuí ortha, agus a
fhiafruí dhíom féin cá bhfuilid anois, agus cad é an tairbhe dhóibh
anois na caisleáin agus na machairí móra mar a bhfacas féin iad
agus seasgaireacht agus sóghachas na beatha seo acubh. Agus
tuigtear dhom gur "baois gach nídh ar an t-saoghal seo ach amháin
grá do thabhairt do Dhia agus A thoil agus A réir a dhéanamh." 2
Béidir gurbh é an chaoi ar theastuigh ó Íosa eolas a thabhairt dom ar
an t-saoghal shul dá dtagadh Sé isteach i mo chroidhe den chéad uair,
i riocht is go dtiocfadh liom rogha ní ba chinnte a dhéanamh ar an
mbóthar a bhéadh le gabháil agam ón uair sin amach.

Mairfidh cuimhne mo Chéad-Chomaoine go deo i mo chroidhe, mar
lá aoibhinn gan duairceas gan néal do b'eadh é. Chítear dhom nach
bhféadfainn a bheith ullmhuighthe ní b'fhearr. An cuimhneach leat, a
Mháithrín, an leabhrán gleoite luachmhar do thugais féin dom trí mhí
roimh an lá mór? An modh simplí údan rinne sé mé dh'ullmhú go
leanúnach agus go tapaidh. Má bhíos ag tnúthán le mo Chéad-
Chomaoin le fada féin, níorbh fhuláir mo chroidhe do ghríosadh níos
mó fós agus é do líonadh le bláthana úra, do réir mar a bhí sé
leagtha amach 'san láimhscríbhinn luachmhair úd. Mar sin de,
ghnínn a lán íodhbairtí agus a lán gníomhartha grádha gach lá, mar a
bhéadh dornán de bhláthana cumhra ionnta; bhíodh salchuacha ortha,

1 Eagna iv. 12. 2 "Aithris ar Chríost," l. 1, c. 1. 3.

uaireanta, agus rósaí; agus goirmíní, nóiníní agus lus mínle,
ar uairibh, leis; i bhfocal amháin, d'fhéachas le chuile chineál bláthana
a chnuasacht d'fhonn cliabhán a dhéanamh d'Íosagán i mo chroidhe.

Agus annsin bhí Máire agam mar oide i d'ionad-sa. Gach
tránóna d'fhanainn tamall fada 'n-a cuideachta' ag éisteacht go
cíocrach le n-a bréithribh; nárbh áluinn iad na neithe adeireadh sí
liom! Chítear dhom go dtáinic a croidhe mór flaithiúl ar fad
isteach i mo chliabh-sa. Fé mar do mhúineadh na seadairí i n-allód
ceird na n-arm d'á gclainn, b'shin mar do mhúin sise dhomh-sa le
cath na beatha d'fhearadh, ag gríosadh mo dhíograise agus ag tais-
beáint craoibhe glórmhaire an bhuaidhe dhom. Labhruigheadh sí liom
freisin faoi'n tsaidhbhreas síorruí is féidir linn a thiomsú gan
strómh gan iarracht gach lá, agus chuireadh sí i n-iúl dom go mba
mhór go léir an truagh gabháil de chosaibh ann, nuair nach bhfuil
orainn ach cromadh síos, mar adéarfá, le n-a bhailiú. Nach í a bhí
go buadh-bhriathrach go deimhin! Ba bhreá liom go leor daoine eile
a bheith ag éisteacht le n-a teagasc doimhin an uair sin chomh maith
liom féin, mar mheasas, dá mb'iad na peacaigh ba mhó féin iad,
go ndéanfaí iad dh'iompáil, ag éisteacht léithe dhóibh, agus go
dtréigfidís a gcuid maoine saolta chun gan ach iolmhaitheas
síorruí na bhFlaitheas do shaothrú feasta.

Ag an uair sin dhéanfainn urnuighe go fonnmhar, ach bhraith Máire
go rabhas cráibhtheach go leor cheana féin, agus níor cheaduigh sí dhom
ach mo chuid paidreach béil amháin do rádh. Lá n-aon, d'fhiafruigh
duine de mo mháistreásaí 'san Abdaine dhíom céard a bhínn a
dhéanamh i gcaitheamh na laetheanta a mbíodh saoire againn, nuair
d'fhanainn 'san mbaile ag Les Buissonnets. Do fhreagras féin
go cúthalach, "Tá, a Mháthair, imighim liom go minic agus cuirim
mé féin i bhfolach i mo sheomra i gcúinne ciúin folamh mar a dtig
liom mé a dhúnadh isteach go réidh le bratachaí mo leapthan, agus
ar a bheith annsúd dom, machtnuighim…" "Ach céard air a
bhír ag machtnamh?" arsa'n bhean-rialta liom agus í ag gáiridhe.
"Bím ag machtnamh ar Dhia, ar dhíombuaine na beatha seo, ar an
t-síorruíocht; i bhfocal amháin, bím ag machtnamh!" Ní dhearna
mo mháistreás dearmad air sin, agus ba mhinic 'n-a dhiaidh sin do
chuireadh sí i gcuimhne dhom an t-am a mbínn ag machtnamh, 'á
fhiafruighe dhíom an rabhas ag machtnamh fós… Tuigim féin
anois gurbh fhíor-urnuighe a bhíodh agam 'á dhéanamh an tráth úd, 'n-a
ndéanadh Dia mo chroidhe do theagascadh 'san chiúineadas.

Na trí míosa a bhí agam le mé féin a dh'ullmhú i gcóir mo Chéad-

Chomaoine d'imigheadar thart go h-an-mhear, agus ba ghairid go
raibh orm dul ar fos agus comhnuí 'san Abdaine im' iostasóir i
gcaitheamh na laetheanta sin ar fad. Á! nárbh aoibhinn an fos é
sin! Ní shílim féin go bhfuil a leithéid d'áthas le fáil i n-aon áit
eile ach amháin 'san Chlochar; mar ní bhíonn ach broscán beag
páistí ann, agus mar gheall air sin is fusa do na mnáibh-rialta
aire ar leith do thabhairt do gach duine acubh. Bhí ár máistreásaí
féin mar a bhéadh máithreacha dhúinn le cineáltas agus le cúram i
gcaitheamh na laetheanta sin; bhí, agus tá mo chroidhe lán de
bhuidheachas dóibh anois féin, agus mé ag scríobhadh na línte seo.
Agus thugas faoi ndeara gur mhó an aire a thugadar dhom féin ná
dom' chomhdhaltaí, cidh nach bhfuil a fhios agam cé'n fáth.

Gach tránóna thagadh an phríomh-mháistreás agus a lóchrann beag
léithe, agus tharraingeadh sí siar bratachaí mo leapthan go réidh agus
phógadh go miochair ar an mbaithis mé. Bhí sí chómh lághach cineálta
sin dom nár fhéadas gan a rádh léithe tránóna amháin: "Ó, a
Mháthair, tá cion mór agam ort, agus ar an ádhbhar sin, táim le
rún mór do nochtadh dhuit." Agus annsin tharraingeas amach go
mall maordha leabhrán luachmhar an Charmail a bhí foluighthe agam
faoi'n adhairt, agus thaisbeánas di go ríméadach bródúil é.
D'oscail sí go cúramach é, agus dhearc thríd le spéis agus chuir sí
i bhfios dom annsin chómh maith is a bhí Dia na glóire dhom. Agus
b'fhíor dhi; mar mhothuigheas féin go minic i rith na gCúrsaí
Spioradálta sin gur beag leanbh, atá gan máthair mar a bhíos-sa,
a gheibheas an oiread cúraim agus cineáltais is a fuaireas féin
an tráth úd.

D'éistinn go h-aireach leis na léigheachtaí do thug an sagart
Domin dúinn, agus ghnínn athchumaireacht díobh do scríobhadh síos.
Ach níor bhacas le mo chuid smaointe féin do scríobhadh ar chor ar
bith, mar dubhras liom féin go gcuimhneóchainn ortha go réidh; agus
b'amhlaidh a bhí. Nach orm-sa a bhíodh an lúthgháir mhór bheith láithreach
ag na Tráthana go léir ar nós na mban-rialta féin! Cuirtí
sonnrú ionnam i measg mo chómhdhalta mar gheall ar chrois mhóir do
sheachaid Léonie dhom, agus a bhí ar iomchar agam i mo chrios ar nós
na missiunéirí, gur ceapadh gurbh ag déanamh aithrise ar mo
dheirbhshiúr Charmelítigh a bhíos. Agus ba chuice-se, go deimhin, do
ritheadh mo smaointe agus mo chroidhe go minic! B'fheasach mé
ise do bheith ar fos, freisin; ach ní chun go dtabharfadh Íosa É
féin di a bhí sise ar fos, ach chun go dtabharfadh sí í féin go h-iom-
lán d'Íosa agus sin ar lá mo Chéad-Chomaoine féin. Do mhéaduigh
sin ar áthas na laetheanta údan do chaitheas ar an uaigneas.

Fá dheire thiar do gheal an lá mór dhom féin, an lá is aoibhnighe
agus is sona i mbeatha an duine! Nach grádhmhar ceanúil mar a
chuimhnighim ar chuile mhion-eachtra d'ár thárla i gcaitheamh an lae
neamhdha sin! An dúiseacht áthasach le bánú an lae, barrógaí
báidhiúla urramacha na mban-rialta agus na gcailíní mór, an
seomra maisiúcháin lán de chultacha sneacht-bhána 'nar gléasadh
amach sinn uilig; agus go mór-mhór an chaoi ar ghluaiseamar linn
isteach 'san tséipéal ag canadh cantainne na maidne:

"A altóir bheannuithe mar a bhfuil na hAingil ag adhradh!"
Ach ní fhéadfainn gach rud a dh'innseacht, dá mbéadh a fhonn sin orm
féin, rud nach bhfuil… tá neithe áithride a chailleas a gcumhracht
chomh luath is a nochtuightear do'n aer iad; agus tá smaointe
foluighthe 'sa chroidhe istigh nach féidir a nochtadh i bhfoclaibh daonda,
gan a mbrí dhoimhin neamhdha do chailleadh láithreach mar an
gcéadna!

Á! nár mhilis í an chéad phóg úd do thug Íosa do m'anam! Póg
ghrádha do b'eadh í, go deimhin! D'airigheas go raibh grá Aige-sin
domh-sa, agus dubhras féin freisin: "Tá grá agam Duit, agus
bheirim mé féin Duit go deo is a choidhche!" Níor éiligh Íosa aon
ní orm, ná níor iarr Sé aon íodhbairt. Bhíodh Sé féin agus
Treasa bheag ag féachaint ar a chéile le fada roimhe sin, agus
thuigeadar a chéile… ach an teacht le chéile a bhí ann an lá sin
ní féachaint badh cheart do thabhairt air ach aontú.

Ní beirt a bhí ionnainn feasta; bhí Treasa imighthe ar ceal ar
nós an bhraoinín uisge a thuiteas isteach i lár na fairrge móire,
agus bhí Íosa fágtha ann 'n-A aonar; b'Eisean an Máistir, an Rí
feasta! Mar nach raibh Treasa tar héis a iarraidh Air a saoirse
do thógáilt uaithe? Chuireadh an t-saoirse sin eagla uirthe;
d'airigheadh sí í féin chomh lag lúbach sin gur mhian léithe í féin do
tháthú le Neart Dé go bráth.

Agus, féach! bhí a háthas chómh mór chómh doimhin sin nár fhéad sí
a choimeád 'n-a croidhe, agus ba ghairid go raibh na frasa deor le
n-a malaibh le teann lúthgháire. Chuir sin iongantas ar a com-
pánachaí i riocht is go rabhadar 'á fhiafruighe d'á chéile 'n-a dhiaidh
sin: "Céard a chuir ag gol mar sin í? Nó an é an chaoi a raibh
rud éigin ag déanamh buartha d'á coinsias? Ní headh, b'é an rud
a bhí ag goilleadh uirthe ach gan a máthair a bheith láithreach nó an
deirbhshiúr sin léithe atá 'n-a Carmelíteach agus a bhfuil cion chomh
mór sin aici uirthe!" Agus níor thuig aoinne nach bhféadann
croidhe bocht dearóil an duine, ar theacht d'áthas uile na bhFlaitheas

isteach ann, nach bhféadann sé an t-áthas sin go léir do choimeád
ann féin gan na deora do shileadh…

Cé'n chaoi a bhféadfadh uireasbhaidh mo mháthar a bheith ag déanamh
buartha dhom lá mo Chéad-Chomaoine? Mar bhí Neamh agam i lár
mo chléibh, agus nuair a thug Íosa cuairt orm, thug mo mháthair
ionmhuin cuairt orm mar an gcéadna… Ní lúgha ná mar a bhíos
ag gol mar gheall ar gan tusa a bheith láithreach, arae bhíomar ní ba
ghoire d'á chéile ná riamh! Níorbh shin é údar mo ghuil 'chor ar bhith,
ach deirim aríst gurbh é an t-áthas amháin, 'seadh, an t-áthas
doimhin do-inniste a bhí ag líonadh mo chroidhe.

Um thránóna, rinneas an gníomh-coisreacáin don Mhaighdin
ghlórmhair do rádh i n-ainm mo chómhdhalta. Is cosamhail gurbh é an
fáth a ndearna na mná-rialta mise do thoghadh chuige sin toisg gur
fágadh gan mo mháthair talmhaidhe ó thús mo leanbhánachta mé.
Á! chuireas mo chroidhe go léir 'san gcoisreacán sin don Mhaighdin
Mhuire, agus d'iarras go dúthrachtach uirthe mé do chúmhdach!
B'fhacthas dom gur dhearc sí anuas go geanúil ar a bláithín agus
go dtáinic meangadh ar a béal aríst. Chuimhnigheas ar an meangadh
so-fheicse eile úd le n-a ndearna sí mé do leigheas agus dh'fhuas-
cailt; bhí a fhios agam go maith cé'n chomaoin mhór a bhí curtha aici
orm! Agus an mhaidin seo, an 8adh Bealtaine, nárbh í féin do
tháinic anuas aríst chun a h-Íosa, "'bláth an bháin agus lile na
ngleanntán" 1 do chur isteach i gcailís m'anama!

Um thránóna an lae shona sin, rug m'athair ar láimh ar a ríoghain
bhig agus ghluais leis fé dhéin an Charmail, agus chonnaiceas mo
Phauline ionmhuin agus í anois 'n-a céile ag Íosa; chonnaiceas
faoi n-a brat bán mar mo bhrat-sa agus faoi n-a coróinn
rósaí í. Bhí áthas gan mhairg ar mo chroidhe; bhíos ag súil le
teacht isteach chuice gan mhoill agus fanacht annsúd taobh léithe go
dtéighimís go Flaitheas Dé…

Bhíos go buidheach beannachtach, leis, ar son na féile do
h-ullmhuigheadh dhom ag Les Buissonnets. An t-uaireadán
gleoite do sheachaid m'athair ionmhuin dom chuir sé árd-áthas orm;
ach mar sin féin, bhí mo shonas go ciuin ciuin, agus níorbh fhéidir
le nídh ar bith síothcháin doimhin inmheadhonach m'anama do mhearú.
Fá dheire thiar chuir an oidhche deire leis an tránóna aoibhinn sin;
mar, dá mb'iad na laetheanta is aoibhní féin iad, is é an dorchadas
a ndeire. Níl ach an t-aon lá amháin .i. lá na Céad-Chomaoine ins

na Flaithis, lá na Comaoine síorruí, a bhéas 'n-a lá gan faoithin
gan foircheann!

An lá dár gcionn bhí cineál cumhaidh nó uaignis orm. Níor
shásamh do mo chroidhe na héadaigh deasa agus na bronntanais a bhí
fáighte agam! B'é Íosa amháin a d'fhéadfadh mé do shásamh feasta,
agus b'é do b'fhada liom go nglacainn aríst 'san Chomaoin
Naofa É. Diardaoin Deasgabhála iseadh do ghlacas an tarna
Comaoin sin, agus bhí sé de shólás agam ar an ócáid sin dul ar mo
ghlúinibh idir m'athair agus Máire ag an mBord Naofa. Do
shileas na frasa deor aríst mar gheall ar an suairceas do-
inniste a bhí i mo chroidhe; chuimhnigheas ar bhréithribh N. Póil:
"Ní mé atá beo feasta, ach Críost atá beo ionnam." 1 Agus
dubhras iad aríst agus aríst eile. Ón lá sin 'n-a dtug Íosa an
tarna cuairt ar m'anam, ní raibh uaim a thuille ach É do ghlacadh,
agus ceaduightí sin dom ar na féiltibh móra. Faoiríor!
b'fhada liom ó n-a chéile iad mar fhéiltí, an tráth úd!…

Na tránóntaí roimh na laetheanta aoibhneacha sin, ghníodh Máire
mé dh'ullmhú amhail mar a rinne sí le h-aghaidh mo Chéad-Chomaoine.
Tránóna amháin, is cuimhneach liom gur labhair sí liom ar an
bhfuilinnt, 'á rádh liom nár mhóide go n-iarrfadh Dia orm féin
bóthar na bhfuilinntí do ghabháil 'chor ar bith, ach go ndéanfadh Sé
mé dh'iomchar ar nós naoidheanáin i gcomhnuí. An mhaidin dár
gcionn i ndiaidh mo Chomaoine, chuimhnigheas ar na bréithribh sin agus
tháinic dúil mhór agam 'san bhfuilinnt, agus cuireadh i n-iúl dom
im' chroidhe istigh go raibh mórán croiseann agus fuilinntí i ndán
dom. Bhí m'anam chómh lán de shóláis an uair sin nach raibh a
leithéidí agam riamh roimhe ná ó shoin. Ba 'san bhfuilinnt a bhí mo
dhúil agam, agus chonnaiceas áilneachtaí innti, cidh nár thuigeas i
gceart iad fós.

Bhí dúil mhór eile agam .i. gan ach Dia amháin do ghrádhú, gan
áthas ná sólás a fháil ach Ann-siúd amháin. Ba mhinic, le linn
m'altúcháin, adeirinn an phaidir bheag seo as Aithris ar Chríost:
"A Íosa, a shuairceas do-labhartha, iompuigh chun searbhais dom
gach sólás colnaidhe." 2 Thagadh na bréithre sin as mo bhéal gan
iarracht, deirinn iad mar adéarfadh leanbh rud éigin a chuirfeadh
cara leis 'n-a cheann, gan é do thuigsint i gceart. Innseochad
duit amach annseo, a Mháthair ionmhuin, cé mar do rinne Íosa mo
dhúil do chóimhlíonadh, cé mar do bhí Sé féin amháin 'n-a Shuairceas

1 Gal. ii. 20. 2 Aithris ar Chr., l. 111. c. xxvi. 3.

do-labhartha dom i gcomhnuí. Dá n-innsighinn duit faoi sin anois,
chaithfinn cur síos duit annseo roimh-ré ar mo bheatha agus mé
im' ghearrchaile, agus tá mórán mion-tuairisgí agam le h-aithris
duit fós ar mo leanbhánacht.

Tamaillín i ndiaidh mo Chéad-Chomaoine chuadhas isteach ar fos
aríst ag ullmhú le haghaidh mo Dhul-faoi-láimh-easbuig. Bhíos go
h-an-dícheallach dhom' réidhteach féin i gcóir cuairte an Spioraid
Naoimh, mar níorbh fhéidir liom a thuigsint cé'n fáth nach ndéanfadh
duine ullmhú an-mhaith ar fad le Sacraiméad sin an ghrádha do
ghlacadh. Ní dearnadh an cheremóint ar an lá a bhí socruighthe,
agus d'á chionn sin d'fhéadas fanacht ar fos ar feadh tamaillín
eile, agus ba mhór an sólás dom sin. Á! nach orm-sa a bhí an
lúthgháir! Fearacht na n-Aspol, bhíos ag súil go h-áthasach leis an
tSólásuidhe a bhí geallta dhúinn, smaointigheas go mba ghairid go
mbéinn i mo Chríostuidhe chríochnuighthe, agus go mbéadh crois
rúindiamhrach an tSacraiméid do-labhartha seo gearrtha ar mo
bhaithis go síorruí. Níorbh é stolladh mór gaoithe na céad-Chingcíse
d'airigheas, ach an leoithne shéimh gur chuala Elias a monabhar ar
shliabh Hóreb. Fuaireas neart chun fuilinnte an lá sin, agus ba
ghéar do theastuigh an neart céadna uaim, mar bhí mairtíreacht
m'anama le tosnú gan mórán moille.

Ar a bheith thart do na féiltí aoibhneacha do-dhearmadtha sin,
b'éigean dom filleadh ar an scoil-iostais aríst. D'éirigheadh go
geal liom i mo chuid foghluma, agus bhínn i n-ann ciall na rudaí
do thabhairt liom agus do chongbháilt go réidh; ach ba rí-dheacair
liom rud ar bith a fhoghluim de ghlan-mheabhair, cé's moite de'n
Teagasc Críostuidhe, mar d'fhéadainn sin a fhoghluim go maith.
Bheireadh an Séipleánach a ollamh beag orm, mar gheall ar Treasa
a bheith mar ainm orm, is dóigh.

Le linn an chaitheamh-aimsire, théighinn go minic ar fhód fé leith,
agus annsin dhearcainn le h-aiteas ar mo chómhdhaltaí agus tad
ag ropadh leo go meidhreach éadtrom, agus bhínn féin ag smaoin-
eadh go doimhin ar feadh an achair. B'shin é an caitheamh-aimsire ba
rogha liom. Bhí mireog eile ceaptha agam, leis, do thaithnigheadh go
mór liom; ghnínn na h-éiníní marbha do bhéadh 'n-a luighe faoi na
croinntibh móra do thóruigheacht go cúramach agus a adhlacadh go
caithréimeach, iad go léir ins an t-aon roilig amháin faoi'n bhfód
chéadna. Uaireanta eile, d'innsighinn scéalta, agus thagadh cuid
de na cailíní móra féin ag éisteacht liom go minic; ach ba ghairid
gur choisg ár máistreás chríonna mé ar leanacht de mo chuid

sgéaluidheachta, mar níorbh ag seanchas (discourir) badh mhian
léith sinn a bheith ach ag rith (courir).

'San am sin, do thoghas mar cháirde dhom beirt ghearrchaile a
bhí cómhnaois liom féin. Ach, nach cumhang é croidhe an duine!
B'éigean do dhuine acubh dul a bhaile ar feadh roinnt míosa, agus
'fhad is a bhí sí ar shiubhal ní dhearnas féin dearmad uirthe, agus
D'fháiltigheas go ceanúil áthasach roimpi, iar bhfilleadh dhi. Mo
léan cráidhte! Ní raibh aici ach féachaint fhuar-chúiseach domh-sa!
Níor thuig sí mo charadas agus ba mhór do ghoill sin orm; níor
thóruigheas a chómh-ghuagach sin de chion a thuille. Gheall Dia
croidhe dílis daingean dom féin, áfach, i dtreó, nuair a bheir se
grá do dhuine, go ngrádhuigheann sé é go deire. Agus mar sin de,
guidhim ar son na cómhdhalta údan i gcomhnuí, agus tá grá agam
uirthe fós féin.

Chonnaiceas mórán de na daltaí ag claoidheadh le duine nó le
Duine eile de na maistreásaí go sonnradhach, agus bhí fonn orm
féin aithris a dhéanamh ortha, ach níor éirigh liom. Agus go deimhin
ba mhór an bheannacht ó Dhia é nár éirigh, mar do fainiceadh ar mhórán
díoghbhála ar an gcuma sin mé. Gabhaim mo mhór-bhuidheachas le
Dia na glóire as ucht a thabhairt orm gan ach searbhas a fháil i
gcaradais an t-saoghail seo ariamh! Mar, leis an gcinéal
croidhe atá agam, leigfinn mé do ghabháil agus m'eiteógaí do
ghearradh; agus annsin cé'n chaoi a bhféadfainn "eitilt liom
agus suaimhneas a fháil?" 1 Cionnus is féidir le croidhe atá
tugtha do charadas daonda, é féin do tháthú go dlúth le Dia?
Creidim féin nach féidir é. Chonnaiceas go leor leor anmnacha,
do mealladh leis an lóchrann bhréagach sin, chonnaiceas iad d'á
radadh féin isteach ann, ar nós na bhféileacán, gur dóigheadh
a gcuid eiteogaí agus gur fhilleadar go gonta créachnuighthe
annsin ar Íosa, ar an teine dhiadha sin a dhóigheas ach nach
n-ídigheann!

Á! tá a fhios agam gurbh é an chaoi a bhfaca Íosa go rabhas féin
ró-lagbhrígheach leis an gcath do sheasamh, dá dtagadh orm; is
cinnte go ndéanfainn mé féin do loisgeadh ar fad le lóchrann
bréagach na gcréatúirí: ach níor dheallruigh sé ar mo shúilibh
ariamh. Déanann na h-anmnacha láidre iad féin do ghearradh
amach ó na neithibh sin le grá do Dhia, agus gheibhid áthas d'á gcroidh-
thibh ar an gcuma sin, ach ní bhfuaireas féin ach buairt agus dólás

1 Sailm, liv. 6

ionnta. Is follus, mar sin de, nach bhfuil aon luachsaothair ag
dul dom as ucht mé féin do chongbháilt saor ó na caidrimh dhío-
mbuana sin, mar gurbh í mór-thrócaire Dé amháin a rinne mé
d'fhainiceadh ortha. Mara mbéadh Eisean, amhduighim go mbéidir
dhom tuitim chomh h-íseal leis an Mhagdalén féin; agus na bréithre
doimhne do labhair an Slánuightheóir leis an bhFairisíneach Símón,
déanaid ceol go binn i mo chroidhe. Tá a fhios agam "an t-é
gur lúgha a maithtear dó, gur lúgha é a ghrá": 1 ach tá a fhios agam,
leis, gur mó do mhaith Íosa dhomh-sa ná do N. Magdalén féin.
Á! dá bhféadainn an nídh a mhothuighim do nochtadh! Seo dhuit
solúid ar chaoi ar bith, agus béidir go léireóchadh sí mo smaoineadh
roinnt:

Cuirimíd i gcás go bhfuil dochtúir cliste ann a bhfuil mac
aige. Buaileann an mac sin um chloich lá ar a bhealach go mbain-
tear tuisle as agus go mbristear géag leis. Tagann a athair
láithreach bonn, tógann sé suas go grádhmhar é, déanann a chuid
créachta do cheangailt agus do chúramadh agus cuireann a chuid
eolais ar fad i bhfeidhm le n-a gcneasú. Leigheastar an mac
Gan mhoill, agus gabhann sé a bhuidheachas le n-a athair. Níl
aimhreas ar bith nach ceart don mhac sin athair chómh cineálta sin do
ghrádhú, mar tá a chúis go maith aige. Ach cuirimíd i gcás aríst
gurab é an chaoi a bhfághann an t-athair amach go bhfuil cloch chontabh-
airteach ar bhealach a mhic, go dtógann sé an chloch chun siubhail as
an mbealach roimh-ré i ngan-fhios do gach aoinne. Níl a fhios ag
an mac sin cé'n chontabhairt mhór agus an timpist a ndearna
lághaidheacht roimhfheiceálach a athar é d'fhainiceadh ortha, agus ó
thárla nach bhfuil, is cinnte gur lúgha an grá a bhéas aige d'á athair
ná dá mbéadh sé tar héis é do thabhairt slán ó ghortú marbhthach.
Ach má ráinigheann dó fírinne an scéil do chloisteál, nach mó, dar
leat, an grá a bhéas aige d'á athair! Tá go maith — Is mise an
leanbh sin do slánuigheadh tré ghrá roimhfheiceálach an Athar sin
"nár chuir A Bhriathar Uaidh chun fíoraon do ghlaodhach chun aithrighe
ach chun peacach do ghlaodhach chun aithrighe." 2 Is mian Leis go
mbéadh grá agam Dhó, toisg gur mhaith Sé ní hamháin mórán ach an
t-iomlán dom. Níor fhan Sé go dtugainn féin grá mór Dhó-sin,
mar a thug N. Magdalén, ach chuir Sé i bhfios dom cé mar do
ghrádhuigh Sé féin mise le grá roimhfheiceálach do-inniste, i riocht
is go rachadh mo ghrá-sa Dhó chun díthcéille féin anois!

Chualas daoine 'á rádh go minic i gCúrsaí Spioradálta agus ar
ócáidibh eile nár fríothadh fós anam íodhan neamhchionntach a raibh
oiread grá aige is a bhíos ag an anam aithrigheach. Á! b'ait
liom-sa an rádh sin do shárú!

Ach táim ar fuaidreamh i bhfad ó m'ádhbhar, agus ní go maith atá
a fhios agam cá dtosnóchad aríst…

Le linn na gCúrsaí Spioradálta do rinneas roimh mo dhara
Comaoin Naofa is eadh do tháinic galar uathbhásach na scrupall orm.
Caithfidh duine gabháil thríd an mhairtíreacht seo le go dtuigidh sé i
gceart í. Ní fhéadfainn a innseacht cé mar d'fhuilingeas i
gcaitheamh dhá bhlian, geall leis! Mo smaointe agus mo ghníomh-
artha go léir, d'á shimplíocht nó d'á shuaraigheacht iad, ba chúis

imní agus buartha dhom iad. Ní bhíodh suaimhneas le fáil agam ach
amháin tar héis dom gach uile rud a innseacht do Mháire, agus ba
dhoiligh liom sin a dhéanamh, leis, mar níorbh fhuláir liom gach aon
smaoineadh aisteach áibhéiseach do nochtadh dhi. Bhéadh suaimhneas
beag agam annsin, tar héis m'ualaigh do chur dhíom dom: ach
d'imigheadh an suaimhneas sin uaim le luas lasrach aríst, agus
thosuigheadh mo mhairtíreacht an ath-uair! A Dhia mhóir! nach iomdha
sin gníomh-foighde a thugas ar mo dheirbhshiúr ionmhuin a dhéanamh!

An bhliain sin i rith na laetheanta saoire, do chaitheamar coicís
cois-fhairrge. Agus rinne ár n-aintín, a bhí chómh lághach máithriúl
sin i gcomhnuí d'á páistibh i Les Buissonnets, rinne sí chuile
shaghas siamsa do chur ar fáil dúinn: marcaidheacht ar asal,
iasgach, agus rl. Bhíomar millte aice freisin, leis na héadaigh
galánta do bheireadh sí dhúinn. Is cuimhneach liom go dtug sí
dhom féin roinnt ribíní spéar-ghorm lá. Bhíos chomh páistiúil sin
fós, i naimhdheoin go raibh dhá bhliain déag go leith d'aois agam,
gur chuir sé ríméad orm m'fholt dualach do cheangailt leis na
ribíní deasa sin. Bhuail a leithéid sin de scrupall mé 'n-a dhiaidh
sin, áfach, go ndeachas chuig faoisdín ag Trouville féin, agus gur
innsigheas faoi'n bpléisiúr pháistiúil sin, mar ba pheacadh liom é.

Múineadh ceacht dom annsúd a chuaidh i sochar dhom go mór:

Bhíodh méagram 'n-a ceann ag mo chol-ceathar Máire go h-an-
mhinic: agus ar na hócáidibh sin, ghníodh m'aintín í do mhuirniú
agus na h-ainmneacha ba cheanúla ar bith do thabhairt uirthe, ach
leanfadh Máire uirthe ag sileadh na súl agus gach aon "Uch!
Tá tinneas-cinn orm!" aice. Agus ó thárla go mbíodh tinneas-
cinn orm féin gach uile lá mórnach, cidh nach mbínn ag
éagcaoin faoi, nár cheapas aithris a dhéanamh ar Mháire tránóna

amháin! Chuige sin bhuaileas fúm ar chathaoir shócamhlaigh i gcúinne
an t-seomra agus thosuigh orm ag gol. Ba ghairid go dtáinic mo
chol-ceathar mhór Siubhán, a raibh cion mór agam uirthe, anall
chugam go deifreach; tháinic m'aintín, leis, gur fhiafruigh sí
dhíom cé'n fáth a rabhas ag gol. D'fhreagras féin, ar nós Máire:
"Tá tinneas-cinn orm!" Ach is cosamhail nach ndeachaidh sé go
maith dhomh-sa bheith ag éagcaoin; mar níor fhéadas ariamh a
áiteamh ortha gurbh é an tinneas-cinn do chuir ag gol mé. I n-ionad
mé do mhuirniú, mar ba ghnáthach léithe a dhéanamh, do labhair m'ain-
tín liom mar a labhróchadh sí le duine fásta. Agus rinne Siubhán
mé do mhilleánadh féin go mín, 'á chur i n-umhail dom go raibh brón
uirthe faoi rádh is nach rabhas chómh h-iontaoibheach oscailteach le
m'aintín is badh chóir dhom a bheith, mar nár innsigheas di fíor-
thrúig mo ghuil, agus gur shíl sí féin gur scrupall mór a bhí ag

déanamh buartha dhom. Ní bhfuaireas ach an rud a bhí tuillte agam,
agus chuireas róm gan aithris a dhéanamh ar dhaoinibh eile aríst
go h-éag. Thuigeas fabhal-scéal an asail agus an mhaidrín.
Ba mise an t-asal, do chonnaic an muirniú do tugadh don mhaidrín,
agus do sháith a chrúb mhór liopaisteach féin suas ar an mbórd
d'fhonn na barrógaí a fháil mar an gcéadna. Munar cuireadh chun
bealaigh mé le Greadadh maith leis an mbata féin, fearacht an
asail bhoicht, fuaireas an íocaidheacht a bhí ag dul dom, áfach, agus
ní baoghal go raibh fonn orm aríst a choidhche sunndas daoine do
tharraint orm féin.

Ach iomthúsa mairtíreachta móire úd na scrúpall. B'é an rud
do tháinic aisti gur bhreoigh sí mé fá dheire, i riocht is gur chaitheas
an scoil-iostais a fhágáil, agus mé i n-aois mo thrí mblian déag.
Annsin d'fhonn m'oideachas do chríochnú, bheireadh m'athair leis ag
triall ar mhnaoi léigheannta áithrid mé go minic 'san tseachtain,
agus gheibhinn ceachtaí sár-mhaithe uaithe sin. Bhí an dá bhuntáiste
ag baint leis na ceachtaibh sin, mar ghnídís mé do theagasc agus
'san am chéadna thugaidís deis dom leis an saoghal a fheiceál.
'San t-seomra sin go n-a chuid trosgáin seanda agus a chuid
leabhar agus páipéirí ar gach taobh, bhínn láithreach le linn mórán
cuairtí. B'í máthair mo mhúinteóra ba mhó a ghníodh an chainnt do
choimeád ar siubhal; ach ní mórán a d'fhéadainn féin a fhoghluim
na laetheanta sin. Bhíodh mo cheann cromtha agam ós cionn mo
leabhair, ach chloisinn chuile nídh, fiú amháin na neithe a b'fhearr
dhom gan iad do chloisteál. Déarfadh bean amháin go raibh folt
breá áluinn agam, agus d'fhiafróch' duine eile, ag dul amach dhi,

cé leis an ghirseach dhóigheamhail sin. Ní ceaptaí go gcloisinn
féin an chainnt sin 'chor ar bith, agus ba phlámásaí mar gheall air
sin í, i dtreo go mothuighinn glionndar croidhe ag teacht orm le
linn éisteachta léithe dhom — rud do chuir i dtuigsint dom cé'n
féin-ghrádh mór a bhí ionnam.

Tá truagh i mo chroidhe agam do na h-anmnacha a cailltear.
Nach ró-fhurusta imeacht ar seachrán ar chonairí bláthmhara an
t-saoghail mhóir! Is cinnte go bhfuighbhidh an té atá beagán uasal-
aigeanta mórán searbhais i ngach suairceas saoghalta, agus ní
fhéadfadh baoth-mholadh díombuan folmhas mór do-theóranta a
mhianta do líonadh ná do shású. Ach, deirim aríst é, muna
mbéadh gur tógadh mo chroidhe-se suas chun Dé ó thús, dá mbéadh
an saoghal ag meangadh liom go mealltach ó rugadh mé, céard a
d'imeóchadh orm 'chor ar bith? Ó! a Mháthair mhilis, nach mé a
fhéadas trócairí an Tiarna do chanadh go buidheach beannachtach le
lán-chroidhe! Fé mar adeir leabhar na hEagna, nach ndearna Sé
mé "do thógáil chun siubhail as an t-saoghal sar a n-atharóch'
an mhalluightheacht mo thuigsint, agus sar a meallfadh ceilg
m'anam?" 1

Um an dtaca seo chuireas róm mé féin do choisreacadh ar
bhealach fá leith don Mhaighdin ghlórmhair agus d'iarras cead dul
isteach i gCuallacht Leanbh-Mhuire. Chuige sin níorbh fhuláir dhom
dul go dtí an Clochar faoi dhó 'san tseachtain, agus níor bheag an
íodhbairt dom é sin a dhéanamh, mar gheall ar chómh cúthail is a bhíos.
Bhí an-chion agam ar mo mhaistreásaí geanúla, gan aimhreas, agus
béad lán-bhuidheach díobh go h-éag; ach, mar adubhras cheana, ní
raibh aon chara ar leith agam 'n-a measg, fé mar a bhí ag furmhór na
sean-daltaí eile, a mbéidir liom sgathamh fada do thabhairt 'n-a
cuideachtain. Agus mar sin de, d'oibrighinn liom go ciuin
tostach go mbíodh an ceacht láimh-oibre thart, agus ó thárla nach
dtugadh aoinne sunndas dom, d'éaluighinn liom annsin suas go
dtí córaidh an t-séipéil go dtagadh m'athair i mo choinne.

Le linn na cuairte ciúine sin iseadh do gheibhinn m'aon t-sólás
amháin: mar nár é Íosa m'Aon-Chara feasta? Níorbh fhéidir
liom labhairt ach Leis-siúd amháin; na cómhráidhte a bhíodh agam le
daoine, dá mb'iad na cómhráidhte cráibhtheacha féin iad, do
thuirsighidís m'anam. Is fíor go dtagadh cumhaidh orm uaireanta
agus mé i m'aonarán annsúd, agus is cuimhneach liom go n-abruigh-

inn go minic annsin, d'fhonn mé féin do shólású, an líne seo de
dhán áluinn a d'aithrisigheadh ár n-athair ionmhuin dúinn:

"Do long is eadh an talamh seo, ní h-é do bhaile dhúthchais é!"

Nuair a bhíos im' pháistín, chuireadh na foclaí sin misneach orm.
Agus anois féin, i n-aimhdheoin go ndéanann na blianta mórán d'ár
smaointe cráibhtheacha páistiúla do scaipeadh, cuireann soluíd
sin na luinge áthas ar mo chroidhe agus cuidigheann sé liom deor-
uíocht na beatha seo dh'iomchar. Nach n-abruigheann leabhar na
h-Eagna féin gur "cosamhail beatha an duine leis an luing a
dh'imigheann tríd an uisge, agus nuair a bhíonn sí imighthe nach
féidir a rian a fháil?" 1

Ag machtnamh ar na neithibh sin dom, breathnuighim uaim isteach
'san tSíorruíocht; chítear dhom go bhfuilim buailte le tráigh na
bhFlaitheas cheana féin! Chítear dhom go bhfuil Íosa dhom' bharr-
ógadh… Creidim go bhfeicim an Mhaighdean Ghlórmhar ag
teacht i m'airicis i n-éindtigh le m'athair agus le mo mháthair agus
leis na cheithre aingil bheaga, mo dhritháracha agus mo dhriféaracha!
Agus chítear dhom go bhfuil agam fá dheoidh fíor-bheatha shíorruí
an teaghlaigh go deo is a choidhche!

Ach b'iomdha sin scarúint a bhí le fuilinnt agam go fóill ar
talamh, shul dá bhféadfainn suaimhneas síorruí ár n-Athardha
neamhdha do bheith agam. An bhliain chéadna a ndearnadh Leanbh-
Mhuire dhíom, thóg sí féin chun siubhail uaim mo Mháire ionmhuin
féin, 2 an t-aon taca amháin a bhí ag m'anam. B'í an t-aon
chomhairleoir a bhí agam í, ó d'imighis féin uaim, agus bhí cion chómh
mór sin agam uirthe is nárbh fhéidir liom maireachtáil 'n-a h-éag-
muis. Ar n-a chloisteál dom go raibh sí le h-imeacht, chuireas
róm gan aon phléisiúr a fháil i nídh ar bith ar an dtalamh seo a
thuille. Shileas na frasa diana deor: ach, ar ndóigh, ba nós liom
a bheith ag gol an uair sin. Níorbh iad na rudaí móra amháin do
chuireadh ag gol mé, ach na rudaí beaga suaracha go minic. Seo
dhuit roinnt somplaí a chruthóchas gurbh amhlaidh a bhí.

Bhí dúil mhór agam na subháilcí do chleachtadh, ach b'aisteach an
chaoi a gcuirinn chuige. Níor ghnáthach liom friothálamh orm féin:
ghníodh Céline mo sheomra do thógáilt dom, agus ní dhéanainn féin

2 Chuaidh sí isteach i gCarmal Lisieux an 15adh lá de Dheire Fóghmhair,
1886, agus tugadh Soeur Marie du Sacré-Coeur uirthe.

giotamáil ar bith 'san teach. Uaireanta, áfach, d'fhonn áthas do
chur ar Dhia, ghnínn féin an leabaidh do chóiriú, nó nuair a bhéadh
Céline amuigh tránóna, chuirfinn a cuid plannda agus bláthana
isteach dhi. Ar son Dé amháin is eadh do ghnínn na neithe sin, mar
adubhras, agus ar an ádhbhar sin ní raibh aon cheart agam bheith ag
súil le buidheachas ó dhaoinibh. Ach mo léan cráidhte! a mhalairt ar
fad do thárluigheadh, mar dá mbéadh sé de mhí-ádh ar Chéline
dearmad a dhéanamh ar a h-áthas agus a h-iongantas do thais-
beáint de bhárr mo mhion-ghníomhartha, bhínn mí-shásta agus chuirinn
sin i n-umhail di, leis, le mo chuid deór.

Dá ráinigheadh dhom buairt do chur ar aoinne dom' aimhdheoin
féin, i n-ionad é do scaoileadh tharm, bhínn chómh cráidhte sin mar
gheall air go n-éirighinn tinn; agus b'amhlaidh do mhéaduigheadh sin
ar mo locht i n-ionad é do laghdú. Agus nuair a d'fhéachfainn le
mé féin do shólású mar gheall ar an locht féin, do ghoilinn aríst
annsin mar gheall ar gur ghoileas roimhe sin. Is fíor go ndéanainn
mé féin do chiapadh mar gheall ar chuile shaghas rudaí!

A áthrach sin ar fad a dhéanaim anois. Thug Dia d'Á ghrástaibh
dhom gan leigint d'aon rud díombuan annseo thíos mé do bhuaidh-
readh. Nuair a chuimhnighim ar na laetheanta atá imighthe thart,
gabhaim mo mhór-bhuidheachas le Dia, mar rinne A ghrásta agus A
thíodhlaicthe mé dh'athrú chómh mór sin gurab ar éigin a d'aithneóchthaí
mé.

Nuair a bhí Máire imighthe uaim isteach 'san Charmal agus nár
fhéadas mo chuid trioblóidí a nochtadh dhi a thuille, d'iompuigheas
suas i dtreó na bhFlaitheas. Chuireas m'athchuinge suas chun an
cheathrair d'ár gclainn a bhí imighthe suas ann róm, mar mheasas, ó
thárla nárbh eól do na h-anmnacha neimh-chionntacha sin buaireamh ná
eagla riamh, go mbéadh truagh acubh d'á ndeirbhshiúirín bhocht a bhí ag
fuilinnt ar talamh. Labhruigheas leo go simplí páistiúl 'á rádh leo
gur mise an duine do b'óige de'n chlainn, agus mar gheall air sin
gur dhomh-sa ba mhó do thugadh mo thúismightheoirí agus mo dhriféar-
acha gean agus muirniú i gcomhnuí; agus dá mbéidís féin annseo
thíos go fóill, gur chinnte go dtabharfaidís an gean céadna dhom;
má bhíodar ins na Flaithis féin, nár fhág sin gur cheart dóibh
dearmad a dhéanamh dhíomsa, ach a mhalairt: mar, ó bhí ar a
gcumas tarraint as cistí Dé féin, go gcaithfidís an t-síothcháin
a fháil asta dhom féin, agus a chruthú dhom ar an ndóigh sin go bhféad-
tar grádhú annsúd thuas freisin.

Tugadh freagra agus toradh ar mo ghuidhe gan aon achar; ba

ghairid gur bhris tonntracha móra geanúla na síothchána isteach ar
m'anam. Cuireadh i n-umhail dom gur grádhuigheadh mé ní h-amháin
ar talamh ach ar neamh, leis! Ón uair sin i leith do méaduigheadh
go mór ar mo chráibhtheacht do mo dhearbhráthairíní agus do mo
dheirbhshiúiríní atá ins na Flaithis. B'ait liom a bheith ag labhairt
leo agus ag cur-síos dóibh ar bhuairtí na deoruíochta seo agus
ar an ndúil a bhí agam teacht chuca gan mhoill go dtí an Athardha
síorruí.

CAIBIDIOL V.

Má bhí Dia na glóire ag dóirteadh A ghrásta anuas orm go
flaithiúl líonmhar féin, b'fhada uaim iad do thuilleadh ar bhealach
ar bith. Is fíor go raibh dúil mhór agam i gcomhnuí na subháilcí do
chleachtadh, ach nach iomdha sin locht agus mí-fhoirbhtheacht a bhí
measgtha le mo ghníomharthaibh! Bhíos chómh mothuightheach sin ar fad
nárbh fhéidir cur suas liom; agus ní raibh maith ar bith a bheith ag
cainnt ná ag pléidhe liom faoi, mar bhí sé ag dul díom an locht
mí-thaithneamhach sin do cheartú. Agus cé'n chaoi a raibh sé de
dhánaidheacht ionnam mar sin bheith ag súil le dul isteach 'san
Charmal gan mhoill? Níor mhór míorbhailt bheag do thabharfadh
orm fás agus neartú ar ala na h-uaire; agus ar an lá
do-dhearmadtha úd, an 25adh lá de mhí na Nodlag 1886, rinne
Dia an mhíorbhailt shár-riachtanach sin. An Nodlaig sin, an
oidhche bheannuithe úd, rinne Íosagán, an naoidheanán geanúil
nua-bheirthe, fuarloch soluis do dhóirteadh isteach i m'anam gur
scaip Sé doircheacht mo dhubh-oidhche. Rinne Sé É féin lag agus
íseal ar mo shon-sa chun mise do dhéanamh láidir misniúl; chuir
Sé umam A chuid arm agus treallmha féin, agus uaidh sin amach
bhíos ag buadhchaint róm, ar nós an fharaire a ghabhas a shlí go
lúthmhar éadtrom buadhach. Do triomuigheadh fuarán mo chuid
deór agus ní bhuinnighidís 'n-a dhiaidh sin ach go h-annamh agus
ar éigin.

Innseochad anois duit, a Mháithrín, cé'n ócáid 'n-a bhfuaireas
an grás ró-luachmhar sin le n-ar iompuigheadh agus le n-ar claoch-
luigheadh go h-iomlán mé:

Iar bhfilleadh ar Les Buissonnets dhúinn i ndiaidh Aifrinn an
mheadhon-oidhche, bhí a fhios agam go bhfuighbhinn mo bhrógaí 'san
gclúid, mar a gheibhinn i laethibh mo naoidheandachta iad, agus iad
líonta de shóghluistí — rud a chruthuigheas duit gur naoidheanán fós
ag cách mé. Dá mb'é m'athair féin é, bhíodh áthas air mo ríméad
d'fheiceál agus mo ghártha aiteasacha do chlos do réir mar a
tharrainginn gach aon iongantas nua amach as na brógaí draoidh-
eachta, agus mhéaduigheadh a áthas sin ar m'aoibhneas féin. Ach

cheana, bhí an uair tagtha 'nar mhian le h-Íosa mé dh'fhuascailt ó
mhí-fhoirbhtheachtaí na naoidheandachta agus a cuid áthas neamh-
urchóideach féin do thógáilt uaim. Agus i n-aimhdheoin gur ghnáthach
le m'athair mé do mhuirniú i gcomhnuí 'gcómhnuí, do cheaduigh Íosa
nach ndearna sé ach múisíam do thaisbeáint ar an ócáid seo.
Ag dul suas go dtí mo sheómra dhom, chualas a' rádh na bhfocal seo
é, agus chuadar go smior ionnam: "Iongantas ró-pháistiúil
é seo feasta do ghearrchaile chómh mór le Treasa, agus tá súil
agam gur ab í seo an bhliain deiridh a bhéas sé againn." Ó thuig
Céline mo mhothuightheacht ró-mhór, dubhairt sí liom ós íseal:
"Ná téirigh síos láithreach, fan annseo go fóillín; bhéitheá ag
gol go ró-mhór, ag féachaint ar na h-iongantaisí dhuit, i bhfiadh-
naise d'athar." Ach níorbh í an Treasa chéadna a bhí ann a thuille.
…Bhí Íosa tar héis a croidhe do chlaochlódh!

Do bhrúghas siar mo dheóra agus síos liom go beo go dtí an
tseomra-bídh: choisgeas preabarnach thréan mo chroidhe, ghlacas
chugam mo bhróga gur tharraingeas na féiríní asta go h-áthasach,
agus mé ag féachaint chómh sonasach séanmhar le ríoghain ar feadh
an achair. Bhí m'athair féin ag gáiridhe go séimh mar seo, agus ní
raibh aon rian mí-shástachta ar a cheann-aghaidh a thuille, agus maidir
le Céline b'fhacthas di-se gurbh ag brionglóid a bhí sí! Ach níor
bhrionglóid é 'chor ar bith ach lom-chlár na fírinne: Bhí Treasa
bheag tar héis a neart-anama a fháil ar ais go deo deo, an neart-
anama sin do chaill sí i n-aois a cheithre mblian go leith.

An oidhche shoillseach údan is eadh do thosuigh an tríomhadh téarma
de mo bheatha, agus is é an téarma is áilne orthubh go léir é, an
téarma is láine de ghrástaibh Dé. An gnó nár éirigh liom féin a
dhéanamh i mórán blianta, rinne Íosa i bhfaiteadh na súl dom é,
mar ní raibh Uaidh ach mo dheaghthoil a fheiceál. Níor mhisde dhomh-
sa a rádh, mar adubhairt na h-Aspoil: "A Mháistir, tá an oidhche
caithte agam ag obair, agus níor thógas aon nídh." 1 Bhí Íosa níos
cineálta dhom féin ná d'Á dheisciobuil, mar do rug Sé féin ar an
lion gur sgaoil Sé amach é, agus gur tharraing Sé isteach annsin é
lán d'iasgaibh; rinne Sé iasgaire ar anmnacha dhíom…
tháinic grá Dé isteach im' chroidhe mar aon le dúil mhór mé féin do
dhearmadadh i dtóláimh, agus uaidh sin i leith bhí sonas agam.

Domhnach amháin, le linn mo leabhar-urnuighthe do dhúnadh dhom
i ndiaidh an Aifrinn, do sgiorr pictiúir ár dTiarna ar an gCroich

Chéasta amach beagán ó na duilleógaí, i riocht is gur fhéadas lámh
Leis a fheiceál agus í tollta agus ag tabhairt fola. Ar n-a
fheiceál sin dom, ghabh mothú nua do-inniste mé láithreach. Bhí mo
chroidhe d'á réabadh le dólás ag féachaint ar an bhfuil ró-luachmhair
sin dom agus í ag tuitim síos go talamh gan duine ná deoruidhe
ann a mbéadh fonn air í do bhailiú chuige; agus chuireas róm
fanacht do shíor ag bun na Croise 'san spioraid le drúcht diadha
sin an t-slánuithe do ghabháil chugam féin agus le n-a dhóirteadh ar
na h-anmnachaí annsin. Ón lá sin i leith, bhíodh an scread do chuir
Íosa As ag fáil bháis Dó .i. "Tá tart orm!" bhíodh sin ag
déanamh mac-alla i lár mo chléibh ag gach nóiméid agus ag adhnadh
dhíograis agus dhúthrachta nua ionnam nach raibh a leithéid ionnam
ariamh cheana. B'é mo mhian deoch a thabhairt do mo Shlánuitheóir
ionmhuin; agus bhí íota na n-anmnacha 'gham loisceadh féin mar an
gcéadna, agus níorbh fhuláir liom na peacaigh bochta do thárrtháil
ó lasracha ifrinn na bpian ar ais nó ar éigin.

D'fhonn mo dhíogras do chur ar lasadh, chuir Íosa féin i n-umhail
dom gan mhoill gur thaithn mo mhianta Leis. Chualas iomrádh ar
chuirptheach mór, dárbh ainm Pranzini, a bhí daortha chun báis de
dheasgaibh na ndúnmharbhtha n-uathbhásach a bhí déanta aige, agus a
raibh imní mhór dhó ar fhaitíos go ndamnóchaí go síorruí é, mar bhí
sé gan aon chomhartha aithreachais do thaisbeáint go nuige sin.
Theastuigh uaim féin é do thárrtháil ón mí-ádh deireannach do-
fhóirthe sin. Chuige sin tharraingeas chugam chuile ghléas spiorad-
álta dhár fhéadas smaointiú ortha; agus ó bhí a fhios agam nach
bhféadfainn aon ní a dhéanamh asam féin, d'ofráileas mórluachtaí
do-chuimsighthe ár Slánuitheóra agus maoin na h-Eaglaise thar
a cheann. An gcaithfead a rádh? Bhíos cinnte dearbhtha dhe i lár
mo chroidhe istigh go dtabharfaí áird ar mo ghuidhe. Ach d'fhonn
misneach do chur orm féin le leanacht do mo chuid paidreóireachta
ar son na n-anmnacha, dubhras an phaidir shimplí seo: "A Dhia
dhil, táim cinnte dhe go dtabharfair maithteanas don aindeiseóir
seo Pranzini; tá an oiread sin muiníne agam as Do mhór-
thrócaire do-chuimsighthe is go gcreidfinn sin dá mba nach ndéan-
fadh sé faoisdin féin agus nach ndéanfadh sé aon chómhartha aith-
reachais do thaisbeáint 'chor ar bith. Ach is é mo chéad pheacach é;
agus mar gheall air sin, nílim 'á iarraidh Ort ach cómhartha aith-
reachais do thabhairt dom, le mé fhéin do shólású amháin."

Tugadh toradh ar mo ghuidhe go baileach! Ní cheaduigheadh ár
n'athair dhúinn ariamh na páipéirí-nuaidheachta do léigheamh; ach

mar sin féin níorbh easúmhluigheacht liom féin silleadh do thabhairt
ar an ngiota 'n-a raibh cur-síos ar Phranzini. Lá ar n-a bhárach
tar héis a churtha chun báis, foscluighim go cíocrach an páipéar
"La Croix," agus meas-tú céard a chím ann ós cómhair mo shúl?
…Á! do bhris na deora amach ó mo rosgaibh le chómh corruighthe
is a bhíos, agus b'éigean dom greadadh liom. Chuaidh Pranzini
suas ar an gcroich gan aithrighe gan absolóid; bhí na crochadóirí
'á tharraint anonn fé dhéin blocáin an bháis cheana féin, nuair
féach! iompuigheann sé ar ais go tobann, mar a chuirfeadh Dia
'n-a chroidhe é, beireann ar an gCrois do shín an sagart chuige agus
pógann créachta beannuithe an t-Slánuitheóra chomh maith le
trí h-uaire!…

Mar sin de, an cómhartha a bhí uaim bhí sé fáighte agam.
Agus ba shólásach an cómhartha dhom é, go deimhin! Mar nárbh i
bhfiadhnaise créachta Íosa, ag féachaint ar A chuid fola diadha
ag buinniú asta dhom, do chuaidh íota na n-anmnacha i n-achrann im'
chroidhe? B'é mo dhúil an Fhuil ró-ghlan sin do thabhairt le n-ól
dóibh, chun a gcuid smál go léir do ghlanadh dhíobh: agus do ghreamuigh
bruasa mo "chéad-gheine" de chréachta sin Mhic Dé! Cad é mar
fhreagra do-inniste! Á! an dúil a bhí agam anmnacha do shábháil
do méaduigheadh uirthi i n-aghaidh an lae, ó tugadh an aisge iongantach
aonaránach sin dom. Chítí dhom go gcloisinn Íosa 'á rádh liom de
ghlór bog íseal, mar adubhairt Sé leis an mnaoi Shamaritánaigh:
"Tabhair dhom deoch!" 1 Fíor-mhalairtiú grádha a bhí ann: do
dhóirtinn Fuil Íosa ar na h-anmnachaí, agus annsin do sheachadainn
na h-anmnacha céadna údan d'Íosa agus iad níghte go glan gléigeal
'san ndrúcht sin ó árdaibh Chalbhaire. B'shin mar do shíleas A
thart do mhúchadh, ach dá mhéid dá dtugainn le n-ól Dó, b'amhlaidh ba
mhó an tart a bhí ag teacht ar mh'anam bhocht dearóil féin, agus b'í
an íota sin an tuarasdal ba rogha liom thar nídh ar bith eile.

Bhí Dia tar héis mé do scaoileadh saor amach i mbeagán aimsire
ón gcearcall chumhang a raibh comhnuí orm ann go dtí sin. Bhí an
choiscéim mhór tugtha; ach mo nuar! Ba bhuan an bóthar a bhí róm
amach go fóill.

Ó bhíos fuascluighthe ó mo chuid scrupall agus ó m'íogmhaireacht
ró-mhóir, do neartuigheadh agus do leathanuigheadh m'aigne. Bhí
tóir agam ar an Uaisle agus ar an Áilne i gcomhnuí riamh, agus
um an dtaca seo tháinic dúil an-mhór agam 'san léigheann agus

'san eolas. Níor leor liom ceachtaí mo mháistreása, ghnínn
ádhbhair-léighinn eile ar leith dh'fhoghluim asam féin: agus tháinic
d'á chionn sin gur mhó a d'fhoghluimeas an uair sin i roinnt míosa
ná mar a bhí foghlumtha agam i gcaitheamh na mblianta fada roimhe
sin. Á! nach fíor nach raibh 'san ndúthracht sin ach baois agus
buaidhreamh aigne?

De dheasgaibh an mhianaigh dhásachtaigh a bhí ionnam, bhíos buailte
anois leis an nóiméid ba chontabhairtí de mo bheatha ar fad. Ach
rinne Dia beart i mo thaobh do réir mar adeir Ezechiel 'n-a
thairngreachtaí: "Bhíos ag gabháil an treó agus do chonnaiceas
tú, agus féach, am do lucht grádha ab eadh an t-am agat: agus do
leathas m'fhalaing ort. Thugas dearbhú dhuit, agus do luigheas
isteach i gconnradh leat, adeir an Tiarna Dia, agus ba liom féin
tú. Agus do nígheas tú le h-uisge, agus d'ungas tú le h-ola.
Do chuireas éide ioldathach umat, do ghléasas tú le h-órnáidibh,
agus do chuireas práisléidí ar do lámhaibh, agus do chuireas
slabhra timpal ar do mhuineál. Do gléasadh thú le h-ór agus le
h-airgead, agus do h-éidigheadh thú le línéadach mín, agus le gréas,
agus le h-ioldathanaibh, agus bhíodh plúr mín agat le n-ithe, agus
mil agus ola, agus do rinneadh an-sciamhach thú, agus do h-árduigh-
eadh thú chun bheith ad' bhainríoghain." 1

'Seadh! rinne Íosa na neithe sin uilig ar mo shon-sa! Thiocfadh
liom dul siar ar gach aon bhriathar den ngiota fíor-áluinn sin agus
a thaisbeáint gur fíoradh ionnam féin iad; ach ní beag liom mar
dheimhne air sin na grásta ar innsigheas duit fútha ó chianaibhín.
Mar sin de, ní labhróchad annseo ach amháin ar an mbeatha do riar
Dia orm go fial flaithiúlach. B'í beatha a bhí agam do m'anam le
fada roimhe sin ná an plúr mín atá le fáil i "nAithris ar Chríost."
B'shin é an t-aon leabhar amháin do ghníodh maitheas dom, mar ní
raibh an stór luachmhar atá foluighthe ins an tSoisgéal ní raibh sé
bainte amach agam go fóill. Ní chuirinn an leabhrán úd uaim a
choidhche. Bhítí ag déanamh grinn faoi sin 'san mbaile, agus ba
mhinic d'fhoscluigheadh m'aintín go mearbhallach é go n-iarradh sí
orm an caibidiol a bhéadh faoi n-a súile a rádh de ghlan-mheabhair.
Nuair a bhíos cheithre bliana déag d'aois agus an dúil mhór sin
agam i n-eolas, chonnaic Dia nár mhór dhom "neart meala agus
ola chomh maith leis an bplúr mín úd." Agus an mhil agus an ola
sin thug Sé orm iad a fháil i gcómhthráchtais an t-sagairt Arminjon

Treasa agus Céline ag Les Buissonnets.

ar "dheire an t-saoghail seo agus ar rúindiamhra an t-saoghail
atá le teacht." Chuireadh léightheóireacht an leabhair sin aoibhneas
nár shaolta ar mo chroidhe; mhothuigheas roimhré na neithe atá
ullamh ag Dia don mhuinntir a bheir grá Dhó; agus nuair a chonn-
aiceas nach raibh aon chómórtas idir an luachsaothair síorruí sin
agus fuilinntí éadtroma na beatha seo, b'é mo dhúil Íosa do
ghrádhú, É do ghrádhú ó mo chroidhe go h-iomlán, agus mo ghean do
chur i n-umhail Dó ar mhíle slí 'fhad is a bhí sé ar mo chumas sin
a dhéanamh.

B'í Céline mo chaoimhtheach ionmhuin ó Nodlaig go mór-mhór, agus
ba di-se do nochtuighinn rúin mo chroidhe. B'é toil Íosa sinn do
dhul ar aghaidh i gcuideacht 'a chéile, agus chuige sin, rinne Sé
ceangal eadrainn 'nár gcroidhe ba threise ná ceangal nó gaol
fola. Rinne Sé anam-dhriféaracha dhínn.

Fíoradh ionnainn bréithre údan ár n-Athar N. Eóin na Croise,
'n-a Chaintic Spioradálta:

Bíonn triall na n-ainnear go tapaidh le tnúth 'sa tslí
Atá rianta cheana sa bheatha led' shiubhal, a Chríost;
A gciall soin d'fhaduigh do lasair, is mhúscail t'fhíon
Mianta glana na bhFlathas gcumhra 'na gcroidhe.

'Seadh, ba lúthmhar troigh-éasgaidh do leanamar lorga Íosa!
Na sméaróidí lasracha a bhí curtha Aige 'nár gcroidhthibh, an fíon
deagh-bhlasta do bheireadh Sé le n-ól dúinn, chuireadar as amharc
orainn néithe díombuana an t-saoghail seo, agus ní bhíodh ag éirghe
as ár gcroidhthibh ach mianta glana agus osnaidheacha grádha amháin.

Nach suairc liom cuimhneamh ar na cómhráidhte a bhíodh againn an
tráth úd! Gach tránóna, ar an ndeaghradharcán, bhímís i bhfochair
a chéile ag breathnú uainn suas ar chruinneacán gorm na spéire
a's é clúduighthe le réaltógaí órdha. Chítear dhom go bhfághaimís
grásta móra annsúd. Mar adeir Aithris ar Chríost: "Déan-
ann Dia É fhéin a dh'fhoillsiú le mórán soluis ar uairibh, agus ar
uairibh, leis, taisbeánann Sé É féin go mín milis i soluídibh agus
i samhalaibh." 1 B'shin mar do thaisbeánadh Sé É féin dúinn-ne
'nár gcroidhthibh; ach nárbh éadtrom tríd-fheicseanach an brat
a bhí eadrainn! Níorbh fhéidir aon aimhreas a bheith orainn; bhí
an creideamh agus an dóchas ag imeacht ar ceal 'nár n-anmnachaí:
mar chuir an Grá ar ár gcumas an tÉ a rabhamar ar A thóir dh'fháil

annseo ar talamh féin. "Fuaireamar 'n-a aonar É, agus thug
Sé A phóg dhúinn i gcruth's nach bhféadfadh aoinne sinn do thar-
cuisniú ní ba mhó." 1

Ní raibh na teangmháilí diadha sin gan a dtoradh do thabhairt;
thagadh liom na subháilcí do chleachtadh go fonnmhar agus go nádúrtha.
I dtosach, tugtaí an comhrac inmheadhonach faoi ndeara ar mo
cheann-aghaidh; ach i leabaidh a chéile d'éirigheadh liom mé féin do
shéanadh go réidh, ar an gcéad nóiméid féin. Dubhairt Íosa:
"An t-é go bhfuil aige tabharfar dhó, agus béidh flúirse aige." 2
Nuair a bhínn-se freagarthach dílis d'aon ghrás amháin, bheireadh
Seisean mórán grásta eile dhom 'n-a cheann sin. Bheireadh Sé É
féin dom 'san Chomaoin Naofa ní ba mhinicí ná mar do leómhfainn
féin a bheith ag súil leis. B'é an rud a bhí curtha róm agam na
Comaoineacha do cheaduigheadh m'anamchara dhom do ghlacadh go
dílis dúthrachtach ach gan a iarraidh air a choidhche a n-uimhir do
mhéadú. Indiu, áfach, ní mar sin do dhéanfainn beart 'chor ar bith,
arae táim lán-chinnte dhe gur cóir do dhuine an dúil atá aige 'san
Chomaoin Naofa do nochtadh d'á anamchara. Ní chun comhnuidhthe
'san chibórium óir a thúirlingeas Sé ó Neamh gach aon lá, ach d'fhonn
neamh eile a fháil, .i. an neamh atá i lár ár n-anmnacha féin, mar
is annsúd is aoibhinn Leis comhnuí a dhéanamh.

Ach ó chonnaic Íosa mo dhúil féin do chuir Sé i gcroidhe m'oide-
faoisdine an Chomaoin Naofa do cheadú dhom go minic 'san
t-seachtain, agus ó thárla gurbh Uaidh féin go díreach do thagadh na
ceadanna sin, chuiridís áthas an-mhór orm. Ní abruighinn aon ní,
an tráth úd, faoi mo mhóthúcháin inmheadhonacha; an bóthar a bhíos ag
gabháil bhí sé chomh soillseach fíor-dhíreach 's nach raibh call agam le
treoruí ar bith cé's moite d'Íosa féin. B'fhacthas dom gur cos-
amhail an t-anamchara le scathán fírinneach tré n-a ndéanann an
Tiarna É fhéin do thaisbeáint do na h-anmnachaí; agus mheasas
nach raibh Dia ag cur eadarmheadhontóra ar bith idir É féin agus
mise, ach gurbh é an chaoi a raibh Sé féin ag oibriú go díreach ar
m'anam.

Nuair a bheir garrdhadóir cúram ar leith do thoradh áithrid toisg
gur mian leis a aibiú roimh an t-séasúr, is cinnte nach bhfuil sé ar
intinn aige an toradh sin dh'fhágáil annsúd ar an gcrann, ach
'séard a dhéanfas sé é do stathadh agus do fhriothálamh ar bhórd
breá saidhbhir. Chuige sin, leis, is eadh a bhí Íosa ag bronnadh A

ghrást chomh fial sin ar A bhláithín féin. Theastuigh Uaidh A mhór-

thrócaire do chur ar foillsiú ionnam-sa; fé mar adubhairt Sé
féin, uair, tráth a dtáinic gáirdeachas ar A spioraid: "Admhuigh-
im duit, a Athair, a Thiarna neimhe agus talmhan, mar gur cheilis
na neithe seo ar lucht eagna agus eoluis, agus gur fhoillsighis iad
do na leanbhaí." 1 Toisg mé a bheith go h-úiríseal lag-bhrígheach,
d'ísligh Sé É féin chugam, agus rinne Sé mé do theagasc go mín
milis i dtaobh rúindiamhra A ghrádha. Amhail mar adeir N. Eóin
na Croise i gCaintic na h-anama:

Gan treoruidhe liom ná grian ar ród,
Ach lóchrann iadhta im' chléibh,
Is fearr do sheól an grádh mo shiubhal
Ná súile i lár an lae,
Mar a raibh Leannán mo chroidhe istigh
Do thuig go cruinn mo scéal.

B'é an Carmal an t-áitreabh údan; ach chaithfinn gabháil tré
mhórán fromhtha go fóill shul dá mbéidir liom "suidheamh síos faoi
sgáil an t-É do b'annsa lem' chroidhe." 2 Ach bhí glaodhach an
Tiarna ag éirghe chomh síor-iarratach sin anois go ndéanfainn mé
féin do theilgean isteach ins na lasracha teineadh féin go fonnmhar,
dá gcaithinn dul tríotha, d'fhonn freagairt do ghlaodhach Íosa.

Ní bhfuaireas ach an t-aon duine amháin .i. mo Phauline ionmhuin,
le misneach do chur orm chun mo ghairme do leanacht. Innte-se
fuaireas mac-alla binn m'anama féin, agus mara mbéadh í, is
cinnte nach mbainfinn an tráigh bheannuithe sin amach go deo, mar a
raibh sí féin go slán sábháilte le cúig bliana roimhe sin. 'Seadh, le
cúig bliana bhíos scartha leat-sa, a Mháthair mhuirneach, gur shíleas
go rabhais caillte agam go deo: ach nuair a tháinic an fromhadh
orm b'í do lámh-sa do thaisbeán dom an bóthar a bhí le gabháil agam.
Bhí géar-ghádh agam leis an t-sólás sin go deimhin, mar na cuairtí
do thugainn ar an gCarmal ba chúis dóláis dom iad feasta, mar
nárbh fhéidir liom labhairt faoi'n dúil a bhí agam dul isteach ann
gan daoine a bheith ag cur i mo choinnibh. Bhraith Máire go rabhas
ró-óg, agus d'á dheasgaibh sin bhí sí ag déanamh a díchill ar gach aon
bhac do chur i mo bhealach. Ní bhfuaireas ach cnapstarraí agus
constaicí róm ó thús. Agus annsin aríst ní raibh sé de mhisneach

agam focal amháin a rádh le Céline, agus ba mhór mar do ghoill an
tost sin orm, mar ba rí-dheacair liom aon ní do cheilt uirthe-se!
Ba ghairid, áfach, gur chuir an deirbhshiúr ionmhuin sin eólas ar
mo rún aiste féin, agus níorbh é amháin nár fhéach sí le cosg do
chur liom, ach ghlac sí leis an íodhbairt le h-uchtach an-mhór. Ó
thárla gurbh é a dúil féin, leis, bheith 'n-a mnaoi-rialta, bhéadh sé
de cheart aice imeacht róm-sa; ach fé mar do thugadh na mar-
tíreacha a bpóg dheiridh go h-áthasach dá mbráithribh a bhí ag dul
amach rómpa leis an gcómhrac dh'fhearadh 'san aréna, b'shin mar do
cheaduigh sise dhom féin imeacht uaithe, agus ghlac sí páirt 'n-a
raibh le fuilinnt agam, amhail is dá mb'í a gairm féin a bhéadh i
gceist.

Mar sin de, níor chall dom aon eagla a bheith orm roimh Céline;
ach ní raibh a fhios agam beó cé'n chaoi a mb'fhearr dhom mo rún do
nochtadh do m'athair. Cionnus a d'iarrfainn air a ríoghan bheag do
leigint chun siubhail uaidh, agus é tar h-éis na beirte inghean ba
shine leis d'íodhbairtiú cheana? Agus 'n-a cheann sin, chonnaic-
eamar an bhliain sin é agus é buailte síos le taom sáitheach trom
pairilise, agus cidh go dtáinic sé chuige féin as gan mhoill, níor
fhág sin nach rabhamar imnidheach go maith faoi i gcomhnuí i gcóir
an ama le teacht.

Á! nach mór a d'fhuilingeas i mo chroidhe féin istigh shul dár
labhruigheas! Ach cheana chaithfinn mo scéal do shocrú. Bhí mo
cheithre bliana déag go leith i ndáil le bheith slánuighthe agam, agus
ní raibh ach sé míosa idir mé agus Oidhche aoibhinn Nodlag, agus bhí
rún agam dul isteach 'san Charmal ag an uair chéadna 'n-a bhfuair-
eas grás m'iompuighthe an bhliain roimhe sin.

Domhnach Cingcíse an lá do thoghas le mo rún mór do nochtadh do
m'athair. An lá sin go léir bhíos 'á iarraidh ar an Spioraid Naomh
A sholus do chur chugam agus ag impidhe ar na h-Aspolaibh guidhe
ar mo shon, agus na foclaí a bhéadh le rádh agam do chur i mo
cheann. Mar nárbh ortha-san a bhí ó cheart cuidiú leis an leanbhán
faiteach a bhí ceaptha ag Dia na glóire le bheith. 'n-a h-aspol do
na h-aspolaibh féin maille le n-a cuid urnuighthe agus íodhbairtí?
Um thránóna an lae sin iar bhfilleadh ón bhFeasgarán dúinn
fuaireas an deis a bhí uaim. Bhí m'athair tar héis dul amach le
suidheamh síos 'san ngarrdha, agus bhí sé annsúd is a dhá láimh
buailte ar a chéile aige agus é ag machtnamh ar iongantaisí na
nádúra. Bhí an ghrian ghlórmhar ag dul faoi agus ag óradh barra na
gcrann mór le n-a gaethibh deireannacha, agus bhí na h-éanlaithe

beaga ag cóimhcheadal phaidreach na h-oidhche dhóibh féin. Bhí
lonnradh neamhdha ar aghaidh breá áluinn m'athar, agus bhraitheas
go raibh a chroidhe lán de shíocháin. Dhruideas anonn gur shuidheas
síos le n-a ais, agus bhí mo shúile fliuch le deoraibh cheana féin.
Dhearc sé anuas orm le caoineas do-inniste, leag sé mo cheann
'n-a ucht agus adubhairt liom: "Goidé an mhairgne atá ar mo
ríoghain bhig fhéin? Ná ceil orm é!" Leis sin d'éirigh sé, mar
a bhéadh sé ag iarraidh a thocht féin do cheilt, agus ghluais leis go
mall réidh agus é dhom' fháisgeadh le n-a chroidhe ar feadh an achair.
Labhruigheas féin leis tré mo dheóraibh faoi'n gCarmal agus
faoi'n dúil a bhí agam dul isteach ann go luath; agus annsin do
ghoil sé féin! Ach cheana ní dhubhairt sé aon ní liom a d'fhéadfadh
mé do chur ó mo ghairm do leanacht; ní dhearna sé ach a chur i
n-umhail dom go rabhas go h-an-óg fós le rún chómh tábhachtach sin do
ghlacadh. Agus nuair do leanas féin orm ag pléidhe mo chúise go
dícheallach, ba ghairid go raibh m'athair ionmhuin ar aon intinn liom,
mar bhí sé ionraic flaithiúil ó dhúthchas. Leanamar d'ár spais-
teoireacht ar feadh i bhfad; bhí sólás agus suaimhneas ar mo
chroidhe-se, agus ní raibh m'athair ag sileadh na ndeór a thuille.
Labhair sé liom mar a labhróch' naomh. Dhruid sé anonn le falla
íseal, agus thaisbeán sé dhom bláithíní bána ba chosamhail le lilibh
beaga bídeacha. Do stath sé ceann de na bláithíní sin agus
sheachaid domh-sa é, agus labhair sé liom faoi'n gcúram le n-ar
chuir Dia na glóire ag eascar é agus le n-a ndearna Sé é do
chosaint is do choimeád go dtí an lá sin.

Ba le scéal mo bheatha féin a bhíos ag éisteacht, shíleas, i ngeall
ar an gcosamhlacht iongantach a bhí idir an bhláth bheag agus Treasa
bheag. Ghlacas an bláithín úd mar thaise; chonnaiceas go ndearna
m'athair, nuair do stath sé é, na fréamhacha go léir do thabhairt
leis gan iad do bhriseadh, mar a bhéadh sé i ndán do'n bhláithín fás
an ath-uair i n-ithir ní ba shaidhbhre. An gníomh céadna sin bhí
m'athair ionmhuin tar héis é a dhéanamh ar mo shon féin, ag ceadú
dhom gleann sin an aoibhnis do thréigint, mar ar chaitheas céad-
laetheanta mo bheatha, agus imeacht liom ag triall ar Shliabh
Charmail. Ghreamuigheas mo bhláithín bán de pheictiúir Mhuire na
mBuaidh (Notre Dame des Victoires): tá an Mhaighdean bhean-
nuithe ag féachaint air go geal-gháireach séimh, agus shílfeá go bhfuil
an bláithín 'n-a ghlaic ag Íosagán. Tá sé annsúd i gcómhnuí, ach tá
a ghas briste i n-aice na fréimhe anois. Níl aimhreas ar bith nach
bhfuil Dia 'á chur i bhfios dom leis an gcómhartha sin gur gearr go

mbrisidh Seisean geimhleacha A bhláithín féin is nach bhfágfaidh Sé ar
an dtalamh seo le seargadh é…

Tar héis cead a fháil óm' athair dhom, shíleas nach raibh bac orm
imeacht liom fé dhéin an Charmail gan cosg. Ach mo dhá dhólás!
nuair do nochtuigheas mo rún do m'oncail, 'séard adubhairt sé
gurbh é a mhór-bharamhail féin go raibh sé i gcoinnibh na críonnachta
ar fad mé do dhul isteach i n-Órd cruaidh mar sin agus gan ach
cúig bliana déag dh'aois agam; go mbéifí ag déanamh éagcóra
ar an Eaglais le ceadú do leanbh a leithéid sin de mhódh beatha do
thógáil uirthe féin. Agus adubhairt sé go gcuirfeadh sé féin 'n-a
choinnibh ar chuile bhealach dárbh fhéidir leis, agus nár mhór míorbhailt
le n-a thabhairt air a thuairim dh'athrú.

B'fhollus dom go raibh sé fánach agam a bheith ag pléidhe leis,
agus d'imigh liom agus brón an domhain mhóir ar mo chroidhe. Ní
raibh de shólás agam ach an urnuighe; d'iarras ar Íosa an mhíor-
bhailt fhéidhmiúl sin do dhéanamh, mar, muna ndéanfadh, nach dtioc-
fadh liom A ghlaodhach do fhreagairt. D'imigh tamall maith thart,
agus ní shílfeá ar m'oncail go raibh sé ag cuimhneamh ar an gcómhrádh
údan a thuille: ach cuireadh i n-umhail dom 'n-a dhiaidh sin go raibh,
agus go rabhas féin i m'ádhbhar machtnaimh dhó go minic.

B'é toil Íosa, shul dár chuir Sé loinnir dhóchais ag soillsiú
i mo chroidhe, mairtíreacht dólásach eile a thabhairt dom le fuilinnt
ar feadh trí lá. Ó! níor thuigeas ariamh chómh maith sin cé'n bhuairt
ró-mhór a d'fhuiling an Mhaighdean bheannuithe agus Ióseph Naofa
agus iad ag imeacht rómpa tré shráideacha Ierúsalem ag tóruigh-
eacht an Leinbh Íosa. Fuaireas mé féin i bhfásach uaigneach
coimhthigheach; nó ba chosamhail m'anam le curraichín so-bhriste do
sgaoilfí amach gan luamaire ar bhárr na bhfáganna bhfraochmhar.
Tá a fhios agam go raibh Íosa annsúd agus É 'n-A chodladh i mo
bháidín, ach cé'n chaoi a bhféadfainn É a fheiceál le chómh dorcha
duaibhseach is a bhí an oidhche? Dá mbriseadh an stoirm amach go
h-oscailteach, béidir go soillseóch' an teinntreach thríd na
néalta ós mo chionn. Ní ró-mhaith an solus a bheir an teinntreach
uaithi go deimhin, ach mar sin féin chuirfeadh sé ar mo chumas amharc
amháin a fháil ar ghrá geal mo chroidhe. Ach níor bhris is níor
shoillsigh… bhí sé 'n-a oidhche, 'n-a dhubh-oidhche dhorcha! agus bhí
uaigneas agus brón an bháis ar mo chroidhe! Fearacht Íosa i
nGáirdín an Dóláis, mhothuigheas mé féin go h-aonraic, gan
sólás le fáil agam ó Dhia ná ó dhaoine. Agus cheapfá go raibh an
nádúir féin ag déanamh cómhbhróin liom: i gcaitheamh na dtrí lá

úd bhí sé ag clasgairt bháistighe gan stad, agus gath amháin d'á
solus níor chuir an ghrian ag lonnradh anuas orainn. Thugas sin
faoi ndeara i gcomhnuí riamh; ar gach ócáid de mo bheatha bhí
cosamhlacht m'anama le feiceál ar aghaidh na nádúra. Nuair a
bhínn ag gol do ghoileadh na spéartha mar aon liom: nuair a bhínn
go h-áthasach aiteasach aríst, ní bhéadh néal amháin ag dorchú na
spéartha ngorm.

An ceathrú lá, an Satharn a bhí ann, thugas cuairt ar m'oncail.
D'fhéadfá a rádh gurbh orm-sa a bhí an t-iongantas nuair a fuaireas
amach go raibh athrú iomlán tar héis teacht air i mo thaobh-se!
Ar an gcéad dul-síos thug sé isteach i n-a sheómra príobháideach
mé, cidh nár chuireas i gcéill dó ar bhealach ar bhith gur mhian liom
sin. Annsin thosuigh air dhom' mhilleánadh go caoin faoi rádh's go
rabhas rud beag cotamhail mí-shuaimhneach 'n-a láthair, agus dubhairt
sé liom nach raibh aon chall leis an mhíorbhailt úd ní ba mhó, mar gur
iarr sé ar Dhia A thoil naofa do chur i n-umhail dó, agus go ndearna
Dia amhlaidh. Níorbh é an duine céadna 'chor ar bith é. Thug sé
póg is barróg dhom go báidhiúl miochair, agus adubhairt liom de
ghlór craitheach corruighthe: "Imigh leat i síocháin, a thaisce,
thú is mian le h-Íosa a stathadh: ní chuirfead-sa
'n-A choinnibh."

Nach mé a bhí go h-áthasach éadtrom-chroidheach ag filleadh ar
Les Buissonnets dhom, agus bhí na spéartha breághtha gorma ós
mo chionn gan néal gan scamall anois! I m'anam féin istigh
bhí an oidhche imthighthe thart mar an gcéadna. Do dhúisigh Íosa agus
chuir Sé an t-áthas i mo chroidhe, agus ní raibh búirthighil na dtonn le
cloisteál agam ní ba mhó: i n-ionad gaoithe móire an fhromhtha, bhí
feochán deas séimh ag líonadh mo sheóil gur shíleas go rabhas
buailte leis an dtráigh! Mo léan géar! Bhí go leór eascal le
breith orm fós, i riocht is go mbíodh faitíos orm ar uairibh nach
dtiocfadh liom an tráigh úd, a rabhas ag déanamh uirthe le dúil mo
chroidhe, do bhaint amach a choidhche.

I ndiaidh mé aontú m'oncail a fháil, chualas uait-se, a Mháthair,
nach gceadóch' Uachtarán an Charmail dom dul isteach go mbíodh
mo bhliain is fiche slánuighthe agam. B'shin constaic nár smaointigh
aoinne uirthi 'chor ar bith, agus b'í an chonstaic ba mhó agus ba
dho-ghluaiste acubh uilig í. Níor chailleas m'uchtach, áfach, ach
d'imigh liom i n-éindtigh le m'athair go mínighinn mo scéal dhó.
Bhí sé doicheallach go maith róm, agus níor fhéadas athrú meóin do
chur air. D'fhágamar i n-ár ndiaidh é agus "ní cheadóchaidh"

daingean docht againn uaidh. "Ach níl ionnam féin," ar seis-
ean, "ach fear-ionaid an Easbuig: agus má's rud é go gcead-
óchaidh seisean an dul-isteach seo, ní bhéidh aon ní le rádh agam-sa
annsin." Ar theacht amach as teach na sagart dúinn bhí sé ag
clasgairt bháistighe: agus mo nuar! bhí na néalta móra
duaibhseacha ar foluamhain thart ar spéartha m'anama féin mar
an gcéadna. Ní raibh a fhios ag m'athair céard do b'fhearr dhó a
dhéanamh le mé do shólású. Gheall sé dom go dtabharfadh sé go
Bayeux mé, dá dtogruighinn é: agus ghlacas leis an t-socrú
sin go buidheach beannachtach.

B'iomdha sin rud do thuit amach shul dár fhéadamar an t-aistear
sin do dhéanamh. Go foirimeallach, bhí mo bheatha mar ba ghnáthach:
bhíos ag foghluim, agus thar gach nídh eile, bhíos ag dul ar aghaidh i
ngrá Dé. Uaireanta bhíodh lingeadh croidhe agus fíor-tháimhnéal
spioradálta agam.

Tránóna amháin, ní raibh a fhios agam cé'n chaoi a n-abróchainn
le h-Íosa cé'n grá mór a bhí agam Air agus cé'n dúil mhór a bhí
agam go dtabharfaí glóire agus ómós Dó i ngach aon bhall: agus
smaoinigheas nach n-éireóch' oiread is aon ghníomh-grádha amháin as
aigéin Ifrinn go deo, agus chuir an smaoineadh sin brón orm.
Agus leis sin dubhras nár mhisde liom mé féin do theilgean isteach
i n-aigéin sin na bpian is na ndia-mhasladh, le go mbéadh duine ann
do ghrádhóch' ar feadh na síorruíochta É. Ní fhéadfadh sin glóire
do thabhairt Dó, ó's rud é nach bhfuil Uaidh ach aoibhneas do thabhairt
dúinn; ach an t-é atá i ngrá, ní fuláir leis fiche rud díthcéillidhe
mar sin do rádh. Ach má labhruigheas ar an gcuma sin féin, ní
h-amhlaidh nach raibh dúil agam dul ar Neamh; ach b'é an Grá mo
Neamh an uair sin, agus mhothuigheas, tré mhéid mo dhúile, nach
bhféadfadh ní ar bith mé do dheighilt ó mo Ghrá dhil dhiadha féin a
rabhas faoi dhraoidheacht Aige…

Um an dtaca sin thug Dia mar shólás dom teangmháil le h-an-
mnacha bheirte leanbh. Seo mar do thárla: Bhí máthair bhocht áithrid
chlainne tinn, agus le linn a breoiteachta thugas féin aire ar leith
d'á beirt inghean bheag, agus an duine ba shine den bheirt ní raibh
sí sé bliana d'aois fós. Chuireadh sé áthas an-mhór orm a fheiceál
cé mar do chreididís go simplí soineannda gach a n-abruighinn leo.
Caithfidh sé go gcuireann an Baisteadh síol na subháilcí ndiadha
go h-an-doimhin i gcroidhe an duine, ós rud é gur leór an t-súil
atá aige le luachsaothair thall chun a thabhairt air, ó laethibh a
leanbhánachta féin, é féin do shéanadh i bhfus ar an t-saoghal seo.

Nuair ba mhian liom mo bheirt leanbhán a fheiceál go lághach cineálta
d'á chéile 'séard a ghnínn, i n-ionad áilleáin agus soghluistí do
ghealladh dhóibh, labhairt leo faoi'n luachsaothair shíorruí a bhéarfas
Íosagán do na páistí mánla béasacha. An duine ba shine acubh,
a raibh a tuigsint ag neartú agus ag dul i n-abaigheacht, dhearcadh
sí orm go ríméadach aiteasach, agus chuireadh sí na mílte ceist
deas suimiúl chugam faoi Íosagán agus faoi n-A Neamh áluinn
aoibhinn. Ghealladh sí dhom annsin go dúthrachtach go ngéillfeadh
sí d'á deirbhshiúr i gcomhnuí, agus deireadh sí freisin nach ndéan-
fadh sí dearmad go bráth ar cheachtaí na "mná-uaisle móire"-
mar a thugadh sí orm féin.

Ag féachaint ar na h-anmnachaí neimhchionntacha sin dom,
b'fhacthas dom gur gheall le meall mór céireach buige iad, ar a
bhféadtar gach aon chineál luirg do ghreanadh: agus fairíor géar!
lorg an uilc, leis, chomh maith céadna le lorg na maithe. Annsin
iseadh do thuigeas bréithre Íosa: "An t-é a thabharfas sgannal
do dhuine den mhuinntir bheag seo a chreideas ionnam-sa, b'fhearr
dhó go gcuirfí bró muilinn ar a mhuineál agus é chaitheamh isteach i
ndoimhneacht na fairrge." 1 Á! nach iomdha sin anam a d'eireóch'
go h-árdaibh na naofachta dá ndéantaí iad do sheóladh ar an
mbóthar cheart ó thús!

Tá a fhios agam nach bhfuil gádh ag Dia le h-aoinne chun anmnacha
do naomhú; ach, fé mar a leigeann Sé do gharrdhadóir cliste
planndaí neamhchoitianta moiglidhe do thógáilt, ag tabhairt an
eólais riachtanaigh dhó chuige sin, cidh gurab É féin amháin a thugas
an fás: sin mar is mian Leis cabhair a fháil i ngnó diadha naomh-
uighthe na n-anmnacha. Céard a thárlóch' dá ndéanadh garrdhadóir
ciotach a chuid crann do nódhú go mí-cheart? Dá mba nach dtuig-
feadh sé nádúir gach aon phlannda ar leith agus dá mb'áil leis, cuir
i gcás, rósaí do chur ag gabhlú ar chrann peithseóige?

Cuireann sin i gcuimhne dhom go raibh agam i measg mo chod'
éanlaithe, tráth, buidheóg do chanadh go h-iongantach binn ar fad;
bhí gleóiseach beag agam, leis, dá dtugainn aire ar leith, mar gur
ghlacas chugam é, ar theacht amach as an nead dó. An cime bocht
dearóil seo, ó thárla nach raibh deis aige ariamh ar cheól a thúis-
mightheoirí féin dh'fhoghluim uatha agus nach mbíodh le cloisteál
aige ó mhaidin go faoithin ach cantaireacht bhreá aiteasach na
buidheóige, shíl sé aithris a dhéanamh uirthi seo — rud nach furust'

do ghleóiseach a dhéanamh, go deimhin! B'ait leat iarrachtaí an
éinín bhoicht sin a fheiceál, mar strómh an-mhór do b'eadh é ar a
ghuth bog binn é féin do chur ar aon dul le nótaí árd-fhuaimneacha
a mháistir. Ach d'éirigh leis sin a dhéanamh, rud do chuir an-
iongantas ar fad orm féin, i dtreó gurbh ionann a chantaireacht is
cantaireacht na buidheóige ar gach bealach.

Tá a fhios agat-sa, a Mháithrín, cia do mhúin dom féin le canadh
ó bhíos im' pháistín! Tá a fhios agat cad iad na glórtha do chuir
faoi dhraoidheacht mé! Agus anois táim ag súil, i n-aimhdheóin
mo lagbhrígheachta, leis an Caintic-ghrádha údan, ar chualas a cuid
nótaí cómhfhuaimneacha go minic annseo thíos, do chanadh ar feadh
na Síorruíochta…

Ach cá bhfuilim 'chor ar bith! Thug na smaointe sin ró-fhada ó
bhaile mé… fillfead láithreach ar scéal mo ghairme.

An 31adh Deire Fóghmhair d'imigh linn ag triall ar Bhayeux, mé
féin is m'athair, agus bhí mo chroidhe lán de dhóchas, cidh go raibh
sgáth orm fosta, ag smaoiniú dhom go rabhas le dul i láthair an
easbuig féin. B'shin é an chéad uair ariamh agam ag dul ar cuairt
gan mo dhriféaracha a bheith i n-éindtigh liom, agus ar easbog
do bhí mo thriall, leis! Agus mise, nár chall dom labhairt ariamh
ach amháin le freagra do thabhairt ar na ceisteanna do chuirtí
chugam, chaithfinn labhairt anois agus na cúiseana a bhí agam le
bheith ag iarraidh dul isteach 'san Charmal do nochtadh agus do léiriú,
le go gcruthóchainn go raibh gairm agam i ndáiríribh.

Ba mhór go léir an iarracht dom mo sgáthmhaireacht do bhrú fúm
chómh mór sin! Ó, is fíor go deo "nach bhfuil rud ar bith do-
dhéanta ag an ngrá, mar is féidir leis féin gach ní, dar leis, agus
is ceaduighthe dhó gach nídh." 1 B'é grá Íosa amháin, cinnte, a
d'fhéadfadh mé do choimeád gan stríocadh roimh na deacrachtaí
sin agus roimh na deacrachtaí do bhuail umam 'n-a dhiaidh sin;
mar b'éigean dom m'aoibhneas do cheannach ar fhromhthaí móra.
Is suarach liom indiu, ár ndóigh, an luach do thugas air, agus níor
mhisde liom pianta i bhfad ní ba dhólásaí d'fhuilinnt d'fhonn é do
shóláthar dhom féin, dá mba nach mbéadh sé agam fós.

Bhí fuarloch báistighe ag tuitim, ar theacht go teach an easbuig
dhúinn. D'fháiltigh an sagart Révérony, an Bhiocáir Coitcheann,
róinn go caoin fáilidhe, ach chuir ár dteacht beagán iongantais air,
cidh gurbh é féin do shocruigh dáta ár n-aistir. Thug sé na deóra

Treasa agus a h-Athair.

faoi ndeara i mo shúile-se agus adubhairt liom: "Á! tchím na
súghógaí annsin; fainic an dtaisbeánfá don easbog iad!"

Chuamar isteach tré sheomraí móra áirgeamhla 'nar mhothuigheas
mé féin chómh beag bídeach le míoltóg, agus mé 'á fhiafruí dhíom
féin céard a leómhfainn a rádh 'chor ar bith! Bhí an t-easbog ag
siubhal anonn is anall i n-éindtigh le beirt shagart ar fhoradh:
chonnaiceas an Bhiocáir Urr. ag labhairt cúpla focal leis agus ag
teacht ar ais i n-éindtigh leis annsin go dtí an seomra mar a
rabhamar féin ag fuireach. Annsúd bhí trí cinn de chathaoireacha
móra sócamhla curtha cois an teallaigh 'n-a raibh teine bhreá mhór
ar fadú.

Nuair a chonnaic m'athair an t-easbog ag teacht isteach, leig
sé é féin ar a dhá ghlúin i m'aice-se le n-a bheannacht a fháil, agus
annsin dubhairt a Mórdhacht linn suidheamh síos. Thairg an sagart
Révérony an chathaoir mhór a bhí i lár baill dom féin: ghabhas mo
leithscéal go béasach, ach ní raibh aon t-sásamh air go nglacainn í,
agus adubhairt sé go gcaithfinn a thaisbeáint gur thuigeas céard ba
úmhlaigheacht ann. Leis sin bhuaileas fúm innti láithreach gan
ceisneamh, agus bhí náire orm nuair a chonnaiceas é féin ag fáil
chathaoire coitianta, agus mise sáidhte annsúd i suidheachán mór
millteach a dtoillfeadh ceathrar mar mé féin ann go réidh
agus ar a socamhlacht, i bhfad ní ba mhó ar a socamhlacht ná
mar a bhíos-sa, mar b'fhada uaim a bheith ar mo shocamhlacht
go deimhin! Bhí súil agam go labhróch' m'athair; ach dubhairt sé
liom féin fios fátha ár gcuairte dh'innseacht. Rinneas amhlaidh
chomh buadh-bhriathrach is a bhí ionnam a dhéanamh, cidh gur thuigeas go
rí-mhaith go mb'fhearr do chuideóch' focal amháin ón Uachtarán liom
ná mo chuid-se cainnte go léir. Fairíor! ba mhó a bhí a fhreasabh-
racht ag labhairt i mo choinnibh ná ar mo shon.

D'fhiafruigh an t-easbog dhíom an rabhas i bhfad ag tnúthán leis
an gCarmal.

"Ó, tá, a Thiarna, le fada 'riamh."

"Ach ní féidir go bhfuilir ag smaoineadh air le cúig bliana déag
ar chaoi ar bith!" arsa'n sagart Révérony, agus é ag gáiridhe.

"Is fíor sin," adeirim-se, "ach is beag nach bhfuil; mar b'é
mo dhúil ariamh, ó bhíos trí bliana dh'aois, mé féin do thabhairt do
Dhia."

Thug an t-easbog iarracht ar a áiteamh orm go mbadh chóir dhom
fanacht tamall eile buil m'athar, mar shíl sé go dtaithneóchadh sin le
m'athair. Ach nach ar a Mhórdhacht a bhí an t-iongantas go léir

nuair do rinne m'athair mise do chosaint! 'á rádh go deas réidh
go rabhamar ag brath ar dhul chun na Róimhe i n-éindtigh le h-oilith-
reacht na fairche agus nach staonfainn féin a choidhche go labhróchainn
leis an bPápa muna mbéadh an cead a bhí uaim fáighte agam
roimhe sin.

Ach cheana, dubhradh go gcaithfí labhairt le h-Uachtarán an Charmail
shul dá mbéidir aon socrú cinnte a dhéanamh. Níorbh fhéidir liom
rud ar bith a chloisteál ba mhó do chuirfeadh brón orm ná sin, mar
bhí a fhios agam chómh daingean docht is a bhí seisean i gcoinnibh mo
dhul-isteach. Agus d'á dheasgaibh sin, níor chuimhnigheas a thuille
ar chomhairle an t-sagairt Révérony, agus níorbh é amháin gur
thaisbeánas mo shúghógaí don easbog ach shileas go frasach ós a
chomhair iad. B'fhollus dom gur bogadh é, mar rinne sé mé do
mhuirniú thar mar do mhuirnigh sé leanbh ar bith eile le n-a bheó,
do réir mar a chualas ó shoin.

"Níl gach aon nídh caillte, a thaisce," ar seisean, "ach is
maith liom go bhfuilir le turas na Róimhe do thabhairt i n-éindtigh le
t'athair: déanfaidh sin do ghairm do láidriú. Áthas badh chóir a
bheith ort, a leanbh, i n-ionad tú a bheith ag gol! Thairis sin, táim
féin ag brath ar dhul go Lisieux an t-seachtain seo chugainn, agus
annsin labhróchad leis an Uachtarán Urr. fút; agus is cinnte go
bhfuighbhir mo fhreagra, nuair a bhéas tú 'san Iodáil."

Iar sin do sheól a Mhórdhacht amach 'san ngáirdín sinn, agus
chuir sé suim mhór 'san eachtra bheag a d'innis m'athair dhó fúm-sa
.i. go ndearnas mo chuid gruaige do chur suas an mhaidin chéadna
sin, le go mbreathnóchainn ní ba shine ná mar a bhíos. Ní dhearna
an t-easbog dearmad air sin ach an oiread! Agus indiu féin,
tá a fhios agam nach labhruigheann sé le duine ar bith i dtaobh a
inghine bige gan scéilín na gruaige dh'aithris. B'fhearr liom féin,
go deimhin, nár nochtuigheadh mo rún beag 'chor ar bith. Do thionn-
laic an Bhiocáir Coitcheann go dtí an doras sinn, agus dubhairt
sé nár facthas a leithéid de rud ariamh: athair a raibh an oiread
dile aige a leanbh do thoirbhirt do Dhia is a bhí aice-se í féin
d'ofráil.

Bhí orainn filleadh ar Lisieux gan aon fhreagra fábharach a bheith
fáighte againn. B'fhacthas dom go raibh gach aon rud caillte orm
ar fad; d'á ghoire dá rabhas ag druideamhaint le ceann mo
chúrsa, b'amhlaidh ba mhó a bhí gach ní ag dul i n-aimhréidh orm. Ach
mar sin féin, bhí síocháin mhór agam i bhfíor-íochtar mo chroidhe an
t-am go léir, mar nach raibh uaim ach toil Dé do dhéanamh.

CAIBIDIOL VI.

Trí lá i ndiaidh an aistir sin go Bayeux, bhíos le turas i bhfad
ní ba shia do thabhairt .i. Turas na Cathrach Síorruí. Chuir an turas
deiridh seo nádacht neithe díombuan an t-saoghail seo i n-umhail
dom. Ach mar sin féin chonnaiceas leachtaí móra oirdhearca,
d'infhiúchas iongantaisí na gaoise agus an Chreidimh; agus thar
gach nídh eile, do shiúbhlas ar an dtalamh chéadna mar ar shiúbhlaigh
na h-Asbail, an talamh do fliuchadh le fuil na Mairtíreach, agus do
leathnuigheadh m'anam ó theangmhuigh sé leis na neithibh naofa sin.

Táim go lán-tsásta go ndeachas chun na Róimhe: ach tuigim go
maith cé'n fáth ar shíl daoine áithride gur d'fhonn athrú meóin i
dtaobh na beatha rialta do chur orm do thug m'athair leis ar an
aistear sin mé. Bhí go leor rudaí ann, cinnte, do dhéanfadh
dochar do ghairm nár láidir daingean.

Ar an gcéad dul síos casadh Céline agus mé féin isteach i
measg na ndaoine mór go léir, mar b'iad ba mhó a bhí ar an
oilithreacht. Á! ní dhearna na teidil sin uaisleachta sinn do
mhealladh ar bhealach ar bith, mar tuigeadh dhúinn nach raibh ionnta go
léir ach lóchán na baoise. Chuimhnigheas ar bhréithribh "Aithris ar
Chríost": "Ná cuir suim i mór-chlú ná i sgáile mór-ainme." 1
Thuigeas nach 'san ainm ach 'san anam laistigh atá an fhíor-uais-
leacht. Deir an Fáidh linn go dtabharfaidh Dia ainm nua ar A
sheirbhíseachaibh, 2 agus léightear fós ag N. Eóin: "Do'n té a
bhéarfas buadh, bhéarfad cloch bhán agus scríobhtha ar an gcloich
ainm nua nach aithne d'aoinne ach amháin don té a gheibheas í." 3
Mar sin de is ar Neamh amháin a chuirfimíd eolas ar ár gcuid
teidiol uaisleachta. Annsin iseadh "a gheobhfas gach duine ó
Dhia an moladh a bhéas ag dul dó," 4 agus an té do thogh an bhocht-
aineacht agus an úmhlaigheacht agus an dí-mheas annseo thíos le
grá do Dhia, is eisean a bhéas ar an nduine is uaisle agus is
aoirde agus is saidhbhre thuas i bhflaitheas Dé.

An dara nídh d'fhoghluimeas baineann sé leis na sagartaibh.

Go dtí sin níor fhéadas príomh-chuspóir an Charmail leasuighthe do
thuigsint ariamh: bheith ag guidhe ar son na bpeacach thaithn sin go
h-an-mhór ar fad liom, ach bheith ag guidhe ar son na sagart, a raibh
a n-anmnacha chomh glan gléigeal leis an gcriostal féin, mar a
shíleas, b'shin rud do chuireadh iongnadh orm! Ach cuireadh brí mo
ghairme i dtuigsint dom 'san Eadáil. Agus níor ró-fhada an
t-aistear é le fírinne chómh tábhachtach sin a fhoghluim. I rith na
míosa a thugamar ann casadh mórán sagart naofa orm; agus
chonnaiceas, má ghníonn a n-oirdhearcas ró-uasal iad do thógáilt
suas ós cionn na n-Aingeal féin, nach bhfuil ionnta 'n-a dhiaidh sin
is uile ach daoine laga tuitmeacha. Ar an ádhbhar sin, má thais-
beánann na sagairt naofa féin, a dtugann Íosa salann na
talmhan ortha, má thaisbeánaid go bhfuil gádh acubh le paidreacha,
céard adéarfar fútha seo atá pathfhuar mainneachtnach? Nár
dhubhairt Íosa féin aríst: "Má théigheann an salann i leamhas
cionnus a déanfar salann aríst de?" 1

Ó, a Mháthair ionmhuin, nach áluinn í ár ngairm-ne! Is orainn-ne,
is ar an gCarmal atá salann na talmhan do chongbháilt gan dul i
leamhas! Déanaimíd ár gcuid paidreach agus ár gcuid íodh-
bairtí dh'ofráil thar cheann asbol an Tiarna; ní fuláir dhúinn
féin bheith 'nár n-asboil dóibh sin, 'fhad is a dhéanaid-sin an Sois-
géal do theagasc d'ár mbráithribh, maille le n-a mbréithribh agus
le n-a ndeagh-shompla. Nach uasal is nach árd é an gnó s'againne!
Ach cheana, caithfead cosg do chur liom féin annseo, mar airighim,
dá sgaoilinn le mo pheann i dtaobh na neithe sin, nach stadfadh sé a
choidhche…

Bhéarfad roinnt mion-tuairisgí dhuit, a Mháithrín, ar mo
thuras:

An 4adh lá de mhí na Samhna ar a trí a chlog ar maidin, do ghluais
linn tré shráideacha Lisieux a bhí 'n-a throm-shuan faoi dhorchadas
na h-oidhche go fóill. Bhí mórán smaointe ag eirghe i mo chroidhe;
mhothuigheas go rabhas ag imeacht róm amach 'san neamh-aithnid; bhí
tuairim agam go raibh neithe móra i ndán dom annsúd thíos! Ar
theacht go Páirís dúinn, thaisbeán m'athair iongantaisí uilig na
cathrach sin dúinn: ach ní raibh ach an t-aon cheann amháin acubh a
raibh dúil agam féin ann .i. Notre Dame Des Victoires (Séipéal
Mhuire na mBuaidh). Na neithe do mhothuigheas annsúd 'n-a Neimidh,
ní fhéadfainn a gcur i gcéill. Na grásta do bhronn sí orm ba

gheall le grásta mo Chéad Chomaoine iad: tháinic síocháin is
aoibhneas isteach i mo chroidhe… Annsúd is eadh adubhairt
mo Mháthair mhuirneach, an Mhaighdean Muire, liom go soiléir
gurbh í féin go fíor do mhion-gháirigh liom agus do leighisigh mé.
Nach mé a d'iarr uirthe go dian dúthrachtach mé do chúmhdach go h-éag
is a choidhche agus mian mo chroidhe do chóimhlíonadh le mé d'fholú
faoi n-a falluing maighdeanúil féin! D'iarras uirthe fosta gach
siocair pheacaidh do choimeád i bhfad uaim.

Bhí a fhios agam go gcasfaí go leor rudaí orm ar an mbealach
a d'fhéadfadh cur as dom: ní raibh aon eolas agam ar an olc go
dtí sin agus bhí faitíos orm go gcuirfinn eolas air. Níor
thuigeas fós "gur ghlan gach ní do'n ghlan," 1 nach bhfeiceann an
duine glan-chroidheach cóir an t-olc i rud ar bith, mar nach 'sna
rudaibh neamh-mhothuightheacha atá an t-olc i n-aon-chor ach 'sna
croidhthibh neamhghlana. D'iarras ar Ióseph Naofa, leis, mé do
chúmhdach, mar bhí mo chráibhtheacht dó-sin fighte le mo chráibhtheacht
do'n Mhaighdin ghlórmhair ó bhíos im' pháistín. Gach lá deirinn an
phaidir úd: "A Ióseph Naofa, a athair is a chosnamhaidhe na
maighdean…" B'fhacthas dom mar sin de go raibh coimrighe
agus cumhdach maith agam agus nár bhaoghal dom aon droch-ní.

Tar h-éis dúinn sinn féin do choisreacadh do Chroidhe Íosa i
dTeampol Montmartre, d'imigheamar ó Pháiris an 7adh lá de mhí na
Samhna. Bhíothas ag tabhairt ainme Naoimh éigin ar gach aon cheann
de charróistibh an traein, agus cinneadh go dtabharfaí an onóir
sin do dhuine de na sagartaibh a bhí i ngach carróiste, le h-ainm a
phátrúin nó pátrúin a pharróiste do thoghadh. Agus féach! i láthair
na n-oilithrí go léir, chualamar "Máirtín Naofa" 'á thabhairt ar
ár gcarróiste féin. Chuir an caoin-smaoineadh sin árd-áthas ar
m'athair, agus chuaidh sé láithreach ag gabháil a bhuidheachais le
Mthrn. Legoux, Árd-Bhiocáir Coutances, agus stiúrthóir na
h-oilithreachta. Ní bhíodh d'ainm ag a lán daoine air 'n-a dhiaidh
sin ach "an duine uasal Máirtín naofa."

Bhí an sagart Révérony dhom' infhiúchadh go grinn le linn an
aistir; do chínn uaim é agus é ag breathnú orm. Ag an mbórd,
am ar bith nach mbéinn ar a aghaidh amach, d'éirigheadh leis cromadh
isteach le go bhféadfadh sé mé a fheiceál agus do chloisteál.
Sílim go raibh sé sásta de bhárr a infhiúcháin, mar, ar theacht go
ceann-cúrsa dhúinn, b'fhacthas dom go raibh sé fábharach go maith

dhom. Deirim "ar theacht go ceann cúrsa dhúinn," arae, 'san
Róimh féin, b'fhada uaidh a bheith 'n-a charaid 'sa chúirt dom, mar a
innseochad duit ar ball.

Roimh theacht go ceann cúrsa ár n-oilithreachta dhúinn, thriallamar
thríd an Eilbhéis go n-a sléibhte árda a bhfuil a mbeanna sneachtacha
foluighthe i néaltaibh neimhe, go n-a h-easa crónánacha, go n-a
gleanntaí doimhne atá lán den raithnigh áird agus den bhfraoch
chorcra. Áilneachtaí úd na nádúra, atá scaipthe chomh fairsing
sin ar gach taobh, nár mhór ar fad an maitheas do rinneadar do
m'anam, a Mháthair mhuirneach! Nár thógadar suas é chuig an Té
do dheónuigh a leithéidí de shár-oibreacha iongantacha do chaitheamh
anuas ar an dtalamh deorata seo nach mairfidh ach lá!

Uaireanta, tógtaí suas sinn go bárr na sléibhte, agus chímís
síos fúinn annsin na h-alltracha uathbhásacha nach bhféadfaí a
ndoimhneas do mheas, agus fonn ortha, shílfeá, sinn do shloigeadh
síos. 'N-a dhiaidh sin aríst ghluaisfimís thar shráidbhaile seasgair
go n-a thighthibh teolaidhe, go n-a chlogchás gleoite, a raibh na néalta
éadtroma ar foluamhain go ciuin ós a chionn. Annsin aríst,
sgoithfimís loch mór leathan go n-a chuid tonntrach ciuin gléigeal,
a raibh a ndath odhar-ghlas 'ghá mheasgadh féin le solus glórmhar na
gréine a bhí ag dul faoi.

Cé'n chaoi a bhféadfad cur síos duit ar na mothúcháin do músg-
luigheadh ionnam ag dearcadh ar an radharc fileata maordha mór-
iongantach údan dom? Chuir sé iongantaisí na bhFlaitheas i
n-umhail dom… Agus annsin do cuireadh an bheatha rialta ós
mo chomhair go díreach mar atá sí, maille le n-a cuid cumhang-
rachtaí agus le n-a cuid mion-íodhbairtí laetheamhail a déantar i
ngan-fhios don t-saoghal. Tuigeadh dhom a usacht a bhéadh sé do
dhuine annsin éirghe clóchaiseach agus a bheith ag síor-fhéachaint air
féin, agus dearmad a dhéanamh ar chrích agus ar chuspóir áird
uasail a ghairme; agus dubhras liom féin mar seo: "Tráth a
mbéarfaidh am na dtrialta orm amach annseo, nuair a bhéad
i mo chime 'san Charmal, agus gan ach giodán beag bídeach de
chruinneacán na spéire le feiceál agam, cuimhneóchad ar an lá
seo, agus cuirfidh an pictiúir seo uchtach orm. Ag machtnamh dhom
ar mhórdhacht agus ar mhór-chumhacht Dé ní thabharfad suandas do mo
chuid cúram beag suarach féin. Bhéarfad grá agus gean mo
chroidhe Dhó-siúd amháin, agus ní bhéidh sé de mhí-ádh orm greamú
de neithibh suaracha, ó tá mo chroidhe tar héis tuairim éigin a fháil
anois de na neithibh atá ullamh Aige don mhuinntir a bheir grá Dhó."

Tar héis oibreacha Dé na gcómhacht do scrúdú dhom, d'fhéadas
oibreacha A chréatúirí d'infhiúchadh mar an gcéadna. B'í Milano
an chéad chathair de chathrachaibh na h-Eadáile a dtugamar cuairt
uirthe. Rinneamar staidéar ar leith ar a h-árdteampol de
mharmar geal go n-a chuid dealbh do-airmhighthe. Bhí furmhór na
mban chómh faiteach sgáthmhar sin gur fhanadar annsúd agus a
n-aighthe foluighthe idir a lámhaí acubh nuair nach raibh ach an chéad
phíosa den staighre curtha dhíobh acubh, ach Céline agus mé féin do
leanamar-ne na h-oilithrí dásachtacha suas is suas ariamh gur
bhaineamar amach an clogcháisín is aoirde ar fad, agus b'shin
é an ait a raibh an radharc breá foirleathan againn ar chathair
Milano n-a h-iomlán, agus ba gheall le míoltógaí beaga bídeacha
na daoine thíos fúinn. Ar theacht anuas ón árdán sin dúinn,
thosuigheamar ar ár gcuid marcaidheachta i gcarbadaibh, agus
do mhaireadar sin go ceann míosa i riocht is go rabhas féin sáith-
each go deo de bheith ag gabháil thart ar an gcuma sin, gan sgíth
gan tuirse.

Chuir an Campo Santo aiteas is áthas mór orainn. Na dealbha
de marmar geal, a gceapfá ortha go bhfuilid beó le chomh gaois-
mhear is do ghearr fonsura an rionnaidhe amach iad, táid scaipthe ar
fuaid páirce móire sin na marbh le cineál neamh-chúramachta nach
bhfuil gan a taithneamhacht féin ag baint léithe. Is beag nach mbéadh
fonn ort labhairt leis na daoine fáithchiallacha sin agus iad do
shólású, le chómh ciúin críostúil a's atá an dólás a's an brón atá
le léigheamh ar a ndreach! Nach iongantach go deo na sár-oibreacha
iad! Annseo, tá leanbh ós do chómhair agus é ag craitheadh
bláthana ar uaigh a athar; déanann tú dearmad ar thruimeacht an
mharmair, agus chítear dhuit go bhfuil na duilleógaí míne éad-
troma ag sleamhnú go réidh thríd a mhéaraibh. I n-áit eile, cheapfá
go bhfuil caille éadtrom na mbaintreabhach agus na ribíní le n-a
bhfuil folt leabhair dualach na ngearrchailí ceangailte go bhfuilid
ar foluamhain leis an ngaoith.

Bhíomar féin ag cur ár n-iongantais i n-umhail d'á chéile go
h-árdbhriathrach; ach bhí sean-fhear i n-ár n-aice, agus Franncach do
b'eadh é, leis, do leanadh i ngach aon bhall sinn, agus is cosamhail
nár fhéad sé féin an sásamh céadna do bhaint as na mór-iongantaisí
údan, mar dubhairt sé go díombádhach: "Á! nach áidhbhéileach an
drong iad na Franncaigh seo!" B'fhacthas dom féin go mb'fhearr
don bhfear bhocht sin fanacht 'san mbaile. Níor bhain sé sásamh ar
bith as a thuras ach é ag síor-chasaoid: bhí sé mí-shásta leis na

cathrachaibh, leis na tighthibh-ósta, leis na daoinibh, le chuile shórt.
Bhí a mhalairt de mheón ar fad ag m'athair, mar bhíodh sé ar a
shocamhlacht cuma cé'n áit a mbéadh sé, agus ba mhinic d'fhéachadh sé
leis an gcomhursain doicheallach gruamdha sin do shású agus gealán
do chur ar a chroidhe. Thairgeadh sé a ionad féin dó 'san charbad
agus i n-áiteacha eile, agus leis an mórchroidheacht ba dhual dó
thaisbeánadh sé deagh-thaobh na neithe don duine seo, ach ní raibh gar
a bheith leis, ní bhainfeadh an saol mór gáire as! Nach iomdha
sin cineál daoine do casadh orainn! Agus nach suimiúil an rud é
staidéar a dhéanamh ar an t-saoghal, nuair atá duine ar thí imeacht
as go deo!

A mhalairt de radharc ar fad a bhí róinn ag Venezia. I n-ionad
tormáin na gcathrach mór, ní cloistear annsúd, i lár na tostachta,
ach glórtha na mbádóirí Bhéiníseach agus monabhar na dtonn is na
maidí rámha ag gearradh tríotha. Tá a h-áilneacht féin ag baint
leis an gcathair sin, gan aimhreas, ach cathair dhuairc is eadh í.
Dá mb'é Brugh na nDóis féin é go n-a chuid mór-áilneachta go

léir tá sé duairc mar an gcéadna. Níor cloiseadh anois le
fada riamh 'n-a chuid prochlaiseann athfhuaimneach mac-alla glórtha
na rialtóirí agus iad ag tabhairt bhreithe bháis nó bheathadh ins na
hallaí a ndeachamar thríotha. Agus na daoráin mhí-ádhmharacha
do h-adhlactaí 'n-a mbeathaidh 'sna huachaisibh dorcha sin, ní fhuil-
ingid ionnta a thuille. Ag dul thríd na carcair uathbhásacha sin
dom, samhluigheadh dhom go rabhas ar ais i n-aimsir na mairtíreach
aríst. An t-áitreabh duaibhseach údan, dhéanfainn comhnuí ann go
fonnmhar dá mb'é admháil mo Chreidimh a bhéadh i gceist; ach ba
ghairid gur mhúsgail guth an treoruidhe as mo thaidhbhreamh mé,
agus chuaidh mé treasna "droichid na n-osnaidheach," ar ar
tugadh an t-ainm sin mar gheall ar na h-osnaidheacha faoisimh do
leigeadh na cimí bochta asta, ag dul amach chun an bháis dóibh, mar
b'fhearr leo an bás féin ná a bheith sáidhte istigh 'sna h-uachaisibh
uathbhásacha faoi-thalmhuidhe sin.

D'fhágamar slán ag Venezia agus tháiniceamar go Padua, mar
a dtugamar modh agus onóir do theangain Antoine Naofa. Iar
sin, thriallamar go Bologna, mar a bhfacamar corp Chaitríona N.,
a bhfuil lorg póige an Leinbh Íosa le feiceál fós féin ar a h-aghaidh.

Bhí ríméad mór orm nuair a bhíomar ag déanamh ar Loreto.
Nach maith a rinne an Mhaighdean Bheannuithe an áit sin do thoghadh
leis an Teach naofa do chur i dtaisge ann! Annsúd tá gach nídh
go bocht simplí céad-aimsireach fós féin: caitheann na mná a

gcultacha deasa dúthchasacha Iodáileacha i gcomhnuí, agus níl
glactha acubh le faisiún Pháiris, fearacht na mban ins na cathrach-
aibh eile. Chuir Loreto aoibhneas ar mo chroidhe, gan aon agó!
Ach céard a fhéadfad a rádh faoi'n Teach naofa? Ba mhór mar do
corruigheadh mo chroidhe ionnam agus mé annsúd faoi dhíon an tighe
chéadna 'nar chómhnuigh an Teaghlach naofa tráth, ag féachaint dom
ar na fallaí ar dhearc súile Mhic Dé ortha go minic, ag siubhal
dom ar an urlár do fliuchadh le hallus N. Ióseph agus mar ar
iomchar Muire Íosagán 'n-a baclain tar héis di É a dh'iomchar
'n-a broinn mhaighdeanúil. Chonnaiceas an seoimrín 'n-ar chuala
an Mhaighdean ghlórmhar teachtaireacht an Aingil. Chuireas mo
pháidrín isteach i gcuach Íosagáin. Nach suairc í an chuimhne atá
agam ar na neithibh sin go léir!

Ach b'é an sólás ba mhó dá raibh againn Íosa do ghlacadh isteach
'nár gcroidhthibh 'n-A theach féin, i dtreo go ndearnadh teampol
beo Dhó dínn, agus sin 'san áit chéadna do beannuigheadh le n-A
láithreacht diadha. Do réir gnáis na Róimhe ní coimeádtar an
Naomh-Shacraiméad ach i n-aon altóir amháin ins na teampuil;
agus is ag an altóir sin amháin a riarann na sagairt an Chomaoin
Naofa ar na daoinibh. Ag Loreto tá an altóir sin ins an mbais-
leach 'n-a bhfuil an Teach naofa curtha i dtaisge, mar a bhéadh
néamhainn lóghmhar i scrín de mharmar geal. Ach ní dhéanfadh
sin an gnó dhúinn-ne 'chor ar bith. Ba 'san néamhainn féin, agus
níorbh 'san scrín, do b'áin linn-ne Arán na n-Aingeal do chaitheamh.
Do lean deaide na h-oilithrí eile go cneasta, mar ba ghnáthach
leis, ach ní raibh a ingheanacha chomh h-ómósach leis, mar thugadar
sin a n-aghaidh ar an Santa Casa.

Tráthamhail go leor, bhí sagart, a raibh pribhléid ar leith aige,
an thí an tAifreann do léigheamh ann, agus chuireamar i bhfios dó
céard a bhí uainn. Agus láithreach bonn, fuair an sagart cineálta
sin dhá abhlainn bheaga agus leag ar an mullán iad; agus tuigfir
féin, a Mháthair dhil, cé'n lúthgháir dho-inniste do chuir an Chomaoin
Naofa sin orainn! Ní fhéadfainn féin cur síos uirthe i bhfoclaibh
daonda. Cad é mar shuairceas a bhéas againn amach annseo tráth
a mbéidh an Chomaoin síorruí againn i n-áitreabh Rí na bhFlaitheas?
Annsin ní bhéidh deire le n-ár n-áthas a choidhche, ní chuirfidh cumhaidh
na scarúinte isteach air níos mó, ní bhéidh aon chall dúinn na fallaí
do naomhuigheadh le n-A láithreacht diadha do scríobadh i ngan fhios,
mar a rinneamar-ne; mar budh linn féin A theach feasta ar feadh
na síorruíochta. Ní h-áil Leis A theach talmhaidhe do thabhairt

dúinn, is leor Leis é do thaisbeáint dúinn ionnós go bhfoghlumóchai-
mís uaidh ár ndúil do chur 'san ndealbhas agus 'san mbeatha
fholuighthe. Is é árus atá i n-áirighthe dhúinn Aige ná A bhruighean
glórmhar féin mar a bhfeicfimíd É, ní faoi chlúid nó faoi ghné
naoidheanáin nó faoi ghné aráin, ach fé mar atá Sé Ann féin i
soillseacht A ghlóire do-chuimsighthe!

Anois is ar an Róimh a chaithfeas mé labhairt: 'seadh, ar an
Róimh, mar a rabhas ag súil le sólás a fháil, agus mar nach bhfuair-
eas mo nuar! ach an chrois. Bhí an oidhche ann ag teannadh leis an
gcathair dhúinn, agus bhíos féin i mo chodladh 'san charróiste, ach
dúisigheadh mé leis an sgread: Roma! Roma! do chuir lucht an
stáisiúin asta agus a chuaidh ó bhéal go béal annsin go h-árd-
fhuaimneach i measg na n-oilithrí. Níorbh ag brionglóid a bhíos,
bhíos 'san Róimh fá dheóidh!

Lasmuigh de na fallaí iseadh do chaitheamar an chéad lá, agus
b'é an lá do b'aoibhnighe é freisin, béidir. Tá lorg na sean-
aimsire is na h-ársaigheachta ar na fothracha agus ar na leachtaí
annsúd fós: ach i lár na cathrach istigh, ag féachaint ar na tighthibh-
ósta agus ar na siopaí dhuit, ní bhéadh a fhios agat nach i bPáiris na
Frainnce a bheitheá. Tá cuimhne shuairc ar leith agam ar an ngeábh
sin do thugamar tré bhruachbhailtí na Róimhe. Cé'n chaoi a bhféad-
fainn cur síos duit ar an mothú do chuaidh tré mo chroidhe ag an
gColosseo? B'shin é annsúd ós mo chómhair é fá dheire thiar, an
t-aréna mar ar dhóirt an oiread sin mairtíreach a gcuid fola
amach ar son Íosa! Bhíos ar thí an fód sin do naomhuigheadh le n-a
gcuid cómhrac glórmhar do phógadh; ach mo dhíombáidh is mo nuar!
Cuireadh i bhfios dom gurab amhlaidh do h-árduigheadh an talamh i
rith na gcéadta blian i riocht is go bhfuil an fíor-aréna thíos
tarraint ar naoi slat faoi'n bhfód. De dheasgaibh na d-tochailtí
go léir níl i lár baill ach carn mór cosamair, agus fál do-
threasnuighthe thart timcheall leis na daoine do chongbháilt gan
dul isteach ann. Ach ar ndóigh ní leigeann an faitíos do dhuine
ar bith dul síos i measg na bhfothrach gcontabhairteach údan.

Ach an rabhas féin tar héis teacht chun na Róimhe agus gan dul
síos 'san gColosseo? Ní fhéadfadh sin a bheith amhlaidh! Ní
thugas sunndas do chainnt an treóruidhe a thuille, mar ní raibh uaim
feasta ach mo bhealach a dhéanamh síos go dtí an aréna ar ais nó ar
éigin!

Aithristear dhúinn 'san tSoisgéal gur fhan Magdalén i n-aice
na h-uaighe gan imeacht agus go gcromadh sí síos go minic le

féachaint isteach innti, nó go bhfaca sí an bheirt aingeal fá dheire
thiar. Fearacht Mhagdalén, bhíos féin ag féachaint uaim síos
freisin nó go bhfacas, ní beirt aingeal, ach an rud a bhí uaim; agus
leis sin, chuireas glaodh aitis asam agus dubhras le Céline:
"Tarra uait! lean mise, béimíd i n-ann dul síos mar seo!"
Siúd síos linn de sgiotán, ag siubhal ar na fothrachaibh a bhí ag
tabhairt uatha faoi n-ár gcosaibh; agus bhí daide 'n-a stangaire
ag féachaint orainn agus ag glaodhach orainn ó chian. Ach ní raibh
aon áird againn ar aoinne feasta.

Amhail mar a thagas breis mhisnigh ag na seadairí ar a bheith
'san mbearna-bhaoil dóibh, b'shin mar do bhí ár n-áthas féin ag dul
i méid do réir mar a bhíomar d'ár gcorrthú agus do réir na
contabhairte a rabhamar ag dul tríthe d'fhonn an áit a bhí uainn do
bhaint amach. Bhí Céline ní b'áirdeallaí ná mé féin, mar bhí sí
tar héis éisteacht go cruinn Le cainnt an treoruidhe. Chuimhnigh sí
gur labhair sé faoi lic áithrid a raibh comhartha na croise gearrtha
uirthe agus go ndubhairt sé gurbh shin é an láthar a dtroideadh na
mairtírigh; agus thosuigh sí 'á tóruigheacht, agus ba ghairid an
mhoill uirthe í a fháil. Annsin chuamar ar ár nglúine ar an láthair
bheannuithe sin gur chuireamar araon an ghuidhe chéadna ó n-ár
gcroidhe suas chun Athar na ngrást… Bhí mo chroidhe ag
preabarnaigh go tréan agam nuair do chuireas mo bhruasa leis an
gcréafóig sin do deargadh le fuil na gcéad-Chríostaidhthe.
D'iarras ar Íosa a thabhairt dom, d'Á ghrástaibh, mé féin do bheith
i mo mhairtíreach ar A shon freisin, agus mhothuigheas i bhfíor-íochtar
mo chroidhe go raibh éistithe Aige le mo ghuidhe.

Níor mhair an t-eachtra sin go léir ach tamaillín. D'árduighea-
mar linn glac cloichín agus annsin thosuigheamar ag strapadóir-
eacht aníos na fallaí bagarthacha aríst. Nuair a chonnaic m'athair
cé'n ríméad mór a bhí orainn, ní bhfuair sé 'n-a chroidhe sinn do
mhilleánadh; agus thugas faoi ndeara go raibh sé bródamhail féin
asainn mar gheall ar chomh misniúil is a bhíomar.

I ndiaidh an Cholosseo a fheiceál dúinn, chuamar ag féachaint ar
na Catacombaí. Annsúd, d'éirigh le Céline agus liom féin
éalódh isteach i sean-tuamba N. Cecilia agus síneadh siar ann
taobh le taobh go dtugamar linn as cuid de'n ithir do naomhuigheadh
le n-a taisí beannuithe. Roimh theacht chun na Róimhe dhom ní raibh
aon chráibhtheacht ar leith agam don naomh sin. Ach nuair a thugas
cuairt ar a teach agus gur chualas "Ríoghan na cómhfhuaimneachta"
d'á thabhairt uirthe i ngeall ar an gcantainn mhaighdeanúil do bhíodh

sí a chanadh i lár a croidhe d'á Céile diadha, mhothuigheas ní h-amháin
cráibhtheacht ach searc agus gean i mo chroidhe dhi. B'í mo rogha
de na naoimh í feasta, mo chara chroidhe. B'é an rud ba mhó
do thaithnigh liom innte a féin-tugthacht agus a muinín gan teora,
do chuir ar a cumas anmnacha nach raibh tóir acubh ar aon rud ach ar
shóghachas saoghalta do "mhaighdiniú." Is cosamhail N. Cecilia leis
an gcéile 'san Chaintic. Bhí sí mar a bhéadh "córaidh i lár an
tsluaigh ar mhachaire an áir" 1 dar liom. Ní raibh 'n-a beatha ach
cantaireacht cheólmhar i gcomhnuí riamh i lár na bhfromhtha ba mhó
féin. Agus, ar ndóigh, ní h-aon iongnadh é sin, mar "bhí Leabhar
na Soisgéal 'n-a luighe ar a croidhe," 2 agus bhí Céile na nÓgh 'n-a
chomhnuí 'n-a croidhe istigh.

An chuairt ar theampol N. Agnes chuir sí árd-áthas orm leis,
mar sean-chara liom ó bhíos im'pháiste do b'eadh ise. Thugas
iarracht ar cheann d'á cuid taisí a fháil i gcóir mo mháithrín féin,
Agnes de Jésus, ach chinn sé orm. Ach má d'eitigh na daoine
mé, tháinic Dia na glóire féin ag cuidiú liom. Thuit cloichín de
mharmar dearg ag mo chosaibh, i n-áit ar bogadh é de mhósdachán
luachmhar áithrid atá annsúd ó aimsir N. Agnes féin i leith. B'í
an naoimhín chaoin í féin a bhí ag tabhairt chuimhneacháin dom ar a
teach!

Thugamar sé lá ag fiosrú na n-iongantas is tábhachtaí dá bhfuil
le feiceál 'san Róimh; agus an seachtú lá chonnaiceas an t-ion-
gantas ba mhó acubh uilig: Leo XIII. B'fhada liom go dtáinic
an lá sin, agus bhí cineál eagla orm roimhe 'san am chéadna, mar
b'air a bhí mo ghairm ag brath, ó thárla nach raibh aon fhreagra fáighte
agam ón Easbog; agus mar sin de, b'é cead an Phápa an t-aon
dóchas amháin a bhí fágtha agam anois. Ach bhéadh orm féin an cead
a iarraidh, dá mb'áil liom é a fháil! Chaithfinn a bheith chómh dána
sin is go leomhfainn labhairt leis an bPápa féin i bhfiadhnaise
a lán cairdionál agus árdeasbog agus easbog! Níorbh fhéidir
liom smaoiniú féin air gan creathadh ball do theacht orm.

Ar maidin Dia Domhnaigh an 20adh lá de mhí na Samhna, chuamar
isteach 'san Vaticán go séipéal an Phápa. Bhíomar i láthair ag a
Aifreann ar a hocht a chlog; agus le linn an Aifrinn sin chuir sé
i n-umhail dúinn le n-a chráibhtheacht chaondúthrachtaigh, mar ba chuibhe
d'fhear-ionaid Íosa Críost, gurbh é an tAthair Naofa go fíor é.
Bhí na bréithre sólásacha seo i Soisgéal an lae sin: "Ná bíodh

eagla oraibh a thréad bheag, óir is é toil bhúr n-Athar rígheacht do
thabhairt daoibh." 1 Agus tháinic muinín an-mhór isteach i mo
chroidhe. Ní raibh aon eagla orm féin, ach bhí dóchas láidir agam go
mba ghairid go mbéadh rígheacht an Charmail i mo sheilbh. Níor
chuimhnigheas, áfach, ar na bréithribh eile úd do labhair Íosa:
"Tugaim-se dhaoibh-se rígheacht, fé mar a thug m'athair dómh-sa," 2
sin mar adéarfá go bhfuil croiseana agus fromhtha agam i n-áir-
ighthe dhaoibh, agus is ag dul tríotha sin daoibh, a déanfar fiúntach
sibh le mo rígheacht do shealbhú. "Bhí ar Chríost na neithe sin
d'fhuilinnt agus teacht ar an gcuma sin isteach 'n-a ghlóire. 3
Is fíor go n-ólfaidh sibh mo chailís; ach suidhe ar mo dheis nó ar
mo chlí, ní h-agam-sa atá sin a thabhairt daoibh-se ach don mhuinntir
go bhfuil sé ceapaithe ag m'Athair dhóibh." 4

Léigheadh Aifreann eile i ndiaidh Aifrinn an Phápa, mar altú,
agus annsin thosuigh an éisteacht.

Bhí an Pápa 'n-a shuidhe ar chathaoir áird shócamhlaigh, agus éide
bhán air agus cába de'n dath chéadna. Bhí préaláidí agus daoine
móra eaglaiseacha eile 'n-a seasamh thart air. Do réir an ghnáis,
théigheadh gach oilithre ar a ghlúine, phógadh cos an Phápa agus a
lámh annsin, agus gheibheadh a bheannacht; iar sin, do leagadh
beirt de na gáirdaí-uaisle a lámhaí ar a ghuailne mar chomhartha
dhó gur ceart dó Eirghe agus imeacht leis isteach i seomra eile
agus a ionad do thabhairt do'n chéad duine eile.

Focal níor labhruigheadh ar feadh an achair; ach bhíos féin lán-
cheaptha ar labhairt nuair adubhairt an sagart Révérony, a bhí
'n-a sheasamh ar dheis an Phápa, linn go tobann de ghlór árd go raibh
sé coiscthe orainn go daingean labhairt leis an Athair Naofa.
D'iompuigheas chuig Céline gur cheistigheas le m'fhéachaint í; bhí
mo chroidhe i riocht sgoilteadh i mo chliabh… "Labhair leis,"
ar sise.

Nóiméid eile agus bhíos ag glúinibh an Phápa. Phógas a chos
agus annsin shín sé chugam a lámh. Leis sin do dhearcas suas air
agus mo shúile fliuch le deoraibh, agus ghuidheas go himpidheach é
mar seo: "A Athair ró-naofa, tá athchuinge mhór agam le
hiarraidh oraibh!" Chrom sé a cheann chugam láithreach go raibh a
aghaidh ionnann's a bheith buailte le m'aghaidh-se; agus shílfeá
go raibh a chuid súl dubh doimhin ag féachaint isteach i gceart-lár
m'anama.

"A Athair ró-naofa," adeirim-se, "aithcim oraibh i n-onóir
do bhúr n-Iúbilae cead a thabhairt dom dul isteach 'san Charmal i
n-aois mo chúig mblian déag!"

Bhí Árd-Bhiocáir Bayeux ag éisteacht agus iongantas is
múisiam air, go ndubhairt sé: "A Athair ró-naofa, leanbh í seo
gur mian léithe dul isteach 'san Charmal; ach tá na huachtaráin ag
scrúdú na ceiste i láthair na huaire seo."

"Tá go maith, a leanbh," arsa'n Pápa liom féin annsin.
"déan do réir mar a órdóchas na huachtaráin duit!" Bhuaileas
mo dhá láimh ar a chéile annsin agus leagas ar a ghlúine iad, agus
thugas aon iarracht amháin Eile: "Ach, a Athair ró-naofa, dá
dtugadh sibh-se an cead dom, ní bhéadh aon chur 'na choinnibh ag
aoinne annsin!"

Dhearc sé go grinn orm, agus labhair sé na bréithre seo, agus
béim a ghutha d'á bhualadh aige go fuaimneach géar ar gach siolla:
"Ceap do shuaimhneas, a leanbh, rachaidh tú isteach má's é toil
Dé é."

Bhíos ar tí labhartha aríst, nuair a thug beirt de na gárdaí-
uaisle comhartha dhom eirghe. Agus ar n-a fheiceál dóibh nár leor
sin, rugadar ar lámhaí orm agus chuidigh an sagart Révérony
leo mé do thógáilt, arae bhíos annsúd fós agus mo dhá bhois
dlúithte le chéile ar ghlúine an Phápa. Nuair a bhíos curtha i mo
sheasamh mar sin acubh, do leag an tAthair naofa a lámh go mín ar
mo bhruasa, agus annsin thóg sé suas í le mé do bheannú agus do
bhreathnuigh sé i mo dhiaidh, ag imeacht dom, ar feadh i bhfad.

Bhí m'athair go h-an-bhuartha nuair a fuair sé ag gol go fuigheach
mé i ndiaidh na héisteachta, mar, ó thárla go ndeachaidh sé róm-sa
amach, ní raibh aon eolas aige ar m'eachtra 'chor ar bith. Bhí
an t-Árd-Bhiocáir go h-an-chineálta ar fad dó-sin, agus do chuir
sé i n-aithne do'n Phápa é mar athair beirte Bhan-rialta Carmélí-
teach. Agus rinne an tAthair naofa a lámh do leagadh ar a
cheann uasal, mar chomhartha geana ar leith, mar a bhéadh sé ag cur
séala rúindiamhraigh air i n-ainm Chríost féin.

Ach anois ó tá sé i bhFlaitheas na ngrást, an t-athair sin cheathrair
Carmelíteach, ní h-í lámh fhir-ionaid Íosa atá leagtha ar a bhaithis,
ag tairngreacht a mhairtíreachta dhó, ach is í lámh Chéile na n-ógh,
Rí na bhFlaitheas féin, atá leagtha ar an mbaithis ghlóirighthe sin
gan bogadh dhi go bráth ná a choidhche.

Bhíos go brónach cráidhte go deimhin; ach ó bhíos tar héis a
raibh ionnam a dhéanamh d'fhonn glaodh an Tiarna do fhreagairt,

Treasa ag Cosaibh an Phápa Léo XIII.

caithfead a rádh gur airigheas síocháin mhór i bhfíor-íochtar mo
chroidhe, i n-aimhdheoin mo chuid deór. Ach cheana ní raibh an
t-síocháin sin ach i ndoimhneas m'anama thíos, mar bhí sé ag cur
thar maoil le searbhas agus le díombáidh… Agus bhí Íosa 'n-A
thost… shíleas gurbh é an chaoi a raibh Sé imighthe uaim ar fad,
mar ní raibh an rud ba lúgha féin ann do chuirfeadh i n-umhail dom
go raibh Sé láithreach.

An lá sin aríst níor leómhuigh an ghrian í féin do thaisbeáint;
agus bhí spéartha glana gorma na hEadáile clúduighthe le néalta
duaibhseacha agus ag sileadh gan sos mar aon liom féin. Á!
b'shin deire le mo dhóchas, agus ní raibh suim ná spéis agam i
m'aistear a thuille, ó bhí sé cinnte orm an t-aon rud amháin a bhí
uaim a fháil. Ach badh chóir go gcuirfeadh bréithre deireannacha an
Phápa sólás orm, mar fíor-thairngreacht a bhí ionnta. Agus go
deimhin, b'é an rud ba thoil le Dia do rinneadh, i n-aimhdheoin
na gconstaicí go léir, mar níor cheaduigh Sé do na daoinibh a
dtoil féin ach A thoil-se do chur i ngníomh.

Tamall roimhe sin do sheachadas mé féin d'Íosagán le bheith
im' áilleán bheag Dhó. Dubhras Leis an uair sin gan mé a bheith
Aige mar áilleán luachmhar nach ndéanann na leanbhaí ach féachaint
air gan a lámhaí do leagadh air a choidhche; ach mé do láimhseáil
mar a bhéadh liathróidín gan mhaith ann, a d'fhéadfadh Sé a
chaitheamh Uaidh ar an dtalamh, gabháil de chosaibh ann, a tholladh,
a chur ar leath-taoibh i gcúinne, nó a theannadh le n-A chroidhe, do
réir mar a thogróchadh Sé. I bhfocal amháin, theastuigh uaim
siamsa a dhéanamh d'Íosagán agus mé féin do thabhairt
suas d'Á mhianta leanbaidhe.

Agus anois bhí éistithe Aige le mo ghuidhe! 'San Róimh rinne
Íosa A áilleán beag do tholladh… B'amhlaidh theastuigh Uaidh
a fheiceál, is dócha, céard a bhí istigh ann… agus annsin, ó
bhí Sé sásta le n-a bhfaca Sé ann, leig Sé Uaidh A liathróidín
agus thuit Sé n-a chodladh. Céard a rinne Sé 'fhad is a bhí Sé
'n-a chodladh go ciuin sámh mar sin, agus céard a d'imigh ar an
liathróidín tréigthe? Taidhbhrigheadh d'Íosagán go raibh Sé ag
imirt fós, go raibh Sé ag tógáilt an liathróidín agus 'ghá scaoileadh
Uaidh gach ré seal, go gcuireadh Sé i bhfad Uaidh ar rothlugadh é,
agus gur theann Sé le n-A chroidhe fá dheoidh é gan leigint dó
éalódh as A láimhín aríst a choidhche.

Tuigir-se, a Mháthair dhil, cé'n dólás a bhí ar an liathróidín
nuair a fuair sé é féin caithte annsúd ar an dtalamh! Ach

mar sin féin ní dheachaidh se i n-éadóchas i n-aimhdheoin an
t-saoghail.

Roinnt laetheanta i ndiaidh an 20adh Samhna thug m'athair cuairt
ar an mBráthair Oirbh. Símeón, stiúrthóir agus fothuightheóir
Choláiste N. Ióseph. Casadh an sagart Révérony air 'san teach,
agus rinne m'athair é do mhilleánadh go caoin faoi rádh is nár
chuidigh sé liom i m'iarracht dócamhlaigh. D'innis sé an scéal
go léir don Bhráthair Simeón annsin. Chuir an sean-duine
cneasta spéis mhór ann, agus scríobh sé síos roinnt nótaí féin
faoi, agus adubhairt go corruighthe: "Sin rud nach bhfeictear i
bhfus 'san Eadáil!"

Lá ar n-a bháireach i ndiaidh lae mhóir na héisteachta, bhí orainn
gluaiseacht linn ó dheas fé dhéin Napoli agus Pompei. Leig
an Vesuvio mórán búirtheach tolgach tréan as, mar a bhéadh sé ag
fáiltiú róinn, agus chuir sé losgadh mór deataigh suas amach as a
lár. Is uathbhásach go deo an lorg atá fágtha aige ar Phompei!
Cuirtear i gcuimhne dhuit annsúd mór-chumhacht Rí na ndúl a
"dhearcas ar an dtalamh agus a chuireas ag criothnú é, a theang-
mhuigheas leis na sléibhte agus go gcuirid deatach asta." 1 Bhí
fonn orm dul ag spaisteóireacht liom féin isteach i measg na
bhfothrach sin le machtnamh a dhéanamh ar nádacht agus ar
sho-bhristeacht neithe an t-saoghail seo; ach bhí sé fánach agam a
bheith ag súil le ciúineadas den t-saghas sin.

Ag Napoli bhí marcaidheacht bhreá againn suas go mainistir
Shan Martino atá suidhte ar bhárr cnuic mhóir a bhfuil radharc
áluinn uaidh ar an gcathair 'n-a hiomlán thíos faoi. Ach ag
teacht anuas dúinn, d'imigh na capaill leo ar cosanáirde, agus
mura mbéadh ár gcuid Aingeal Coimhdeachta, ní shílim go sroich-
fimís ár dteach-ósta oirdhearc go slán a choidhche. Ní ag áidhbhéil
atáim nuair adeirim teach-ósta "oirdhearc"; mar, le linn an
turais sin go léir, ba 'sna tighthibh-ósta móra stáidiúla do
chuireamar fúinn i gcomhnuí. Ní raibh an oiread sin de shóghachas
saoghalta thart orm féin le mo bheó. Ach is fíor go deó nach i
n-iolmhaitheas ná i maoin an t-saoghail atá sonas le fáil. Bhéinn
féin ní ba shona seacht n-uaire i mbothán bocht ceann-tuighe, agus a
dhóchas agam go bhféadfainn dul isteach 'san Charmal, ná mar a
bhíos annsúd sna tighthibh sin go n-a gcuid síonáilí óruighthe, go n-a
gcuid staighrí marmair, go n-a gcuid figheachán agus cuirtíní
síoda, agus an dólás agus an searbhas i mo chroidhe.

Á! do mhothuigheas nach ins na neithibh atá thart timcheall orainn
ach i bhfíor-íochtar ár gcroidhe féin atá fíor-áthas le fáil. Tig
le duine an t-áthas sin a bheith aige i gcarcar duaibhseach chómh
maith céadna is dá mba i mbrugh an rí a bhéadh comhnuí air. Táim
féin i bhfad níos sona anois 'san Charmal, i lár na bhfromhtha
inmheadhonach agus foirimeallach féin, ná mar a bhíos 'san t-saoghal,
an áit nach raibh rud ar bith de dhíth orm, go mór-mhór suairceas
caoin teaghlaigh m'athar.

Ach má bhí m'anam lán de bhrón agus de dhuairceas féin, níor
leigeas do dhaoine eile aon cheó do thabhairt faoi ndeara orm, mar
shíleas nach raibh aon eolas ag aoinne ar m'iarratas don Phápa.
Ba ghairid, áfach, gur cuireadh i gcéill dom nárbh amhlaidh a bhí.
Lá n-aon, thárla go rabhas-sa agus Céline linn féin 'san gcarróiste,
i n-áit a raibh na hoilithrí tar héis túirling le dul go dtí an
buffet, nuair do chonnaiceas Mthrn. Légoux ag teacht go doras
ár gcarróiste. Dhearc sé go grinn orm féin agus annsin
tháinic meangadh gáire ar a bhéal agus dubhairt sé liom: "Bhail,
cé'n chaoi a bhfuil ár gCarmelíteach óg?" Thuigeas annsin go
raibh mo rún ag na hoilithrí go léir, agus thairis sin, tuigeadh sin
dom ón gcaoi a mbreathnuigheadh cuid de na hoilithrí orm go
caoin cómhbhrónach; ach níor labhair aoinne acubh liom faoi, agus
ar ndóigh ba mhór an gar é sin.

Ag Assisi thárla eachtra beag dhom. Tar héis cuairt do
thabhairt dúinn ar na háiteacha do naomhuigheadh le subháilcí
N. Proinnsias agus N. Clára, chailleas búcla mo chreasa 'san
mhainistir. Bhíos chómh fada sin 'á thóruigheacht agus 'á cheangailt
den ribín aríst go raibh na cóistí go léir, cé's moite de chóiste
Árd-Bhiocáir Bhayeux, imighthe, ar theacht amach go dtí an doras
dom. Céard a bhí le déanamh? An gcaithfinn lasgadh liom i
ndiaidh na gcóistí a bhí imighthe as amharc orm cheana féin agus mé
féin do chur i mbaoghal caillte ár dtraen, nó an n-iarrfainn ar
an t-sagart Révérony marcaidheacht do thabhairt dom ar a chóiste
féin? Cheapas gurbh é an rud ba chríona dhom a iarraidh air.

D'fhéachas le gan mo chúthalacht do thaisbeáint agus mhínigheas dó
an chaoi a rabhas i sáinn. Bhí sé féin tré n-a chéile annsin, mar bhí
a chóiste loma-lán cheana. Ach thuirling duine de na fearaibh
gnaoidheamhla sin láithreach gur chuir sé mise i mo shuidhe i n-a
áit féin, is go ndeachaidh sé féin suas le hais an tiománuidhe.
Ní fhacais mo shamhail ariamh agus mé annsúd ach iorradh rua a
mbéarfaí air i súil-ribe! B'fhada uaim a bheith ar mo shócamhlacht

go deimhin i gceart-lár na ndaoine mór sin go léir, agus an duine
ba mhó a raibh sgáth orm roimhe annsúd go díreach ós mo chomhair
amach! Caithfead a rádh, áfach, go raibh sé go h-an-chineálta dhom,
agus d'iompuigheadh sé i leith chugam ó am go ham le labhairt liom
faoi'n gCarmal, agus gheall sé dhom go ndéanfadh sé a chion féin
le mo mhian do chóimhlíonadh ionnós go bhfeadfainn dul isteach 'san
Charmal i n-aois mo chúig mblian déag. Íocshláinte do chréacht mo
chroidhe do b'eadh an cómhrádh sin, cidh nár chuir sé deire le mo
phiantaibh. Ní raibh iontaoibh agam as daoinibh feasta, ba ar Dhia
amháin a bhí mo sheasamh.

Ach má bhíos go brónach trom-chroidheach féin, níor fhág sin mé
gan spéis mhór do chur ins na háiteacha naofa a dtugamar cuairt
ortha. Ag Firenze (Florans) bhí áthas orm corp N. Magdalén
de Pazzi a fheiceál i lár Córaidh na mban-rialta gCarmelíteach.
Theastuigh ó na hoilithrí go léir a gcuid paidríní do chur ag teang-
mháil le tuamba na naoimhe, ach ní raibh ach mo láimhín féin amháin
a bhí sáitheach beag le sleamhnú isteach tré phuill na crannghaile.
Agus mar sin de thuit sé ar mo chrannaibh-se an dualgas mór
uasal sin, do mhair ar feadh i bhfad, do dhéanamh, agus bhí bród
mór orm d'á dheasgaibh.

Níorbh é sin an chéad uair agam ag fáil pribhléidí de'n tsaghas
sin. 'San Róimh i dTeampol Santa Croce di Gerusalemme
taisbeánadh dhúinn roinnt píosaí d'adhmad na Fíor-Chroise, dhá
dheilg as an gCoróinn Dheilgnigh agus ceann de na tairgní
beannuithe. D'fhonn amharc maith a fháil ortha, tharraingeas féin
siar gur leigeas do na daoinibh eile féachaint ortha róm; agus
annsin nuair a bhí an manach a bhfuil cúram na stór luachmhar sin
air ar tí a gcur ar ais ar an altóir aríst, d'iarras air ar
mhisde dhom iad do thadhalladh. Dubhairt sé nár mhisde, ach
b'fhacthas dom gur shíl sé nach n-eireóch' liom. Shíneas féin méirín
liom isteach tré oscailt a bhí 'san gcreathar i riocht is gur theang-
mhuigh sé leis an dtairgne luachmhair sin do fliuchadh le fuil Íosa.
Mar a chíonn tú, a Mháithrín, bhíos dho m'iomchar féin le h-Íosa mar
a dhéanfadh leanbh a cheapas go bhfuil gach nídh ceaduighthe dhó, agus
gur leis féin stóir agus maoin a athar.

Ar theacht tré Phisa agus tré Ghenova dhúinn, d'fhilleamar
ar an bhFrainnc ar cheann de na bealaighibh is áilne dá bhféadfaí
a fheiceál. Uaireanta bhíomar ag gluaiseacht linn cois-fhairrge:
agus lá amháin bhí an bóthar-iarainn chomh gar sin do'n uisge de
dheasgaibh an anaithe mhóir a bhí ann, go raibh na fáganna ag teacht

isteach ar ár mullach, beagnach. 'N-a dhiaidh sin, thriallamar tré
mhachairí móra a bhí clúduighthe le croinntibh óráistí, le h-ola-
chrainn, agus le croinntibh gleoite iubhair. Le tuitimín na
h-oidhche bhí na bailtí iomadúla cuain ag soillsiú le n-a gcuid
lóchrann spréacharnach, agus thosuigh na réaltógaí ag lonnradh 'n-a
gceann agus n-a gceann ins na spéartha glas-ghorma ós ár gcionn.
An radharc sár-áluinn draoidheachta sin d'fhágas i mo dhiaidh é gan
mhairg gan bhrón: bhí mo chroidhe ag súil le h-iongantaisí agus le
h-áilneachtaí eile ar fad!

Bhí m'athair ag brath ar mé do thabhairt leis ar thuras eile go
h-Ierusalem, ach cidh go raibh dúil mhór agam, nídh nach iongnadh, na
h-áiteacha naofa mar ar chómhnuigh ár Slánuitheóir ar talamh
dh'fheiceál, bhíos sáitheach d'oilithreachtaí an t-saoghail seo, agus
ní raibh uaim feasta ach áilneachtaí na bhFlaitheas; agus d'fhonn na
háilneachtaí sin do thabhairt d'anmnachaí, b'é mo dhúil mé féin do
dhúnadh isteach im'chime 'san Charmal chomh luath i nÉirinn is do
b'fhéidir liom. Ach mo léan géar! mhothuigheas gurbh iomdha sin
comhrac agus cruaidh-fhulang a bhí róm fós, shul dá bhfeicinn
dóirse mo charcair bheannuithe d'á n-oscailt le mé do leigint
isteach. Níor laghduigheadh ar mo mhuinín, áfach, agus bhíos ag
súil le dul-isteach an 25adh lá de Mhí na Nodlag.

Ní túisge a bhíomar ar ais i Lisieux ná thugamar cuairt ar an
gCarmal. Ó, a Mháthair dhil! an gcuimhnigheann tú ar an gcómhrádh
sin a bhí againn, agus ar an gcaoi ar fhágas an scéal go léir fút-
sa, ó bhí cinnte ar mo dhícheall féin aon rath a dhéanamh. Dubhrais
liom scríobhadh chuig an Easbog agus a gheallúint do chur i gcuimhne
dhó; agus rinneas amhlaidh láithreach. Nuair a bhí an litir curtha
'san phost agam, shíleas go bhfuighbhinn an cead gan aon mhoill le go
bhféadfainn imeacht liom. Ach mo nuar! d'imigh na laetheanta is
na laetheanta thart agus bhí an freagra gan teacht i gcomhnuí!
Tháinic an Nodlaig féin, agus bhí Íosa 'n-A chodladh fós. Bhí A
liathróidín caithte annsúd ar an dtalamh Aige, agus féachaint
féin ní thug Sé air!

Ba mhór an fromhadh é sin, gan aon agó; ach an Té a mbíonn
A chroidhe ag faire do shíor, chuir Sé i gcéill dom go ndéanann Sé
míorbhailtí ar son an duine nach bhfuil ach oiread gráinne mus-
táird de chreideamh aige, d'fhonn neartú leis an gcreideamh sin ó
tá sé chómh lag; ach nach ndearna Sé míorbhailtí ar son A gcarad
ionmhuin, ar son A mháthar féin, gan a gcreideamh do thrialadh ar
dtúis. Nár leig Sé Lasarus bás a fháil, cidh gur chuir Marta

agus Máire scéal Chuige 'á rádh Leis go raibh sé breoite? Agus
ag Bainfheis Chána, nuair a d'iarr an Mhaighdean ghlórmhar Air
fóirthint ar fhear a' tighe, nár fhreagair Sé nach raibh A thráth tagtha
go fóill? Ach tar héis iad do thrialadh Dhó, cad é mar luach-
saothair do bhronn Sé ortha! Déantar fíon de'n uisge, tógtar
Lasarus ón mbás… B'shin mar a rinne mo Ghrá Geal le n-A
Threasa bhig féin fosta: do thrial Sé ar feadh i bhfad í, agus
annsin do chóimhlíon Sé a mianta go léir.

B'í an chrois aríst do bhronn Íosa orm mar sheachadadh Lae-
Coille, 1888. Fuaireas litir ón Mháthair Marie de Gonzague
'á rádh liom go raibh freagra an Easbuig aice féin ó lá-Fhéile na
Leanbh Neam-chionntach, go raibh cead agam ón bhfreagra sin teacht
isteach láithreach, ach go raibh sé socruighthe aice féin gan mé do
ghlacadh isteach go mbíodh an Carghaos thart! Ag smaoineadh ar an
mhoill mhóir fhada sin dom, níor fhéadas na deóra do chosg. Do
ghoill an fromhadh sin orm ar bhealach ar leith: mar, gach cuibhreach
agus ceangal dá raibh dhom' chongbháilt 'san t-saoghal bhíodar
briste réabtha, agus féach! B'í an Airc bheannuithe í féin do'n
chor seo a bhí ag diúltú an colmán dearóil do leigint isteach!
Cé mar do chaitheas na trí míosa úd 'nar fhuilingeas chómh mór
sin ach 'n-a bhfuaireas grásta líonmhara de gach saghas freisin?
Bhí fonn orm ar dtúis gan cur as dom féin agus gan a bheith chomh
cruaidh orm féin is ba ghnáthach liom. Ach ba ghairid go dtug Dia
na glóire le tuigsint dom chóm luachmhar is a bhí an t-am sin a bhí
agam, agus annsin chuireas róm claoidheadh le mo bheatha chruaidh
agus le básúchán ní ba dhúthrachtaighe ná riamh.

Ach nuair adeirim "básúchán," ní hiad píonóis agus peannaidí
na naomh atá i gceist agam. B'fhada uaim féin, go deimhin, a
bheith cosúil leis na naoimh mhóra a ghníos an uile shaghas smachtúcháin
agus léasúcháin do Chleachtadh ó laethibh a leanbhánachta féin i leith.
B'é an t-aon bhásúchán amháin do chleachtuighinn-se, mo thoil féin do
bhriseadh, freagra mí-fhoighdeach do bhrú' chugam, mion-ghníomhartha
carthannachta do dhéanamh gan aon bhrí ró-mhór a dhéanamh dhíobh, agus
na mílte rud eile de'n tsaghas sin. Bhíos dhom' ullmhú féin, leis
na rudaí beaga suaracha sin do dhéanamh, chun a bheith im' chéile ag
Íosa, agus ní chreidfeá ach an chaoi ar méaduigheadh ar an bhféin-
tugthacht agus ar an úmhluigheacht agus ar na súbháilcibh eile i mo
chroidhe i gcaitheamh an achair sin agus mé ag fanacht go foighdeach.

CAIBIDIOL VII.

An Luan, an 9adh lá de mhí an Aibreáin, 1888, b'shin é
an lá do socruigheadh le haghaidh mo dhul-isteach 'san gClochar.
B'ar an lá gcéadna sin a bhíothas ag ceileabhradh Féile Teachtair-
eachta an Aingil 'san Charmal, i n-áit ar cuireadh ar ath-lá í i
ngeall ar an gCarghaos. Tránóna an lae roimhe sin, bhí
bunadh an tighe bailighthe le chéile thart ar bhord sin an teaghlaigh
mar a rabhas féin le suidheamh de'n uair dheiridh. Na hapieux
seo nach mór mar a chéasaid an croidhe! Ag an uair sin a mba
mhian leat go ndéanfaí dearmad ort ar fad ní chloisfidh tú ach na
bréithre is caoine ó gach aoinne, mar a bhéidís ag iarraidh a thabhairt
ort pianta na scarúinte do mhothú níos mó fós.

Ar maidin an lae féin thugas an fhéachaint deireanach ar Les
Buissonnets, ar nead seascair úd mo leanbhánachta, agus d'imigh
liom fé dhéin an Charmail. D'éisteas an tAifreann binn agus
mo ghaolta ionmhuine thart timcheall orm, fé mar a bhíodar an
tránóna roimhe sin. Ag an gComaoin Naofa, nuair a bhí Íosa tar
héis teacht isteach 'n-a gcroidhthibh, ní raibh le clos agam ach gach
aon uchlán uatha. Am thaobh-sa de, deór níor shileas: ach ag
siubhal rómpa amach dhom ag triall ar dhoras an chaisil bhí mo
chroidhe ag bualadh chómh tréan is gur shíleas go dtuitfinn mín
marbh ar an láthair sin. Á! cad é mar chéasadh-croidhe! Cad é
mar chomhrac cruaidh! Ní mór dul thríd le n-a thuigsint i
gceart.

Thugas póg do gach duine de mo ghaoltaibh agus leigeas mé
féin ar mo dhá ghlúin i bhfiadhnaise m'athar le n-a bheannacht a fháil.
Tháinic sé féin ar a ghlúine annsin gur chuir sé a bheannacht orm,
agus bhí na deora ag tuitim ó n-a rosgaibh. Caithfidh sé gur chuir
an radharc úd lúthgháir ar aingealaibh Dé .i. an sean-duine sin agus
é ag toirbhirt a leinbh don Tiarna agus í i mborradh agus i mbláth a
h-óige. Agus annsin druideadh dóirse an Charmail i mo dhiaidh fá
dheoidh, agus annsúd istigh, fáiltigheadh róm go ceanúil le pógaí
is le barrógaí mo dhriféaracha ionmhuin féin, a bhí mar mháith-
reacha agam agus mé im' leanbh, agus muinntire an teaghlaigh nua

seo nach dtuigtear 'san t-saoghal lasmuigh a bhfíor-ghrá agus a
lághaidheacht.

Bhí mian mo chroidhe cóimhlíonta fá dheire thiar, agus ní fhéad-
fainn a chur i gcéill cé'n t-síocháin suairc fhíor-dhoimhin do
mhothuigheas i lár mo chléibh. Agus tá an t-síocháin chéadna sin
agam le hocht mbliana go leith anois, mar níor imigh sí uaim
riamh, fiú amháin i lár na dtrialta ba mhó dá dtáinic orm. Thaithn
gach rud 'san gClochar liom thar cionn; b'fhacthas dom gurbh
amuigh i bhfásach éigin i gcéin a bhíos, agus mo chillín ciuin go
h-áithrid bhí aiteas agus glionndar-croidhe orm a bheith istigh ann.
Ach deirim aríst go raibh mo shonas go ciuin ciuin; ní raibh an
leoithne ba lugha féin ag suathadh na n-uisgeacha míne ar a raibh mo
churraichín ag seóladh leis, agus ní raibh néal ar bith ag dorchú na
spéartha ngorm ós mo chionn. Á! d'airigheas go raibh mo luach
saothair fáighte agam go h-iomlán as ucht a ndeachas thríd! Nach
orm-sa a bhí an t-áthas mór agus mé 'á rádh liom féin: "Táim
annseo anois go bráth is a choidhche!"

Agus níorbh aoibhneas duthain díombuan é ach an oiread, ná
ní raibh sé le himeacht ar ceal uaim i ndiaidh meallta na gcéad-
laetheanta. Na meallta! rinne Dia, tré n-A mhór-thrócaire, mé
do chosaint ortha i gcomhnuí riamh. Fuaireas an bheatha-rialta go
díreach mar a bhíos ag súil léithi, agus níor chuir íodhbairt ar bith
iongnadh orm, cidh gur lia na deilgní ná na rósaí ar mo chasán i
dtosach.

Ar an gcéad dul-síos, ní bhíodh de bheatha agam do m'anam ach
arán laetheamhail na tiormachta i lár mo chroidhe. Agus 'n-a
cheann sin do cheaduigh Dia go ndéanadh ár Máthair mé do thráchtáil
go h-an-ghéar, agus sin i ngan-fhios di féin go minic. Ní raibh uair
ar bith 'n-a gcastaí orm í nach mbéadh rud éigin aice le casadh liom.
Uair amháin is cuimhneach liom gur fhágas líon dubháin alla ar
liobarnadh 'san gclabhstar, agus go ndubhairt sí liom ós comhair na
mban-rialta go léir: "Is furust' a aithint gur girseach cúig
mbliana déag a scuabas na clabhstair s'againn-ne! Muna
bocht an scéal againn é, go deimhin! Imigh leat go beo agus déan
an líon dubháin alla sin do scuabadh chun bealaigh, agus féach chuige
go mbéidh tú níos cúramaí feasta."

Nuair a bhíodh léigheacht spioradálta agam uaithe anois is aríst,
agus go mbíodh orm uair a' chluig do chaitheamh 'n-a cuideachtain, is
dhom' mhilleánadh a bhíodh sí bunáite an ama. Agus b'é an rud ba
mhó do ghoilleadh orm ach nach raibh a fhios agam le mo chuid locht do

Iomradharc ar Charmal Lisieux.

N.B. — An chrois bheag bhán a chítear 'san ngriangrafadh seo, tá sí
faoi bhun fuinneóige an Otharlainn 'n-a bhfuair
an tSr. Treasa bás.

cheartú: mo roighinteas, mar shompla, agus m'easbaidh dhúthrachta
ins na hoibreacha éagsamhla thríd an teach.

Lá n-aon, dubhras liom féin gur cinnte go mbadh mhaith leis an
Mháthair Urr. go dtabharfainn féin mo chuid saor-ama ag obair, cidh
gur ag paidreóracht a caithtear do ghnáth é, agus mar sin de do
tharraingeas chugam mo shnáthad bheag agus d'oibrigh liom gan na
súile do thógáilt. Ach ó theastuigh uaim bheith dílis agus gach nídh
a dhéanamh ar son Íosa amháin, ní raibh aon fhios ag aoinne faoi
sin ariamh.

I rith aimsire m'iarrthóireachta do chuireadh ár Máistreás
amach go dtí an garrdha ag baint lustain mé gach tránóna ag leath-
uair i ndiaidh a cheathair. Ba mhór an píonós dom é sin, go mór-
mhór, ó bhíodh sé de mhí-ádh orm bualadh leis an Mháthair Marie de
Gonzague ar mo bhealach amach i gcómhnuí beagnach. Tránóna dár
casadh orm ar an ndóigh sin í, dubhairt sí: "Ní dhéanann an leanbh
seo tada 'chor ar bith! Cad í mar nóibhíseach í seo is a rádh
go gcaithtear í do chur amach ag spaisteoireacht chuile lá?"
Agus b'shin mar do bhíodh sí dhom' lochtú is dhom' mhilleánadh do
shíor.

Ó, a Mháthair mhuirneach, nach mé atá lán-bhuidheach de Dhia as ucht
oileamhaint chomh neartmhar chomh luachmhar sin do thabhairt dom!
Cad é mar ghrás thar luach! Céard a d'imeóch' orm 'chor ar bith dá
mba go mbéinn, mar a shíl go leor daoine 'san tsaoghal, i m'áilleán
agus im'pheata ag na siúracha? I n-ionad Dia a fheiceál i mo
chuid uachtarán, béidir nach bhféachfainn ach ar an nduine amháin,
agus mo chroidhe do coimeádadh chomh glan chomh saor sin 'san
tsaoghal, béidir go gclaoidhfeadh sé le daoinibh 'san gClochar.
Ach do fainiceadh ar an mí-ádh ró-mhór sin mé, céad moladh le
Dia!

Níorbh iad na fromhtha sin thuas amháin a bhíodh agam, áfach, ach
mórán fromhtha eile ba ghéire fós ná iad, i dtreo go dtig liom a
rádh le fírinne go raibh an fulang mar chompánach agam ón gcéad
lá a dtáinic mé isteach 'san gClochar agus gur ghlacas chugam le
flosg is le grá é. An cuspóir a bhí curtha róm agam do nochtuigh-
eas é 'san scrúdú solmánta a raibh orm dul faoi, roimh mo
Dhílsiúchán: "D'fhonn anmnacha do thárrtháil agus go mór-mhór
chun a bheith ag guidhe ar son na sagart is eadh do tháinic mé isteach
annseo." Nuair is mian le duine críoch áithrid do bhaint amach,
ní fuláir dhó an gléas oireamhnach le n-a haghaidh sin do tharraint
chuige. Do chuir Íosa i dtuigsint domh-sa go mba thríd an Chrois

a bhéarfadh Sé anmnacha dhom, agus ar an ádhbhar sin dhá liachtaí
croiseann dá gcastaí orm b'amhlaidh ba mhóide mo dhúil 'san
bhfuilinnt iad. Ar feadh cúig mblian b'é bóthar sin na croise a bhí
le gabháil agam do shíor, ach b'agam féin amháin a bhí a fhios sin.
B'shin é díreach an bláithín foluighthe ba mhian liom a sheachadadh
d'Íosa, an bláithín nach dtéigheann a chumhracht amach uaidh ach suas
i dtreo na bhFlaitheas amháin.

Ní rabhas thar dhá mhí 'san gClochar nuair a rinne an sagart
Pichon féin iongantas de'n chaoi a raibh Dia ag oibriú i m'anam;
b'fhacthas dó gur dhúthracht leinbh a bhí ionnam agus gur bhóthar mín
réidh an bóthar a bhíos a' gabháil. Muna mbéadh an deacracht a bhí
agam le mo chuid smaointe do chur i gcéill, gheobhfainn sólás mór
ón gcómhrádh a bhí agam leis an t-sagart sin. Rinneas faoisdin
choitcheann leis ar chaoi ar bith, agus annsin do labhair sé na
bréithre seo: "Deimhnighim dhuit i láthair Dé agus na Maighdine
Muire agus na Naomh go léir nach ndearnais oiread is aon
pheaca marbhtha amháin le do bheó; déan do mhór-bhuidheachas do
ghabháil le Dia as ucht a ndearna Sé ar do shon i n-aisge gan tú
féin 'á thuilleamh ar bhealach ar bith."

Gan mé féin 'á thuilleamh! Á! níor dhoiligh liom sin do chreis-
dint! D'airigheas go maith mo lag-bhrígheacht agus mo mhí-fhoirfeacht,
agus bhí mo chroidhe ag cur thar maoil le buidheachas. Bhíodh buairt
agus imní mhór orm go dtí sin ar fhaitíos go mbéinn tar héis
éadach glan gléigeal mo bhaiste do thruailliú am éigin, ach an
deimhne sin as béal sagairt de'n tsaghas a bhíodh ó n-ár Máthair
N. Treasa .i. "sagart a raibh léigheann agus naofacht aige i
n-éinfheacht," b'fhacthas dom gurbh ó Dhia féin do tháinic sé.
Dubhairt an sagart caoin sin liom fosta: "Ár dTiarna Íosa
Críost féin go raibh mar Uachtarán agus mar Mháistir agat i
dtóláimh, a leanbh!" Agus bhí, agus 'n-A Anamchara dhom
freisin. Ní hamhlaidh is mian liom a rádh, áfach, go raibh mo
chroidhe dúnta roimh mo chuid uachtarán, mar ní hé amháin nár
cheileas mothucháin mh'anama orthubh, ach rinneas mo dhícheall ar
bheith i mo leabhar ar oscailt dóibh i gcomhnuí riamh.

Fíor-naomh do b'eadh ár Máistreás, duine de fhíor-shliocht
na gcéad-Charmelíteach. Bhínn féin 'n-a cuideachtain gach uile
ré soluis, mar do mhúineadh sí dhom le mo chuid oibre do dhéanamh.
Níl innseacht scéil ar a lághaidheacht agus ar a cineáltas dom,
agus bhí cion mór agus árd-mheas agam uirthe; ach 'n-a dhiaidh sin
is uile, níorbh fhéidir liom mo chroidhe dh'oscailt. Na neithe a bhí

ag tárlú i m'anam ní fhéadainn iad do chur i gcéill, bhíodh na foclaí
cearta i n-easnamh orm, i riocht is gur mhór an crádh-croidhe is
an mhairtíreacht dom na cómhráidhte spioradálta a bhíodh agam
léithe.

Lá n-aon, b'fhacthas dom gur thuig bean-rialta aosta áithrid i
gceart mé, mar dubhairt sí liom le linn an chaitheamh-aimsire:
"Chítear dhom, a thaisce, nach mórán a bhíos agat-sa le rádh leis
na huachtaráin." "Agus cé'n fáth a gceapann tú sin, a
Mháthair?" adeirim-se. "Tá," ar sise, "toisg d'anam a
bheith go h-an-shimplí: ach nuair a bhéas tú foirfe, béidh tú níos
simplí fós; d'á ghoire dhá dtagann an t-anam do Dhia is amhlaidh
is mó a simplítear é."

Bhí an ceart ag an Mháthair sin. Ach an deacracht sin a bhí
agam le mo chroidhe a dh'oscailt ba mhór an fromhadh dhom í, i
n-aimhdheoin gurbh í mo shimplíocht ba chionntsiocair léithi. Táim
simplí indiu, leis, ach mar sin féin tig liom mo chuid smaointe
do nochtadh gan strómh gan iarracht.

Dubhras ar ball go raibh Íosa mar anamchara agam. Is ar
éigin a bhí an sagart Pichon tar héis cúram m'anama do thógáilt
air féin nuair do chuir a uachtaráin go Canada é. Agus ó thárla
nach bhfághainn ach aon litir amháin uaidh 'san mbliain, ba ghairid an
mhoill ar an mbláithín a bhí athchurtha ar Shliabh Charmail iompáil chuig
an t-Árd-anamchara, gur thosuigh sé ag scéitheachaint ar foscadh
na Croise, mar a raibh deora Mhic Dé agus A chuid fola mar
dhrúcht aige, agus A Aghaidh adhramhail 'n-a ghréin ghil ag taithneamh
anuas air.

Níor thuigeas go dtí sin cad iad na stóir mhóra luachmhara
atá foluighthe i nAghaidh Naomhtha an tSlánuitheóra; b'í mo Mháithrín
do thug eolas dom ortha. Amhail mar do chuaidh sí amach roimh a
triúr driféaracha fé dhéin an Charmail roimhe sin, b'shin mar do
chéad-chuir sí eolas anois ar na rúindiamhra grádha atá foluighthe
i nAghaidh ár gCéile; agus annsin do nochtuigh sí dhomh-sa iad,
agus thuigeas a mbrí… Thuigeas ní b'fhearr ná riamh céard is
fíor-ghlóire ann. An tÉ "nach mbaineann A ríoghacht leis an
saoghal seo" 1 thaisbeán Sé dhom nach bhfuil ach an t-aon ríoghamh-
lacht amháin gur fiú dúil do chur innte, mar atá, "gan a iarraidh
go mbéadh aithne orainn ag daoine ná go gcuirfí suim ionainn," 2
ach ár n-áthas a fháil i ndrochmheas orainn féin. B'é mo dhúil

"go mbéadh m'aghaidh féin foluighthe ó shúilibh chách, fé mar do
foluigheadh Aghaidh Íosa, agus nach n-aithneóch' aoinne ar an dtalamh
mé." 1 Ní raibh uaim feasta ach go ndéanfaí dearmad orm ar
fad le go bhféadfainn fuilinnt i ngan-fhios do chách.

Nach mór í an trócaire le n-a ndearna an Tiarna mé do sheóladh
i gcomhnuí riamh! Níor chuir Sé mian i mo chroidhe ariamh gan é do
chóimhlíonadh, agus sin é an fáth gur mhilis liom A chailís searbh.

I ndeire míosa na Bealtaine, 1888, bhí féile shona Dílsiúcháin
Mháire, an duine ba shine againn, ann, agus bhí sé de phribhléid ag
Thérèse, Benjamin na clainne, í do choróinniú le rósaí ar lá
aoibhinn úd a bainfheise spioradálta; ach i ndiaidh an lae sin
tháinic an fromhadh ar ár dteaghlach an ath-uair. Ó bhuail an chéad
taom pairlise ár n-athair, thugamar faoi ndeara gur rí-fhurust'
é do thuirsiú. Le linn ár n-aistir fé dhéin na Róimhe lia mhinic do
chonnaiceas lorg na claoidhteachta agus an fhulaing ar a éadan.
Ach b'é rud ba mhó do chuir áthas agus iongantas orm ná an chaoi
a raibh sé ag dul ar aghaidh ar shlí na naofachta; bhí buaidhte
aige ar a bheódhamhlacht nádúrtha ar fad, agus shílfeá gurbh ar éigin
do bhaineadh neithe an t-saoghail seo dhó 'chor ar bith.

Béidir nár mhisde dhom sompla amháin d'á shubháilceas do chur
síos duit annseo, a Mháithrín:

Le linn na hoilithreachta chun na Róimhe do b'fhada leis na
taistealaidhthe na laetheanta is na hoidhcheanta 'san traen, agus do
thosuighidís ag imirt cártaí agus níorbh annamh a bhíodh clampar
agus cibeal eatortha de dheasgaibh na gcárta gcéadna. Lá
n-aon d'iarr na himirtheóirí orainn féin comhar do dhéanamh leo,
ach do dhiúltuigheamar 'á rádh nach raibh aon mhaith linn ag imirt;
agus thairis sin, níorbh fhada linn-ne an t-am 'chor ar bith, ach
b'amhlaidh ba ró-ghairid linn é le lán ár súl do bhaint as na h-iol-
radhairc fhíor-áilne a bhí ag éirghe ós ár gcomhair ar gach taobh a
mbreathnuighimís. Ba ghairid, áfach, gur thosuigheadar ag clamh-
sán fúinn, i riocht is go raibh ar ár n-athair ionmhuin sinn do
chosaint, 'á chur i gcuimhne dhóibh go mín gurbh ar oilithreacht a
bhíomar agus nach rabhthas ag tabhairt go leor ama don phaidreóracht.

Leis sin dubhairt duine de na himirtheóirí sin go borb, gan
cuimhneamh air féin ná ar an urraim atá ag dul don cheann liath:
"Is mór an gar," ar seisean, "nach bhfuil mórán fairisíneach
ar an t-saoghal!" Focal níor fhreagair m'athair: bhí cosamhlacht

lúthgháire naofa féin air, agus tamaillín 'n-a dhiaidh sin, fuair sé
deis le lámh do chraitheadh leis an bhfear úd agus do labhair sé focal
cneasta leis 'san am chéadna i dtreo go gceapfadh aoinne gurbh
é an chaoi nár chuala sé an tarcuisne sin 'chor ar bith, nó má chuala
go raibh sé dearmadtha aige.

Thairis sin, tá a fhios agat féin, a Mháithrín, nárbh é sin an
chéad uair aige ag maitheamh do dhaoinibh. Tá fiadhnaise ár
máthar againn agus fiadhnaise gach duine a raibh aithne acubh air
'á dheimhniú nár labhair sé focal amháin ariamh i gcoinnibh na carthan-
achta. Bhí a chreideamh beó láidir agus a chroidhe flaithiúl i n-ann
gach fromhadh a dh'fhuilinnt. Seo mar a d'innis sé do dhuine d'á
cháirde faoi mo dhul-isteach féin 'san Charmal: "D'imigh mo
ríoghan bheag uaim indé isteach 'san Charmal. Is é Dia amháin a
fhéadas a leithéid d'íodhbairt a dh'éileamh; ach cuidigheann Sé
liom chómh mór sin go bhfuil mo chroidhe ag cur thar maoil le
h-áthas i n-aimhdheoin mo chuid deór."

Bhí luachsaothair, do réir a shubháilcí, ag dul don t-seirbhíseach
dhílis sin; agus an luachsaothair sin d'iarr sé féin ar Dhia é.
Ó, a Mháithrín, an cuimhneach leat an lá úd a ndubhairt sé linn
'san phárlús: "A chlann ó! táim tar héis filleadh ó Alencon.
Fuaireas an oiread sin grásta agus sólás i dteampol na Maigh-
dine Muire annsúd gur chuireas an phaidir seo suas chun Dé:
"A Dhia dhil, tá sé seo iomarcach ar fad, tá sin! An iomarca
aoibhnis atá agam; ní féidir dul chun na bhFlaitheas ar an ndóigh
seo: is mian liom rud éigin a fhuilinnt ar Do shon-sa!" Agus
rinneas mé féin dh'ofráil mar…" Do shéalthuigh an focal
"íodhbairt" ar a bhruasa, níor leómhuigh sé é do rádh 'nár Láthair-
ne, ach thuigeamar brí a scéil!

Cuimhnigheann tú féin go maith, a Mháithrín, ar ár ndóláis
shearbha go léir! Níl aon chall domh-sa mion-tuairisg do thabhairt
annseo ar na cuimhní cráidhteacha údan…

Ach cheana bhí an lá ag teannadh linn 'n-a rabhas leis an Aibíd a
fháil. Tháinic m'athair chuige féin as an tarna taom, cidh nach
raibh súil ag aoinne go dtiocfadh, agus, mar sin de, shocruigh an
tEasbog go mbéadh an cheremóint ann an 10adh lá de Mhí an Eanair.
B'fhada liom a bhíos ag fuireach; ach nárbh áluinn go deo an lá-
fhéile é 'n-a dhiaidh sin! Ní raibh rud ar bith ar iarraidh, dá mb'é
an sneachta féin é.

Ar innsigheas duit fós, a Mháthair dhil, faoi'n tóir mhóir a bhí
agam ar an t-sneachta i gcomhnuí riamh? Nuair nach raibh ionnam

ach pataire bheag bhídeach chuireadh a ghileacht glionndar is aiteas
ar mo chroidhe. Céard fá ndeara dhom taithneamh do thabhairt
do'n tsneachta ar an gcuma sin? Béidir, ó thárla gurbh i lár an
gheimhridh do rugadh mé, go raibh an talamh clúduighthe le n-a bhrat
gléigeal sneachtach an chéad uair ariamh ar leagas súil air. Uime
sin bhí dúil agam an nádúir a fheiceál faoi n-a brat gléigeal mar
mé féin an lá a bhéinn ag fáil na hAibíde. Ach an lá roimhe sin
bhí an aimsir chomh bog nádúrthach is dá mb'é an t-earrach a bhéadh
ann, agus bhí deire dúile bainte agam de'n t-sneachta. An
10adh lá féin ar maidin, ní raibh aon athrú ann! Do chuireas uaim,
mar sin de, mo mhian páistiúil do-chóimhlíonta, agus ghluais liom
amach as an gClochar.

Bhí mo dhaide ag fuireach liom ag doras an chaisil. Dhruid sé i
leith chugam agus na deóra le n-a shúile gur fháisg sé le n-a chroidhe
mé 'á rádh: "Á! seo chugamh í fá dheoidh, mo ríoghan bheag féin!"
Annsin chuir sé a lámh i mo láimh-se agus ghluais linn go solmánta
isteach 'san t-séipéal. Lá a chaithréime do b'eadh an lá údan, a
lá-fhéile dheiridh ar an t-saoghal seo thíos! Bhí a chlann go léir
toirbheirthe do Dhia aige, 1 ba le Dia gach duine acubh feasta.
Nuair adubhairt Céline leis go dtréigfeadh sí féin an saoghal lá
éigin, freisin, le dul isteach 'san Charmal, bhí an oiread sin
áthais air gur fhreagair sé: "Téanam ort," ar seisean, "i
n-éindtigh liom isteach i láthair an Naomh-Shacraiméid go dtugaimíd
altú d'Íosa ar son na ngrást go léir atá aige 'á bhronnadh ar an
dteaghlach s' againne, agus ar son na h-onóra a bheir Sé dhomh-sa
le céilí do thoghadh Dhó féin i mo theach. Is fíor go dtug Dia
onóir an-mhór dhom nuair d'iarr Sé mo chlann orm. Dá mbéadh
rud éigin ní b'fhearr agam, bhéarfainn Dó é go fonnmhar." B'é
féin an rud sin do b'fhearr! "Agus do ghlac an Tiarna Chuige
mar íodhbairt lán-loiscthe é, do thriail Sé é ar nós an óir 'sa
bhfúirnéis, agus fuair Sé A dhiongbhálta féin ann." 2

Ar bhfilleadh isteach 'san gClochar dhomh-sa i ndiaidh na cere-
móinte lasmuigh, do thús-chan an t-Easbog an "Te Deum."
Chuir sagart i bhfios dó nár cheart an chantainn sin do chanadh ach
amháin le linn Dílsiúcháin, ach ó bhí tús curtha leis an iomann sin

1 Thug Léonie sgathamh i gClochar leis na Cláirísigh bhochta, ach bhí an t-Ord
sin ró-chruaidh d'á sláinte lag, agus b'éigean dí filleadh a bhaile. Tamall
'n-a dhiaidh sin glacadh isteach i gClochar na Cuartigheachta ag Caen í, agus
tugadh Soeur Francoise-Thérèse mar ainm uirthi.

buidheachais do leanadh air go deire. Nárbh fhuláir an fhéile sin a
bheith 'n-a féile iomlán beachtuighthe ar gach bealach, ó thárla gurbh í
tús agus deire na bhféiltí eile go léir í? Ar theacht isteach 'san
gClochar dhom d'fhéachas ar dtúis ar m'Íosagán gleoite, 1 a bhí ag
dearcadh anuas orm go geal-gháireach ó lár na mbláth agus na
soillsí; agus ag breathnú uaim dhom annsin amach 'san gclós,
chonnaiceas go raibh sé clúduighthe le sneachta! Cad é mar chaoin-
eas d'á thaisbeáint dom ag Íosa! É ag cóimhlíonadh dúile A
fhiancée bige agus ag riaradh an t-sneachta uirthí! Cá bhfuil an
duine, dhá chómhachtaí é, a dtiocfadh leis oiread is aon chalóg
amháin sneachta do chur ag tuitim as na spéartha le h-aiteas do
chur ar ghrádh a chroidhe?

Rinne 'chuile dhuine iongantas mór den t-sneachta sin, mar
ba rud neamhchoitianta ar fad leo é, mar gheall ar an saghas
aimsire a bhí ann; agus tá 'fhios agam gur labhair mórán daoine
ó shoin, ar chloisteál faoi mo dhúil dóibh, gur labhruigheadar go
minic faoi mhíorbhailt bhig an lae úd a bhfuaireas an Aibíd, agus
gurbh aisteach leo an tóir sin a bheith agam ar an t-sneachta…
Sin mar is fearr liom é! Déanann sin deonuightheacht do-thuigse
Chéile na maighdean do chur ar foillsiú níos soiléire fós, 'á
thaisbeáint gurab ionmhuin Leis na lilí atá go glan gléigeal ar
nós an t-sneachta.

Tháinic an t-Easbog chugainn isteach i ndiaidh na ceremóinte,
agus bhí sé go h-an-lághach atharúil domh-sa. Do chuir sé i gcuimhne
dhom, agus na sagairt go léir thart air ag éisteacht, mo chuairt ar
Bhayeux, mo thuras fé dhéin na Róimhe, agus ní baoghal go ndearna
sé dearmad ar scéilín mo ghruaige casta-suas ach an oiread.
Annsin ghlac sé mo cheann idir a dhá bhois gur mhuirnigh sé ar feadh i
bhfad mé. Le n-a linn sin mhachtnuigheas féin i mo chroidhe istigh
ar an gcaoi a ndéanfaidh Íosa mé do mhuirniú is do bharrógadh gan
mórán moille i bhfiadhnaise na Naomh go léir, agus do chuir an
machtnamh sin suairceas do-inniste orm — bhí sé mar a bhéadh
blaiseadh roimh-ré de ghlóir is d'aoibhneas na bhFlaitheas.

Mar adubhras ó chianaibhín, an lá úd, an 10adh lá de mhí an Eanair,
b'é lá caithréime ár n-athar ionmhuine é; chítear dhom féin nár
mhisde an lá-fheile údan do chur i gcomórtas le dul-isteach Íosa
i n-Ierúsalem, Domhnach na n-Iúbhar. Fearacht a Mháistir Íosa
Críost, tháinic a pháis dólásach air siúd, leis, i ndiaidh an ghradaim

1 Bhí sé de chúram uirthi go lá a báis dealbh úd an Leinbh Íosa
d'órnáideadh.

aon-lae sin. Agus amhail mar chuaidh fuilinntí Íosa tré chroidhe A
Mháthar Bheannuithe, b'shin mar do mhothuigheamar féin i bhfíor-
íochtar ár gcroidhthe pianta géara agus úmhlúcháin an t-é ba mheasa
linn ar talamh…

I mí an Mheithimh, 1888, tráth a raibh faitíos orainn go raibh
pairlis inchinne le n-ár n-athair do bhualadh, is cuimhneach liom gur
chuireas-sa iongnadh ar ár Máistreás lá, 'á rádh léithe: "Táim
ag fuilinnt go mór, a Mháthair, ach mothuighim go dtig liom níos mó
fós a fhuilinnt." Ní raibh aon cheapadh agam an uair úd go raibh
fromhadh chomh mór sin i ndán dúinn. Ní raibh a fhios agam go gcaith-
feadh ár n-athair grádhach cailís chómh searbh sin a dh'ól an 12adh lá
de mhí na Feabhra, mí i ndiaidh an lae a bhfuaireas féin an Aibíd!
…Á! ní dhubhras annsin go bhféadfainn níos mó a fhuilinnt!
An dólás agus an doilgheas croidhe a bhí orainn ní féidir iad do
chur síos i bhfoclaí, agus ní fhéachfad-sa le n-a scríobhadh annseo…

Béidh áthas orainn amach annseo i bhFlaitheas na ngrást, ag cur
síos dúinn i gcuideacht' a chéile ar laetheanta duairce seo ár
ndeoruidheachta. 'Seadh, trí bliana úd mairtíreachta ár n-athar
b'iad na blianta ba shona is ba thorthaighe d'ár mbeatha go léir iad,
dar liom, agus dá mbéadh mo rogha agam, b'fhearr liom iad ná na
sóláis agus na támhghailí is aoirde féin. Ag smaoineadh ar an
stór ró-luachmhar sin dom, deirim go buidheach beannachtach ó mo
chroidhe amach: "Moladh go deo leat, a Dhia, ar son na mblian
ngrásmhar do chaitheamar faoi bhuairt is faoi bhrón." 1

Ó, a Mháthair mhuirneach, nár luachmhar is nár shuairc í ár gcrois
ró-shearbh, mar nár éirigh as ár gcroidhthibh uilig ach osnaidheacha
grádha agus mór-bhuidheachais! Níorbh ag siubhal a bhíomar feasta
ach ag ritheacht, 'seadh ag eitilt linn ar chasán na foirbhtheachta.

Léonie agus Céline, cidh go rabhadar annsúd i lár an t-saoghail,
níor bhaineadar leis an saoghal a thuille. Na litreacha do scríobh-
aidís againne an tráth úd, táid lán d'úmhlacht iongantach do thoil
Dé. Agus na cómhráidhte a bhíodh agam féin le Céline 'san
phárlus! Á! níorbh é amháin nach ndearna crannghail an Charmail
sinn do dhealú ó n-a chéile, ach b'amhlaidh do dhlúthuigh sí le n-a chéile
sinn ní ba dhaingne ná riamh: b'iad na smaointe céadna, na
mianta céadna, an grá céadna d'Íosa agus d'anmnachaí a bhí ag

líonadh ár gcroidhthe araon. Oiread is focal amháin faoi neithibh
talmhaidhe ní labhruighimís a choidhche. Agus fé mar do ghnímís,

tráth, ag Les Buissonnets, bhímís ag breathnú uainn, níor le súile
an chuirp feasta ach le súile an chroidhe, amach thar teorainn na
talmhan tadhaill seo agus na haimsire: agus d'fhonn sonas
síorruí suthain do shealbhú gan mhoill, do thoghamar an fulang agus
an dí-mheas mar chómhroinn ar an t-saoghal seo thíos.

An dúil a bhí agam 'san bhfulang bhí sí sásuighthe go maith. Ach
mar sin féin níor laghduigheadh ar an dtóir a bhí agam air: agus
an chráidhteacht a bhí ar mo chroidhe ba ghairid gur luigh sí isteach ar
m'anam bhocht mar an gcéadna. Bhí an tiormacht ag dul i méid;
ní raibh sólás le fáil agam ó Dhia ná ó dhaoinibh; ach i n-aimhdheoin
sin ní raibh 'sa mbith bán duine ba shona ná mise i gceart-lár
uisgeacha úd an dóláis a d'iarras féin chomh h-impidheach dúthrachtach
sin ar Dhia.

Sin mar do chaitheas aimsir mo luaidhteachta, ach mo nuar!
ba ró-fhada liom í. I ndeire na bliana, dubhairt ár Máthair liom
gan a bheith ag smaoineadh ar mo Dhílsiúchán do dhéanamh ar chor ar
bith, mar go raibh an t-Uachtarán eaglaiseach go daingean 'n-a
choinnibh. B'éigean dom fuireach go ceann ocht míosa eile!
Ba rí-dheacair liom ar dtúis foighneamh faoi ualach na h-íodhbairte
móire sin; ach ba ghairid gur shoillsigh an solus diadha i mo
chroidhe.

As leabhar leis an t-sagairt Surin .i. Bun-Rúin na Beatha
Spioradálta, is eadh do gheibhinn ádhbhar mo chuid machtnamh an
tráth úd. Lá n-aon, le linn na hurnuighe, tuigeadh dhom go raibh
mór-chuid den bhféin-ghrá measgtha leis an ndúil sin a bhí agam mo
mhóideana do thabhairt: mar, ó thárla gurbh áilleán beag le hÍosa
mé chun sóláis agus aitis do chur Air, nár chóir dhom ialach a chur
Air mo thoil-se do dhéanamh i n-ionad leigint Dó A thoil féin do
dhéanamh i mo thaobh. Agus thuigeas 'n-a cheann sin nach mbéadh an
bhrídeach taitneamhach le n-a céile lá na bainfheise muna mbéadh sí
gléasta amach go breá órnáideach le héadaigh áilne, agus b'fhollus
dom nach raibh aon ullmhú den t-saghas sin déanta agam féin go
fóill. Annsin dubhras le hÍosa mar seo: "Ní iarrfad Ort a
thuille leigint dom mo Dhílsiúchán a dhéanamh. Fuireóchad go
foighdeach chómh fada is a thogróchas Tú féin é. Tá aon rud amháin,
áfach, nach dtig liom a fhuilinnt .i. go gcuirfí mo dhlúthú Leat ar
gcúl, tré mo locht féin. Uime sin oibreóchad liom anois go dian
dícheallach le héadach fíor-áluinn órnáidighthe le néamhanna agus le
seódaibh de chuile shaghas do shníomhadh dhom féin. Agus nuair a
chífeas Tú go bhfuil an t-éadach seo sáitheach áluinn, táim cinnte

nach mbéidh bac ná moill Ort annsin mé do ghlacadh Chugat féin
mar chéile."

Do dhírigheas ar an obair annsin le misneach úr-nua. Ón am a
bhfuaireas an Aibíd bhí soillsí móra bronnta orm ag Dia i dtaobh
foirbhtheachta na beatha-rialta, go háithrid i dtaobh móide na
bochtaineachta. Le linn aimsire m'iarrthóireachta, bhíodh tóir
agam ar na neithibh deasa foiristineacha i gcóir m'oibre agus
níorbh fhuláir liom gach rud feidhmiúl a bheith agam faoi mo láimh.
Ach do chuir Íosa suas liom go foighdeach, arae ní maith Leis gach
aon rud do nochtadh do'n anam 'san am chéadna; is ionnduail
nach dtugann Sé A sholus do'n anam ach uidh ar n-uidh.

I dtosach mo bheatha spioradálta, nuair a bhí a trí déag nó a
ceathair déag de bhliantaibh agam, d'fhiafruighinn díom féin céard
a thiocfadh liom a fhoghluim ní ba dheireannaí, mar b'fhacthas dom nach
bhféadfainn an fhoirbhtheacht do thuigsint ní b'fhearr. Ach ba
ghairid gur tuigeadh dhom, dá fhaide a ghluaiseas duine ar aghaidh
ar an mbóthar sin, gurab amhlaidh is fuide ó cheann cúrsa é, dar
leis. Táim sásta anois mé féin a fheiceál go mí-fhoirbhthe a
choidhche, agus cuireann sin lúthgháir orm fhéin.

Ach iomthúsa na gceacht údan do mhúin an Tiarna dhom. Tránóna
amháin i ndiaidh an Chompletorium chuaidh mé i gcoinne mo
lóchrainn go dtí an áit mar a mbídís do ghnáth, ach ní raibh sé ann
róm. Bhí tost mór na hoidhche ann i riocht is nár fhéadas dul 'á
éileamh. Dubhras liom féin gurbh é an chaoi a dtug siúr eile mo
lóchrann-sa chun siubhail léithi a' measadh gurbh é a ceann fhéin a bhí
ann. Agus b'amhlaidh a bhí. Ach an mbéadh orm féin uair a'
chluig mhór fhada a chaitheamh 'san ndorchadas de dheasgaibh an tuath-
ail sin? Agus go díreach an tránóna úd bhíos ag brath ar mhórán
oibre a dhéanamh. Muna mbéadh solus na ngrást i mo chroidhe is
cinnte go ndéanfainn casaoid: de dheasgaibh an t-soluis sin,
níorbh é amháin nach raibh mairgniú ar bith orm, ach bhíos go lúth-
gháireach ag machtnamh dhom gurab é is bochtaineacht dáiríribh ann
duine do bheith sásta nuair a baintear dhe ní h-amháin na rudaí
áisiúla ach fós na rudaí riachtanacha. Agus tháinic loinnir ó
Neamh isteach i m'anam thríd an dorchadas a bhí thart orm lasmuigh.
Tháinic an-dúil ar fad agam faoi'n am seo ins na rudaí ba
mhíothmhaire agus ba neamh-oiriúnaí. Bhí áthas orm d'á chionn sin
nuair a chonnaiceas an crúiscín gleoite a bhí agam d'á thógáil chun
bealaigh as ár seóimrín agus sean-chrúsca mór eagach d'á chur 'n-a
áit. Bheirinn iarrachtaí móra fosta ar gan mo leithscéal do

An tSr. Treasa 'n-a Nóibhíseach.

ghabháil, rud ba rí-dheacair liom a dhéanamh, go mór-mhór le n-ár
Máistreás, mar nárbh áil liom aon rud do cheilt uirthe-se.

An chéad bhuadh dá rugas níor mhór le rádh é go deimhin, ach dar
liom ba dhaor a d'íocas air. Soitheach beag a d'fhág ní mé cé'n
duine ar lic fuinneóige fríothadh briste é. Shíl ár Máistreás
gur mise a d'fhág as a áit cheart mar sin é, agus dubhairt sí liom
a bheith níos cúramaí feasta, mar go rabhas go h-an-straoilleach;
i bhfocal amháin, bhí cuma na mí-shástachta uirthe i gceart. Phógas
féin an talamh gan focal amháin a rádh, agus gheallas di go mbéinn
níos slachtmhaire feasta. Mar adubhras ar ball ba mhór dócamhlach
liom na mion-ghníomhartha sin, mar gheall ar laghad mo shubháilcis,
agus bhíodh orm cuimhneamh go ndéanfaí gach aon rud do nochtadh
Lá an Bhreitheamhnais.

Bhínn ag iarraidh na mion-shubháilcí go mór-mhór do chleachtadh
faoi cheilt; ghnínn falaingeacha na Siúrach do chornadh nuair a
d'fhágaidís 'n-a ndiaidh iad, agus d'fhéachainn le gach soighleas a
dhéanamh dhóibh am ar bith a bhfuighbhinn an deis. Tháinic dúil agam
'san mbásúchán, leis, ach ní ceaduightí dhom an dúil sin do shásamh
ar bhealach ar bith. M'fhéin-ghrá do bhású b'shin é an t-aon ní
amháin do ceaduigheadh dhom, agus go deimhin ba mhó an maitheas a
rinne sin dom ná na básúcháin cholnaidhe go léir.

Ach cheana bhí an Mhaighdean Muire ag cabhrú liom le héadach úd
m'anama a dh'ullmhú. Agus ní túisge a bhí sé ullamh ná chuaidh na
constaicí go léir ar neamhní gur socruigheadh go mbéadh mo
Dhílsiúchán ann an 8adh lá de mhí Mheadhon-Fóghmhair, 1890. A bhfuil
inniste agam annseo i mbeagán briathar níor mhór scéal mór
fada le n-a innseacht 'n-a iomlán; ach tá mórán mór leathanach
den scéal sin nach léighfear ar an t-saol seo go bráth…

CAIBIDIOL VIII.

An gcaithfead cur síos duit, a Mháithrín, ar na Cúrsaí Spior-
adálta do rinneas le haghaidh mo Dhílsiúcháin? B'fhada uaim gach
sólás i gcaitheamh na laetheanta sin; ní raibh agam ach tiormacht
gan taise i mo chroidhe gur shíleas go rabhas ionann 's bheith fágtha
ar fad. Bhí Íosa 'nA chodladh i mo churraichín mar ba ghnáthach Leis.
Á! chím gurab annamh a leigeas na hanamnacha Dhó codladh go sámh
ionnta. Tá an Máistir geanúil sin chomh tuirseach sáruighthe ó
bheith ag síor-thabhairt Uaidh do chách, 's go nglacann Sé go fonnmhar
leis an suaimhneas a bheirim féin Dó. Ní móide go ndúiseóchaidh
Sé a choidhche go mbeiridh fos mór na síorruíochta orm; ach i
n-ionad aon bhrón a bheith orm d'á dheasgaibh sin, is amhlaidh atá
lúthgháir agus glionndar croidhe orm.

Is fada ó bheith i mo naomh mé, go deimhin: agus ní beag a
bhfuil ráidhte agam ar ball le sin a chruthú. I n-ionad áthas a
bheith orm de bhárr mo thiormachta, ba chóir dom a cheapadh gurab
iad m'easbaidh chaon-dúthrachta is mo neamhdhílseacht is cionn-
tsiocair léithe. Badh chóir dhom bheith ag mairgniú is ag déanamh
bróin i ngeall ar an gcaoi a dtuitim i mo chodladh go minic le
linn na n-urnuighthe agus na n-altúchán. Agus féach! ní bhíonn
buairt ná brón dá laghad orm! Arae tuigtear dhom féin go
mbíonn an cion mór céadna ag túismightheoirí ar a bpáistíní pé
aca 'na gcodladh nó 'n-a ndúiseacht do na páistíní sin; tuigtear
dhom fós go gcuireann na dochtúirí a gcuid othar 'n-a gcodladh le
créacht-ghearradh a dhéanamh ortha: agus tuigtear dhom aríst
"go bhfeiceann an Tiarna ár lagbhrígheacht, go gcuimhnigheann Sé
nach bhfuil ionainn ach luaithreamhán." 1

Mar sin de, na Cúrsaí Spioradálta sin roimh mo Dhílsiúchán
bhíodar lán de thiormacht, ar nós na gcúrsa go léir do rinneas ó
shoin. Ach mar sin féin foillsightí dhom i ngan-fhios dom féin
céard a bhíodh le déanamh agam le toil Dé a choimhlíonadh agus leis
na subháilcí do chleachtadh. Thugas sin faoi deara go minic nach

mian le hÍosa aon stór do thabhairt dom le cur i dtaisce. Riar-
ann Sé orm beatha úr-nua ó nóiméid go céile; gheibhim ionnam féin
í, gan a fhios a bheith agam cé'n chaoi a dtagann sí ann. Creidim
gurab É Íosa féin atá foluighthe i bhfíor-íochtar mo chroidhín bhoicht,
agus gurab Eisean a oibrigheas ionnam ar dhóigh rúindiamhrach agus
a chuireas i n-umhail dom céard is toil Leis do dhéanfainn ar an
nóiméid seo i láthair.

Tamaillín roimh mo dhílsiúchán fuaireas beannacht an Phápa
ó'n Róimh thríd an Bhráthair Oirbh. Simeón; agus ba mhór an gar
go dtáinic an bheannacht chéadna sin, mar táim cinnte gurbh í do
chuidigh liom an ceann-ab'-fhearr a fháil ar an gcathú do b'fhíochmhaire
dár bhuail umam le mo bheó.

Tránóna an lae roimh an Dílsiúchán, tráth a mbíonn duine go
lúthgháireach suairc do ghnáth, thuit sé in mo cheann go tobann nach
raibh i mo ghairm ach taidhreamh agus siabhrán. Bhí an mac mallach-
tain, mar b'é a bhí ann, bhí sé 'á áiteamh orm nach raibh aon luigheadh
agam le gairm bheatha an Charmail 'chor ar bith, agus nach rabhas ach
ag mealladh na n-Uachtarán le bheith ag iarraidh an bealach sin do
ghabháil agus gan aon ghairm agam chuige. D'éirigh an doircheacht
chomh duaibhseach tiugh sin i mo chroidhe nár léar dhom ach an t-aon ní
amháin .i. nach raibh aon ghairm do'n bheatha-rialta agam, agus ó
thárla nach raibh, go gcaithfinn an saoghal mór amach do thabhairt
orm féin.

Á! nach mé a bhí go ciaptha cráidhte! Céard a bhí le déanamh i
gcruadhchás chomh do-fhuascluighthe sin? Chuireas róm an rud do
b'fhearr a dhéanamh .i. an cathú sin do nochtadh d'ár Máistreás
gan aon mhoill. Ghlaodhas liom amach as an gCóraidh uirthe, agus
cidh go raibh náire agus ceann-fé orm d'á bhárr, d'innsigheas gach
aon rud go lom díreach dhi. Bhí léargus ní ba ghéire aice-se ná mar
a bhí agam féin, agus ní dhearna sí ach gáiridhe faoi'n scéal ar fad
agus a rádh liom gan imní ná mí-shuaimhneas ar bith a bheith orm.
Thairis sin, an gníomh úmhluigheachta a bhí déanta agam chuir sé an
ruaig ar an ndeamhan mar a bhéadh comhacht draoidheachta ann.
Séard a bhí uaidh mé do chongbháilt gan mo chathú do nochtadh agus
mé do tharraint isteach 'n-a líontaibh ar an ndóigh sin. Ach
chuireas féin a chuid cleas ar neamhní; agus mar bhárr ar mo
ghníomh umhluigheachta d'innsigheas gach aon rud d'ár Máthair
freisin, agus rinne a freagra sólásach gach aimhreas agus buairt
do scaipeadh go glan agus go hiomlán.

Ar maidin an 8adh Meadhon-Foghmhair tháinic tuile mhór síochána

isteach i mo chroidhe, agus san t-síocháin sin atá ós cionn gach
céadfadh 1 thugas mo mhóideana beannuithe. D'fhéadfá a rádh gur
mise a d'iarr na grásta líonmhara an mhaidin úd! Bhraitheas gur
"Ríoghan" go fíor mé feasta, agus bhaineas feidhm as mo
theidiol le beannachta saidhbhre fairsinge an Rí a fháil d'Á mhur-
sanaigh míobhuidheacha. Níor dhearmadas aoinne: B'é mo dhúil i's
mo ghuidhe go ndéanfaí peacuigh uilig an domhain mhóir d'iompáil
an lá sin, agus go scaoilfí saor amach 'chuile anam dá raibh i
ngéibheann 'san Phurgadóireacht. Bhí an nóta seo ar iomchar
agam i m'ucht, leis, ag iarraidh a raibh uaim féin.

"A Íosa, a Chéile Dhiadha, tabhair dhom nach saileóchar a choidhche
éadach gléigeal mo bhaiste! Tóg Chugat féin mé shul dhá leigtheá
dhom m'anam do thruailliú annseo thíos leis an míghníomh toilteanach
is lugha ar bith a dhéanamh. Nár thóirighead is nár fhághad a choidhche
ach Thú féin amháin! Go mba neamhní liomsa gach créatúir agus go
mba neamhní leo siúd mé féin! Nár bhainidh aon ní ar an t-saol
seo do mo shíocháin!

"A Íosa dhil! Ní iarraim Ort ach síocháin!… 'Seadh,
síocháin, agus thar gach ní grá mór gan críoch gan teora! A Íosa!
go bhfághad bás i mo mhairtíreach ar Do shon-sa. Tabhair dhom
mairtíreacht an chroidhe nó mairtíreacht na colna — ní headh, acht
tabhair dhom iad araon i n-éinfheacht, a Mhúirnín mh'anama!

"Cuidigh liom mo dhualgaisí do choimhlíonadh go cruinn beacht
is go hiomlán; nár chuiridh aoinne suim ná spéis ionnam;
go ndéantar dearmad orm ar fad; go sataltar faoi chois mé ar
nós an ghráinnín gainmhe. Toirbheirim mé féin Duit-se, a Ghrá
dhil, le go ndéanfaidh Tú do thoil naofa do choimhlíonadh ionnam
go hiomlán gan a bheith ar chumas aon chréatúra bac ná cosg do
chur leis go héag."

Um thránóna an lae shona sin chuireas mo choróinn rósaí
uaim ag cosaibh na Maighdine Beannuithe, do réir an ghnáis, agus
ní raibh cumhaidh ar bith ar mo chroidhe; d'airigheas nach ndéanfadh
an aimsir m'aoibhneas do bhaint díom…

Lá Beirthe na Maighdine Muire! Nárbh áluinn go deo an lá
fhéile é 'n-a ndearnadh céile d'Íosa dhíom! B'í an Mhaighdean
bheag bheannuithe aon-lae a bhí ag seachadadh a blátha bhig do'n
Leanbh Bheag Íosa. Bhí chuile rud go beag bídeach an lá údan cé's
moite de na grásta a fuaireas féin, agus an t-síocháin agus an

lúthgháir a bhí ar mo chroidhe ag breathnú uaim suas dom ar na réal-
tógaí lonnracha tránóna thiar, agus ag machtnamh dhom go mbéinn
ag eitilt liom gan mhoill go Flaitheas na ngrást le mé féin
d'aontú le mo Chéile diadha i lár an aoibhnis síorruí annsúd thuas.

An 24adh lá de'n mhí chéadna bhí ceremóint Glacadh-na-Caille
ann. Féile bhrónach dheórach do b'eadh í ar gach bealach. Níor
leig an tinneas do m'athair teacht le n-a ríoghan bheag do bheannú;
agus Mthrn. Hugonin a bhí le bheith i láthair i gcóir na ceremóinte,
thuit rud éigin amach ag an nóiméid deireanach do choimeád gan
teacht é; agus bhí go leór rudaí eile freisin do chuir brón agus
duairceas ar an bhFéile sin… Bhí an t-síocháin, áfach, an
t-síocháin chéadna i dtóláimh, agam i n-íochtar mo chailíse. An lá
údan, b'é toil Íosa nár fhéadas na deóra do chosg… agus níor
tuigeadh siocair na ndeór sin… Is fíor gur fhulaingeas
fromhtha i bhfad ní ba mhó ná an ceann sin gan gol; ach má
fhulaingeas, bhí grásta comhachtacha Dé ag cuidiú liom annsin;
an 24adh lá úd, áfach, d'fhág Íosa taoibh le mo ghustal féin mé,
agus thaisbeánas chomh suarach agus a bhí an gustal sin.

Ocht lá i ndiaidh mo Ghlacadh-na-Caille, phós ár gcol-ceathair
Siubhán Guérin, phós sí an Dochtúir La Néele. An chéad uair a
dtáinic sí ar cuairt chugainn i ndiaidh na bainfheise, chualas í ag
cur-síos ar an gcaoi a raibh sí ag déanamh an uile shaghas rudaí
le pléisiúr a thabhairt dá fear, agus d'airigheas mo chroidhe ag
preabarnaigh i mo chliabh: "Ní bheidh sé le rádh," arsa mise liom
féin, "go ndéanfaidh bean 'san t-saol níos mó ar son a céile,
nach bhfuil ann ach duine, ná mar a dhéanfad-sa ar son Íosa, Céile
m'anama féin." Agus chromas le dúthracht úr-nua ar mo dhícheall
do dhéanamh le bheith taithneamhach i ngach aon rud le mo Chéile diadha,
le Rí na ríogh, do dheónuigh mé do thógáilt suas agus mé d'aontú
leis féin.

Ar léigheamh leitre "Foláramh-na-Bainfheise" 1 dhom, rinneas
féin an cuireadh seo a leanas do chumadh mar chaitheamh-aimsire
dhom féin, agus léigheas do na nóibhísigh é, le go gcuirfinn i
dtuisgint dóibh an rud a chuaidh 'na luighe chomh doimhin sin ar
m'aigne féin .i. nach bhfuil ach neamhní i nglóire na bpósta dtal-
mhuidhe i gcomórtas leis na teidil uaisleachta a bronntar ar
chéilí Íosa:

1 Lettre de faire-part du mariage — Litir í seo a cuirtear amach i
n-ainm túismightheóiri agus gaolta an t-é atá le pósadh 'á chur i bhfios dá
gcáirdibh go bhfuil an pósadh le bheith ann, agus ag tabhairt chuiridh dhóibh.

"Ó Dhia Uile-Chomhachtach, Cruthuightheóir neimhe agus talmhan,
Árd-Rialtóir na cruinne, agus ó'n Mhaighdin Ghlórmhair Mhuire,
Bainríoghan mór-shluagh na bhFlaitheas, Buadh is Beannacht! Tugtar
faisnéis duit leis an leitir seo ar phósadh spioradálta a Mic
ró-uasail, Íosa, Rí na ríogh agus Tiarna na dtiarna, le Treasa
Bhig Ní Mháirtín atá anois 'n-a Bainfhlaith is 'n-a Baintiarna
ar na ríoghachtaí do thug a Céile diadha mar spré Leis, mar atá
leanbhánacht Íosa agus A Pháis ó n-a dtagann chuici a cuid teidiol
uaisleachta: LEIS AN LEANBH ÍOSA AGUS LEIS AN AGHAIDH
NAOFA.

"Níor féadadh cuireadh do thabhairt duit chun na Bainfheise do
ceileabhradh ar Shliabh Carmail an 8adh lá de Mheadhon Foghmhair,
1890, mar nach raibh cead ag aoinne ach ag slóighte na bhFlaitheas
amháin bheith i láthair. Ach iarrtar ort teacht go dtí an Chéilidhe-
chuimhneacháin a bhéas ann i mbárach, lá na Síorruíochta, an lá a
thiocfas Íosa Mac Dé idir néaltaibh Neimhe le gradam agus le
comhacht A mhórdhachta chun breitheamhntais do thabhairt ar bheóibh
agus ar mharbhaibh.

"Ó's rud é go bhfuil an uair neamh-chinnte go fóill, iarrtar
ort a bheith réidh agus faire a dhéanamh."

An bhliain i ndiaidh mo Dhílsiúcháin fuaireas grásta móra le
linn na gCúrsa Spioradálta coitcheann. Pionós mór dhom na
Cúrsaí Spioradálta le seanmóintí, do ghnáth; an bhliain sin, áfach,
ní hamhlaidh a bhí. Rinneas mé féin d'ullmhú le n-a n-aghaidh le
Nóbhéna an-dúthrachtach, mar shíleas go rabhas le mórán a fhuilinnt!
Bhí sé amuigh ar an tsagart gurbh fhearr é chun peacach dh'iom-
páil ná chun daoine-rialta do sheóladh ar aghaidh ar shlíghe na foir-
feachta. Bhail, peacach an-mhór atá ionnam féin mar sin, arae
rinne Dia na Glóire mé do shólású thríd an tsagart naofa sin.

Bhíos dom' chiapadh an uair úd leis an uile shaghas dólás inmheadh-
onach, agus gan ar mo chumas iad do nochtadh, mar a shíleas.
Agus, féach! ag labhairt leis an tsagart sin dom, d'eirigh liom
mo chroidhe a dh'oscailt go háluinn i riocht is gur thuig sé gach
aon rud go cruinn fiú amháin nuair nárbh fhéidir liom ach leath-
fhocal a rádh. Do sgaoil an sagart amach fá lán-tseóil mé ar
dhromchla bóchna móire na muiníne is an ghrádha a bhí dhom' tharraingt
chomh tréan sin cheana féin, ach nach leomhuighinn corruighe ó'n dtráigh.
Dubhairt sé liom nach gcuireadh mo lochtaí buaireamh ar Dhia:
"Ar an nóiméid seo," ar seisean, "táim-se ag labhairt leat
i n-A ainm siúd, agus deirim leat go bhfuil Sé lán-tsásta le
d'anam."

Ó! nach mé a bhí go haiteasach ar chloisteál na cainnte sin dom!
Níor chualas aoinne 'á rádh ariamh go nuige sin go bhféadfadh
lochtaí an duine gan buaireamh do chur ar Dhia. Chuir an deimhniú
sin áthas an domhain mhóir orm, chuidigh sé liom deóruíocht na
beatha léanmhaire seo d'iomchar go foighdeach. Agus 'na cheann
sin, ní raibh ann ach mac-alla smaointe mo chroidhe féin; mar
chreideas féin le fada riamh go bhfuil an Tiarna níos cineálta
ná máthair, agus ní ar aon chroidhe máthar amháin atá eolas
doimhin agam-sa! Tá a fhios agam go mbíonn an mháthair réidh
i dtóláimh le mí-chneastachtaí neamhthoilteanacha a leinbh do
mhaitheamh. Nach iomdha sin uair do cuireadh an fhírinne shuairc
sin 'n-a luighe orm féin! Ní dhéanfadh imdheargadh ná ceartú
ar bith mé do bhogadh mar do bhogfadh aon bharróg amháin uait-se
mé, a Mháithrín mhilis. 'Sé an cineál duine atá ionnam-sa go
ndéanann an faitíos mé do chur ar gcúl; ach bheir an grádh
orm gluaiseacht ar aghaidh go lúthmhar éadtrom gasta!

Dhá mhí i ndiaidh na gCúrsa dtorthach sin, d'imthigh ár bhFothuigh-
theóir Oirbh. an Mháthair Geneviève de Sainte Thérèse, ó n-ár
gCarmail bheag le dul isteach i gCarmal na bhFlaitheas.

Ach sul má labhróchad leat faoi n-a bás, badh mhaith liom a
dh'innseacht duit, a Mháithrín, cé'n lúthgháir mhór atá orm faoi rádh
is gur chaitheas mórán blianta i n-éindigh le naomh nach bhfuil sé
thar ár gcumas aithris a dhéanamh uirthe, duine do naomhuigheadh le
subháilcí foluighthe coitchianta. Fuaireas féin sóláis mhóra
uaithe go minic.

Domhnach amháin ag dul isteach ins an otharlann dom le mo chuairt
bheag a dhéanamh, chonnaiceas beirt de na máithreacha aosta róm
istigh 'n-a cuideachtain. Bhíos ag tarraingt siar go réidh, nuair
do ghlaoidh sí i leith orm agus adubhairt liom, mar a bhéadh Dia ag
labhairt tríthi: "Fan ort go fóilleach, a thaisce, tá focal
amháin agam le rádh leat: bíonn tú 'á shíor-iarraidh orm róisín
spioradálta a thabhairt duit: agus is mian liom an ceann seo a
sheachadadh dhuit indiu: Déan seirbhís Dé maille le síocháin
agus le h-áthas; Dia na síochána iseadh ár nDia-na. Déan do
mhachtnamh air sin, a leanbh."

Ní dhearnas ach mo bhuidheachas do ghabháil léithe go mín agus
teacht amach; ach bhíos chomh suaighte is gur bhris na deóra faoi mo
shúilibh, mar bhíos cinnte go raibh Dia tar héis stáid m'anama
do nochtadh dhi. An lá údan bhí mo smaointe dhom' chiapadh nó go
rabhas brónach beagnach agus gan a fhios agam a thuille, de dheascaibh

na doircheachta is an duaircis, an raibh grá ag Dia dhom 'chor ar
bith. Tuigfir féin, a Mháthair ionmhuin, cé'n lúthgháir mhór agus
an sólás a tháinic isteach i mo chroidhe ag scaipeadh na doircheachta
go léir…

An Domhnach d'ár gcionn bhí fonn orm a fháil amach cé'n foillsiú
a bhí fáighte ag an Mháthair Geneviève, ach dubhairt sí liom nach
bhfuair sí foillsiú ar bith. Agus ba mhó an t-iongantas a bhí orm
annsin, mar b'fhollus dom an chaoi a raibh Íosa 'n-a croidhe agus
gur thríd Íosa d'oibrighead sí is do labhruigheadh sí. Á! sin i
an naofacht is fírinnighe, dar liom féin, is í an naofacht is naofa
í; 'sí atá uaim-se fosta, mar níl aon mhealladh a' baint léithe.

An lá ar imthigh an Mháthair gheanúil sin ó dheóruíocht an tsaoghail
seo go hathardha na bhFlaitheas, fuaireas-sa grás mór ar leith ó
Dhia. B'shin é an chéad uair ariamh a rabhas i láthair le linn bás
a fháil do dhuine, agus ba bhreá go deó liom é mar radharc! Ach i
rith na dá uair' a' chluig a chaitheas ar cholbha a leabthan agus í ag
saothrú an bháis, ghabh neamhmhothuightheacht éigin mé; agus bhíos
buartha dá dheasgaibh sin, nuair, féach! ar an nóiméid chéadna nar
shéalthuigh ár máthair, tháinic athrú iomlán ar mo chroidhe. I
bhfaiteadh na súl, mhothuigheas mé féin lán de lúthgháir agus de
dhúthracht do-inniste, mar a bhéadh anam aoibhinn ár máthar tar
héis cuid de'n t-sonas a bhí aici féin faoi seo do thabhairt dom;
mar táim lán-chinnte go ndeachaidh a hanam glan díreach isteach i
gCathair gheal na Glóire.

Lá n-aon, nuair a bhí sí beó, dubhras léithi: "A Mháthair, ní
rachaidh tusa go Purgadóireacht 'chor ar bith." "Tá súil le Dia
agam nach rachaidh!" ar sise go caoin. Is cinnte nach dtiocfadh
le Dia na glóire gan toradh a thabhairt ar an ndóchas lán-umhal
san; agus ní beag dhúinn mar dheimhne air na tíodhlaicthe líonmhara
atá fáighte againn tré n-a h-eadarghuidhe.

Bhí fuadar faoi na siúracha go léir ag iarraidh taise éigin do
bhain le n-ár Máthair ionmhuin fháil, agus tá a fhios agat-sa, a
Mháithrín, cé'n ceann atá i dtaisce agam féin go cúramach. Le
linn a bás-chomhraic thugas deór faoi ndeara ar fhabhar léithi agus
é ag lonnrú mar a bhéadh néamhann lóghmhar ann. An deór údan,
an deór deireanach d'ár shil sí ar talamh, níor thuit sé; chonnaic-
eas annsúd ag lonnrú fós é nuair a bhí a corpán leagtha ós cionn
cláir san Chóraidh. Annsin thugas liom stiall bheag de lín-éadach
mhín gur éaluigheas isteach go dtí an corpán tránóna thiar i ngan
fhios do chách, agus anois tá deór deireanach naoimh i mo sheilbh agam.

Ní mórán suime a chuirim i mo chuid brionglóidí, agus pé
acu san é, is annamh a bhíos brionglóid samhaltach agam: is minic
mé 'á fhiafruighe dhíom féin cé'n fáth nach mbíonn Dia i m'inntinn
níos minicí agus mé i mo chodladh, ó thárla go mbím ag smaoineadh
Air ó mhaidin go faoithin. Faoi choilltibh, faoi bhláthana, faoi
shruthláin cheólmhara, faoi'n bhfairrge mhóir is mó a bhím ag brion-
glóid. Chím páistíní deasa, beirim ar fhéileacáin agus ar
éanlaithe nach bhfacas a leithéidí ariamh. Mar is follus duit, a
Mháithrín, má tá cuma fileata ar mo chuid brionglóidí, nílid
rúndiamhrach ar bhealach ar bith.

Oidhche amháin, áfac, iar mbás na Máthar Geneviève, bhí brion-
glóid ní ba shólásaí agam. B'fhacthas dom go raibh an Mháthair
naofa ag tabhairt rud' éigin d'ár bhain léithi do gach duine againn.
Ach nuair a tháinic mo sheal-sa, shíleas nach rabhas le rud ar bith
a fháil, mar bhí a lámhaí folamh. Do dhearc sí orm go cineálta
agus adubhairt liom chomh maith le trí h-uaire: "Fágaim mo
chroidhe agat-sa."

Mí i ndiaidh an bháis naofa sin, sé sin le rádh i ndeire na bliana
1891, do luigh an galar treascarthach sin, an ulpóg, go trom ar ár
gcoimhthionól. Ní tháinic ach taom éadtrom orm-sa i riocht is
gur fhéadas bheith im' shuidhe, mé féin agus beirt bhan-rialta eile.
Níl léigheadh ná innseacht scéil ar an gcuma bhrónach anróiteach a
bhí ar ár gCarmal i gcaitheamh na laetheanta léanmhar sin. Na
siúracha a bhí go han-dona bhí siúracha eile, nach raibh ach tarraint
na gcos ionnta féin ar éigin, ag tabhairt aire dhóibh. Bhí an
bás ag déanamh léirsgriosa ar gach taobh, agus níor thúisce a
bhíodh siúr básuighthe ná caithtí imtheacht uaithe láithreach ionns ar
dhuine eile.

Oidhche chinn mo naoi mblian déag do cuireadh brón mór orm
tré bhás ár Máthar Fo-Uachtaráin, a rabhas féin i láthair le linn
a bás-chomhraic i n-éindtigh leis an otharuidhe. Agus fuair beirt
eile bás go h-aibéil 'n-a dhiaidh sin. Bhíos féin im' aonar annsin
san Éardam, agus níl a fhios agam beó cé'n chaoi a raibh sé ar
mo chumas an obair go léir a dhéanamh.

Maidin amháin nuair do múscluigheadh na siúracha, mhothuigheas
mar a bhéadh rud éigin 'á rádh liom go raibh an tSiúr Magdalén ar
shlí na fírinne. Bhí dorchadas 'san phasáiste agus gan duine ar
bith de na siúracha ag teacht amach as na cillíní. Chuireas róm
dul isteach i seoimrín na siúrach Magdalén, agus cinnte go leór,
bhí sí annsúd agus a cuid éadaigh uirthi a's í sínte siar go mín

marbh ar a leapthain. Ní raibh sgáth dá laghad orm; ritheas liom
go beó go dtí an Éardam go dtugas liom an choinneal-Mhuire is
gur chuireas coróinn rósaí ar a ceann. I lár an léirsgriosa
go léir d'airigheas lámh Dé orainn agus A Chroidhe Ró-Naofa ghár
gcúmhdach go grádhmhar geanúil! Shéalthuigh ár siúracha go ciúin
síochánta gan mhairg gan bhrón, mar bhí an fhíor-bheatha shíorruí
rompa thall. Bhí an lúthgháir neamhdha ag lonnrú ar a n-aighthe
agus shílfeá orthubh nach marbh a bhíodar 'chor ar bith ach 'n-a gcodladh
go sámh.

I gcaitheamh na seachtainí buan dólásach sin d'fhéadas féin
an Chomaoin Naofa do ghlacadh gach maidin. Á! nár shuairc an
sólás dom é! Rinne Íosa mé do mhilleadh leis an gcineáltas sin
go ceann i bhfad, ní b'fhuide ná A chéilí díbhse, mar ar a bheith
thart do'n ulpóig, thagadh Sé chugam gach maidin go ceann roinnt
míosa fós, cidh nach raibh an sólás sin ag na mnáibh-rialta eile
chor ar bith. Níor iarras féin an éisceacht sin, ach bhí áthas
an-mhór orm mé féin d'aontú le Grádh mo chroidhe gach maidin.

Bhí áthas orm leis gur bh'fhéidir liom na soithigh naofa do
láimhseáil agus na lín-éadaigh bheaga a raibh Corp Íosa le luighe
orthubh d'ullmhú. D'airigheas go gcaithfinn a bheith go h-an-dhíog-
raiseach, agus ba mhinic mé ag cuimhneamh ar bhréithribh an fháidh:
"Bídhidh naofa, sibh-se a iomchruigheas soithigh an Tiarna." 1

Céard a déarfad leat, a Mháithrín, faoi na h-altúcháin do
ghnínn an tráth úd, agus i gcomhnuí, i ndiaidh na Comaoine Naofa?
Níl am ar bith is lugha a mbíonn sólás nó suairceas agam! Agus
ar ndóigh, luigheann sin le nádúr, ó's rud é nach mar shásamh dhom
féin is mian liom Íosa do ghlacadh isteach im' chroidhe ach le sólás
do chur Air féin amháin. Samhluighim m'anam le sgreablach beag
talmhan, agus iarraim ar an Maighdin Bheannuithe an luifearnach,
sé sin le rádh, mo chuid mí-fhoirfeacht, a ghlanadh chun bealaigh as;
annsin aithcim uirthi puball breá áirgeamhail do chur suas i gcóir
Íosa, agus é d'órnáideadh ar a rogha caoi. Bheirim cuireadh
annsin do na hAingil agus do na Naoimh teacht isteach ann agus
cainticí-grádha do chanadh. Chídhtear dhom go mbíonn Íosa go lán
t-sásta leis an bhfáilte mhóir chaithréimigh a cuirtear Roimhe;
agus bím féin rann-pháirteach 'n-A gháirdeachas. Ach ní fhágann
sin nach dtagann na mearúcháin agus an codladh dhom' chiapadh;
agus is minic a chuirim róm leanacht dem' altú an lá go léir,
cionn's go ndéanaim chomh mainneachtnach sin ar maidin é.

An tSr. Treasa 'san Éardam.

Chíonn tú, a Mháthair ionmhuin, nach é bealach an fhaitís a ghabhaim-
Se 'chor ar bith: tig liom bheith go sona sásta i dtóláimh agus
tairbhe a bhaint as mo thrioblóidí beaga go léir. Agus bheir an
Tiarna féin cuireadh dhom gluaiseacht liom ar aghaidh ar an mbealach
sin. Maidin amháin thárla go rabhas buartha, rud ba neamh-
ghnáthach liom, ag dul suas dom leis an gComaoin Naofa do ghlacadh.
Le roinnt laetheanta roimhe sin ní raibh abhlainní go leór ann agus
ní fhághainn féin ach blódh. Agus an mhaidin údan rinneas an
machtnamh seo, gan mórán d'á chúis a bheith agam: "Muna
bhfághaidh mé ach leath-abhlann indiu, tuigfear dhom go bhfuil mar a
bhéadh drugall ar Íosa teacht isteach im' chroidhe!" Téighim ar mo
ghlúine… Ó! a lúthgháir nach féidir a innseacht! Stadann an
sagart annsúd ós mo chomhair go dtugann sé dhom dhá abhlainn
agus iad deighilte go maith ó n-a chéile! Nár bhinn an freagra
é sin?

Nach iomdha ádhbhar buidheachais agus altuighthe do Dhia atá agam-
sa, a Mháthair dhil! Innseóchad rún beag páistiúil eile dhuit:
Thaisbeán Dia an trócaire chéadna dhomh-sa is do thaisbeáin sé do
Sholamh rí. Gach aon dúil d'á raibh agam ariamh do sásuigheadh iad;
ní h-amháin na dúile a bhí agam 'san bhfoirfeacht ach fós na dúile
gur thuigeas féin a mbaois cidh nár bhlaiseas de'n bhaois sin. Ó
thárla go rabhais-se mar chuspóir agam i gcomhnuí riamh, níor
bhfuláir liom aithris a dhéanamh ort i ngach aon rud. Chonnaiceas
ag gaisdiú phictiúiríní fíor-áluinn agus ag Ceapadh duanógaí
breágh thú, agus bhínn ag smaoineadh go mb'aoibhinn dom féin dá
mb'fhéidir liom gaisdidheacht a dhéanamh fosta, 1 agus mo chuid
smaointe do nochtadh i bhfilíocht d'fhonn maitheas a dhéanamh
mágcuairt díom. Ach níor bh'áil liom na tíodhlaicthe aiceanta sin
a iarraidh ar Dhia, agus mar sin de, d'fhan mo mhian i bhfolach i
n-íochtar mo chroidhe. Ach bhí Íosa annsúd istigh 'san gcroidhín
bhocht sin mar an gcéadna, agus do dheónuigh Sé a chuir i dtuigsint

1 Bhí an mian sin i dtaisce 'n-a croidhe ag Treasa ó bhí sí 'n-a leanbh.
I bhfad 'n-a dhiaidh sin dubhairt sí féin mar leanas: Bhí deich mbliana
d'aois agam an lá a dubhairt m'athair le Céline go rabh sé ag brath ar í a
chur ag foghluim gaisdidheachta. Bhíos féin i láthair agus mé ag éad léithi i
ngeall ar an bhfaill bhreá a bhí aici. Dubhairt m'athair liom: "Agus tusa,
a rioghan bheag, nár mhaith leat-sa gaisdiedhacht a fhoghluim, leis!" Bhíos ar
tí a fhreagairt go haiteasach go mba bhreá liom é, ach labhair Máire agus
chuir sí i n-iúl dó nár bh'ionann éirim do Céline agus domh-sa. D'aontuigh
m'athair léithe go réidh; agus b'fhacthas dom féin go raibh deis mhaith agam
le h-íodhbairt mhór dh'ofráil d'Íosa agus d'fhanas i mo thost. Bhí dúil chomh
mór agam an ghaisdidheacht a fhoghluim is go bhfiafruighim díom féin indiu
cé'n chaoi a rabhas i n-ann mé féin do chongbáilt gan labhairt.

dom uair amháin eile nach bhfuil i ngach ní saolta ach ceó. D'eirigh
liom mórán oibreacha gaisdidheachta a dhéanamh agus duanógaí
do cheapadh, i dtreó go raibh iongantas mór ar na Siúracha; agus
thug Dia dhom maitheas do dhéanamh d'anmnachaí áithride. Agus fé
mar do chonnaic Solamh, "nuair d'iompuigh sé agus do dhearc ar
oibreacha a lámh agus a raibh d'á nduadh fáighte aige i n-aistear,
nach bhfuil i ngach ní fé luighe na gréine ach baois agus buaireamh
aigne," 1 d'fhoghluimeas féin mar an gcéadna tré chiall cheannuighthe
gurab é an t-aon t-sonas amháin atá ar an dtalamh seo duine
féin do cheilt, agus fanacht i n-ainbhfios iomlán neithe an tsaoghail
seo. Thuigeas nach bhfuil ins na hoibreacha go léir, gan an grá'
ach neamhní, dá mb'iad na hoibreacha is iongantaí ar bith iad.
'N-áit aon dochar a dhéanamh dhom nó m'anam do ghortú, 'sé rud a
ghníos tiodhlaicthe iomadúla an Tiarna mé do tharraingt Chuige
féin, mar chím gurab É féin amháin atá gan chlaodhchlódh agus gurab
É féin amháin a fhéadas na dúile móra gan teóra atá im' chroidhe
do shásamh.

Ó's ag cainnt ar mo dhúile dhom é, innseóchad duit faoi dhúile
de shaghas eile a bhí agam agus do dheónuigh Íosa a choimhlíonadh,
freisin: dúile leanbaidhe dob' eadh iad, ar nós na dúile a bhí
agam 'san tsneachta an lá a rabhas ag fáil na hAibíde. Tá a
fhios agat, a Mháithrín, cé'n tóir mhór atá agam ar bhláthana.
Tráth a ndearnas cime dhíom féin san Charmal i n-aois mo chúig
mblian déag, chuireas suas go deó de'n phléisiúr a bhíodh agam ag
ropadh liom ar na bántaibh agus iad clúduithe le bláthana áilne
ioldathacha an earraigh. Agus féach! ní raibh an oiread sin bláth-
ana agam ariamh is a bhí agam ó tháinic mé isteach 'san Charmal.

Nós é amuigh ar an tsaoghal go ndéanann na céilí dornáin
deasa bláthana do sheachadadh d'á mbrídeacha: agus níor chlis
Íosa ar a bhrídeach bhig féin… Na bláthana go léir is mó a
bhfuil tóir agam orthubh, an chailleach dhearg, goirmíní, nóiníní
móra, cuirtí chugham isteach iad 'n-a gceathanna fairsinge i gcóir
A altórach. Bhí bláithín amháin do b'ionmhuin liom .i. an coireán
coilleach, bhí sin ar iarraidh ó'n gcnuasacht, agus bhí dúil mhór agam
é a fheiceál aríst. Agus féach! tháinic sé sin isteach chugam le
goirid freisin 'á chur i n-umhail dom go dtugann Dia na bhfeart
luach-saothair fó chéad ar an t-saoghal seo féin do'n druing a
thréigeas gach ní ar A shon.

Bhí dúil amháin agam gan coimhlíonadh go fóill, agus b'í an dúil

ba dhoimhne d'á raibh agam í, agus an ceann ba dho-choimhlíonta i
ngeall ar a lán fáthanna. B'í dúil í ná Céline do theacht isteach i
gCarmal Lisieux. Ach cheana bhí sí íodhbairthe agam go hiomlán
do Dhia agus d'fhágas faoi Dhia amháin í le go ndéanfadh Sé A
thoil naofa do choimhlíonadh innti. Dá gcaitheadh sí imtheacht go
dtí na réigiúin do b' imigcéiniúla féin, níor mhisde liom é, dá
mb'é toil Dé é: ach theastuigh uaim í a fheiceál n-a céile ag
Íosa, mar a bhíos-sa. Á! nach mé a d'fhuiling ag machtnamh dhom
ar an gcaoi a rabh sí i lár an t-saoghail i gcontabhairtí nár chuireas
féin eólas orthubh ariamh! An gean a bhí agam uirthe bhí sé mar a
bhéadh gean máthar ar a leanbh, mar níor bhfuláir liom a h-anam a
chúmhdach agus do thabhairt slán. Lá n-aon, bhí sí le dul go sgoruidh-
eacht saoltánach i n-éindtigh le m'aintín agus le mo chol-ceathair.
Ar n-a chloisteál sin dom bhíos ní ba bhuartha ná riamh, pé ar bith
cé'n fáth a bhí leis, gur shileas na frasa deór 'á iarraidh agus 'á
athchuinge ar Íosa í do chongbháilt gan damhsadh… Agus
b'shin é díreach an rud do thuit amach! Níor fhág Sé ar chumas A
leannáin ionmhuine rinnce an tránóna údan- cidh gurbh í a bhí
i n-ann rinnce go foisdineach deas do ghnáth — agus a cómh-
rinnceóir féin níor fhéad seisean damhsadh ach oiread le chéile,
níor fhéad sé ach siubhal anonn is anall go mall solmánta
agus an ainnir le n-a chois, rud do chuir iongnadh an-mhór ar a
raibh cruinn. Iar sin d'éaluigh an t-óigfhear sin i leathtaoibh agus
náire shaolta air, agus níor leig an náire sin dó an t-úrlár do
thabhairt air féin an oidhche sin aríst. Mhéaduigh an t-eachtra
iongantach sin ar mo mhuinín as Dia, mar chuir sé i n-umhail dom
go soiléir go raibh séala Íosa ar mo dheirbhshiúr ionmhuin fosta.

Anuiridh an 29adh lá de mhí an Iúil, thóg an Tiarna chuige féin ár
n-athair naofa tar héis a ndeachaidh sé thríd! Le dhá bhliain roimhe
sin bhí m'oncail 'á chúmhdach 'n-a theach féin agus ag tabhairt aire
dhó go lághach cineálta. Ach bhí sé chomh lag chomh claoidhte sin de
bhárr a bhreóiteachta nach bhfacamar féin é ach an t-aon uair amháin
san phárlús i rith na tréimhse fada sin go léir. Á! an cuimhneach
leat an cómhrádh deireanach údan, a Mháithrín! Nuair a bhíomar
le slán a fhágáil aige, d'fhéach sé suas uaidh agus shín a mhéar i
dtreó na bhflaitheas, agus d'fhan mar sin ar feadh i bhfad gan focal
aige le n-a smaoineadh do chur i gcéill dúinn ach an t-aon fhocal
amháin úd: "Au Ciel!!!" 1 do labhair sé de ghlór craitheach
agus na deóra dhá dhalladh.

1 Níl aon dá fhocal againn i nGaedhilg leis an "au ciel" sin a dh'aist-
riú — "Auf Wiedersehen im Himmel" adéarfaí 'san Ghearmáinis.
"Céad slán libh go h-éag" an chiall atá leis, mórán, 'san abairt seo.

Ar dhul isteach i bhFlaitheas na nGrást dó, bhí na geimhleacha
a bhí ag coimeád a aingeal-sóláis amuigh san t-saoghal, bhíodar
briste réabtha. Ach ní fhanann na haingil ar talamh: ní túisce a
bhíos a ngnó déanta acubh ná imthighid leo ar ais ag triall ar Dhia;
sin é an fáth a bhfuil sciatháin acubh, ar ndóigh! Mar sin de,
do thug Céline iarracht ar eitilt léithi fé dhéin an Charmail. Mo
léan géar! d'éirigh na deacrachtaí móra ar gach taobh, gur shíl-
eamar nach bhféadfaí aon rud do shocrú. Lá n-aon, nuair a bhí gach
ní ag dul i n-aimhréidh uirthe ní ba mheasa ná riamh, dubhras féin
le h-Íosa i ndiaidh na Comaoine Naofa: "A Íosa dhil, is eól
Duit cé'n dúil mhór a bhí agam go mbéadh fromhadh agus fuilinntí
m'athar mar Phurgadóireacht dó. Agus anois, ba mhian liom a
fhios a bheith agam ar tugadh toradh ar mo phaidreacha. Nílim 'á
iarraidh Ort labhairt liom, nílim 'á iarraidh ach go dtabharfá
comhartha dhom: Tá a fhios agat chomh daingean is atá an tSiúr
N. i gcoinnibh teacht-isteach Chéline; bhail, má's rud é nach
gcuirfidh an tSiúr sin i gcoinnibh Céline níos mó, béidh sin mar
fhreagra Uait-se, agus déarfair liom thríd an gcomhartha sin go
ndeachaidh m'athair glan díreach chun na bhflaitheas."

Ó! a thrócaire gan teora! a dheónuigheacht do-inniste! Rinne
Rí na bhFeart, a bhfuil croidhe an duine 'n-A láimh Aige agus a
fhéadas an croidhe sin d'iompáil do réir mar a thogruigheas Sé,
rinne Sé aigne na Siúrach údan d'athrú. B'í an chéad duine do
casadh orm í tamaillín i ndiaidh mo Chomaoine, gur ghlaoidh sí i
leith orm, agus chonnaiceas na deóra faoi n-a súile. Labhair sí
liom faoi theacht-isteach Chéline 'á chur i bhfios dom nach raibh uaithe
féin feasta ach Céline a fheiceál 'n-ár measc! Ba ghairid gur
chuir an t-Easbog na constaicí deireanacha ar neamhní i dtreo gur
fhéadais-se, a Mháithrín, na dóirse a fhoscailt le fáiltiú roimh an
gcolmán bhocht dearóil. 1

Anois níl dúil ar bith agam a thuille ach amháin Íosa do ghrádhú
thar na beartaibh! 'Seadh, 'sé an GRÁ amháin atá dhom' tharraingt.
Níl dúil agam feasta 'san bhfuilinnt nó 'san mbás cidh gurab
ionmhuin liom iad araon! B'fhada mé ag glaodhach ortha mar theach-
tairí áthais chugam… D'fhuilingeas chomh mór is gur shíleas go
rabhas buailte le tráigh na bhFlaitheas! Chreideas ariamh, ó bhíos
im' pháistín féin, go ndéanfaí an bláithin do stathadh i n-earrach
a ré: ach anois is í an fhéin-tugthacht do Dhia amháin a sheólas do

1 An 14adh lá de Mheadhon Foghmhair, 1894, a bhí ann. An tSr. Gene-
viève de la Sainte-Face do tugadh ar Chéline 'san gClochar.

shíor mé, agus níl aon chompás eile agam ach í. Ní fhéadaim aon
ní a iarraidh go dúilmhear feasta ach amháin go gcoimhlíontar toil
Dé go h-iomlán i mo thaobh. Tig liom na bréithre seo as caintic
ár n-athar, N. Eóin na Croise do rádh:

I dtigh Míodhchuarta mo Ghrádha
Chuir deoch láidir mé chun suain,
An dúthaigh 'na diaidh níor léir
Is chuaidh mo thréad ar fán uaim.

Dem' shaoghal feasta 'na sheirbhís
Deinim íodhbairt go hiomlán,
Níl tréad agam féin ná airm,
'Sé m'aon ghairm amháin an grádh.

Nó aríst:

Ó'n gcéad uair d'á bhfaca-sa im' bealach radharc mo Leannáin,
A mhéin is a shearc chomh neartmhar i bhfeidhm orm tá
Go ngéilleann mo lag is mo dhaingean i mbladhm geal a ghrást'
Agus céile dó feasta 'seadh m'anam 's é leighte le grádh.

Ó, a Mháthair ionmhuin, nach breá suairc réidh é bealach an
ghrádha! Féadann duine tuitim gan aimhreas, féadann sé bheith
mí-dhílis ar uairibh: ach ó tá fhios ag an ngrá le tairbhe a bhaint
as gach aon rud, is rí-ghairid an mhoill air gach aon ní nach dtaith-
nigheann le hÍosa do loisgeadh amach, go nach bhfágann sé i bhfíor-
íochtar an chroidhe ach síocháin doimhin umhal.

Á! nach mór é an sólás a fuaireas as Scríbhinní N. Eoin na
Croise! B'iad an t-aon ádhbhar léightheóireachta spioradálta
a bhíodh agam iad, tráth a raibh a seacht déag nó a h-ocht déag de
bhliantaibh agam. 'N-a dhiaidh sin, áfach, ní fhághainn blas ná suair-
ceas i leabhar spioradálta ar bith; agus is mar sin atá an
scéal, agam fós féin. Ní túisce a fhoscluighim leabhar, dá mb'é
an ceann is áilne agus is taithneamhaí féin é, ná druidtear mo
chroidhe agus ní thuigim an ní a léighim; nó má thuigim, ní fhéadann
m'aigne machtnamh a dhéanamh ar ar léigheas.

Ach tagann an Scríbhinn Diadha agus "Aithris ar Chríost" le
cabhair chugam i mo chruadhchás: ionnta-sin bainim amach manna
foluighthe bríoghmhar glan. Ach 'siad na Soisgéil go háithrid is mó
a bheir ádhbhar mo chuid machtnamh dom i gcóir na hurnuighe;

gheibhim ionnta a mbíonn de dhíth ar m'anam bhocht. Nochtuightear
dhom ionnta solus nua agus brí nua rúindiamhrach i dtóláimh.
Tá a fhios agam agus tuigim, ó thárla gur mhothuigheas féin é, "go
bhfuil Righeacht Dé istigh ionnainn." 1 Níl gádh ag Íosa le leabhraí
nó le hOllamhain chun anamnacha do theagasc; déanann Sé féin,
Ollamh na n-Ollamhain, iad do theagasc gan callán focal. Char
chualas ag labhairt ariamh É, ach tá a fhios agam go bhfuil Sé i mo
chroidhe. Déanann Sé mé do sheóladh ar mo leas ó nóiméid go céile;
cuireann Sé soillsí nua, nár léar dhom go dtí sin, ag lonnrú i
lár mo chroidhe díreach nuair a bhíos gádh agam leo. Agus ní le
linn na hurnuighe is mó a chuireas Sé na soillsí sin ag lonnrú,
ach i rith an lae agus mé go dícheallach i n-éadan mo chuid oibre.

Ó! a Mháithrín, ní misde dhomh-sa, go deimhin, tar héis a bhfuil
fáighte agam de ghrástaibh ó Dhia, canadh, mar aon leis an t-sail-
meadóir, "go bhfuil an Tiarna go maith, go maireann A thrócaire
go síorruí!" 2 Chítear dhom, dá bhfághadh gach duine an oiread
tabhartaisí ó Dhia is atá fáighte agam-sa, nach mbéadh eagla ar
aoinne Roimhe a thuille ach go mbéadh Grá gan teóra ag gach aoinne
Dhó; agus nach ndéanfadh aoinne an míghníomh is lugha a choidhche,
agus sin le grá Dhó agus ní le faitíos Roimhe.

Ach cheana, tuigim nach bhféadann na hanmnacha go léir a bheith
cosamhail le n-a chéile; ní fuláir clanna éagsamhla acubh a bheith
ann le honóir ar leith do thabhairt do gach aon cheann dh'fhoirfeachtaí
Dé na gcomhacht. A THRÓCAIRE dho-chuimsighthe is í atá tugtha
Aige domh-sa, agus is tríd an scathán sár-iongantach sin a dhearc-
aim ar an gcuid eile d'Á sháirbhríoghaibh. Agus d'á dheascaibh
sin chím iad uile go léir ag lonnrú le grá: A Cheartas féin
thar cheann ar bith eile acubh, dá n-abruighinn é, chím clúduighthe le
grá é. Nach mór go léir an chúis lúthgháire dhúinn machtnamh air go
bhfuil Dia na glóire go ceart, sin mar adéarfá, go gcuimhnigheann
Sé ar ár lagbhríoghacht, gurab eól Dó go rí-mhaith sobhristeacht
nádúra an duine! Cad chuige a mbéadh eagla orm dá bhrígh sin?
An t-Athair ró-cheart a mhaitheas a mhí-ghníomhartha do'n leanbh
doscuidhtheach fáin chomh caoin chomh trócaireach san, nach gcaithfidh
Sé a cheartas do thaisbeáint domh-sa, leis, ó thárla "go bhfuilim
'n-A fhochair i gcomhnuí?" 3

'San mbliain 1895 tugadh dom a thuigsint ní b'fhearr fós ná
riamh cé'n dúil mhór atá ag Íosa go dtabharfaí grá Dhó. Ag

machtnamh dhom, lá, ar na daoine a ghníos iad féin do thabhairt suas
mar íodhbairtí do cheartas Dé, d'fhonn na pionóis agus na peanaidí
atá i n-áirighthe do na peacachaibh bochta do chur i leathtaobh uatha, le
n-a dtarraingt anuas ortha féin, ba mhór misniúil fial liom an
ofráil sin, ach níor airigheas go raibh fonn ar bith orm féin í a
dhéanamh.

"A Dhia dhil!" arsa mise annsin Leis i bhfíor-iochtar mo
chroidhe. "An é Do cheartas amháin a gheobhfas a chuid íodhbairtí
lán-loiscithe? Nach bhfuil call ag Do ghrá trócaireach
leo mar an gcéadna? Caithtear drochmheas ar an ngrá sin, agus
cuirtear i leathtaoibh é i ngach aon bhall… na croidhthe a mb'áil
Leat Do ghrá do Thabhairt dóibh go fial, iompuighid chun na gcréat-
úirí d'fhonn a n-aoibhneas a fháil ionnta sin i gcaidreamh díombuan
suarach, i n-ionad iad féin do chaitheamh isteach i D'ucht-sa agus
teine mhór áluinn Do ghrá gan teóra do ghábháil chúca féin.

"A Dhia, a chuid de'n t-saoghal, an bhfanfaidh Do ghrá, a gcaith-
tear drochmheas Air, an bhfanfaidh sé istigh i Do chroidhe mar sin?
Chítear dhom fhéin, dá bhfághthá daoine a dhéanfadh iad féin d'ofráil
mar íodhbairtí lán-loiscthe do Do ghrá, go ndéanfá iad
dh'ídiú go mear, agus go mba bhreá Leat na lasracha móra
lághaidheachta do-chuimsighthe atá foluighthe fáisgthe i Do chroidhe do
scaoileadh amach gan cosg.

"Má's rud é gurab áil le Do cheartas, cidh nach dtéigheann
sé níos sia ná an saoghal seo, é féin do chur i ngníomh, nach mó ná
sin go mór is áil le Do Ghrá Trócaireach anmnacha do chur ar lasadh,
mar "téigheann Do thrócaire suas chun na bhFlaitheas féin!" 1
A Íosa mhilis! go mba mise an íodhbairt sona sin, déan D'íodh-
bairtín dh'ídiú le teine Do ghrádha diadha."

Is eól duit-se, a Mháthair dhil, ó's tú do thug cead dom mé féin
d'ofráil do Dhia ar an ndóigh sin, cad iad na lasracha nó, ba
chóra a rádh, na tuilte tréana de ghrástaibh Dé do stealladh isteach
ar m'anam láithreach tar héis na hofrála údan do dhéanamh dhom
an 9adh lá de mhí an Mheithimh, 1895. 2… Á! ó'n lá údan i leith,
téigheann an grá thríom is thríom agus thart timcheall orm lasmuigh;
ó nóiméid go nóiméid déanann an grá trócaireach sin mé
d'athnuadhchaint agus do ghlanadh go nach bhfágann sé lorg dá laghad
de'n pheaca ar mo chroidhe. Ní féidir liom faitíos a bheith orm
roimh an Phurgadóireacht, ní féidir sin; tá a fhios agam nárbh fhiú mé

dul isteach féin buil na n-anmnacha naofa i n-áit sin a nglanta; ach
tá a fhios agam freisin gur fearr go mór teine an ghrádha chun
duine do naomhú ná teine na Purgadóireachta; tá a fhios agam
nach féidir go mba mhian le hÍosa fuilinntí do chur orainn i
n-aistear, agus nach gcuirfeadh Sé i mo chroidhe-se na mianta a
mhothuighim ann, muna mbéadh gur toil Leis iad do shásamh…

Sin a dtig liom a innseacht duit, a Mháithrín, faoi bheatha do
Threasa bige féin. Is agat féin is fearr a fhios céard tá innti
is a bhfuil déanta ag Íosa ar a son; agus mar sin de ní thógfaidh
tú orm é muna ndubhras ach fíor-bheagán féin faoi scéal mo bheatha
'san Chlochar.

Cad é an chríoch a bhéas le "Scéal seo an Bhláithín Bháin"?
…An bláithín do stathadh 'n-a úireacht a déanfar b'fhéidir, nó
é d'ath-chur i n-ithir choimhightheach i gcéin… Níl a fhios agam é.
Ach tá rud amháin ar chaoi ar bith a bhfuilim cinnte faoi, .i. go
ndéanfaidh trócaire Dé mé do thionnlacan go héag, agus go
mbéad buidheach go deó deó de'n Mháthair gheanúil do thoirbhir
d'Íosa mé.

Beidh áthas orm go síorruí suthain bheith ar cheann de na bláthaibh
'n-a coróinn, agus canfad go síorruí mar aon leis an Mháthair
ionmhuin sin cantainn síor-nua an Ghrádha agus an Mhór-
bhuidheachais…

CAIBIDIOL IX. 1

A Mháthair Urr., chuiris i bhfios dom go mbadh mhaith leat go
leanfainn orm ag canadh Trócairí an Tiarna dhuit-se go gcríoch-
nuighead scéal mo bheatha. Ní háil liom aon cheistiúchán a dhéanamh,
ach ní fhéadaim gan gáiridhe ag breith ar an bpeann dom an ath-uair
le neithe a dh'innseacht a bhfuil eolas chomh maith agat féin orthubh
is atá agam-sa. Déanfad rud ort, ar chaoi ar bith. Ní mian
liom a fhiafruighe cé'n gnó a bhéas agat de'n láimhscríbhinn seo; go
deimhin duit, a Mháthair, dá ndéantá í do dhóghadh ós comhair mo
dhá shúl, gan í do léigheamh féin, níor mhisde liom é.

Creideann na Siúracha i gcoitchinne go ndearnais mé do
mhuirniú agus do mhilleadh ar gach aon t-saghas cuma ó tháinic mé
isteach 'san gClochar. Ach cheana, "ní fheiceann an duine ach an
ghnúis, is é Dia amháin a chíos an croidhe." 2 Ó! a Mháthair, táim
lán-bhuidheach dhíot faoi rádh is nár choigilis ariamh mé; bhí a fhios
ag Íosa nár mhór d'Á bhláithín uisce bríoghmhar an úmhlúcháin, mar
bhí sé ró-lag ró-lúbach le préamhú gan an uisce sin, agus is ort-sa
is cóir dhó a bhuidheachas a bheith ar son an tabharthais ró-luachmhair
sin.

Le roinnt míosa anuas, áfach, tá athrú iomlán curtha ag an
dTiarna ar an gcaoi a dtugann Sé ar A bhláithín fás; is dóigh
gurbh amhlaidh do chonnaic Sé go raibh uisce a dhóithin aige cheana,
agus mar sin de, leigeann Sé do'n bhláithín fás anois faoi thaith-
neamh te teolaidhe na gréine lonnraighe. Níl Aige dhó feasta
ach A mheangadh geal gáire, agus is tríot sa, a Mháthair Urr., a bheir
Sé sin dom, mar an gcéadna. 'N ár an bláithín do sheargadh is
amhlaidh a chuireas an ghrian gheanúil sin ag borradh is ag fás go
bríoghmhar é. Congbhuigheann sé go cúramach i n-íochtar a chailíse
na braonacha luachmhara drúchta do doirteadh anuas air, tráth;
agus cuirfidh na braonacha luachmhara sin i gcuimhne dhó do shíor go

1 Do'n Mháthair Urr. Marie de Gonzague an caibidiol seo agus an
chéad chaibidiol eile. I mí an Mheithim{h}, 1897, tuairim is cheithre mhí roimh
bhás Thérèse is eadh do scríobhadh iad (féach an Réamhrádh).

bhfuil sé lag-bhrígheach, bídeach, éidtreórach. D'fhéadfadh na
créatúirí go léir cromadh anuas chugam agus iongantas a dhéanamh
dhíom agus mé do mholadh go hárd; ní chuirfeadh sin uilig an
scáile is lugha de mhór-is-fiú baoth ar an bhfíor-áthas a mhothuighim
i lár mo chroidhe nuair a chím nach bhfuil ionnam ach neamhní agus
neamhní amháin.

Ach má deirim nach gcuirfinn suim dá luighead ins na moltaibh
go léir, nílim ag tagairt 'chor ar bith don ghrá a bheir tusa dhom, a
Mháthair, ná do'n iontaoibh atá agat asam, mar is mór agam
iad-san, gan aimhreas; airighim, áfach, nach call dom eagla a
bheith orm feasta, go dtig liom iad do ghlacadh chugam go h-áthasach
agus mo mhór-bhuidheachas do ghabháil le Dia ar son ar chuir Sé de
mhaitheas ionnam. Má's é A thoil go bhféachfainn níos fearr
lasmuigh ná mar atáim i mo chroidhe istigh, ní misde liom sin ó
thárla go bhféadann Sé a rogha rud' a dhéanamh.

A Dhia dhil! nach éagsamhail iad na bealaighe a ndéanann Tú
na h-anamnacha do sheóladh ortha! Ag léigheamh beathaí na Naomh
dhúinn, chímíd go bhfuil cuid mhór acubh nár fhág an cuimhneachán is
lugha ná an scríbhinn is lugha ná tada 'na ndiaidh. Agus tá cuid
eile acubh, fearacht ár Máthar N. Treasa, a rinne saidhbhreas
luachmhar a dteagaisc do bhronnadh ar an Eaglais, agus nach raibh
eagla orthubh "Rún an Rí dh'fhoillsiú," 1 le go ndéanfadh anmnacha
eile aithne do chur Air agus grá do thabhairt Dó. Cé acubh de'n
dá nídh sin is mó a thaithnigheas le Dia? Chítear dhom féin go
dtaithnigheann gach aon nidh acubh leis chomh maith le n-a chéile. Ní
dhearna cáirde ionmhuine sin an Tiarna ach análú an Spioraid
Naoimh do leanacht, agus nach n-abruigheann Seisean tré bhéal an
fháidh: "Abair leis an bhfíoraon go bhfuil gach nídh 'n-a cheart." 2
'Seadh, tá gach nídh 'n-a cheart nuair nach loirgtear ach toil Dé,
agus sin é an fáth go bhféachfad féin, cidh nach bhfuil ionnam ach
bláithín dealbh, le toil Íosa do dhéanamh agus le sásamh do thabhairt
duit-se, atá 'n-A ionad annseo thíos i m'aice.

Tá a fhios agat, a Mháthair, gurbh é mian mo chroidhe ariamh bheith
i mo naomh; ach mo nuar! bhraithinn i gcomhnuidhe, nuair a chuirinn
mé féin i gcomórtas leis na naoimh, go bhfuil an oiread deif-
ríochta eatortha súd agus mise is atá le feiceál san nadúir
idir an sliabh mhór árd a bhfuil a bhárr foluighthe i néaltaibh neimhe
agus an gráinnín gainmhe a sataltar faoi chosaibh daoine. Ach i

n-ionad aon droch-mhisneach do bheith orm, 'séard adeirinn liom
féin: "Ní fhéadfadh Dia dúil do-shásta do chur i gcroidhe an
duine; agus, ar an ádhbhar sin, féadaim-se, i n-aimhdheóin mo
shuaraigheachta, féachaint le bheith i mo naomh. Ní thig liom fás!
Caithfead cur suas liom féin fé mar atáim, agus leis na mí-fhoirbh-
theachtaí iomadúla atá ionnam. Ach is mian liom féachaint
le dul chun na bhFlaitheas ar bhealaichín nua ar fad, bealaichín
gearr fíor-dhíreach. Aois nua-cheapadóireachta an aois seo 'n-a
mairimíd; ní call do dhuine strómh do chur air féin feasta le
dul suas staighre, arae déanann tógadán an gnó go háluinn do
na daoine saidhbhre a bhfuil a leithéid de ghléas áisiúil acubh.
Ba mhaith liom-sa, fosta, tógadán dh'aimsiú le mé féin
dh'árdú suas chuig Íosa, mar táim ró-bheag ró-bhídeach, le staighre
aisdreánach na foirbhtheachta do chur dhíom."

Annsin chuaidh mé a' tóruigheacht san Scríbhinn Diadha féachaint
an bhfuighbhinn tuairisc an Tógadáin a bhí uaim, agus do léigheas
na bréithre seo do tháinic as béal na h-Eagna síorruí féin:
"An t-é atá 'na THOCHRÁN, tagadh sé chugam-sa." 1 Agus mar
sin de, chuadhas ag triall ar Dhia, mar bhraitheas go raibh an rud a
rabhas ar a thóir fáighte agam. Do léigheas liom aríst annsin go
bhfionnainn céard a dhéanfadh Sé ar son an tochráin, agus seo é an
nídh do fuaireas: "Amhail mar a ghníos máthair a leanbh do
bharrógadh, sin mar a dhéanfad-sa sibh-se do shólású, iomcharóchad
i m'ucht sibh, agus cuirfead i nbhúr suidhe ar mo ghlúinibh sibh." 2

Á! char chualas ariamh bréithre is mó do chuir áthas ar mo chroidhe
ná na bréithre caoine ceólmhara sin. Is iad Do lámhaí-se, a
Íosa dhil, an tógadán le n-a gcaithfear mise do thógáilt suas
chun na bhFlaitheas! Chuige sin ní hé amháin nach call dom fás, ach
is amhlaidh a chaithfead fanacht go beag bídeach, agus bheith ag dul
i luighead i n-aghaidh an lae. A Dhia liom! tá Do chaoineas agus
Do chineáltas dom níos mó ná aon nídh arbh fhéidir liom bheith ag
súil leis, agus is mian liom-sa anois Do mhór-thrócaire do chanadh!
"A Dhia, thugais teagasc dom ó m'óige, agus rinneas-sa do mhór-
oibreacha d'fhoillsiú go dtí an lá atá indiu ann, agus leanfad
liom 'á bhfoillsiú go gcríonad le haois." 3

An dtiocfaidh an t-sean-aois sin orm-sa nó an éagfad go h-óg
gan mhoill? Chítear dhom féin go bhféadfainn éagadh anois
chomh maith le níos deireannaí: Is ionann dhá mhíle bliain agus
fiche bliain nó lá amháin féin i láthair Dé na gcomhacht!

Ach ná beir leat, a Mháthair, gur mian le do leanbh thú
do thréigint, nó gur mó an grás léithe bás a fháil le bánú
an lae ná le tuitimín na hoidhche. 'Sé rud is fearr léithe,
agus 'sé rud a bhfuil dúil aice ann ná toil Íosa do choimhlíonadh.
Anois, áfach, ó thárla go bhfuil a chosamhlacht ann go bhfuil Íosa
le teacht chuici gan mhoill chun í do thabhairt chun siubhail Leis go
Cathair gheal na glóire, tá áthas ar a croidhe; is eól di, agus
thuig sí ariamh, nach bhfuil gádh ag Dia le aoinne chun maitheasa
do dhéanamh ar an dtalamh, agus gur lugha fós an gádh atá Aige
léithi-se.

Idir an dá linn tá a fhios agam, a Mháthair Urr., cad is toil
leat-sa. Is mian leat go ndéanfainn gnó éadtrom taithneamhach
i d'aice féin, agus déanfad an gnó sin do chríochnú ó árdaibh
na bhFlaitheas. Dubhrais liom mar adubhairt Íosa le N. Peadar:
"Déan mo chuid uan do chothú." Agus ar n-a chloisteál sin domh-
sa tháinic sgáth orm agus iongnadh, mar d'airigheas go rabhas ró-
bheag ró-lag-bhríoghach i gcóir na hoibre sin, agus d'iarras ort do
chuid uan do chothú tú féin agus mise dh'fhágáil 'na bhfochair mar
phríbhléid amháin. Ghéillis beagán do m'athchuinge réasúnta, agus
i n-ionad mé d'ainmniú mar mháthair orthubh, 'sé rud a thugais orm
ná a bpríomh-chompánach; 1 ach 'san am chéadna, d'órduighis dom iad
do sheóladh amach ar na mínlighe torthacha fasgúile, na luibheanna
is fearr agus is neartmhaire do thaisbeáint dóibh, agus iad a chur
san áirdeall ar na bláthanna lonnracha nach bhfuil ionnta ach nimh,
agus nach cóir do na huain baint leo a choidhche ach amháin le gabháil
de chosaibh ionnta.

Ach cionnus is féidir, a Mháthair, nár chuir m'óige agus
m'easbaidh chiall-cheannuighthe eagla ort? Cionnus is féidir nach
bhfuil imní ort ar fhaitchíos go leigfinn do do chuid uan imtheacht
ar fán? Ach béidir gur chuimhnighis, ag cur a gcúraim orm-sa
dhuit, gur deónuightheach le Dia eagna do thabhairt do naoidheanaibh
go minic.

Is beag duine ar an dtalamh nach ndéanann comhacht Dé do
thomhas do réir a gcaol-inntinne féin! Admhuightear go mbíonn
éisceachtaí i ngach aon bhall annseo thíos; ach níl aon cheart ag Dia
na Glóire éisceachtaí a dhéanamh 'chor ar bith, dar le daoinibh. Tá
a fhios agam go bhfuil sé 'na shean-rádh leis na ciantaibh nach dtagann
ciall roimh aois; mar, an Rí naofa Dáibhid féin nuair a bhí sé

1 Bhí sí 'na Máistreás ar na Nóibhísigh gan a theidiol sin a bheith aici.

óg, chan sé do'n Tiarna: "Táim go h-óg agus faoi tharcuisne."
Ach 'san tSailm chéadna sin deir sé gan scáth gan eagla: "Tá
tuigsint agam ós cionn na seanóirí féin, ó thóirigheas Do thoil-se.
Lóchrann dom' chosaibh do bhriathar, agus solas dom' chonairibh.
Do dhearbhuigheas agus do cheapas breitheana do chirt-se do
choimeád." 1

Níor neamh-chríonacht leat-sa, a Mháthair, a rádh liom féin lá
amháin go raibh Íosa ag soillsiú m'anama agus ag tabhairt céille
agus tuigsiona na mblian dom. Táim ró-bheag anois le mór-is-
fiú a bheith orm, táim ró-bheag fosta le bheith i n-ann ráidhte
breaghtha do ríomhadh 'á chur i gcéill go bhfuilim go h-an-umhal, mar
dhóigh dhe. Is fearr liom géilleadh gan bhréig gan áidhbhéil "go
ndearna an t-É atá comhachtach neithe móra dhom," 2 agus is é an
nídh is mó acubh uilig gur thaisbeáin Sé dhom mo shuaraigheacht agus
mo lagbhríoghacht iomlán.

Is iomdha cineál fromhtha a ndeachaidh m'anam tríotha, is mór a
d'fhuilingeas ar an tsaoghal seo thíos! Tráth a rabhas im' leanbh,
ba le brón d'fhuilinginn; ach anois glacaim chugam go h-áthasach
síochánta gach toradh searbh. Caithfidh tú aithne agus eólas
doimhin a bheith agat orm, a Mháthair, le gan gáire a dhéanamh
ag léigheamh na leathanach seo dhuit; mar an bhfuil duine ar bith is
lugha a bhfuil fromhtha agus fuilintí aige ná mar atá agam-sa, do
réir gach cosamhlachta? Á! Dá mbéadh fhios ag daoine cé'n
mhairtíreacht a bhfuilim ag dul tríthi le bliain anuas, nach orthubh
a bhéadh an t-iongantas go léir! Ó's rud é gurab é do thoil é,
féachfad le cur síos duit uirthi annseo, cidh nach féidir na neithe
seo a nochtadh i bhfoclaí daonda, agus dá mhéid dhá n-abróchad, ní
bheidh iomlán an scéil agat 'n-a dhiaidh sin.

I rith an Charghais anuiridh bhíos chómh breá láidir folláin is a bhí
ariamh, agus mhair an neart sin go háluinn go Cáisg i n-aimhdheoin
an trosgaidh chruaidh do rinneas gan faoisiú ar bith. Dia hAoine
an Chéasta, áfach, le moch na maidne, thug Íosa comhartha dhom go
mba ghairid go mbéinn ag imeacht liom ag triall Air go Flaitheas
na nGrást. Ó! nach suairc liom an chuimhne sin!

Oidhche Diardaoin roimhe sin, ó thárla nach raibh cead agam
fanacht ag an dTuamba an oidhche go léir, d'fhilleas isteach i mo
chillín ag meadhon oidhche. Ní baileach a bhí mo cheann leagtha ar an
adhairt agam nuair d'airigheas an sruthlán te tréan ag buinniú

aníos go dtí mo bhruasa. Shíleas go raibh an bás orm agus bhí
mo chroidhe i riocht sgoilte le teann lúthgháire. Ach ó bhí mo
lampa beag múchta agam, chuireas srian le m'fhiosracht go
maidin agus thuiteas im' chodladh go sámh.

Ag a cúig a' chlog ar maidin nuair do dúisigheadh sinn, chuimh-
nigheas láithreach go raibh scéal áthasach le foghluim agam. Dhruid-
eas anonn leis an fhuinneóig, agus cinnte go leór, chonnaiceas
go raibh mo chiarsúir lán le fuil. Ó! a Mháthair, nár bhinn an scéal
é! Bhíos lán-chinnte gurbh é Íosa féin, ar lá-cuimhne sin A bháis,
a bhí ag cur A chéad ghlaoidh chugam, mar a bhéadh monabhar bog
íseal ó chian 'á rádh liom go raibh Sé ag teacht.

Mhothuigheas dúthracht an-mhór ionnam le linn an Chéad-Trátha
agus le linn an Chaibidil, agus annsin d'imthigh liom gan pioc
moille ionns ar mo Mháthair le mo scéal mór áthas ach dh'innseacht di.
Níor airigheas tuirse ná pian dá laghad orm, agus mar sin de
fuaireas an cead go réidh leis an gCarghas do chríochnú fé mar a bhí
tosnuithe agam. Aoine sin an Chéasta chuaidh mé tré chruadálachtaí
uilig an Charmail gan faoisiú ar bith. Á! ba mhilis éadtrom liom
iad mar chruadálachtaí an lá úd thar ariamh… Bhí mo chroidhe ag
cur thar maoil le lúthgháir ag machtnamh dhom go mbéinn ag dul chun
na bhFlaitheas gan mhoill.

Tránóna an lae shona sin d'fhilleas isteach i mo sheómra go
h-aiteasach, agus bhíos ag tuitim im' chodladh nuair thug Íosa dhom
an comhartha céadna a bhí tugtha Aige dhom an oidhche roimhe sin, go
rabhas le dul isteach 'san mbeatha shíorruí gan mórán moille.
Bhí creideamh chomh beó chomh soiléir sin agam an tráth úd gurbh é
smaoineadh ar Fhlaitheas Dé an t-aon aoibhneas amháin a bhí agam.
Níor bhféidir liom a chreisdint go bhfuil daoine gan creideamh ann,
agus bhínn 'á áiteamh orm féin gurbh i gcoinnibh a smaointe féin a
bhídís ag labhairt nuair do shéanaidís saoghal eile a bheith ann.

Le linn laetheanta lonnrach na Cásga, áfach, chuir Íosa i dtuig-
sint dom go bhfuil anmnacha gan creideamh gan dóchas ann, anmnacha
a ghníos droch-úsáid de ghrástaibh Dé, agus a chailleas ar an ndóigh
sin na stóir luachmhara údan, cidh gurab ionnta amháin atá fuarán
na bhfíor-áthas n-íodhan. Do cheaduigh Sé gur luigh an doircheacht
ba thiugha agus ba dhuaibhsighe isteach ar m'anam, agus go mb'ádhbhar
cómhraic agus crádh-croidhe dhom an smaoineadh ar Fhlaitheas Dé, a
bhí mar shólás suairc agam i gcomhnuí riamh ó bhíos im' pháistín.
Ní ar feadh roinnt laetheanta nó ar feadh roinnt seachtmhainí do
mhair an fromhadh sin; táim ag fuilinnt anois leis na míosaibh

móra fada, agus faoiseamh ná fuascailt níl fáighte agam fós féin.
Ba mhaith liom bheith i n-ann na neithe a mhothuighim do chur i gcéill,
ach ní féidir é! Caithfidh duine gabháil tríd an lintéir duaibh-
seach seo chun a thuigsint a dhoircheacht atá sé. Ach féachfad le
cunntas éigin do thabhairt air tré sholuíd:

Cuirim i gcás gur rugadh i dtír mé a bhfuil ceódhanna tiugha duaibh-
seacha thart timcheall uirthi, i riocht is nach bhfacas ariamh aghaidh
áluinn na nádúra ná oiread is gath amháin ó'n ngréin. Is fíor
gur chualas iomrádh ar na mór-iongantaisí sin go minic ó bhíos im'
leanbh: is feasach mé, an tír 'na bhfuilim anois, nach í m'athardha
í, ach go bhfuil tír eile ann a gcaithfead a bheith ag súil léithi do
shíor. Agus ní scéal scéil do cumadh le duine de lucht áitreabhtha
tíre seo na gceó é sin ach an oiread, ach scéal fírinne nach féidir
a shárú; arae, tháinic Rí athardha údan na gréine gile go tír seo
an dorchadais gur chaith Sé trí bliana is tríochad 'nár measg…
Céad fairíor géar! "taithneann an solus sa dorchadas, agus
níor ghlac an dorchadas é, ná níor thuig sé gurbh É solus an domhain
É." 1

Ach do ghlac do leanbh Do sholus diadha, a Thiarna! Iarrann sí
maithteanas ort ar son a bráthar díchreidmheach, tá sí sásta arán
an dóláis dh'ithe chomh fada is a thogróchas Tusa é, agus suidheann sí
síos le grá Dhuit-se ag bord seo an t-searbhais mar a gcaitheann
na peacuigh bochta a gcuid, agus ní mian léithi éirighe ó'n mbórd
sin go dtugaidh Tusa an comhartha dhí. Ach nach bhféadann sí a
rádh Leat i n-a hainm féin agus i n-ainm a bráthar coirtheach:
"A Dhia, déan trócaire orainn óir is peacuigh sinn!" 2 Cuir
uait fíoraonta sinn! Iad sin uilig nach bhfuil solus lóchrainn an
chreidimh acubh go bhfeicidh siad an lóchrann sin ag lonnrú anois fá
dheóidh! A Dhia dhil, má's éigin do dhuine a bhfuil grá aici Dhuit
an bórd a truailligheadh leo siúd do ghlanadh, táim go lán-tsásta
arán na ndeór dh'ithe ó'n mbórd sin im' aonar go mbeiridh Tú
leat mé isteach i Righeacht do Shoillse; níl acht an t-aon athchuinge
amháin agam ghá iarraidh Ort .i. gan leigint dom fearg a chur Ort
a choidhche.

Dubhras leat ar ball, a Mháthair, go rabhas cinnte i gcomhnuí
riamh, ó bhíos im' leanbh, go n-imtheóchainn i bhfad ó mo thír dhorcha
cheodhach lá éigin. Chreideas sin ariamh, ní hamháin mar gheall ar ar
chualas ó dhaoinibh eile, ach mhothuigheas féin i mo chroidhe istigh, de

thairbhe na mianta mór doimhin a bhí agam, mhothuigheas go raibh tír
eile, réigiún ní b'áilne i n-dán dom mar áitreabh buan lá éigin
san am le teacht, amhail mar a thug aigne ghéar ghrinn ghaoismhear
Chríostóra Columbus air an Domhan Nua do roimh-mhothú. Ach féach!
na ceódhana atá thart orm brúghaid isteach de shiota ar m'anam
agus luighid thart timcheall air chomh dubh duaibhseach is nach léar
dhom anois cosamhlacht féin an athardha údan a mbínn ag súil leis go
muiníneach… Tá gach aon ní imighthe ar ceal uaim!…

Nuair a bhíos mo chroidhe tinn tuirseach ó'n ndorchadas atá
thart timcheall air agus gur mian liom faoiseamh beag a thabhairt
air leis an t-sólás bhríoghmhar a gheibhtear ó mhachtnamh ar an
mbeatha shíorruí le teacht, méaduightear faoi dhó ar mo dhólás.
Chítear dhom go gcuireann an dorchadas a ghlór le glór lucht' an
dí-chreidimh 'á rádh liom go sgigiúil fonóideach: "Táir-se ag
súil leis an tsolus, agus le h-athardha áluinn aoibhinn, táir ag
súil le Cruthuightheóir na n-iongantas sin do shealbhú amach annseo,
creideann tú go rachaidh tú amach lá éigin as an ndorchadas seo
mar a bhfuilir i do dheoruí: Téanam ort! Téanam!… Cuir
fáilte roimh an mbás a bhéarfas duit ní an rud a bhfuilir ag
dréim leis, ach oidhche is duaibhsighe fós, dubh-oidhche na neamh-
nídheachta!…"

Ach, a Mháthair, an cur-síos sin ar mo fhromhadh tá sé chomh
neamh-iomlán is atá an fhioghair gharbh neamhchríochnuighthe i gcomórtas
leis an macsamhail lán-déanta a chuireas an péintéir ós a chomhair
mar eisiomplár. Ní mian liom, áfach, a thuille do scríobhadh faoi,
ar fhaitchíos go ndéanfainn diamhasladh… Is eagal liom go
bhfuil an iomarca ráidhte agam cheana féin. Á, nár aifrighidh Dia
orm é! Tá a fhios Aige go maith go gcuirim ialach orm féin
oibreacha an chreidimh a dhéanamh, i n-aimhdheóin go bhfuilim gan
sólás gan suairceas an Chreidimh a bheith agam. Rinneas níos mó
gníomhartha creidimh le bliain anuas ná mar a rinneas le mo bheó.

Gach aon uair a mbuaileann mo namhaid an cuaille-chomhraic ag
tabhairt mo dhubhshláin agus dhom' ghriogadh chun troda, déanaim-se
mar a dhéanfadh faraire groidhe: Ó's eól dom gur meathta an
mhaise do dhuine dias-chath dh'fhearadh, 'séard a ghním mo dhruim
a dh'iompáil le m'áirseóir gan oiread is féachaint amháin a thabh-
airt air. Annsin rithim ag triall ar Íosa, agus deirim Leis go
bhfuilim réidh le mo chuid fola go léir do dhoirteadh amach chun a
dheimhniú go bhfuil Neamh ann, agus deirim Leis aríst go bhfuilim
go lán-tsásta le gan a bheith i n-ann an Neamh áluinn sin, atá i

n-áirighthe dhom thall, d'fheiceál le súile m'anama i bhfus ar an
t-saoghal seo, le h-ionchas go mba dheónuightheach Leis í a dh'fhos-
cailt i gcóir na síorruidheachta do na h-anacróirí bochta gan
creideamh.

Féadaim a rádh, dá bhrígh sin, fós féin, i n-aimhdheóin na trialach
seo a bhaineas gach sólás díom, "Cuirir áthas orm, a Thiarna,
le gach a ndéanair." 1 Mar an bhfuil aon áthas is mó ná an t-áthas
a thig ó'n bhfuilinnt a iomchruightear le grá Dhuit-se? Dá ghéire í
an fhuilinnt agus dá laghad dá bhfeiceann daoine í, is amhlaidh is
mó an lúthgháir a chuireas sí Ort-sa, a Dhia dhil! Agus dá mba nach
bhfeictheá féin í, rud nach féidir, bhéinn go lán-tsásta fuilinnt
annsin féin, mar shúil's go dtiocfadh liom, tré mo chuid deór,
oiread is locht amháin i n-aghaidh an Chreidimh do chosg nó leór-
ghníomh do dhéanamh ann.

Beidh tú a' measadh, béidir, a Mháthair, go bhfuilim ag áidhbhéil
beagán faoi dhubh-oidhche seo m'anama. Má's do réir na nduanta
do chumas i mbliana a bhéarfas tú breith, chífear dhuit gan aimhreas
nach bhfuil agam ach sólás is suairceas, agus gur leanbh mé a bhfuil
brat an Chreidimh ionann 's bheith stróicthe ó'n a chéile ós comhair a
súl! Agus mar sin féin… ní brat atá ann feasta, ní headh!
ach falla mór árd atá ag eirighe suas chun na bhFlaitheas féin, agus
ag folú na spéartha réaltógach ó mo shúile!

Nuair a chanaim i dtaoibh aoibhnis na bhFlaitheas agus i dtaobh
Dia do shealbhú ar feadh na síorruíochta, ní airighim féin aon
áthas dá bhárr: mar ní chanaim ach amháin an ní is mian
liom a chreisdint. Caithfead a rádh go dtagann gath beag
bídeach gréine corr-uair ag taithneamh i m'oidhche dhuaibhsigh, agus
annsin bíonn deire leis an gcrádh-croidhe ar feadh nóiméidín bhig
amháin. Ach 'na dhiaidh sin aríst, ag cuimhneamh ar an léas beag
solais sin dom, is measa-de dorchadas m'oidhche é.

Á! níor mhothuigheas chomh maith sin ariamh go bhfuil an Tiarna
go cineálta trócaireach. Níor chuir Sé an chrois throm sin orm go
dtí an am a rabhas i n-ann í dh'iomchar: dá dtagadh sí orm roimhe
seo is cinnte go gcuirfeadh sí droch-mhisneach orm. Anois, áfach,
ní dhéanann sí ach aon ní amháin .i. gach aon tsásamh nádúrtha do
bhaint as an dúil atá agam dul go Flaitheas Dé.

Chítear dhom, a Mháthair, nach bhfuil tada dhom' chongbháilt gan
eitilt liom anois: mar níl dúile móra agam a thuille cé's

moite de'n dúil atá agam grádhú go gcailltear le neart grádha
mé… Táim saor, níl aon eagla orm roimh rud ar bith, dá mb'é
an rud sin féin é is mó a mbíodh eagla orm roimhe, tráth, .i. bheith
breóite go ceann i bhfad agus bheith i mo thrillín ar an gcóimhthionól
annseo dá dheasgaibh sin. Má's é toil Dé dhom é, táim go lán-
tsásta maireachtáil go ceann mórán blianta fós ag fuilinnt i mo
cholainn agus i m'anam. Ó! níl eagla orm roimh bheatha fhada, níl
sin! Ní stríocfad roimh an gcomhrac. "Is é an Tiarna an
charraig ar a bhfuil mo sheasamh, is É a neartuigheas mo lámhaí
chun an chatha agus mo mhéara chun an chogaidh: Is É mo liúreach É,
is Ann a chuirim mo dhóchas." 1 Char iarras ar Dhia ariamh mé bás
a fháil go h-óg; is fíor gur chreideas i dtóláimh go bhfuighbhinn,
ach ní dhearnas féin aon ní leis an mbás do thabhairt orm.

Is minic a bhíos an Tiarna sásta leis an ndúil a bhíos againn
oibriú chun A ghlóra, agus is eól duit, a Mháthair, gur mór iad na
dúile a bhí agam-sa! Is eól duit freisin, gurab iomdha sin cailís
searbh a thug Íosa le n-ól dom de dheasgaibh mo dheirbhshiúrach ionmhuin!
Á! bhí an ceart ag an Rí naofa Dáibhid nuair do chan sé "Féach,
nach maith é agus nach soilbhir bráithre do mhaireachtaint i dteannta
chéile i n-aondacht chroidhe!" 2 Ach is i lár na n-íodhbairtí is na
bhfuilinntí a chaithfeas an aondacht sin a bheith ar an dtalamh seo.
Ní chun a bheith im' chomhnuí i bhfochair mo dheirbhshiúrach a tháinic
mise isteach 'san Charmail bheannuighthe seo, ní headh! ach a mhalairt
ar fad, mar d'airigheas roimh-ré go mbadh ádhbhar fuilinntí agus
íodhbairtí dhom é, nuair nach mian le duine géilleadh do'n nádúir
i n-aon rud.

Cé'n chaoi a bhféadtar a rádh go bhfuil sé níos foirbhthe duine
dh'imeacht i bhfad ó n-a ghaoltaibh? An raibh milleán ag aoinne
riamh ar dhritháireacha mar gheall ar gur throideadar ar an láthair-
chatha chéadna agus gur ghluaiseadar le cois a chéile le craobh na
mairtíreachta do thabhairt leo? Is fíor go gcuirid misneach ar a
chéile; ach san am chéadna mairtíreacht do gach duine acubh is eadh
é bheith ag féachaint ar a chéile ag fuilinnt.

Is é a dhálta sin ag daoine i mainistir é, mar mairtíreacht is
eadh an bheatha-rialta, leis, fé mar adeir na Diadhairí. Nuair
a thoirbhireas duine a chroidhe d'Íosa ní chailleann an croidhe sin
a lághaidheacht nádúrtha, ach is amhlaidh a méaduightear ar an
lághaidheacht sin mar go ndéantar níos glaine agus níos diadha í.

Leis an lághaidheacht sin is eadh a ghrádhuighim-se thusa, a Mháthair,
agus mo dhriféaracha mar an gcéadna, agus tá áthas orm an cath
do thabhairt i n-éindigh leo chun glóra Rí na bhFlaitheas. Ach bhéinn
réidh freisin le h-imeacht liom go láthair-chatha eile dá gcuireadh
an Taoiseach diadha i n-iúl dom go mb'é A thoil é; ní bhéadh aon
chall le h-órdú, níor bheag liom féachaint nó comhartha féin Uaidh.

B'é mo thuairim ariamh, ó tháinic mé isteach san Charmal, muna
dtugadh Íosa leis abhaile go Flaitheas na nGrást go luath mé, go
gcaithfinn imeacht liom ar nós cuilm úd Nóe, go bhfosglóch' Íosa
fuinneóg na hAirce, lá éigin, á rádh liom eitilt i bhfad i gcéin
go tír choimhthighigh i measg na ndíchreidmheach, agus craobh an
ola-chrainn ar iomchar agam. Thug an smaoineadh sin orm eirighe
ar foluamhain ós cionn neithe an t-saoghail seo.

Ó thuigeas go mb'fhéidir sgarúintí a bheith ann 'san Charmal
féin, thugas iarracht ar mo chroidhe do choimeád ag síor-mhachtnamh
ar Neamh. Bhíos toilteanach, ní h-amháin imeacht i mo dheóruí
imeasg na gcoigcríoch an-aithnid mé féin, ach rud ba mhó do
ghoill orm ar fad, bhíos toilteanach mo dhriféaracha ionmhuine a
fheiceál ag imeacht. Agus, fé mar do thárla, do h-éiligheadh beirt
acubh i gcóir Carmail Saigon, do fothuigheadh ó'n mainistir
s'againne. Bhí sé i gceist ar feadh tamaill go gcuirfí chun siubhail
chun na mainistreach sin iad. Á! focal amháin ní abróchainn le n-a
gcongbháilt siar, cidh go raibh an croidhe d'á réabadh im' chliabh, ag
smaoineadh dhom ar an fuilinntí móra a bheadh rómpa ann…

Anois, áfach, tá sin uilig thart, mar chuir na h-uachdaráin
cosg iomlán le n-a n-imeacht; an chailís sin ní dhearnas ach í
do chur le mo bheóla, ach d'fhéadas a searbhas a bhlaiseadh go maith.

Béidir nach misde dhom a innseacht duit, a Mháthair, cé'n fáth
ar mhaith liom freagairt do ghlaodhach ár Máithreach ó Hanoi, má
ghníonn an Mhaighdean Muire mé do leigheas. Dheallróch' an scéal
nach mór do dhuine gairm ar leith a bheith aige le maireachtáil ins na
Carmail eachtrannacha i gcéin, agus gurab iomdha duine a shíleas
go bhfuil an ghairm sin aige, agus nach mbíonn. Ach dubhrais-se
liom-sa, a Mháthair, go bhfuil an ghairm sin agam, agus gurab í mo
shláinte amháin atá mar chonstaic 'gham chongbháilt annseo.

Á! Dá gcaithinn an cliabhán clúthmhar seo do thréigint lá éigin,
ní gan cumhaidh agus brise-croidhe a d'imeóchainn uaidh. Ní
croidhe cruaidh neamh-mhothuightheach mo chroidhe-se, ach croidhe a
fhéadas mórán a fhuilinnt, agus sin é díreach an fáth gur mian liom
gach uile shaghas fuilinntí d'á bhféadfadh mo chroidhe a mhothú, do

thabhairt d'Íosa. Annseo tá gean agat-sa orm, a Mháthair, agus
ag na siúracha go léir, agus is suairc liom an gean sin. Sin é an
fáth a mba mhaith liom imeacht go mainistir mar nach mbéadh aithne
ag aoinne orm, mar a bhféadfainn deóruíocht an chroidhe dh'fhuilinnt.
Ní ag súil le h-obair thairbheach a dhéanamh i gCarmal Hanoi do
thréigfinn gach aon ní is annsa liom ar an dtalamh, ní headh! mar
is ró-mhaith is eól dom mo bheag-mhaitheas is mo neamh-éifeacht: ní
rachainn ann ach chun toile Dé amháin a dhéanamh agus chun mé féin a
fhágáil go h-iomlán 'n-A lámhaí. Airighim nach mbéadh aon mhealladh
i ndán dom ann, mar nuair nach mbíonn súil ag duine le rud
ar bith ach leis an bhfuilinnt amháin, ádhbhar iongantais dó iseadh
é má thig áthas beag ar bith air, agus thairis sin, is í an fhuilinnt
féin an t-áthas is mó ar fad, nuair a cuirtear dúil innti mar stór
luachmhar.

Táim tinn anois, áfach, agus gan leigheas i ndán dom; ach, mar
sin féin, fanaim i síocháin. Is fada nach liom féin mé a thuille ach
le h-Íosa amháin… agus féadfaidh Seisean, dá bhrígh sin, A
rogha rud' a dhéanamh liom. Thug Sé dhom dúil do chur i ndeóruíocht
iomlán, agus d'fhiafruigh Sé dhíom an mbéinn sásta an chailís sin
a dh'ól; agus láithreach bonn shíneas amach mo lámh le breith uirthe,
ach tharraing Seisean siar uaim í 'á chur i n-umhail dom gur leór
Leis an deagh-thoil a bhí agam.

A Dhia! nach mór iad na trioblóidí agus an buaireamh aigne
a ndéanann duine é féin do shaoradh uatha tré mhóid na h-umhluigh-
eachta! Nach sonasach séanmhar a bhíos an duine rialta atá umhal
ómósach! Ós rud é nach bhfuil de chompás ná de stiúir aige ach
toil an uachdaráin bíonn sé cinnte i dtóláimh go bhfuil sé ar an
mbóthar cheart, agus ní bhíonn imní ná eagla air a choidhche go rachaidh
sé amú, fiú amháin má chítear dhó go bhfuil dul-amú ar na h-uachtar-
áin féin. Ach ní túisce a iompuigheas duine a shúile i leath-
taoibh ón gcompás do-mheallta sin ná imigheann an t-anam ar
fuaidreamh tré bhealaighe tirme mar a dtéigheann uisce na ngrást
i ndísg air gan mhoill.

Is tusa, a Mháthair, an compás atá tugtha ag Íosa domh-sa le
mé do sheóladh go slán sabháilte go tráigh na Síorruíochta. Is
suairc liom féachaint ort-sa agus toil Íosa do dhéanamh annsin.
Leis an gcaoi ar cheaduigh Sé na cathuighthe sin i gcoinnibh an
Chreidimh do theacht orm, mhéaduigh Íosa ar "spioraid an
Chreidimh" im' chroidhe, agus cuireann an creideamh sin ar mo
chumas Íosa a fheiceál i d'anam-sa, agus É ag cur A órduithe

caoine i n-umhail dom tríot. Tá a fhios agam go maith, a
Mháthair, go ndéanann tú ualach na h-umhluigheachta d'éadtromú
go mór dhom; ach chítear dhom, do réir mar a mhothuighim im'
chroidhe, nach dtiocfadh aon athrú orm agus nach laghdóchaí ar an
ngean atá agam ort, dá mbéitheá dian orm féin, mar thuigfinn
nach mbéadh ann ach toil Dé dá chur i n-umhail dom ar bhealach eile
ar mhaithe le m'anam.

Fuaireas grásta líonmhara saidhbhre ó Dhia i mbliana, agus
ceann de na grástaibh is mó acubh is eadh é, dar liom, gur tugadh
dhom aithne na carthannachta do thuigsint 'n-a h-iomlán. Níor
thuigeas i gceart ariamh roimhe seo brí dhoimhin briathair úd an
tSlánuitheóra: "Agus tá an tarna haithne cosamhail leis an
gcéad cheann: grádhfaidh tú do chomhursa mar thú féin." 1 Rinneas
mo dhícheall i dtóláimh ar Dhia do ghrádhú thar gach ní, agus ar an
gcuma sin is eadh do bhaineas amach brí rúnda na mbriathar eile
seo: "Ní h-é gach aoinne adeir liom-sa, a Thiarna, A Thiarna,
do raghaidh isteach i righeacht na bhflaitheas, ach an t-é a dhéanfaidh
toil m'Athar atá ins na flaithis, siné a raghaidh isteach i righeacht na
bhflaitheas." 2

Toil sin an Athar, chuir Íosa i n-iúl dom céard é, tráth a dtug
sé A Aithne Nua d'Á chuid Aspol ag an Séaras deireanach 'á
rádh leo "grá a bheith acubh dá chéile, fé mar a thug Seisean grá
dhóibh-sin." 3… Annsin thosuigheas ag machtnamh ar cé mar do
ghrádhuigh Íosa A dheisciobuil, agus chonnaiceas nár mar gheall ar a
dtréartha nádúrtha do thug Sé grá dhóibh, mar b'fhollus dom gur
dhrong aineólach a bhí ionnta, agus a gcinn lán de smaointe tal-
mhuidhe. Agus i n-aimhdheóin sin, bheir Sé A bhráithre, A cháirde ortha'
is mian Leis iad d'fheiceál 'n-A fhochair i righeacht A Athar, agus
d'fhonn an righeacht sin a dh'fhoscailt dóibh gheibheann Sé bás ar chrann
na croise 'á rádh "nach bhfuil ag aon duine grá is mó ná seo, go
dtabharfadh duine a anam ar son a charad." 4

Ag machtnamh ar bhréithribh sin Íosa dhom, cuireadh ar mo shúile
dhom chómh mí-fhoirbhthe is a bhí an grá a bhí agam-sa do mo shiúracha;
ba léar dhom nach raibh grá agam dhóibh fé mar a bheir Íosa grá
dhóibh. Á! tuigim anois gurab é is fíor-charthanacht ann cur
suas le lochtaibh ár gcomharsan, gan iongnadh a dhéanamh d'á chuid
lagachar, agus deagh-shompla dhúinn féin a fheiceál i ngach aon

cheann dá shubháilcí, dá laghad iad. Ach thar gach ní d'fhoghluimeas
nach ceart do'n charthanacht fanacht i bhfolach i n-íochtar an chroidhe,
mar "ní dheineann aoinne lóchrann do lasadh agus annsin é do chur
fé bhéal árthaigh, ach ar choinnleóir, ionnós go bhfeicfidh na daoine
a thagas isteach an solus." 1 Chítear dhom, a Mháthair, gurab í
an charthanacht an lóchrann sin a chaithfeas solas agus sólás do
thabhairt ní hamháin do na daoine is annsa liom ach fós d'á bhfuil
sa teach.

Nuair d' órduigh Dia d'Á mhuinntir 'san tSean-Reacht a gcomh-
arsa do ghrádhú mar iad féin, bhí Sé féin gan teacht anuas ar an
dtalamh fós; agus ó bhí a fhios Aige cé'n grá mór atá ag an
nduine air féin, níor fhéad Sé aon ní ba mhó a dh'éileamh air. Ach
nuair a thug Íosa an aithne nua d'A chuid aspol 'á rádh: "Sidí
m'aithne-se," 2 ní h-é amháin ár gcomharsa do ghrádhú mar sinn
féin a éiligheas Sé, ach fós ár gcomharsa do ghrádhú mar a ghrádh-
uigheas Sé féin é agus mar a ghrádhóchas Sé go dtí críochnú an
t-saoil é.

A Íosa dhil! Tá a fhios agam nach n-órduigheann Tú aon ní
atá do-dhéanta; is eól Duit mo lag-bhrígheacht agus mo mhí-
fhoirbhtheacht níos fearr ná mar is eól dom féin iad; tá a fhios
Agat nach n-eireóchaidh liom a choidhche mo shiúracha do ghrádhú fé mar
a ghrádhuigheas Tusa iad, muna ndéanaidh Tú féin iad a ghrádhú
thríom mar an gcéadna. Is mian Leat an grás sin do thabhairt
dom: uime sin iseadh do thugais an aithne nua sin dúinn. Ó!
is suairc liom an aithne sin! mar deimhnigheann sí dhom gurab é
Do thoil-se gach aoinne a bhfuil sé de dhualgas orm grá a thabhairt
dóibh a ghrádhú thríom Thú féin.

'Seadh, airighim gurab é Íosa amháin a bhíos ag oibriú ionnam
nuair a bhím carthanach. Dá mhéid d'á mbéidh mé dlúithte le hÍosa
is amhlaidh is fearr a ghrádhóchad mo shiúracha go léir. Nuair is
mian liom an grá sin do mhéadú im' chroidhe agus go gcuireann an
deamhan lochtaí na siúrach seo nó na siúrach eile úd ós comhair mo
shúl, déanaim-Se a cuid subháilcí agus a cuid deagh-rún do thór-
uigheacht láithreach: deirim liom féin, má chonnaiceas ag tuitim
uair amháin í féin, gur féidir gur rug sí mórán buadh roimhe sin
agus go gceileann sí tré umhluigheacht iad: agus 'n-a cheann sin,
an rud is peaca liom-sa go mbéidir gur subháilce é mar gheall ar

an intinn a bhí aice. Agus ní deacair liom sin a chreisdint, mar
gur thuit rud den tsaghas sin amach dhom féin, uair.

Lá n-aon, le linn an chaitheamh-aimsire, tháinic an dóirseóir ag
iarraidh lámh-chonganta le haghaidh gnótha áithride. Bhí fonn
páistiúil orm féin bheith ag gabháil do'n ghnó sin, agus b'orm-sa
go díreach thuit an crann. Thosuigh orm láithreach ag cornadh
m'obair-shnáthaide, ach rinneas amhlaidh go mall réidh le go mbéadh
a ceann féin cornuighthe róm ag an tsiúir ba ghoire dhom, mar bhí a
fhios agam go raibh dúil aice-se an gnó sin do dhéanamh, agus
theastuigh uaim áthas do chur uirthi le m'áit do thabhairt di. An
tsiúr a d'iarr an congnamh, ar n-a fheiceál di nach rabhas-sa ag
brostú orm, dubhairt sí go geal-gháireach: "Á! bhí tuairim mhaith
agam nach gcuirfeá an péarla sin i do choróinn, bhís ró-mhall!"
Agus chreid na mná-rialta go léir go rabhas tar héis géilleadh
do'n nádúir san chás sin.

Ní chreidfeá ach an maitheas mór do rinne an t-eachtra beag
sin dom, dhom choimeád gan breith obann do thabhairt ar dhaoine.
Agus 'na cheann sin, coimeádann sé an mór-is-fiú uaim féin,
nuair a moltar mé, mar deirim liom féin: Ó thárla gur féidir
a cheapadh gur mí-fhoirbhtheachtaí mo ghníomhartha beaga fóghanta, is
féidir mar an gcéadna dul-amú a bheith ar dhaoine nuair a
thugaid subháilce ar an rud nach bhfuil ann ach mí-fhoirbhtheacht;
agus deirim mar aon le N. Pól: "Is neamh-ní liom-sa sibh ag
breith breithe orm ná duine ar bith eile; ná ní bheirim breith
orm féin. Is ag an Tiarna atá breith do bhreith orm." 1 'Seadh,
is é an Tiarna, is é Íosa, a bheireann breith orm! agus d'fhonn
breith fábharach a fháil Uaidh nó d'fhonn dul saor ó bhreith, is mian
liom smaointe carthanacha a bheith agam i gcomhnuí, mar deir Íosa
féin: "Ná tugaidh breith, agus ní tabharfar breith oraibh." 2

Fillfead anois ar na Soiscéil mar a ndéanann Íosa a mhíniú dhom
go soiléir cad í an aithne nua seo a bheir Sé féin dúinn. Léaghtar
ag N. Maitiú: "Do chualabhair cionnus mar a dubhradh: bíodh
grá agat do d' charaid agus fuath agat do d' naimhdibh. Ach
deirim-se libh-se: bíodh grá agaibh d'bhur naimhdibh, deinidh guidhe
ar son na muinntire a dhéanann crádh agus tromaidheacht oraibh." 3

Ní castar naimhde orainn san Charmal, cinnte, ach mar sin
féin, bíonn cómhbháidh againn le daoine seachas a chéile; bíonn
dúil againn i gcomhluadar siúrach áithride, agus tá siúr eile ann,

béidir, agus chuirfimís timcheall mór orainn féin d'fhonn í do
sheachnadh. Ach an tsiúr eile sin, deir Íosa liom go gcaithfead
grá do thabhairt di, agus bheith ag guidhe ar a son, fiú amháin nuair a
chífí dhom nach bhfuil grá aice-se dhomh-sa: "Má thugann sibh grá
do'n mhuinntir a thugann grá dhaoibh, cad é an buidheachas is cóir
a bheith oraibh? Tugann peacacha grá do'n mhuinntir a thugann grá
dhóibh." 1 Agus ní leór an grá sin do bheith againn i n-ár gcroidhe,
ach caithfimíd é a chur i ngníomh. Cuireann sé áthas orainn do
réir nádúra gar a dhéanamh do charaid, ach ní carthanacht é sin,
mar déanann na peacacha an rud céadna.

Rud eile fós a mhúineas Íosa dhom: "Gach aoinne a iarrfas
rud ort, tabhair dó é; agus má bheireann duine do chuid uait ná
héilimh thar n-ais air é." 2 Rud do thabhairt do'n t-é a iarras
orainn é, níl sin chomh réidh ná chomh suairc leis an rud do thairg-
sint dó uainn féin; agus ní deacair rud a thabhairt do'n t-é
a iarras go deas fáilidhe é; ach má bhíonn sé de mhí-ádh ar an
t-sírtheóir labhairt go borb, cuirfidh an croidhe stailc suas
láithreach muna mbídh sé daingnighthe i bhfíor-charthanacht: béidh
fiche leith-scéal aige annsin le h-eiteach do thabhairt do'n t-é
a iarras rud air ar an ndóigh sin; agus déanfaimíd a mí-
chneastacht do chur ar a súilibh do'n tsiúr sin shul dá dtugaimíd
di mar ghrá-Dia an rud a éiligheas sí; nó caithfimíd tamall
fada ag cur is ag cúiteamh faoi chonstaicí agus faoi chirt nach bhfuil
bun ná bárr leo, shul dá ndéanaimíd gar beag di a bhéad déanta
againn fiche uair an fhaid a bhíomar ag cainnt.

Ach, má's deacair rud do thabhairt do gach aoinne a iarras
orainn é, is dá dheacra fós "ár gcuid do leigint uainn gan a
dh'éileamh thar n-ais." Deirim, a Mháthair, gur deacair é, ach
badh chirte dhom a rádh go bhfeictear dhúinn gur deacair é; mar
"is suairc mo chuing-se," adeir an Tiarna, "agus is éadtrom
m'ualach," 3 nuair a glactar leis an gcuing sin go fonnmhar,
airightear a suairceas láithreach.

Bhíos a' rádh gurab é toil Íosa nach n-éileóchainn mo chuid
thar n-ais; agus ar ndóigh, ba chóir nach mbéadh deacracht ar bith
annsin dom, ós rud é nach liom féin aon rud d'á bhfuil agam:
Badh chóir go mbéadh áthas orm, dá bhrí sin, nuair a ráinigheann dom
an bhochtaineacht do mhóthú, ó thárla go bhfuil móid solamánta
na bochtaineachta tugtha agam. Shíleas, tráth, nach rabhas cean-

gailte le rud ar bith, ach ó tháinic bréithre Íosa ag lonnrú ós mo
chomhair, chím go bhfuil mórán mí-fhoirbhtheachta ag baint liom.
Nuair a théighim i n-éadan mo phéinteálachta, cuir i gcás, agus go
bhfeicim na sguaibíní tré n-a chéile, nó má bhíonn riaghlóid nó
miodóg ar iarraidh, bíonn mo chuid foighde ionnann's a bheith
imthighthe ó smacht orm, agus caithim breith uirthi le mo dhá láimh
chun mé féin do choimeád gan na neithe sin a bhíos ar iarraidh
d'éileamh go casaoideach cannránach.

Na rudaí ró-riachtanacha sin, féadaim iad a iarraidh ár ndóigh,
agus nuair a iarraim go humhal iad, níl sin i gcoinnibh aithne úd
Íosa, ach a mhalairt, mar ní dhéanaim ach mo lámh do shíneadh amach
i gcóir déirce, ar nós na mbochtán; má tugtar eiteach dóibh-
sin, ní bhíonn aon iongnadh ortha, arae níl aon rud ag dul dóibh ó
aoinne. Á! nach mór an tsíocháin a thagas isteach sa chroidhe
nuair a éirigheas sé os cionn mothúchán na nádúra! Níl áthas ar
bith ion-churtha leis an áthas a bhíos ar an t-é atá bocht san spioraid,
níl sin! Má iarrann sé nídh go h-umhal agus má's rud é nach é
amháin go dtugtar eiteach dhó, ach go bhféachtar fós leis an rud atá
aige do bhaint de, déanann sé beart do réir comhairle an Tiarna:
"Má's mian le duine an dlí do chur ort agus do chasóg do bhreith
leis, sgaoil leis do bhrat 'n-a theannta." 1

Ár mbrat do scaoileadh uainn, is ionann sin, dar liom, is
a rádh gur chóir dúinn cur suas de gach aon cheart d'á bhfuil againn,
agus a bheith 'n-ár seirbhísigh agus 'nár sclábuidhthe do chách. Nuair
atá a bhrat sgaoilte uaidh ag duine is fusa dhó siubhal agus rith'
agus mar sin de, deir Íosa aríst: "Agus an t-é a chuirfidh
fhiachaibh ort dul leis míle shlighe do t'aimhdheóin, eirigh dhá mhíle eile
leis dod' dheóin." 2 Ní leór dom rud do thabhairt do'n t-é a
iarras orm é, ní leór sin; caithfead teacht roimh an dúil atá ag
an duine, agus a thaisbeáint go bhfuilim faoi chomaoin aige agus
gur onóir liom gar a dhéanamh dhó, agus má tógtar uaim rud go
bhfuil gnó agam féin de, caithfead a thaisbeáint go bhfuil áthas
orm faoi gur tógadh uaim é.

Ach cheana, ní h-i gcómhnuí a thig liom bréithre an tSoiscéil
do chur i ngníomh do réir na leitre; caithim mo shiúracha a dh'eit-
each ar rud éigin uaireanta. Ach nuair atá an charthanacht go
daingean sa chroidhe, nochtann sí í féin lasmuigh, agus tá dóigh
deas fáilidhe le duine a dh'eiteach ar rud nach bhféadtar a thabhairt

dó, i dtreó go gcuireann an t-eiteach oiread áthais air is do
chuirfeadh an tabharthas féin. Is fíor, an t-é a bhíos réidh i gcomh-
nuí le soighleas a dhéanamh do chách, gur ró-éasgaidh le daoine
teacht chuige go minic ag iarraidh chonganta; ach mar sin féin, ní
ceart dom na siúracha a mbíonn rud ag teastáil uatha go minic
do sheachnadh toisc eagla a bheith orm go gcaithfinn iad d'eiteach,
mar deir an Tiarna aríst, "Má's mian le duine iasacht do
lorg ort ná h-iompuigh uaidh." 1

Ní ceart dom, ach an oiread, bheith carthanach garach le go bhfeic-
fidh daoine mé a bheith amhlaidh, nó mar shúil is go ndéanfaidh an
tsiúr a gcuidighim léithe lámh chonganta do thabhairt domh-sa, uair
eile; mar dubhairt an Tiarna aríst: "Má thugann sibh iasacht
do'n mhuinntir ó n-ar dóigh libh go mbéidh iasacht le fáil agaibh, cad
é an buidheachas is cóir a bheith oraibh? Óir tugaid na peacacha
iasachtaí uatha do pheacachaibh ag súil le n-a gcothrom a fháil thar
n-ais. Ach deinidh-se maith, agus tugaidh iasacht uaibh, gan súil
le ní dá bhárr, agus béidh bhúr luach-saothair líonmhar." 2

Ó! is líonmhar é an luach-saothair ar an tsaol seo féin. Ar an
mbealach seo, is í an chéad choiscéim is dócamhlaighe." Iasacht
do thabhairt uainn gan súil le nídh dá bhárr," is doiligh linn sin
do dhéanamh; b'fhearr linn an rud do bhronnadh, mar an rud a
bhronnaimíd ní linn-ne é feasta. Nuair a thagas duine chugat 'á
rádh go lán-dáiríreach: "A shiúr ionmhuin, tá gnó agam dhíot
go ceann tamaill ach ná bíodh imní ort, mar tá cead agam ó
n-ár Máthair, agus an t-am seo a bheir thú dhom cúiteóchaidh mé
leat aríst é." Is cinnte go mb'fhearr le duine a rádh go lom
díreach: "Bronnaim an t-am seo ort," nuair atá a fhios aige
go rí-mhaith nach gcúiteóchar leis a choidhche é; agus shásóch' an
freagra sin an féin-ghrá, mar is flaitheamhlaighe de ghníomh rud
do bhronnadh ná rud a thabhairt ar iasacht, agus cuirtear i n-umhail
do'n tsiúr úd 'san am chéadna nach mórán ionntaoibhe atá againn
as a cuid geallúintí.

Á! nach mór atá teagasc Íosa bun-ós-cionn le mothúchán na
nádúra! Ní thiocfadh linn é do thuigsint féin, ní áirighim é do
chur i ngníomh, gan cuideadh gan grásta Dé.

A Mháthair ionmhuin, chím go ndearnas mo chuid smaointe do
mhíniú go rí-dhona de'n iarraidh seo seachas ariamh. Níl a fhios agam
cé'n chaoi a bhféadfaidh tú suim ná spéis do chur ins na smaointe

seo atá measgtha tré n-a chéile. Ach ní saothar liteardha atá
agam 'á scríobhadh; agus má's liosta leat an cur-síos fadálach
seo ar an gcarthanacht féin, chífir ar a laghad go raibh an deagh-
thoil ag do pháistín.

Fairíor géar! Caithfead a admháil gur fada uaim féin an
ní a thuigim do chleachtadh: ach mar sin féin, an dúil atá agam
é do chleachtadh bheir sí sólás agus síocháin dom. Má ráinigheann
dom locht éigin i gcoinnibh na carthanachta do dhéanamh, éirighim
aríst láithreach; agus le roinnt míosa anuas, ní bhíonn cathú
ná coimhlint agam a thuille, i dtreó go dtig liom a rádh mar aon
le N. Eóin na Croise: "Tá mo theach go léir go suaimhneasach."
'Sé an rud is cionn-tsiocair leis an tsíocháin doimhin inmheadhonaigh
sin, dar liom, ach cath áithrid ar éirigh liom an buadh do bhreith ann.
Ó rugas an buadh sin tagann slóighte na bhflaitheas le cabhair
chugam le nach ngortóchar níos mó mé, i ndiaidh mé troid a
dhéanamh go calma ar an ócáid seo a n-innseóchad duit faoi
anois.

Siúr naofa áithrid ar an gcoimhthionól-s'againne bhí sé de
bhuaidh aice díombáidh do chur orm i ngach aon rud. Bhí lámh ag an
mac mallachtain sa scéal, mar níl aimhreas ar bith nárbh eisean do
thaisbeánadh dhom an oiread sin neithe mí-thaitheanamhach innti.
Mar sin de, ó thárla nárbh áil liom géilleadh do'n ghráin nádúrtha
do mhothuighinn, dubhras liom féin nár leór dhom an charthanacht a
bheith agam im' chroidhe, ach gur chóir dhom í do chur i ngníomh.
Chuireas róm annsin gach aon ní do dhéanamh ar son na siúrach sin
díreach mar a dhéanfainn ar son an t-é is annsa liom. Am ar
bith a gcastaí orm í chuirinn paidir bheag suas chun Dé ar a son,
agus d'ofráilinn Dó a subháilcí agus a mór-luachtaí. D'airigheas
gur thaithn sin go mór le h-Íosa, mar níl dealbhadóir ar bith nach
mbíonn lúthgháir air nuair a moltar saothar a lámh, agus ní taise
do Dhealbhadóir diadha na n-anmnacha é, mar bíonn lúthgháir Air siúd
mar an gcéadna nuair nach stadtar ag féachaint ar an dtaobh
amuigh, ach go dtéightear isteach i dteampoll inmheadhonach na
h-anama, mar a bhfuil comhnuí Air féin, agus go moltar a mhór-
áilneacht.

Agus níor leór liom bheith ag guidhe go minic ar son an t-é
sin a bheireadh an oiread sin ócáidí catha dhom. D'fhéachainn le
soighleas a dhéanamh dhí gach aon uair a bhfuighbhinn an deis, agus
nuair a bhíodh fonn orm freagra giorraisc borb do thabhairt uirthi,
bhrúghainn chugam é agus ghnínn gáiridhe soineanta séimh léithi

agus annsin d'fhéachainn le h-ádhbhar eile cómhráidh do tharraint
anuas, mar deirtear i nAithris ar Chríost "gur tairbhighe dhúinn
leigint do gach aoinne a mheón féin a bheith aige, ná bheith sáidhte
i n-imreasán cainnte." 1

Agus ba mhinic, leis, nuair a bhéadh an deamhan gham' chiapadh go
tréan agus go bhféadfainn glanadh liom as an mbealach gan leigint
do'n t-siúr sin mo chomhrac inmheadhonach do thabhairt faoi ndeara,
do theichfinn ar nós saighdiúra meathta ag teicheadh ó pháirc an áir.
…Agus d'éirigh liom chomh maith sin go ndubhairt sí liom go
h-aiteasach lá amháin: "A Shiúr Treasa leis an Leanbh Íosa, ar
mhisde leat a rádh liom cé'n fáth a bhfuil cion chómh mór sin agat
orm-sa? Níl uair 'na gcastar orm thú nach mbíonn meangadh
gléigeal agat dom." Á! b'é Íosa a bhí foluighthe 'na croidhe,
b'Eisean a thug dhom cion a bheith agam uirthi, mar is É a ghníos
milis gach aon ní searbh!

Bhíos ag labhairt leat ar ball, a Mháthair, faoi'n tseift deiridh
atá agam le gan a bheith buailte i gcathaibh na beatha, .i. an teicheadh.
An tseift bheag-onórach sin bhaininn feidhm aisti nuair a bhíos im'
nóibhíseach, agus chruthuigh sí go rí-mhaith i gcomhnuí. Seo dhuit
sompla breá amháin a bhainfeas gáire asat, dar liom.

Bhís-se tinn le tamall le criothán nár bheag i riocht is go
rabhamar imnidheach go maith fút. Maidin amháin, bhíos-sa ag
teacht go dtí do sheómra go ciúin réidh le h-eochracha crannghaile
na Comaoine do chur ar ais ann, mar bhíos im' éardamóir ag an
am sin. Bhí lúthgháir orm im' chroidhe 'stigh an deis sin a fháil le
tú fheiceál, ach níor leigeas sin orm ar bhealach ar bith. Duine de
d'ingheanacha, áfach, a bhí lán de dhíogras naofa, níorbh fhuláir
léithe na h-eochracha do bhaint díom i n-áit ar shíl sí go ndéanfainn-
se thú a dhúiseacht. Dubhras léithe chomh deas fáilidhe is a bhí
ionnam nár mhian liom-sa truisneach a dhéanamh ach oiread léithi
féin, agus thairis sin, gurbh é mo cheart-sa na h-eochracha do
thabhairt ar ais. Tuigim anois go mb'é an rud do b'fhearr agus
do b'fhoirbhthe géilleadh go h-umhal; an uair úd, áfach, níor
thuigeas sin agus chuaidh mé isteach 'na diaidh, d'á h-aimhdheóin.

Ba ghairid gur thuit an tubaiste amach. Leis an gcallán
a bhí d'á dhéanamh againn dúisigheadh thusa, a Mháthair, agus d'oscail
tú na súile, agus orm-sa a bhí an milleán go léir! An tsiúr a
rabhas tar héis bheith a' coimhlint léithe, thosuigh uirthi láithreach ag

tabhairt óráide uaithe, agus b'é tús agus deire a scéil: "B'í
an tsiúr Treasa leis an Leanbh Íosa a bhí ag déanamh an challáin."
Bhí fonn an domhain mhóir orm mé féin do chosaint: ach tráthamhail
go leór, thuit smaoineadh breá ciallmhar isteach i mo cheann: Dubh-
ras liom féin gur chinnte, dá dtosuighinn ag iarraidh mé féin do
chosaint is do cheartú, go gcaillfinn síocháin m'anama; agus
ó thárla, 'na cheann sin, go rabhas ró-lagbhrígheach le héisteacht le
mo dhaoradh gan freagra do thabhairt, b'fhollus dom nach raibh le
déanamh agam ach teicheadh chun mé féin do thabhairt slán ó'n nguais.
Níor luaithe an smaoineadh sin i mo cheann ná rinneas beart dá
réir. D'imthigh liom… ach bhí an croidhe a' preabarnaigh chomh
tréan agam is nár fhéadas dul i bhfad gur shuidheas síos ar an
staighre le toradh mo bhuaidh do bhlaiseadh ar mo shócamhlacht.
Cinnte go leor, is aisteach an cineál gaisgidheachta é sin; ach
má's eadh féin, sílim gur fearr rith maith ná droch-sheasamh, lá
ar bith.

Céad fairíor géar! ag smaoineadh ar an am a rabhas im' nóibhís-
each dhom, chím go soiléir a liachtaí mí-fhoirbhtheacht a bhí ionnam!
Ní fhéadaim gan gáiridhe anois faoi rudaí áithride. Á! nach maith
do rinne an Tiarna dhom é nuair do thóg Sé m'anam suas agus do
thug eiteógaí dhi! Ní fhéadfadh líonta uilig na sealgairí eagla
do chur orm feasta; mar "Is i n-aistear a caithtear líon ós
cómhair súl lucht sciathán." 1

Amach annseo, béidir go bhfeicfead go bhfuil an t-am 'na
bhfuilim anois, go bhfuil sé lán de mhí-fhoirbhtheachtaí mar an
gcéadna, ach ní dhéanaim iongantas de rud ar bith a thuille; ní
chuireann sé brón orm ná buairt a fheiceál nach bhfuil ionnam ach
lagachar ar fad; ach is é an chaoi a maoidhim as mar lagachar,
agus táim ag súil le mí-fhoirbhtheachtaí nua a fháil ionnam féin i
n-aghaidh an lae. Tig liom a rádh le fírinne gur mó an maitheas
a ghníos na soillsí sin i dtaobh mo nádachta dhom ná na soillsí i
dtaobh an chreidimh.

Ag cuimhneamh dhom "go ndéanann an charthanacht gach peaca do
chlúdach," 2 tarraingim as an mianach saidhbhir sin do h-oscluigheadh
le h-Íosa 'n-a Shoiscéal Naomhtha. Rannsuighim i ndoimhneas A
chuid briathar adhramhail, agus deirim mar aon le Dáibhid: "Do
ritheas i slighe t'aitheanta nuair a leathanuighis mo chroidhe." 3
Agus is í an charthanacht amháin a fhéadas mo chroidhe-se do leathnú.

…A Íosa! Ó thosuigh an lasair bhog shuairc sin 'gham loisceadh
agus 'gham ídiú, rithim liom go lúthmhar glionndarach ar bhóthar na
h-aithne nuaidhe seo Agat-sa, agus is é mo dhúil ritheacht ar an
mbóthar sin go dtagaidh an lá aoibhinn 'n-a bhféadfad dul isteach
buil díormaí na nÓgh agus Tú do leanacht ar fuaid do righeachta
do-theoranta, ag canadh Do Chaintinne nuaidhe — Caintinn an
Ghrádha.

CAIBIDIOL X.

A Mháthair Oirmh., thug Dia na glóire dhom, d'Á ghrástaibh, doimh-
neas diamhrach na carthanachta do ghrinnealadh, agus dá mbéidir
liom a dtuigim 'n-a taobh do chur i gcéill, ba cheól ó Neamh leat mo
scéal. Ach, mo nuar! Níl agam ach cainnt bhriotach stadach an
leinbh, agus muna mbéadh go bhfuil bréithre Íosa mar thaca agam,
bhéadh fonn orm a iarraidh ort leigint dom fanacht im' thost.

Nuair adeir Íosa liom: "rud do thabhairt do gach aoinne a
iarrfas orm é, agus má bheireann aoinne mo chuid uaim, gan é
d'éileamh thar n-ais," sílim nach iad neithe an tsaoghail seo amháin
atá i gceist Aige ach na neithe a thagas ó neamh mar an gcéadna.
Agus, ar ndóigh, ní liom féin iad siúd ná iad seo: chuireas suas
de na céad-neithe sin tré mhóid na bochtaineachta, agus maidir
leis na neithe eile, nílid agam ach ar iasacht ó Dhia, agus má
thogruigheann Sé iad a bhaint díom aríst ní ceart dom bheith ag
casaoid d'á dheascaibh sin.

Na smaointe doimhne pearsanta, áfach, lasracha na h-intinne
agus an chroidhe, saidhbhreas iad sin a gclaoidhimíd leis, mar a
bhéadh rud éigin d'ár gcuid féin ann, nach bhfuil aon cheart ag
aoinne baint dó. Má dhéanaim-se, cuir i gcás, solus éigin,
do tháinic chugam le linn na h-urnuighe, do nochtadh do dhuine de na
siúracha agus go bhfoillsigheann sise ós árd é annsin, mar dh'eadh
gurbh uaithi féin do tháinic sé, shílfeá go bhfuil sí ag glacadh
seilbhe ar rud is liom-sa; nó má labhruigheann duine focal
comhgarach barramhail le n-a compánach ós íseal le linn an chaitheamh-
aimsire, agus go ndéanann sí seo an focal san do rádh ós árd
gan leigint uirthi cé uaithi a dtáinic an focal, is geall le goid é
sin, dar leis an sealbhadóir, agus cidh nach ndéanann sí casaoid
ná éileamh, ní cuid is lugha ná a fhonn a bhíos uirthi, agus cuirfidh
sí i bhfios do chách go deas réidh, ach a bhfághaidh sí an deis, gur
léithi-se ó cheart an focal sin nó an smaoineadh sin.

Ní thiocfadh liom-sa, a Mháthair, mothúcháin shuaracha sin na
nádura do léiriú dhuit chomh maith sin muna mbéadh go rabhadar
agam féin. Agus muna mbéadh gur órduighis dom éisteacht leis

na nóibhíseachaibh agus iad ag innsint dom faoi na cathuighthe a
bhíos acubh féin, ba bhreá liom a bheith i n-ann a áiteamh orm féin
gurab agam-sa amháin a bhí na mothúcháin sin. Ach is mór d'fhogh-
luimeas ag coimhlíonadh an dualgais sin dom, agus go mór-mhór
cuireadh ialach orm an rud do bhíos a theagasc dóibh-sin do chleachtadh
mé féin i dtosach.

Féadaim a rádh anois le fírinne, tré ghrástaibh Dé, nach bhfuil
aon chlaoidheadh agam le maitheasaí an chroidhe agus an aigne ach an
oiread agus atá agam le maitheasaí an tsaoghail seo. Má
ráinigheann dom rud éigin do cheapadh agus do rádh a thaithnigheas
le mo shiúracha, ní misde liom iad do ghabháil seilbhe air amhail is
dá mba rud leo fhéin é: mar ní liom-sa an smaoineadh sin ach leis
an Spioraid Naoimh, mar deir N. Pól linn "nach dtig linn "a
Athair" a rádh le Dia i n-éaghmais Spioraid sin an Ghrádha."
Féadann Sé, dá bhrígh sin, feidhm do bhaint asam-sa le deagh-
smaoineadh do thabhairt d'anam eile, agus ní ceart dom a bheith
a' measadh gur liom-sa an smaoineadh sin.

Agus thairis sin, cidh nach bhfuil aon droch-mheas agam ar na
smaointe breághtha a aontuigheas duine le Dia, mar sin féin
tuigim le fada ariamh go gcaithimíd a bheith áirdeallach agus gan
barraidheacht ionntaoibhe a bheith againn asta. Dá mb'iad na
h-ionanálúcháin is aoirde féin iad, is neamh-ní iad gan na
h-oibreacha. Is fíor go bhféadann daoine eile mórán tairbhe a
fháil asta, má ghabhaid a mbuidheachas go h-umhal le Dia as ucht a
thabhairt dóibh bheith rannpháirteach i bhfleadh shaidhbhir dhuine a bhfuil
pribhléidí móra fáighte aige Uaidh. Ach má éirigheann an duine
sin mórdhálach as féin de dheascaibh a shaidhbhris agus go n-abruigh-
eann sé paidir an Fhairisínigh, is cuma é nó duine a bhéadh ag fáil
bháis leis an ocras agus togha gacha bídh agus rogha gacha dighe
leagtha ar an mbórd ós a chómhair, agus na h-aoidheadha ag déanamh
a gcoda go súbhach ar feadh an achair agus ag caitheamh súilfhéachainte
éadmhaire, béidir, ar an t-é gur leis an rachmus sin uilig.

Á! is fíor go deo gurab é Dia amháin a bhfuil eólas Aige ar
an gcroidhe! Nach beag suarach iad smaointe an duine! Nuair
a chíonn sé duine a bhfuil níos mó soillse aige ná mar atá
aige féin, 'sé an rud a tuigtear dhó ach gur mó an grá atá ag Dia
do'n duine sin ná dhó féin. Ach an amhlaidh nach bhfuil sé de cheart
ag Dia anois, mar a bhí i gcomhnuí riamh, feidhm a bhaint as duine
d'Á chréatúirí leis an mbeatha a bhíos a dhíotháil ortha do riaradh
ar an gcuid eile d'Á chlainn? Le linn Fárao féin, i n-allód, bhí

an ceart sin ag Rí na gcomhacht fós, mar deir Sé leis an Rí sin
'san Sgríbhinn Diadha: "Is chuige a thógas suas tú chun go
dtaisbeánfainn mo chomhacht ionnat, agus go bhfógróchthaidhe
m'ainm ar fuaid an domhain go léir." 1 D'imthigh na céadta is na
mílte bliain thart ó labhair Dia na bréithre sin, agus ní tháinic
athrú ar A mhodh oibrighthe: rinne Sé daoine áithride do thoghadh i
gcomhnuí riamh le n-A ghnó do dhéanamh 'sna h-anmnachaí.

An canbhás do gaisdigheadh leis an gceárduidhe dá mbéidir
leis smaoineadh agus labhairt, is cinnte nach mbéadh sé ag casaoid
faoi'n gcaoi ar tadhalladh agus ar aththadhalladh leis an scuaibín é;
ní mó ná mar a bhéadh sé ag éad leis an scuaibín, mar bhéadh a fhios
aige nach ar an úirlis sin ach ar an gceárduidhe is ceart dó a
bhuidheachas a bheith ar son na h-áilneachta atá curtha air. Agus an
scuaibín féin, ní fhéadfadh sé a bheith ag maoidheamh as an sár-
obair do rinneadh leis, mar thuigfeadh sé nach mbíonn na
ceárduidhthe i dteannta a choidhche, ach gurab é an chaoi a mbíd a'
dul chun spairne leis na deacrachtaí, agus gurab iad na h-úirlisí
is laige agus is neamh-oiriúnaighe a mbainid feidhm asta uaireanta,
mar chaitheamh-aimsire dhóibh féin.

A Mháthair Oirmh. scuaibín mise a thogh Íosa le n-A íomháigh
do phéinteál 'sna h-anmnachaí do chuiris-se faoi mo chúram. Bíonn
a lán scuaibíní ag an gceárduidhe. Ní mór dhó dhá cheann, ar a
laghad; an chéad cheann, agus is é an ceann is úsáidighe é,
déanann sé na bun-línte agus na bun-dathanna do phéinteál,
agus déanann sé an canbhás go léir do chlúdach i bhfíor-bheagán
aimsire; an tarna ceann .i. an ceann beag, is leis sin a déan-
tar sonnradhachtaí bídeacha an phictiúra. Is tusa, a Mháthair, an
scuab luachmhar a mbeireann Íosa air go grádhmhar 'n-A láimh,
nuair is mian leis obair mhór éigin do dhéanamh i n-anam do
chlainne; agus is mise an scuaibín beag bídeach a mbaineann
Sé feidhm as 'n-a dhiaidh sin leis na mion-rudaí eile do dhéanamh.
Tuairim 's an 8adh lá de mhí na Nodlag, 1892, is eadh do rug
Sé ar a scuaibín de'n chéad uair; cuimhneóchad a choidhche ar an
dtráth úd, mar ba líonmhar iad na grásta Do fuaireas le n-a
linn.

Ar theacht isteach 'san Charmal dom, fuaireas róm ins an Nóibh-
íseachlann compánach a bhí seacht mbliana ní ba shine ná mé, agus i
n-aimhdheóin a raibh de bhliantaibh aice tharm-sa, d'éirigh fíor-

chaidreamh eadrainn. Agus d'fhonn an caradas sin, a raibh a
chosamhlacht air go gcuideóch' sé linn i gcleachtadh na subháilcí,
do chongbháil ar siubhal, tugadh cead dúinn cómhráidhte spioradálta
a bheith againn. Chuir mo chompánach ionmhuin aoibheall is áthas
croidhe orm le chomh mánla oscailteach soineanda is a bhí sí;
ach b'iongantach liom, mar sin féin, an deifríocht a bhí idir an
grá a bhí aice dhuit-se, a Mháthair, agus an grá a bhí agam féin duit;
agus 'na cheann sin, ba dhaithnid liom mórán rudaí a bhíodh aice á
dhéanamh. Ach chuir Dia i n-iúl dom an uair sin féin go mbíonn
anmnacha áithride ann a bhfanann A thrócaire leo go foighdeach
fadaradhnach, agus nach dtugann Sé A sholus dóibh ach uidh ar n-uidh;
agus mar sin de, bhíos áirdeallach sar a rachainn Roimhe sa ghnó.

Lá n-aon, ag machtnamh ar an gcead sin do tugadh dhúinn le bheith
ag cómhrádh le n-a chéile "d'fhonn ár ngrá do'n Chéile Diadha do
chur ar lasadh 'nár gcroidhthibh," mar adeir ár mBunreachtaí,
b'fhollus dom nach raibh na comhráidhte s' againne ag cuidiú linn
chuige sin 'chor ar bith, agus ba mhór an brón liom sin. Buaileadh
isteach im' aigne go gcaithfinn labhairt go lom díreach gan scáth
gan eagla, sin nó éirighe as na comhráidhtibh sin ar fad ó thárla
gur gheall le comhráidhtibh carad amuigh ar an tsaoghal iad.
D'athchuingheas ar Íosa bréithre caoine bríoghmhara do chur i mo
bhéal nó labhairt tríom É féin. Thug Sé toradh ar mo phaidir;
mar "an t-é a fhéachas suas Chuige bhéarfar solus dó," 1 agus
"tá solus éirighthe 'san ndoircheacht dóibh sin a bhfuil an croidhe
ionnraic acubh." 2 Baineann an chéad abairt sin dom féin, agus
do mo charaid a bhaineas an tarna ceann, mar bhí croidhe cóir
ionnraic aice go cinnte.

An chéad uair eile a ndeachamair chun cainnte le chéile níor
thúisce do chonnaic mo shiúirín bhocht mé ná ba léar dí nárbh é an
duine céadna a bhí ionnam a thuille, agus shuidh sí síos lem' ais
agus í ag deargadh go cluasaibh; annsin, d'fháisceas le mo
chroidhe í gur innsigheas di go caoin fáilidhe a raibh im' aigne.
Thaisbeánas di céard is fíor-ghrá ann, chruthuigheas di nach raibh sí
ach ag tabhairt ghrádha dhí féin nuair a bheireadh sí grá nádúrtha d'á
Máthair Airchinneach, d'innsigheas di faoi na h-íodhbairtí do
chaitheas féin a dhéanamh de dheasgaibh an ghrádha sin, tar héis mé
do theacht isteach 'san gClochar i dtosach; agus ba ghearr go raibh
sí ag sileadh na súl mar aon liom féin. D'admhuigh sí go humhal

go raibh an éagcóir aice, agus gurbh fhíor dhomhsa a ndubhras, agus
thug sí gealladh dhom go gcromfadh sí ar bheatha úr-nua, agus d'iarr
orm a cuid locht do chur i n-iúl di i dtóláimh. Uaidh sin amach bhí
caradas fíor-spioradálta eadrainn, agus fíoradh ionainn
bréithre an Spioraid Naoimh: "Dritháir a gheibheann congnamh
ó dhritháir, is cathair láidir é." 1

Ó! a Mháthair, is eól duit go maith nach ag iarraidh mo chompánach
d'iompáil uait-se a bhíos; níor theastuigh uaim ach a chur i bhfios
di gur le h-íodhbairtí a cothuightear an fíor-ghrá, agus dá mhéid dhá
ndiúltuigheann duine do shóláis agus do shástachtaí nádúrtha
gurab amhlaidh is treise agus is neamh-fhéiniúla a bhéas a ghean.

Is cuimhneach liom nuair a bhíos im' iarrthóir go mbíodh an
oiread sin dúile agam uaireanta mé féin do shásamh agus braoinín
beag sóláis a fháil uait-se, go gcaithinn greadadh liom go mear
thar do sheómra agus greim docht do chongbháilt ar ráil an staighre
le gan filleadh ar ais ort. Thuitfeadh sé im' cheann go raibh fiche
cead agam le h-iarraidh ort, cidh nach mbíodh ionnta uilig ach leith-
scéal chun géilleadh do mo dhúil nádúrthach agus mé féin do
shásamh. Nach orm-sa atá an lúthgháir anois faoi go ndearnas mé
féin do shéanadh ó'n gcéad lá a dtáinic mé isteach sa Chlochar!
An luach-saothair atá geallta do'n druing a throideas go misniúil,
tá sé agam cheana féin. Ní airighim orm féin gur call dom
sóláis an chroidhe do shéanadh orm féin a thuille, mar tá mo chroidhe
daingnighthe i nDia… agus toisc gurbh Dhó-sin amháin do thugas
gean mo chroidhe, mhéaduigh mo chroidhe i leabaidh a chéile nó go dtig
leis anois na daoine is ionmhuin leis do ghrádhú le cion atá i
bhfad níos doimhne ná dá mbéinn tar héis mé féin do chur i
bhfastódh i ngrá miseach neamh-thorthach.

D'innsigheas duit ar ball faoi'n gcéad phíosa oibre ba dheon-
uightheach le hÍosa agus leat-sa, a Mháthair, a dhéanamh le nbhúr
scuaibín. Ach ní raibh annsin ach mar a bhéadh ullmhú do'n t-sár-
obair do thugais dó le déanamh ó shoin.

Níor thúisce istigh i dteampol na n-anmnacha mé ná thuigeas ar
an gcéad amharc go raibh an gnó thar mo chumas; agus fearacht an
naoidheanáin a ghníos a cheann fionn do fholú ar ghualainn a athar,
nuair a ghabhas uamhan é, do chuireas mé féin i mbaclain Dé láith-
reach, agus dubhras Leis: "Chíonn Tú féin, a Thiarna, go bhfuilim

ró-bheag le Do chlann do chothú; ach má's áil Leat a mbéidh ag
teastáil ó gach duine ar leith acubh do roinnt orthubh thríom-sa,
déan mo láimhín do líonadh; agus annsin riarfad-sa Do rachmus
reidhsiúil ar na h-anmnacha do réir mar a thiocfaid chugam ag
iarraidh a gcoda, agus fanfad mar a bhfuilim gan imeacht as Do
bhaclain agus gan mo cheann d'iompáil i leath-taoibh féin. Nuair
a gheobhfas duine aca an deagh-bhlas milis ar a chuid, beidh fhios
agam nach orm-sa ach Ort-sa is cóir dhi a bhuidheachas sin a bheith;
ach má dhéanann sí casaoid toisc gur searbh léithe an rud a sheach-
aidim di, ní chuirfidh sin as do mo shíocháin, mar féachfad le n-a
chur 'n-a luighe uirthi gurab Uaitse a thig an biadh sin, agus ní
baoghal go ndéanfad a mhalairt de bhiadh do sholáthar dhi."