Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Cúrsaidhe na gCuartaidhthe - IV
Title
Cúrsaidhe na gCuartaidhthe - IV
Author(s)
Méarthóg Ghuill,
Pen Name
Méarthóg Ghuill
Composition Date
1900
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1900_08_04_322> <L 322> <B 1900> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U Méarthóg Ghuill> <F An Claidheamh Soluis> Cúrsaidhe na gCuartaidhthe - IV Bríghid - Sílim gur bean dí-mhúinte thú. Ná, tá mé cinnte dhe, 'léir do chuid cainte. Bíodh 's agat gur bean fhoghlaimiste fhad-cheannach mise, agus badh chóir go mbeith náire ort a leitheide sin d'fhocal a rádh in mo láthair-sa. Innis dom ar an toirt cé hiad na fir ar thug tú cacairí orthu. Máire - Ó bú! a bhean chroidhe, caidé an coláisde a bhfuair tú d'oideas ann? Sé mo bharamhail gur i gceann do na sgoltacha náisiúnta i gcead duit-se, a a fuair tú do léigheann. Ná labair smig ná smaig anois, nó go n-innsidh mise duit ce hiad na cacairí, nuair atá tú féin chomh dí-mheabhrach gan eolas agat orthu. Na codaidhthe fallsóirí atá againn i nÉirinn gan maith ná maoin, gan bláth gan slacht, gan meabhair gan arann, gan bruithean gan griongal, gan sgrúdadh ná coinsias ina gcroidhe, acht iad a' cuimhniughadh agus a' smaoineadh gach uile lá don bhliadhain le 'ch uile chineál do-bheart níos tuataighe agus níos fealltaighe ná a chéile a dhéanamh orainn agus ar ar dtír le náire agus sgannal a thabhairt dúinn. Má tá dúil agat fios a fhagháil cia hiad na cacairí, siad sliocht agus bunadh na gcuartaidhthe tháinic i n-ar dtír iad. Bhí siad ro-fhallsa le slighe bheathadh shaothrughadh dhóbhtha féin le allas a gcnámh, agus chruinnigh siad ina sluaighte as roinn do na conndhaethe, agus thón siad iad féin ar riaghaltas Shasana le congnamh thabhairt dóbhtha na Bóraigh agus an Cruaidh-fhear a chlaoidh. Rinne a leithéidí an saothar céadna orainne bliadhain na bhFranncach, agus badh iad na cacairí na hifreannaigh ba mheasa bhí i n-arm na Sasanach an bhliadhari sin, mar bhí siad fealltach tuatach, agus ní raibh gníomh ar bith onórach anntu. Agus a bhean chroidhe, Éireannaigh bhréige bhí anntu an uair sin, go díreach mar na cacairí atá againne an t-am tá i láthair. Shíl siad go mbeith an cogadh thart sul má sroichfeadh siad tír na mBórach, agus nuair thiocfadh siad ar ais arís go hÉirinn, go mbeith siad ina ndaoine uaisle do bharr an árd-phosta gheobhfadh siad ó Riaghaltas Shasana. Acht a dheirbhshiúr mo chroidhe, bad i sin síle chaoch orthu. Thuit an trioll ar an treall orthu. Tá an farrasbárr acu gabhtha ag an gCruaidh- fhear anois. Tá an sgiotán beag eile acu faoi ocras agus faoi chaill, faoi ghorta agus faoi annró, agus iad a' sméar- acht na gcréadán díobhtha féin i lár mhachaire an chatha. Agus an íd sin ar an gcuid eile dhíobh! B. - A Mháire, caithfidh mé a rádh go bhfuil do teanga ar do chomhairle féin agat. Nach bhfuil 'fhios agat nach bhfuil sé ceart agat an diabladh sin a thabhairt do na fir bhríoghmhara fearamhla sin a chuaidh i n-arm na Sasanach leis na Bóraigh a chlaoidh? Nach bhfuil a fhios ag do chroidhe istigh gurab é cóir Dhia na Bóraigh a chur dá gcosaibh. M. - Coisg do bhéal, a raibléire, nó tairrngeó' mé do chnámha ó chéile. B. - Bíodh foighid agat anois, agus leig agat mo sgéal. Nach bhfaca tú ar na páipéir nuaidheachta an slad a bhí na Bóraigh a dhéanamh ar na mná riaghalta agus ar na Rómhánaigh go hiomlán? Agus mar a gcéadna, thug siad an úsáid chéadna ar lucht an chreidimh Ghallda. Nuair a thigeadh am na toilidheacht, ní raibh toil fhocail ag aon fhear a bhí annsin acht an méid a bhain do chreideamh na mBórach. Ní thiocfadh le aon bhean riaghalta ná le sagart ná ministéir siubhal ar na sráide do bhárr géir-dhligheadh na mBórach. Agus badh 'in é an t-adhbhar ar chothuigh lucht riaghaltais Shasana an cogadh i n-aghaidh an Chruaidh-fhir. Sílim, léir mo bharamhla féin, go raibh sé thar am a leithéidí sin a chur faoi smacht. M. - Ara! a strabóig gan bhláth, an bhfuil tú dá ríre led chaint, mó ar b' in é do bharamhailsa i dtaobh an chogaidh thuataigh a thóig brothairí Shasana i n-aghaidh na mBórach? Tá sgrúdadh agus coinsias i gcroidhe gach Bóraigh, agus tá siad diadhanta, 'léir a gcreidimh, agus ní'l siad ag athrughadh ó chreideamh go creideamh mar tá na daoine atá 'troid ina n-aghaidh. Thnúth lucht riaghaltais Shasana leis na claiseacha óir agus airgid agus seoide agus muileach atá i dtír na mBórach, agus chuir siad a gcinn i gceann a chéile, agus chothuigh siad riaghail leis an gcogadh tuatach so a thógáil i n-aghaidh na mBórach. Agur rud eile de, dubhairt siad nach raibh ionntu acht lán glaice d'fheilméirí agus ar a' móiméid a loisgfeadh siad an chéad ruathar piléar, go rithfeadh na Bóraigh mar shealbhán caorach a ruaigfeá madadh ina ndiaidh. Acht ní amhlaidh atá. Rud' eile de, a strabóig, bhéarfaidh na Bóraigh a seacht gcéad mallacht ar bhunadh na gcuartaidhthe atá againn i nÉirinn. Acht beag na cuartaidhthe, ní bhéadh mórán Éireannach i n-arm Shasana. Méarthóg Ghuill Míniughadh - dí-mhúinte, ignorant, uncivilised; léir (dialect) = do réir; foghlaimiste = foghlamtha; ar an toirt, immediately; cacairí = lucht khaki, dar linn; i gcead duit, by your leave; codaidhe, sluggard; fallsóir, a lazy man; arann, intelligence, perception; tuatach, mean; bunadh, family, race; fallsa, lazy; tón (= tafann?) press, urge; ifreannach, an infernal wretch; posta, post, position, rank; síle chaoch, dis- appointed expectation; thuit an trioll ar an treall orthu, they failed utterly; farrasbárr, majority; sgiotán, flock, crowd; call, want; sméaracht, rubbing with the tips of the fingers; créadáin, vermin; íd, fate, disposal of anything; bríoghmhar, courageous; raibhléire, hussy; toilidheacht, election; brothaire, butcher; tnúth, envy, covet; muileach, diamond; cothuigh, invent, get up, also maintain, support; acht beag, only for.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
