Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Cúrsaidhe an tSaoghail
Title
Cúrsaidhe an tSaoghail
Author(s)
Méarthóg Guill,
Pen Name
Méarthóg Guill
Composition Date
1900
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1900_06_09_193> <L 193> <B 1900> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U Méarthóg Guill> <F An Claidheamh Soluis> Cúrsaidhe an tSaoghail Cuairt chum an Oireachtais II. Seórsa. - Á chonach sin orthu, a Mhártain, agus congnamh agus cuidiughadh ón Spiorad Naomh acu! Mártain. - Ámén! Ní indiu ná indé a bhí an bhuaidh sin ag na Muimhnigh i dtaobh na Gaedhilge. Tá sgoláirí Gaedhilge i gcúigeadh Mumhan le cuimhne na ndaoine, agus ar an adhbhar sin de, béidh siad ag gul (dul) i maitheas gach uile bhliadhain i dtaobh na duaiseanna ghnóthachan ag an Oireachtas. S. - Ara a Mhártain dílis, ar dochar dom fiafraighe dhíot a' bhfuair na Connachtaigh aon duais? M. - Fuair siad beagán agus ní fiú a n-áireamh. S. - Agus cé acu conndae i gConnachta a fuair na duaise? M. - Conndae na Gaillimhe. Agus acht mbadh bheag lucht na Gaillimhe, bheith na Connachtaigh go léir ar chúl an chlaidhe, agus an cath ag gul ar aghaidh i lár a' mhachaire. S. - Ní'l an griongal ceart ins na Connachtaigh agus tá iomarcaidh dúile acu i nós na Sasanach, agus ní'l aon chúigeadh eile i nÉirinn is mó seóiníní agus boicíní ná cúigeadh Connacht. M. - Tá an ceart sa méid sin agat. Tá aithne agam ar an lán daoine i gconndae Mhuigeó agus ní raibh siad i n-ann aon fhocal amháin Béarla labhairt tá fiche bliadhain ó shoin, agus anois, dá gcuirtheá bior cléithe thríotha, ní labhróchadh siad aon fhocal amháin Gaedhilge, agus d'fhuilngeóchadh siad an phian-pháis sin, sul má labhró- cadh siad aon fhocal amháin do theangaidh a sheacht sinnsear. Agus nuair atá amhais mar iad seo againn ar fud na tíre, is doiligh dhár nGaedhilge gul 'un cinn. S. - Agus a Mhártain na gcarad, nár shíl mé, go mbadh i conndae Mhuigeo an darna chonndae is mó Gaedhilgeóirí i nÉirinn? M. - Bhí sí amhlaidh tá a cheathair nó a cúig déag bliadhanta ó shoin. Acht fairíor fuair cuid acu bás agus fuaidh (chuaidh) cuid eile acu thar muir, agus na seóiníní atá 'na ndiaidh, ní fiú dhúinn ar mbéal a shalughadh a' labhairt fútha. S. - Agus a dhearbhráthair mo chroidhe, a' bhfuair duine ar bith as conndae Mhuigheo aon duais? M. - Ní raibh aon chomórtaidhe acu ag an Oireachtas, agus nuair nach raibh, badh dhoiligh dhóbhtha (dhóibh) duais fhagháil. S. - A Mhártain, ná bí ró-dhian orthu, tá 'fhios agat go raibh an t-aisdear an-fhada, agus go bhfuil siad an- ghrálach a' lánughadh na bhfataidhe agus a' bhaint na mónadh. M. - Tá 'fhios a'am sin go maith. Acht a' measann tú nach bhfuil an obair chéadna le déanamh i gcúigeadh Mumhan, agus an t-aisdear chomh fada? Agus, nach bréagh go dtáinig siad chum an Oireachtais, nuair a bhí an spioraid cheart anntu (ionnta)? S. - 'Sé mo bharamhail go bhfuil an ceart agat. Ná d'innis cara dham gur cuireadh trí nó ceathair do chraobha do Chonnradh na Gaedhilge ar bun i gconndae Mhuigheó, agus tá a mbunáite smiogtha amach 's amach. M. - Nach bhfeiceann tú anois go bhfuil mo chaint-sa fíor? S. - Ó go deimhin tá. Acht a' ndeir tú liom nach ndeachaidh aon duais do Chonndae Mhuigheó? M. - Ghnóthuigh fear atá 'na chomhnuidhe sa Charraig Dhuibh i mBaile-Átha-Cliath dhá dhuais, agus d'innis cara dham gur thárluigh sé as Conndae Mhuigheó. S. - Agus cé air ar ghnóthuigh sé na duaise? M. - Ghnóthuigh sé ceann acu ar ainmne Gaedhilge a chuir ar gach nidh a bhain le ceird iasgaireacht', agus an duais eile ar óráid a rinne sé ar chuairt na gcuar- taidhthe ar fud Éireann agus an darna óráid i dtaobh an chogaidh fhealltaigh atá ag gul ar aghaidh san Aifric ó dheas. S. - B'fhéidir le Dia agus le Muire go ndéanfadh na Connachtaigh aithris ar fhear na Carraige Duibhe agus go mbeith na céadta acu ag an Oireachtas aith-bhliadhain, le caidreabh a dhéanamh le árd-sgoláirí na Muimhneach. Méarthóg Guill <A ghiolla na casaoide faoi Mhéarthóig Guill, badh chóir nach gcuirfeá do ladar i meadar gan iarraidh. <L 194> Ná bain le geis agus ní bhainfidh geis leat. Bhí tú ro- chrabach droch-mheas a chaitheadh ar mo chuid Gaedhilge-se gan fios god-chuige ná goidé an t-adhbhar. Ar a shon sin de, nuair a thoisigh tú ag clamhsán ar mo Ghaedhilge- se, budh chóir gur i dteangaidh na hÉireann a dhéanfá do chasaoid, acht sé mo bharamhail gur fíor-bheagán di a labhair tú i dtús d'óige. Ní hé sin domh-sa. Níor labhair mé aon-fhocal don tSacs-bhéarla srón-mhúchta go raibh mé ceithre bliadhna déag d'aois. Dá gcuirinn- se mo chuid cainte sa bpáipéar i mBéarla ar réir Gaedhilge, b'fhéidir go dtuigfeá í. Mur bhfuil aon eólas agat ar theangaidh na hÉireann acht an méid a bhaineas tú as an bhfoclóir, 's fíor-bheagán eólais atá agat ar chanamhaint chuigidh Chonnacht. Má shíl tú go mbadh é "Méarthóg Guill" "Fear a' Bhóthair," tá breall ort ina thaobh. Níor cháin mise Gaedhilg "Beirt Fhear ón tuaith" agus ní'l á nGaedhilge ion-cháinte. Bíodh a' fhios agat a ghiolla an fhoclóra, go bhfuil níos mó Gaedhilge in mo cheann-sa ná tá insa bhfoclóir is mó ar bhreathnuigh tú air riamh. Tá na fíor-fhocla Gaedhilge bidhgeamhail ar bharr mo theangadh-sa, agus béidh go dtéighidh mé ar shlighidh na marbh. Rud eile dhe, deir tú gur fearr leis na Muimhneachaibh Gaedhilg "Beirt Fhear" ná Gaedhilg "Méarthóg Guill." Tá an ceart acu annsin. Le fear na bó an gamhain. God chuige nach molfadh gach duine a chúigeadh féin. Molaim-se Gaedhilg na hÉireann ar fad. Is fear gan brígh gan spracadh a cháinfeas Gaedhilg fir ar bith acht mholfainn an fear a cháinfeadh Gaedhilg a bheith trí n-a chéile leis an Sacs- Bhéarla. Má tá tusa i n-ann mo chuid Gaedhilge a cháineadh, cuir do cainte i nGaedhilg os comhair na ndaoine sa Chlaidheamh Soluis, go gcluinimíd blas do theangadh. Is minic a bhínn-se ag caint le Muimhnigh agus le hUltaigh agus le Laighnigh. Ní 'lim ag fagháil droch- mheasa ar Gaedhilg cheachtair acu, acht bíodh a fhios agat, agus ná déan dearmad de acht oiread, go bhfuilim i n-ann a labhairt chomh soileartha, agus chomh cliste le haon-fhear aca castar orm as aon cheard d'Éirinn. Nár chóir duit bheith an-bhuidheach díom faoi beagán fíor-fhocal Gaedhilge d'fhagháil uaim anois agus arís mar aguisín do'n fhoclóir? Sin mar ghním-se nuair castar liom corr- fhocal i gcaint na Muimhneach nó na nUltach nach raibh cheana ar mo theangaidh féin. B'fhéidir anois go dtuigfeá go bhfuil méarthóg i láimh Ghuill go fóill. Mise so chara, Méarthóg Guill> Míniughadh - gnóthuigh, win; gnóthachan, to win; acht beag, acht mbadh bheag = only for, if it were not for; griongal, spirit, "grit"; bior cleithe, tine of a harrow; pian-pháis, torture; amhas, clown; gul = dul; darna = dara; comórtaidhe, competitor; doiligh = deacair, difficult; grálach = gnóthach, busy; lánughadh fataidhe, earthing up potatoes; aisdear, journey; ná = for; bunáite, the greater part; smiogtha, extinguished, done up; cé air, for what?; cuartaidhe, tourist; aithris, imitation; aith-bhliadhain, next year; caidreabh, acquaintance, society.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
