Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Cúrsaidhe an tSaoghail
Title
Cúrsaidhe an tSaoghail
Author(s)
Ó Scanail, Tadhg,
Composition Date
1900
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1900_05_19_145> <L 145> <B 1900> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U Tadhg Ó Scannail> <F An Claidheamh Soluis> Cúrsaidhe an tSaoghail Óráid A thug Tadhg Ó Scannail uaidh roimh cruinniughadh oideadh scoile i nDoire an 7adh lá deug do Abrán. A chathaoirligh agus a dhaoine uaisle - is mór an t-áthas atá orm go bhfeicim go bhfuil an spriod cóir a spion- nadh na maighistiridhe sgoile chum neartughadh agus cabhrughadh le teanga mhilis bhlasda ár sinsear - an teanga is binne dár labhradh riamh i n-aon tír i ndeilbh an domhain - an teanga go bhfuil inntleacht agus léigheann ag lucht a labhartha. Ní hé sin amháin, atá creideamh agus náisiúntacht a spreagadh i gcroidhe na muintire ag a bhfuil sí aca mar cheanamhain nach féidir d'fhághail ar aon chór insan mhuintir ná fuil aca acht an Beurla Sasanach, nósanna agus béusanna iasachta nách linn féin acht le daoinibh atá ag tabhairt "Dranntúgadh an mhadraidh orainn" agus ag gáiridhe fúinn mar gheall ar ár ndíchéille. Is dearbhtha go deimhin gur mithid dúinn ar súile d'fhosgailt agus breitheamhaint cheart a tabhairt ar cad is ceart dúinn a dhéanamh chum sinn féin do chur ar an mbóthar cóir. Samhluighim go n-airighim guth éigin a labhairt dá fhiafraighe cad is féidir dúinn a dhéanamh do'n teanga Ghaedhilge? A cháirde, is baoghlach go maslóchthar ár n-ainmeanna fós ag daoine a thiocfaidh 'nár ndiaidh gur sinne maighistiridhe sgoile na hÉireann atá tar éis níos mó na ár gceart a dhéanamh chum ar dteanga do chur chum báis ar fuaid na tíre. Critheann gach oirleach díom le náire nuair airighim nidhthe mar sin curtha i 'nár leith acht faraoir ní féidir iad go léir do sheunadh. Is cinnte an sgeul go bhfuil na sgoileanna náisiúnta tar éis níos mó díoghbhá do dhéanamh ná mar a thuigimid- ne. Do deineadh an díoghbháil nuair nár tuigeadh go rabhathas dá dhéanamh, agus anois deanamaois iarracht ar a leigheas. Tá aos óga na tíre faoi ar lámha agus bhudh chóir dhúinn anois cur le n-a chéile ar cad é an chuma do b'fhearra dúinn ár nguth do chuir go dtí an Clár Léighinn chum go ndeanadh na daoine uaisle so riaghlacha a bhéadh oireamhnach do gach conntae agus do gach áit ar fuaid na hÉireann. Tá beagán do na hoidíbh sgoile gur dóich leó nach feidir an Ghaedhilg d'fhoghluim ar aon chor. Deir siad "tá grádh agam do m' theanga dhúthchais, acht ní féidir liom í do mhúineadh i m'sgoil mar ná fuil sí agam féin." Is cathughadh liom go bhfuil na focail seo ráidhte ag mórán atá annso romham le dá lá. A cháirde is mór an dearmhad atá oraibh (ar chuid agaibh). Is féidir le gach duine agaibh annso romham a maighistreacht i n-aon sé mhí amháin, le beagán stuidéir gach aon tráthnóna. Is fíor gurab iad maighistiridhe sgoile na hÉireann a mhaslóchfar fós leis an Ghaedhilg do chur chum báis, agus ní féidir linn a rádh ná go bhfuilimíd cionntach, mar a múinfeam í do na haosóga. Is olc an chóir inar n-aghaidh í acht anois ímpighim oraibh agus orainn go léir iarracht do dhéanamh chum an obair mhaith seo tá anois ar siubhal a chur chum cinn. Foghluimighmís féin ar dtúis í agus is furuisde í do mhúineadh do na sgoláiríbh na dhiaidh sin. Tá brath agam as na riaghlacha nuadha atá ag an gClár léighinn dá ndéanamh dúinn go gcuirfidhe Gaedhilg arís insan seasamh budh chóir di a bheith. Do bhí na sean-riaghlacha bacach beag-mhaitheasach neamh-thairbheach, agus budh dheacair puinn tairbhe do dhéanamh faid a bhiódar so i gcuma agus i gclódh. Tá 'fhios agaibh cad iad na riaghlacha iad so, agus ní gá'dh dhomh-sa aon nídh níos mó do rádh mar gheall ortha. B'fhéidir anois le congnamh Dé go bhfuil an ghrian chum músgailt amach mar budh chóir agus go gcuirfidhe ar bun teanga na hÉireann do mhúineadh ó'n ceád lá leigfeadh an t-aos óg a gcos ar thaírseach na sgoile. Sin é an chuma gur féidir í do leathnughadh go coitchionnta ar fuaid na tíre. Dá mbéadh trí focail Gaedhilge os cionn gach ceacht Beúrla, sul a mbeadh an cúigeadh leabhair ag an scoláire, do bhéadh canamhain bhreágh 'na dteangain féin aca. Le tosnughadh mar seo is eadh is féidir an obair do dhéanamh 'na cheart. Bímís anois ar aon intinn chum ár dteanga bhinn bhlasda d'aithbheódhughadh. Tá léighthe aluinn go léir ná fuil aon teanga eile le fagháil is breaghdha agus is foghlamtha ná an Ghaedhilg. Feuchamaois siar ar an am a tugthaoi "Oileán na Scoláire agus na Naomh" ar ár dtír féin. Cad í an teanga a bhí dhá teagaisg an t-am sin? Ní féidir a sheunadh gur Gaedhilg. Trí blasdacht agus brígh na teangan so do tugadh Críosdamhlacht agus foghluim do Eoraip. <L 146> B'fhéidir go bhfuil cuid agaibh ná fuil 'fhios agaibh gur feárr chum foghlamtha go mór scoláire ag a bhfuil dá theanga - Gaedhilg agus Beurla - ná an té ná fuil aige acht aon teanga amháin. Chidhim gach lá insan sgoil ina bhfuilim ná fuil a leath oiread meabhra ná clisteacht ag lucht an Bheurla a's tá ag an mhuintir a labhrann Gaedhilg agus Beurla. Taisbeanann sain go soiléir go bhfuil tairbhe agus sochair 'na foghluim i dtaobh amuigh dá náisiúntacht ins an Ghaedhilg. Cuirimís mar sin lena chéile agus tugaimís cabhair do bhuidhin "Chonnradh na Gaedhilge" ar fuaid na hÉireann agus le congnamh a chéile agus congnamh Dé is geárr go mbéam arís i n-ár náisiún mar budh cheart dúínn a bheith. Tugamaois i n-ainm Dé an t-eólas dos na haos óga agus is ró-ghearr go sgeithfear a glór binn ar fuaid na tíre ó Androim go Corcaigh agus ó Mhuigheó go Baile-Átha- Cliath.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
