Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Cúrsaidhe an tSaoghail - Tar Lear
Title
Cúrsaidhe an tSaoghail - Tar Lear
Author(s)
Conán Maol,
Pen Name
Conán Maol
Composition Date
1900
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1900_03_31_33a> <L 33> <B 1900> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U Conán Maol> <F An Claidheamh Soluis> Cúrsaidhe an tSaoghail Tar Lear Ba bhreágh an triall do bhí ag na hÉireannaigh Lá Féile Pádruig i Nua Eabhrac. Bhí trí fichid míle acu ag triall thríd an tsráid mar onóir do Phádruig do bheannuigh Éire. Go raibh an rathamhnas ortha agus ar a sliocht i gcómhnuidhe. Is ait an smuaineadh é ar a shon sain go mbeidh clann a gcloinne cómhaireamhtha imeasg an tSagsan-tréibh má chaillid an Ghaedhilg. Cúis gháire chugainn adéarfaidh duine éigin, beidh clann a gcloinne <L 34> súd na nÉireannaigh mar iad féin agus clann a gcloinne sin do réir dheallraimh. Na bí chómh dearbhtha sain a dhuine mo chroidhe. Féach air so agus machtnuigh air. D'fhág os cionn trí mhilliúin fear tír na hÉireann fá dhéin roinn na hEorpa ins an aois seo ghabh tharainn agus airíghim gur shroich suas le dhá mhilliún acu súd tír na Fraince. Fir chalma do b'eadh iad, phós a bhfurmhór agus bhí clann acu. Bhí Gaedhilg acu go léir an uair úd, chuaidh an Ghaedhilg amúgha leis an tríomhadh glún agus labhradar Fraincis 'na hionad. Cá bhfuil clann chloinne na "nGéanna Fiadhna" indiu? Táid siad 'sa bhFrainc gan amhras acht rachaidh sé dhíotsa mar do chuaidh sé dhíomsa iad d'fhághail amach mar is Francaigh iad anois. Chuir an teanga Fhraincis i bhfolach iad, ní h-amháin iad féin acht a n-ainmneacha sloinneadh. Rinne an Ghear- máinis, an Rúisis agus an Spáinnis an rud céadna leis na hÉireannaigh d'áitigh ins na tíortha sain agus imreóchaidh an Béarla Sagsan an cleas chéadna ar chlainn na nÉireannach atá i nAmericá indiu. Go bhfóiridh Dia orainn nách orainn atá an tubaiste gan ghábhadh. Ba chóir gur bhfurasda do threibh a teanga féin do chong- bháil agus teanga eile d'fhoghluim leis má theasduigheann sí uatha, siúd agus gurab í an Fhraincis, an Ghearmáinis nó an tSagsanais í. Ní fhuil mórán tuairisge ó'n gcogadh le seachtmhain. Bhí na Sasanaigh ag feitheamh le sgéal ó Mhafecing go neamh-fhoidhneach mar tá na Bóraigh timcheall ar an mbaile úd le fada agus tá na chosantóirí agus muintir an bhaile i ndroch-chás le hocras. Tháinig Plumer ó'n dtaobh thuaidh le h-arm i gcómhair fóirithin do thabhairt ar an mbaile úd, agus ba mhór an misneach dó bhí ar Sheághan mar is mór leis Baden-Pouell, an fear atá ag cosaint an bhaile úd. Sniman is ainm do'n Bhórach atá ag cur ar Mhacfecing agus ní túisge do tháinig Plumer i ngiorracht fiche míle do'n áit ná gur bhuail Sniman 'na choinnibh agus is beag ná'r ith sé Plumer bocht. Do theich Plumer ins an oidhche agus níor stad sé go raibh sé céad míle ó Shniman. Maith an fear Plumer. Cloisim nách bhfuil aon eagla ar Phól dá mhéid an t-arm atá 'na choinnibh. Deirthear nách bhfuil aige acht fiche míle agus tá ós cionn dhá chéad míle fear ag Seághan annsúd, sin deichneabhar i gcoinnibh gach Bóraigh. Má's maith leat fhios do bheith agat cad é an saghas ruda troid le deichneabhar, éirigh amach ar lár an aonaigh, chas do bhata agus cuir air dheichneabhar preabairí. Bain an chluas díom munar mheath fir na tuatha ó bhí aithne agamsa ortha ná cuirfir rómhat a leithéid sin de chleas go deó arís. Agus nách mór an náire é ar fad adéarfair! Mo thruagh thú, ní raibh náire riamh ar Sheághan. Is cuma leis an bhfear gciallmhar sain cad' déarfair leis, beidh leathsgéal aige i gcomhnuidhe. Teasduigheann an Transbhaal uaidh, agus mar adubhairt Ioubert an lá eile, cad é an mhaitheas dúinn fiche míle Sasanach do mharbhadh nuair atá dá fhichead míle eile ullamh le teacht 'na n-ionad. Tá an Fuíteach ag teacht abhaile droch-shláinteach. Loit Ioubert é féin agus a shluagh sul ar sgar sé leo agus tá chúig mhíle Bórach annsúd fós ins an Natál agus Buller ag féachaint ortha agus faitchíos air theacht 'na ngoire. Bíonn an eagla ar an leanbh a dóightear. Ní chorróchadh Roberts, Buller, 'ná aon cheann eile acu cos anois go mbíonn an oiread fear acu agus dhéanfadh cuar timcheall ar na Bórachaibh, agus má thárluigh go mbiadh an buaidh leó annsain pil-il-iú cromann na scaothairí ag baile ar liughriagh gurab iad na Sasanaigh an aicme is cródha ar dhruim an domhain. Ins an gcogadh Francach-Gearmánach do thóg an prionnsa Cormac Dearg, Mets, daingean láidir na Fraince agus céad míle go leith Francach, agus fá cheann trí lá bhí sé féin agus a arm ag gluaiseacht seacht míle dhéag 'sa ló fá dhéin Pháris. Do b'é sin an bheart gur chóir maoidheamh as, acht ní airíghim go bhfuil aon eirghe n-áirde ar na Gearmánaigh 'na thaobh. Mo thruagh Cronghe. Bhítheas go han-mhaith leis ar feadh trí seachtmhaine acht thosnuigh na páipéir ar chnámhdán go rabhthas ag tabhairt breis onóire dhó, agus tóghadh ó Bhaile na Rinne go hoileán ins an Mhuir Iarthair é sé chéad déag míle ó'n áit úd. Éist leis na tonnaibh ag briseadh ar oileán uaigneach Naoimh Eibhlín a Chronghe an iarainn. Rinne Iustís atá thuas i mBéalfeirsde áireamh ár an méid saighiúirí atá annsúd i dTigh na mBocht, agus d'fhoillsigh ins na páipéaraibh é. Tá ceithre fichid seanduine acu ann. Bhuadhdar súd leis bruigheannta do Sheághan agus bhí maoidheamh asda lá, mar tá as ama- dánaibh buile eile indiu. Mo mhíle greann tu indiu ith an leite agus ól a phraiseach imbárach. Conán Maol
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
