Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Cúrsaidhe an tSaoghail - Tar Lear
Title
Cúrsaidhe an tSaoghail - Tar Lear
Author(s)
Conán Maol,
Pen Name
Conán Maol
Composition Date
1899
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1899_09_30_449> <L 449> <B 1899> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U Conán Maol> <F An Claidheamh Soluis> Cúrsaidhe an tSaoghail Tar Lear Tá fhios ag an saoghal go bhfuil pisreóga ann. Táid siad ann ón Dílinn agus i bhfad roimhe sin. Ní fheadar cia acu creideamh nó pisreóga ba cheart dom do ghlaodhach ar an mearbhall do tháinig ar dhream daoine i n-aice Bournemouth an seachtmhain seo tharainn. Cheapadar go raibh deireadh an domhain orainn láithreach. Chonnaic ceann acu, dar leis, réaltan dearg 'sa spéir agus thug sé an rabhadh do'n chuid eile go rabhathas chúca agus gur chóir dóibh beartughadh ortha. Ghléas sé capall, chuir sé uimis culaith mhaith éadaigh, agus deirthear gur bhuail sé leis fá dhéin Iarusalem. Go n-éirighidh an bhóthar leis! D'fhan an chuid eile ag baile acht bhíodar ag ag áirneáin go maidean Domhnaigh. Dhiúltaigh brothaire an bhaile feóil do thabhairt dóibh, mar dar leis, níor b'fhiú dhóibh biadh do chaitheamh. Thuit an drúcht ar feadh na hoidhche, dhúisigh an t-éan go meidhreach ar an gcraoibh, d'éirigh an ghrian go taithneamhach, líon an taoide na chuais, sgaip na sgamail agus bhí aghaidh na cruinne go h-álainn úr, acht bhí súla na n-amadán deárg le h-easbadh codlata. Saghas buile is eadh a leithéid sin do thaom is dócha. Briseann an bhuile amach ar chumaíbh eile ins an treibh chéadna. Bhí dream eile acu an mhaidean Domhnaigh áirighthe sin ag triall chum machaire mhín ar imeall Lúnduin i gcóir rúna do chur i bhfeidhm i n-aghaidh na Frainnce mar náchar thaithnigh leo gur cuireadh an cime Dréafus ar ais go braighdineas. Ba mhaith an obair Domhnaigh í dar leo. Bhí na céadta acu láithreach agus gan amhras mhealladar iad féin go mbiadh spéis mhór ag an bhFrainnc 'na gcuid cainte. Mo léir- ghoin is beag an beann atá ag an Fhrainnc ar an gcuid gleóigh. Acht ní dhéineann a leithéid sin aon díoghbháil d'éinneach, ní dhéineann go deimhin acht maitheas coirp agus intinne, mar tugann sé leath-sgéal dóibh chum aéridheachta, agus is áil leo éisteacht le n-a nguth féin. Do mhaith Uachtarán na Frainnce le toil an Riaghal- tais do Dhréafus agus atá an fear sain sgaoilte fá dheireadh. D'fhulaing sé braighdineas géar cheana agus atá an truagán bocht droch-shláinteach indiu. Ba mhaith an mhaise de'n Uachtarán é sgaoileadh, siúd agus go raibh sé cionntach. Ceapaim ná cloisfear a thuilleadh 'na thaobh agus is mithid é. Do ghéill an gaige beag eile úd Guerin do bhí dúnta suas na thigh i bPáris. D'aithnígheas go dtiocfadh sé amach nuair do bhiadh an t-ocras ag cur air. Bhí an dlíghe tuirseach fá dheireadh ó bheith ag faireadh air 'na thigh agus bhagaradar air maidean bhreágh muna ngéillfeadh sé i gcionn chúig nóimití go leag- fadaois na frathacha anuas air. Ní raibh aige acht aon bhulóg amháin aráin agus meigín uisge agus bhuail sé féin agus móirsheisear dá chómhluadar amach chuca. Ghabhadar Guerin an bhuilg fholaimh agus leigeadar do'n chuid eile imtheacht leo. Duine meata is eadh é adeir na Sasa- naigh, acht "is maith an t-iománaidhe an té bhíonn ar an gclaidhe." Cúis gháire chúgainn, is mór an sult bheith ag éisteacht leis na Sasanaigh seo ag trácht ar an bhFrainnc agus ag tabhairt cómhairle do'n tír sin cionnus ba cheart di a gnó do dhéanamh. Ba dhóich leat gurab é teagasgóir an tsaoghail Seaghán bocht. Tá mearbhall air ar feadh na bliadhna ghabh tharainn cionnus is féidir leis an teampall gallda do riaghlughadh agus réidhteach agus síothcháin do dhéanamh idir mhuintir an chreidimh. Tá dream acu ag iarraidh tusga do losgadh, agus coinnle do lasadh ins na teampallaibh, agus tá dream eile adeireas gurab iodhal-adhradh, agus diabh- luigheacht a leithéid sin de nós. Táid an dá dhream ag abhastraigh ar a chéile le fada, agus ní féidir leis na h-easpogaibh réidhtiughadh eatortha. Fuair na h-easpoig amach go raibh dlighe ann do cuireadh ar bun i n-aimsir bhainrioghain Elísi do choisg coinnle agus tusga do bheith i n-úsáid i dteampallaibh agus dá réir sin do choisgeadar an nós, acht tá roinn eile de'n dlighe chéadna úd adeireas go bhfuil sé dleaghthach fíneáil dhá phingin déag do chur ar gach duine nách rachaidh chum paidreacha do ghabháil gách lá Domhnaigh ins an teampall gallda. Níor bhféidir leis na h-easpogaibh an dara roinn seo de'n dlíghe do chur i bhfeidhm indiu mar ná géillfeadh na daoine dhóibh, toisg nách bhfuil níos mó ná deich sa chéad i gcathair Lúnduin do thagann i ngoire teampaill lá Domhnaigh. Caithid an furmhór eile an lá Saoire mar is toil leó. Is gnáthach leó tosach an lae Saoire do chaitheamh ar leabaibh chodlata acht mar sin féin déar- faid siad leat gurab iad féin na daoine is creideamh- <L 450> naighe agus is feárr ar domhan. Má chreideann tú iad, bíodh leat. Acht aon nídh amháin beidh na milliúin punt caithte ag Seághan sul a mbeidh sé ionán dó an ruagadh do chur ar Phól Kruger má bhéidheas cogadh eatortha, óir is deall- rathach go mbeidh anois. Do b'fheárr agus ba sheacht bhfeárr do na milliúin seo do chaitheamh i Lúnduin mar tá an chathair sin lán de neadaibh salachair mar a ngnáthui- gheann na mílte daoine bochta gan biadh, gan éadach, gan glanachar, gan creideamh, gan múineadh, gan béasa - beithidhigh allta ar chruth duine. Is deorach an radharc é, siubhal thré áitibh áirighthe i gcathair Lúnduin ar lár na h-oidhche. Admhuighím é, a déarfair, acht ní fhuil leigheas nó neart air. Nách bhfuil ámh? Tá an tír is saidhbhre ar druim an domhain ag caitheamh na mílte punt, cum eólas agus riaghlais do thabhairt do dhaoinibh dorcha acht ceileann sí iad so ar na daoinibh cois baile. Tá an Riaghaltas ag déanadh a dhíchill dóibh seo cois baile adéarfair. Má's é sin do bhara- mhail a chara ní bheimís araon ar aon inntinn amháin go lá an bhreitheamhnais agus is cóir dúinn ar suaimhneas do ghlacadh agus dul a chodladh do nós na gráinneóige. Is deas an rud bheith mín, measardha, agus gan feirg do chur ar éinneach, agus go mór mhór ar fhearaibh na sparán fada. Sin mar do shíleann páipéir Lúnduin, acht ní leanaid an gnáth sain nuair do thráchtaid ar a gcómharsanaibh na Franncaigh. Féach an bualadh bas do bhí acu tá seachtmhain ó shoin ag iarraidh áitimh ar mhuintir Shasana gan dul go dtí Aonach na gCríoch atá le bheith i bPáris an bhliadhain seo chugainn. Daoradh Dréafus i n-éagcóir, dar leo, agus ní ceart go mbiadh baint acu leis an Fhrainnc feasda, acht mhachtnuigh Seághan ar feadh seachtmhaine agus dubhairt leis féin "tá obair lámh, bréagáin, agus sáslach agam-sa le teasbánadh ag Aonach na gCríoch, beidh daoine ó gach tír ann agus bfhéidir go gceannóchadaois beagán dom chuid díolacháin uaim, dá réir sin imthigheadh Dréafus i n-ainm an deamhain, is feárr liom sgilling 'ná a chorp. Ar nós fir chiallmhair beidh Seághan go leathan láidir ar Aonach na gCríoch agus ní bheidh aon náire air gur gheall sé do'n tsaoghal ná biadh baint aige feasda leis an Fhrainnc. Tá ceannuighthe beaga i Sasana nách raibh riamh ar tí a mbréagáin do theasbáint ar Aonach na gCríoch mar táid ró-bhocht agus níor bhfiú dhóibh dul annsúd. Mar sin féin bíonn a súil i n-áirde i gcóir foillsiughadh d'fhághail, ní nách locht ortha. Sgríobh cuid mhaith acu seo go páipéaraibh buile Lúnduin go raibh so agus súd le teasbáint acu ar Aonach na gCríoch acht go bhfanfadaois ag baile anois i dtaobh éagcóra Dhréafuis. Thug páipéir mheallta foillsiughadh breágh dhóibh i n-aisge, agus bhí a dteanga 'na bpluc ag na ceannuighthe beaga. Conán Maol
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
