Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Gaedhilig na hAimsire seo.
Title
Gaedhilig na hAimsire seo.
Author(s)
Ó Dubhda, Peadar,
Compiler/Editor
Ó Donnchadha, Tadhg
Composition Date
1909
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<L 130> "Gaedhilig na hAimsire seo." O's rud é go bhfuil díospóireacht ar siubhal fá dtaobh de'n cheist seo .i. an chuma atá ar sgeultaibh nuadh-dheunta ag sgríobhnóiríbh na Gaedhilge, agus a lán cainnte dá dheunamh as Beurla na Sagsanach, b'fhéidir nár mhisde de dhuine a bharamhail a thabhairt agus ceist a chur ort-sa agus ar léightheoiribh an IRIS- LEABHAIR ar an tseort Gaedhilge atá le fagháil le déannaighe, agus é seo a dheunamh as teangaidh na nGaedheal. Ná saoiltear gur úghdar teangadh mise agus go bhfuilim ag iarraidh locht d'fhaghail ar na sgríobhnóiríbh móra mór-chlúmhla cliste atá ag sgríobhadh gach lá beagnach agus atá ag cur síos ar gach cor dá gcuireann an saoghal Fódla de. Chan fhuilim. Is mac léighinn mé, agus, mar sin de, badh mhaith liom 'fhios 'fhagháil cé aca ar nós nó ar chuma sgríobhtha na Gaedhilge nó ar chuma sgríobhtha an Bherla atá cuid de na giotaí agus sgeultaí a bhíos 'san IRISLEABHAR. Bíodh an ceart agam nó bídhim contráilte, 'seadh shaoilim-se go bhfuil cuid de na sgríobhnóiribh Gaedhilige ag cur cuma an Bheurla ar a gcuid sgeultaí san aimsir atá 'nois ann. Chan feasach damh go rabh siad mar seo ariamh - saoilim fhéin nach rabh - ar dhóigh ar bith cha dtug é fá ndear go dtí le déannaighe iad. Mar shompla, léigh an tús atá curtha ar an "Mac Mallacht- ain" i n-uimhir na Nodlag agus i n-uimhir na hEanrach! Feuch fósta ar "An Bhean Feasa". An saoileann tú, nó an saoileann duine ar bith a thuigeas cuma na Gaedhilge agus caoi a sgríobhtha, gur as a' Ghaedhilg do rinneadh na smaointí agus do cumadh na ráidhtí atá ins na sgeultaí seo? "Cé'rbh é an buachaill báire seo a tharraing an méid seo cainnte? Cé'n cineál duine bhí ann chor ar bith? Ní raibh ag a mháthair acht é. Bhí a athair caillte. D'fhás sé suas fiadháin go leor. Ní raibh rud ar bith ag dul uaidh. Ní raibh cleas ar bith nach raibh sé i n-ann imirt. Ní fhéadfá 'bheith suas leis. Bhí a shrón sáighte i ngach áit. Bhí a mheur i ngach nídh bhí ag imtheacht," agus mar sin de. As "An Mac Mallachtain," cuid a II, é sin. <L 131> Ar léigheadh an sgéil seo damh-sa, b'éigin damh é aistriughadh go Beurla sul ar thuigeas i gceart é. An aistriughadh ar an bheurla é? Acht marab eadh, is cinnte gur do réir an chumtha Bheurla a sgríobhadh é. Chan abraim nach bhfuil na cuir cainnte ceart go leor, acht an dóigh i n-a n-innistear an sgéal. Cuir an sgeul seo i gcomórtas le "Sgeul Oidhre an Fheasa" a sgríobhadh fá thuairim sé bliadhain ó shoin, agus atá taobh leis san IRISLEABHAR. Nach mór an difridheacht atá eatortha? "A bhfad ó shoin ins a' t-sean-aimsir bhí oidhre óg ann agus bhí sé an-ghlic. Bhí eolas aige ar a lán neithe nár fheud na hóghán- aigh bhí ann le n-a linn meabair ar bith a bhaint astú. Bhí go maith 's ní rabh go dona. Ba é bunáite a chuid oibre rith an gheimhridh ag léigheadh na bpláinéad 's ag baint mórán eolas astú. Bí sé mar sin ar feadh tamaill fhada, agus, a dhearbhráthair mo chroidhe thú, thug sé faoi deara aon oidhche amháin, l'éis ceann de na réaltógaibh dhul os cionn an bhuaile-bhodach, go mbeith sé pósta ag inghean ceárduidhe," agus mar leanas de. Cuir tús an sgéil seo i gcomórtas le tús na "Mna Feasa" (An Bhean Feasa): "Bhí aimsir na Nodlag chugainn - ba léir nach fada ó bhaile bhí sí," agus mar sin de. Thuigfeadh duine ar bith a léigh na sgeultaí seo go rabh cuma cumtha an Bheurla ar a' dá cheann agus cuma ceart cumtha na Gaedhilge ar a' cheann eile. Is leur, soileur, agus ion-tuighte as seo go bhfuil a lán de na sgríobhnóiribh ag iarraidh an sean-nós simplidhe a bhaint díobhtha fhéin agus nós nuadh a chur 'n-a áit i sgríobhadh na sgeultaí. Cailltear brigh na teangadh 'n-a léithid sin. Nach ionnan na giotaí sin agus "Cnoc na nGabha." Má's mian leat an sgeul mór breagh seo a thuigbheál i gceart caithfidh tú é aistriughadh go dtí an Beurla arís. Tá a lán giotaí eile ann, agus gach ceann aca níos measa 'ná a chéile. 'Sa "Chlaidheamh Soluis" thugas fá ndear giota ar "Dhroichead Áth' Luain" agus an cineál ceudna túis air. Duine eile bhí ag sgríobhadh ann agus "Bhíodhamar" i n-ionad "mé" aige, go díreach ar nós an Bheurlóra. Ag cur síos ar rud a thárlaigh do fhéin do bhí sé. <L 132> Má leantar don nós so - nós an Bheurlóra - is goirid go mbéidh brígh na teangadh caillte ar fad ins na sgeultaí. Cha bhídheann ionnta acht aistriughadh. Tá a lán de'n fhírinne i n-a n-abrann an "Dochtúir" fá dtaobh den cheist seo. Badh mhaith liom, a Fhir Eagair, a chara, agus a léightheoirí fhogh- lumtha, bhur mbaramhail a chloisint, agus a innsighe an ceart nó contráilte mé. PEADAR Ó DUBHDA Tráigh Bhaile Mhic Buain. [Ní curtha i leith an Eagarthóra tuairim na ndaoine a bhíonn ag scríobhadh san IRISLEABHAR. Acht, ós rud é gur mian le Gaedhilgeóirí trácht i nGaedhilg ar an gceist seo atá anois le tamall ag déanamh buadhartha dhúinn, fágfam beagán slighe n-a gcóir gach mí feasta. Tá súil againn ná beifar liosta ná drochmhúinte. - F. an I.].
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
