Corpas

<L 548>
Litriughadh na Gaedhilge.

CUID A DHÁ. 

I ndiaidh na bhfíor gconsain féacham air na leith-ghuthanna l, 
n, r, is iad air an dúbailt ll, nn, rr, is ionann agus l, n, r 
leathan.  Ní sheachnar leó sin "anáileachd" ag tús an fhocail 
agus tilleann a bhfuamanna nádúrtha chuca 'sin. 

Deir cuid éigin go mbudh chóir nód a chur ortha; ach carson gcur-
faí an nód, ma bhíos an fuaim nádúrtha?  Nach mbéadh sé ní b'iom-
chuidhe litir a neartoghadh air a bhfuaim láidir .i. le bogha dheanamh 
air l, agus earr air an-dara chos aig n, agus lúb air r mar atha 
air an R (mór); agus nuair nithear a bhfuaman' nádúrtha, cuir-
fimid na litre coitcheana.  Tá fuaim anáilighthe ann dá mbárr 
do n, mar atá aig iorr an fhocail Fraingise .i. matin; do r 
mar é seo aig iorr father sa Bheurla: má bhéadh dith ortha, 
ghabhfaimis don n sin a' chéad chos aici i v a bhíos na litir Gréigise 
dhí, don r an dara chos aici féin .i. n atá na litir sgríbhne 
Béarla 'nois. 

I dtaoibh litrighthe na Gaedhilge ghní lucht Béarla cáineadh go 
bhfuil an iomarca gutha le cheile 'cí; ach ní cháinid é sin air ear-
ball aíov sa Ghreigis, air an bhfocal ouie sa bhFraingis no air wooi-
ng na dteangaidh féin!  Gíodh, mar is fíor é go bhfuil ro-mhórán 
ghutha gan fuaim, féadaimid leasughadh.  Ma d'fhéachas sinn 
air a i gclógh a' Bhéarla, gheibh sinn litir annósach, d'fhéadfadh 
déanamh air son ea .i. a.  Agus ma sgríobhair oi le chéile bhéidh 
litir againn mar a sgríbhne Béarla 's Fraingise. 

Lúbthar i leis an gclé, is ní h-éiginnear sinn guth leathan 
gan fhuaim a cur isteach roimhe, .i. curs(a)igh, tionntógh(a)idh, cur-
s(u)igh: lúbthar é don deas air son guth gan fhuaim 'na dhiaidh .i. 
as ionann agus i(o) .i. ci(o)n. 

Fá dheóidh tionntógh'mid do na consainibh fo dorchughadh .i. 

= nd agus nn, no n leathan 
= nb agus m(b) no m leathan; 

agus má chuir sinn earr do chois n leathan chuirfimis e don 
tríomhadh chois aig m leathan, am, cam, = agus ambo, cambo sa 
<L 549> 
tsean-Ghaedhilg, = nan bárd agus na m(b)árd - 

agus =  nh agus v [Gr.] 
agus =  bh agus v 
 = mh agus w (oir = mh agus nhbh) 
 
.i. lámh, lábh + … , … sa Ghréigis.

Mar sin = nhgh agus vj, 'sé sin aon fhuaimnioghadh atá air ng 
.i. air ceangal: tá an fuaim eile neamh-anáilighthe 'sé 'na fhuaim 
dá-chonsaineach: air a shon sgríobhar ng le chéile mar atáid 
le chéile 'na bhfuaim, agus béidh n leathan is bogha 'na iorr; agus 
'sé sin atá 'gainn air nhgh agus tá malairt fuamann eatortha 
.i. ceangal, ceavjal. 

Tig nt go d

.i. = cinto n- sa Laidin centum .i. céad, ciad ach neartaigh-
eadh an guth leis an n .i. cinodh, civ'd, ce'd.  Air son sin ce 
sgríobhas céadt?  Gíodh sgríobhaimid "a dtig tu?" 

Thig np go b (bp) 
agus nc go g (gc). 

A n-ann aon litir fa leith dóibh sin leis a' bhfuaim meadhonach 
b, g, d, agus iad a' teachd ó na "tanaibh" p, c, t? 

Ma ghabhfaimid …  (i. s meadhonach Gréigise) do "t" dorchaighthe 
cha bhéadh léir gan sompla: sgríobh na hAithnigh …  i n-áit   
… a bhí ag na hAiolaigh  … atá ceithre leinn: agus 
'na dhealbh is cosmhuil … le d,t. 

Do bp sgríobhfaimis p  mar litir sgríbhne sa Bhéarla agus sa 
bhFraingis: oir atá sin as ionann le b, p; 

Do gc k (as comsmhuil le k Gréigise) .i. thig gc ó nch agus = ic 
agus vc. 

Agus cha dean sinn a measgadh air ch, dh, th: 

Oir gabh ch, dh, th le nódaibh b - - b agus puinge 'gan-earraibh
a - a, c.

Déan lúbanna eadar ab, ab, abc, fá leith, agus táid glan 
soiléir ó d, k : ní mó táid nuadh, oir is ch, dh, th, fós, is iad 'ghá 
sgríobhadh siubhlach, mar is r, p (rhó) siubhlach. 

Maireann bhf a' teacht ó nf cuirthear dhó earr air v mar 
atá air f. 

<L 550>
Cuirfead an chríoch air seo le rádh nach bhfuil aon litir nuadh 
eatortha, muna mbí do bhf, (a)i, i(o).  Budh chóir dealoghadh beag 
san fhuaim a thaisbeaint le deifir bhig sgríobhaidh.  Sa chiad chuid 
dubhairt me go raibh litreacha Béarla ní b'fhaide don Ghaedhilg le 
h-aon is gach cúig; deirim mar an gceudna go ndeanadh na 
litreacha báirr seo a sgríobhadh ní budh ghiorra le méad co' mhór: 
agus tá súil agam nach bhfuilild i n-aghaidh sbiorad na Gaedhilge. 

CLUAD A CHEABHASA.

(Críoch).
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Litriughadh na Gaedhilge. Cuid a dhá.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Litriughadh na Gaedhilge. Cuid a dhá.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
