---

L. 548

Litriughadh na Gaedhilge.

CUID A DHÁ.

I ndiaidh na bhfíor gconsain féacham air na leith-ghuthanna l,
n, r, is iad air an dúbailt ll, nn, rr, is ionann agus l, n, r
leathan. Ní sheachnar leó sin "anáileachd" ag tús an fhocail
agus tilleann a bhfuamanna nádúrtha chuca 'sin.

Deir cuid éigin go mbudh chóir nód a chur ortha; ach carson gcur-
faí an nód, ma bhíos an fuaim nádúrtha? Nach mbéadh sé ní b'iom-
chuidhe litir a neartoghadh air a bhfuaim láidir .i. le bogha dheanamh
air l, agus earr air an-dara chos aig n, agus lúb air r mar atha
air an R (mór); agus nuair nithear a bhfuaman' nádúrtha, cuir-
fimid na litre coitcheana. Tá fuaim anáilighthe ann dá mbárr
do n, mar atá aig iorr an fhocail Fraingise .i. matin; do r
mar é seo aig iorr father sa Bheurla: má bhéadh dith ortha,
ghabhfaimis don n sin a' chéad chos aici i v a bhíos na litir Gréigise
dhí, don r an dara chos aici féin .i. n atá na litir sgríbhne
Béarla 'nois.

I dtaoibh litrighthe na Gaedhilge ghní lucht Béarla cáineadh go
bhfuil an iomarca gutha le cheile 'cí; ach ní cháinid é sin air ear-
ball aíov sa Ghreigis, air an bhfocal ouie sa bhFraingis no air wooi-
ng na dteangaidh féin! Gíodh, mar is fíor é go bhfuil ro-mhórán
ghutha gan fuaim, féadaimid leasughadh. Ma d'fhéachas sinn
air a i gclógh a' Bhéarla, gheibh sinn litir annósach, d'fhéadfadh
déanamh air son ea .i. a. Agus ma sgríobhair oi le chéile bhéidh
litir againn mar a sgríbhne Béarla 's Fraingise.

Lúbthar i leis an gclé, is ní h-éiginnear sinn guth leathan
gan fhuaim a cur isteach roimhe, .i. curs(a)igh, tionntógh(a)idh, cur-
s(u)igh: lúbthar é don deas air son guth gan fhuaim 'na dhiaidh .i.
as ionann agus i(o) .i. ci(o)n.

Fá dheóidh tionntógh'mid do na consainibh fo dorchughadh .i.

= nd agus nn, no n leathan
= nb agus m(b) no m leathan;

agus má chuir sinn earr do chois n leathan chuirfimis e don
tríomhadh chois aig m leathan, am, cam, = agus ambo, cambo sa

---

L. 549

tsean-Ghaedhilg, = nan bárd agus na m(b)árd -

agus = nh agus v [Gr.]
agus = bh agus v
= mh agus w (oir = mh agus nhbh)

.i. lámh, lábh + … , … sa Ghréigis.

Mar sin = nhgh agus vj, 'sé sin aon fhuaimnioghadh atá air ng
.i. air ceangal: tá an fuaim eile neamh-anáilighthe 'sé 'na fhuaim
dá-chonsaineach: air a shon sgríobhar ng le chéile mar atáid
le chéile 'na bhfuaim, agus béidh n leathan is bogha 'na iorr; agus
'sé sin atá 'gainn air nhgh agus tá malairt fuamann eatortha
.i. ceangal, ceavjal.

Tig nt go d

.i. = cinto n- sa Laidin centum .i. céad, ciad ach neartaigh-
eadh an guth leis an n .i. cinodh, civ'd, ce'd. Air son sin ce
sgríobhas céadt? Gíodh sgríobhaimid "a dtig tu?"

Thig np go b (bp)
agus nc go g (gc).

A n-ann aon litir fa leith dóibh sin leis a' bhfuaim meadhonach
b, g, d, agus iad a' teachd ó na "tanaibh" p, c, t?

Ma ghabhfaimid … (i. s meadhonach Gréigise) do "t" dorchaighthe
cha bhéadh léir gan sompla: sgríobh na hAithnigh … i n-áit
… a bhí ag na hAiolaigh … atá ceithre leinn: agus
'na dhealbh is cosmhuil … le d,t.

Do bp sgríobhfaimis p mar litir sgríbhne sa Bhéarla agus sa
bhFraingis: oir atá sin as ionann le b, p;

Do gc k (as comsmhuil le k Gréigise) .i. thig gc ó nch agus = ic
agus vc.

Agus cha dean sinn a measgadh air ch, dh, th:

Oir gabh ch, dh, th le nódaibh b - - b agus puinge 'gan-earraibh
a - a, c.

Déan lúbanna eadar ab, ab, abc, fá leith, agus táid glan
soiléir ó d, k : ní mó táid nuadh, oir is ch, dh, th, fós, is iad 'ghá
sgríobhadh siubhlach, mar is r, p (rhó) siubhlach.

Maireann bhf a' teacht ó nf cuirthear dhó earr air v mar
atá air f.

Cuirfead an chríoch air seo le rádh nach bhfuil aon litir nuadh
eatortha, muna mbí do bhf, (a)i, i(o). Budh chóir dealoghadh beag
san fhuaim a thaisbeaint le deifir bhig sgríobhaidh. Sa chiad chuid
dubhairt me go raibh litreacha Béarla ní b'fhaide don Ghaedhilg le
h-aon is gach cúig; deirim mar an gceudna go ndeanadh na
litreacha báirr seo a sgríobhadh ní budh ghiorra le méad co' mhór:
agus tá súil agam nach bhfuilild i n-aghaidh sbiorad na Gaedhilge.

CLUAD A CHEABHASA.

(Críoch).