Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Anonn agus anall (ar leanamhaint)
Title
Anonn agus anall (ar leanamhaint)
Author(s)
Ua Conceannainn, Thomas,
Composition Date
1899
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1899_08_12_337> <L 337> <B 1899> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U Tomás Ua Conceannainn> <F An Claidheamh Soluis> Anonn agus anall (ar leanamhaint) Ó Thomas Ua Conceannainn Go moch ar maidin Dia Luain, an tríomhadh lá déag de Mhárta, d'fhág mé B'l'á'-cliath, agus síos liom go Tuaim. Ag Baile an Ríogh bhí orm fuireacht ar feadh leath- uaire an chluig, mar gheall go raibh an traen a thaganns ó Thuaim go dtí an baile seo mall. Dubhairt mé liom féin go gcaithfinn an leath-uair sin suas faoi an mbaile a' caint leis na daoine faoi an teanga agus dhá bhfagháil faoi réir faoi chomhair an am thiucfainn ar ais arís, mar 's fíor-ghairid aimsire go gcaithfear rud eicínt dhéanamh do'n teanga san mbaile beag gallda seo, mar go deimhin is géar atá sé a' tastáil. Shiubhail mé liom suas go sáimh sochamhlach, agus isteach liom ins an gcéad siopa casadh liom ina ndíoltar páipéir nuaidheachta. Bheannuigh mé do bhean na bpáip- éar i nGaedhilge. D'fhreagair sí mé ins an teanga chéadna, acht thosuigh sí a' miogaireacht gháire, chomh maith 's le rádh go mbadh h-aisteach an duine mé agus an teanga sin a labhairt. <L 338> D'iarr mé an "Claidheamh Soluis" orra (uirri) le cheannach, acht mo lean géar, níor chuala sí aon trácht ar an gClaidheamh bocht riamh. D'iompuigh sí ar an mBéarla annsin, a thaisbeáint dom, má b'fhíor dhi féin, go raibh sise i n-ann an teanga sin a labhairt, agus nár dhuine neamh-eólgasach a bhí innti chor ar bith, agus má cheap mé sin, go raibh mé dul i mudha. Choinnigh mé orm a' caint, moladh na teanga, agus is gearr go dtáinig ceathrar agus cúigear agus seisear daoine isteach, mhná go léir budh eadh iad. Bhí an chuid is mó aca ag éisteacht leis an díospóireacht bhí eidir mé féin agus bean an tighe, acht chuir aon duine amháin aca a ladar san sgéal a' tabhairt congna dhom féin i n-aghaidh na mban eile agus i bhfabhar na teangan. An Béarla bhí dhá sioscadh ag na mná sin, go díreach glan chuirfeadh sé fonn múisg ar dhuine. Ní raibh samhail ar bith aige acht muca ag gnúsacht. Faoi dheireadh chon- naic mé iad a' dearcadh ar a chéile agus chuala mé duine aca a rádh faoi chogar, "Cuirfidh mé geall leat gur'b é r'd atá ann Bible reader." "Airiú! bí do thost, a bhean chroidhe," arsa duine eile: "Nár shíl mé féin gur sagart bhí ann nuair tháinig mé isteach, agus sílim nach bhfuil mé 'dul i mudha fós. Nach mó an chosamhlacht sagairt atá air ná Jumperín salach?" Chonnaic mé go raibh an áit 'na theine bhruithte agus go mbeadh sgiorta gan ádh orm dá n-imtheochainn agus amach liom nuair chraith mé lámh leis an gcailín deas a thóg mo pháirt agus páirt na teangan i n-aghaidh clabógaidhe an Bhéarla. Is fear mé 'bhfuil práinn mhór agam ar na mná agus ar an adhbhar sin, dheamhan a maith liom aon cheó a rádh 'na n-aghaidh, acht mar sin féin, caithfidh mé a admháil nach bhfuighidh tú leithéide an chailín seo go minic, fairíor. Dá mbeadh mórán mar í, leis an misneach agus an spiorad cheart ionnta, an spiorad a chuir iallach ar mná Luim- nighe seasamh i mbearna an bhaoghail a' cuidiughadh le n-a n-aithreacha agus le n-a ndearbhráithreacha i n-aghaidh Ríogh Liam - dá mbeadh an tír-ghrádh céadna i mná na huaire seo agus bhí ortha cothrom na míosa seo dhá chéad agus naoi mbliadhna ó shoin, nuair a léimeadar san mbearna agus sheasadar mar dhéanfadh mná mánla go láidir seasmhach roimh saighdiúiribh Ríogh Liam, gan eagla gan faitchíos, gan cuimhne ar aon rud ó neamh anuas acht ar shaorsacht na hÉireann, a' bualadh agus a' greadadh na ndiabhal ngallda, sgriosadóirí na tíre, le clocha, le buidéil, le pícidhe, agus le gach uile shórt deise cosanta a casadh ortha - dá mbeadh an fhíor-spioraid sin ionnta a chuir faoi ndeara do mhná Cartágo a gcuid gruaige tháinig anuas go dtí a gcuid íoscadaidhe a ghearradh go dlúth le siosúr agus duail do dhéanamh dhi le gaidh (.i. sreanga le haghaidh na mbogha), creid-se mise ann nach mbeadh cúram Connradh na Gaedhilge chur ar bun. 'S iad mná gach uile náisiúin múnlóiridhe na tíre sin agus má bhíonn tír-ghrádh ionnta, ní'l baoghal báis ar an tír sin, mairfidh sí go deó, go dtiucfaidh an díle ar an domhan. Acht muna bhfuil ionnta acht cailíní Domhnaigh, péacóga lán suas le huaibhreas, cloigne cipíní, mná nach gcuimhnigheann agus nach smuainigheann idir dhá cheann na bliadhna ar rud ar bith acht iad féin a ghléas suas faoi éadach breágh, le go mbreathnóchaidh siad taithneach i súilibh na bhfear - dubhán a chur ionnta mar déarfá - ní'l sé a luighe le nádúr, adeirim, go mbeadh i dtír de'n tsórt sin acht Seagháiníní agus spriosáin, gan neart gan éirim, gan croidhe gan misneach gan cnámh droma ná smior. Baile an Ríogh nó Baile Átha Ríogh (B'l'á'n Ríogh) = Athenry. fuireacht = fuireach; a thaganns = a thagas nó a thig; múnlóir = moulder, shaper
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
