Corpas

CLÓDHANNA NUA.

CÉIMSEATA EÚCLILD: Eoghan Ó Neachtain: Connradh na Gaedhilge.

Is beag Gaedheal atá ag saothar ar son na Gaedhilge ná go mbeireann 
taom éadóchais é idir dhá linn, nuair fhéachann sé ar an saoghal mór ag 
gluaiseacht go breagh buacach mórdtimcheall air agus é féin is dorn beag 
daoine n-a theannta ag iarraidh an saoghal sain a chasadh ar a slighe féin. 
Cuirtar i leith muinntir na Gaedhilge go minic, go bhfuil a saothar go léir i 
n-aistear, mar ná hoireann an Ghaedhilg don tsaoghal nua so i n-aon chor; nach 
féidir cúrsaí gnótha an tsaoghail indiu a dhéanamh innti; go bhfuil sí ró-
sheannda; go bhfuil meirg na mbliadhanta imthighthe chomh mór sain i smior aici 
ná fuil dul ar í athghabháil agus í chur fé ghléas chun gnó an lae indiu a 
dhéanamh innti.  Cionnus d'fhéadfaidhe an Ghaedhilg a lúbadh agus a chlaonadh ar 
chor go bhféadfaidhe luighe isteach léi anois - teanga atá chomh fada sain curtha 
ar ceal ag lucht léighinn, agus gan de ghnó á dhéanamh léi, acht bheith 'n-a ghléas 
urlabhra ag tuathachaibh gan tabhairt suas gan léigheann? 

Don aicme cháinte atá tugtha don tsaghas sain cainnte ní beag mar 
fhreagra ortha a iarraidh ortha, macleabhar de CHÉIMSEATA EÚCLID d'fhagháil 
agus a léigheadh.  B'fhéidir, dar léo, ná fuil annsain acht iarracht bheag i 
leathanfhaithche an léighinn, agus gur rómhór agus rófhairsing í an ithir ealadhan 
atá le hoibriughadh annsain don tseanúirlis chaithte atá mar theangain 
labhartha ag Clannaibh Gaedheal na fichmhadh aoise. 

Go deimhin, chun na fírinne a innsint ní hannamh i n-aon chor do lucht 
scríobhtha agus lucht aithbeodhuighthe na Gaedhilge - 'sé sin an chuid díobh a 
dheineann aon mhachtnamh ar a ngnó - ní hannamh dóibh ag casadh le fuascailt 
oireamhnach a sholáthar don Ghaedhilg ón dtreó atá uirthi toisc faillighe na 
mbliadhanta.  Don té a ghlacann imnidhe n-a thaobh so, níl amhras ná go ngríos-
faidh an leabhar so é, de bharr a fheabhas mar ar tháinig leis an nGaedhilg an 
méid gnótha a bhí le déanamh aici ann, do chur di go soiléir sothuigsionach, cé go 
mb'fhéidir iarracht ní b'fhearr a dhéanamh thall 's abhfus sa cheapadh focal a 
deineadh léi. 

I n-aon ghnó dá leithéid seo, tá dhá nídh, ar a laighead, atá riachtanach chun é 
dhéanamh le haon tslacht.  Tá ar an gcéad dul síos, nach fuláir don té 
thugann fé atharrughadh go Gaedhilg a dhéanamh, eólas cruinn a bheith aige ar pé 
nídh ar a bhfuil ag trácht.  N-a theannta sain, níor mhór dó bheith cumasach ar 
an eólas sain do chur i dtuigsint don tsluagh i gcainnt nádúrtha.  Ní fuláir 
cainnt do thoghadh a bheidh dílis do réim na Gaedhilge agus a bheidh freagarthach 
sothuigsionach don aigne Ghaedhealach.  Má dheinimíd an leabhar so do mheas do 
<L 283>
réir na gcoingheall so - agus is sin iad an dá nídh is mó agus is géire a 
theastóghaidh uainn - ní féidir gan an iarracht do mholadh.  Teipeann ar shuidheamh 
na cainnte annso agus annsúd, acht b'fhéidir gurab é a liacht focal nua 
neamh-coitchianta nár bh'fhuláir a thabhairt isteach atá n-a bhun leis sin.  Tríd is 
tríd, ámh, is ionmholta an leabhar é.  Céim mhór ar aghaidh iseadh é don Ghaedhilg.  
Na céadta iarracht dá shaghas a theastuigheann uainn, mar go dtí go ndéanfar 
sain, ní rómhaith an bhail a bheidh orainn.  Badh lag an mhaise dhúinn, aon fhonn 
mór a bheith orainn chun lorg mion-lochtaí ionnta an fhaid agus do bheadh breis 
ag teacht dóibh.  Ní mór an pobal a chur i dtaithighe na nuafhocal is na 
n-ealadhan ar dtúis.  Chomh luath agus raghaid siad n-a dtaithige agus nuair a 
bheidh caidreamh curtha aca ar an iasacht, tiocfaidh géar-chúis chúcha dá thoradh. 
Go dtí sain ná bactar do mhionlochtaíbh. 

BEIRT DHRUADH.
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Clódhanna Nua.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Clódhanna Nua.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
