Corpas

Bearta Cruadha.

Ba cheart sean-aithne a bheith agam ar "Anglesborough", mar tá an baile 
seo ins an paróiste 'n-ar rugadh agus 'n-ar tógadh mé .i. Paróiste "Choill 
Bheithne", agus 'sé an ainm atá ag na sean-Ghaedhilgeóiríbh air, ná "Gleann na 
gCreabhar" .i. "The Glen of the Woodcocks".  Tá gleann ag rith tríd agus tá 
an áit lán de choillte agus iad mór-timcheall air. 

Tá sean-amhrán acu ann agus 'sé an líne deireannach atá i ngach aon rann
de ná - "I nGleann na gCreabhar tá siad go meidhreach".  Ní fheadair mé
cathain nó cionnas a tháinig an ainm seo "Anglesborough" ar an áit sin, agus 
níl fhios ag aoinne dos na sean-Ghaedilgeóiríbh air leis.

PÁDRAIG Ó CATHÁIN,
Baile an Mhistéalaigh.

CORRA GIOB III.

"CORRAIB IONGA".

Bhí sé seo againn i gCondae Muigheo le mo linn-sa, agus shíl mise gur 
"corraib ghionga" a bhí ann - giunga (na gionga) =  íochtar na colna (collect-
ively - mar so: Bhí an coinín 'n-a shuidhe ar a ghionga .i. 'n-a shuidhe suas. 

Bíodh an focal corraib (ná coirb) againn mar a gceudna.  Ba han-mhinic do 
chualas é 'ghá rádh le garsún nochtuighthe a bheadh 'n-a sheasadh ar bhruach an uisge 
a' dul a' snámh, a dhá láimh suas le na smig, a dhá uillinn le chéile ar aghaidh a 
chliabhraigh go drugallach, "caith dhíot an corraib sin agus isteach leat i ndiaidh 
do mhullaigh."  Nach mheasfá go bhfuil gaol eicínt ag an dá fhocal so le 
"corraib ionga." 

Bhíodh focal eile againn nár chualas ó aon áit eile riamh .i. cúib.  "Chuir sé 
cúib ar fhéin" adéarfaidhe le duine a chuirfeadh a chúl leis an ghaoith, 
fearthainn, agus rl., cruit air, agus a dhá ghualainn suas le na chluasaibh agus a 
chába tiompuighthe suas.  Níl fhios agam an fíor-Gaedhilg an focal so ná slang. 
Bhíodh sé chomh coitcianta insa mBéarla aca a's bhí sé 'san Ghaedhilg. 

SEAGHÁN UA RUAIDHRÍ.

Chugam-sa chuir Seaghán Ó Ruaidhrí an litir sin thuas, ag tagairt do'n dara 
iarracht úd uaim ar "chorra giob". 

B'fhéidir gur "corraib gionga" (corraib ionga) atá san abairt úd ó Thír 
Chonaill.  Is minice "gunga" ("gúnga" sa Mhumhain) i gcanamhaint ná 
"gionga".  Sin focal atá go flúirseach fóirleitheadamhail sa teangain, cé nár 
bh'fhiú le "saoi" Fhoclóra Chumainn na Sgríbheann nGaedhilge é leigean sa 
leabhar.  Ní mó is Connachtachas é mar shaoil seisean, is dócha.  Tá 'fhios agam-
sa go bhfuil sé lán-bheo sa Mhumhain agus i gCúigeadh Uladh mar an gcéadna.  Do 
chuir Muimhneach éigin san IRISLEABHAR é i bhfad ó shoin, agus é fá lán-mhíniughadh 
aige, agus maidir leis an "bhFocla," tá an méid seo eoluis agam-sa air 'n-a 
thaobh go hairithe: do sgríobh fear éigin ó Chontae Fhear Manach chum an 
Árd-Rúnaidhe dhá rádh leis go mbíodh bó ag á athair go raibh "Gungaray" mar 
ainm uirthi, agus bhí an duine seo ag toighdeadh fá'n ainm dá fhiosruighe dhe caidé 
an chiall a bhí leis i n-éan-chor.  Do fiafruigheadh dhiom-sa i ndeireadh na dála, 
agus do samhluigheadh dam nách féadfaidhe é réidhteach acht amhail is dá mbadh 
"Gunga Réidh" a bhí ann. 

SEOSAMH LAOIDE.

<L 173>
A chailleach Ghubóg, cá bhfuil mo láir 's mo shearrach?

She replied:

A charbaid mhaola gan fiacal,
Is a theanga gharbh shalach
Gabh síos chuig an Triúch
Is gheóbhaidh tú do láir dhonn 's do shearrach.


An tAthair LABHRÁS Ó MATHGHAMHNA cct., ag tabhairt comhairle a leasa do 
dhuine éigin:

A bhráthair chneasta 's a phreabaire léigheanta,
Ná cuireadh fearg an tsagairt ar strae thú;
Fuiling an mhasla, beir fada ar gach aon rud;
Sé deireadh gach púidhre a smúit do thréigean.

Ná tréig an tAifreann beannuighthe ar aon chor;
Ná tréig an phaidear d'aithris Mac Dé duit;
Tréig an peacadh, agus seachain na béithe;
Pós go tapaidh, 's beidh caradus Dé agat.


An tAthair LABHRÁS Ó MATHGHAMHNA cct., do dhuine dhe sna Breathnaigh, ag 
iarraidh cead pasáiste do Mhicil chun móna tharraingt:

A Bhreathnaigh ghil an anma, 's a mharcaigh mhilis mhúinte,
Ná tagair liom-sa diúltadh, ní fiú brobh an cás;
Tá an teachtaire fé ghallasmacht go leanbach neamhchionntach,
Tá an ama agus an ughaim air go dúlaithe gach lá;
Níl pearsa aige, mar dhearcann tú, chum seasaimh le puinn bhrúide,
'S do thug airgead a chúl leis um ná dtabharfadh uaidh págh;
Scaoil treasna anoir gan aistear é chum tigh an reachtaire an cionntach,
'S beidh a phaidear leat go duthrachtach chun Úrmhic na ngrás.
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Bearta Cruadha.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Bearta Cruadha.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
