Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
An rud ná baineann liom bíonn sé ar sileadh liom.
Title
An rud ná baineann liom bíonn sé ar sileadh liom.
Author(s)
Féach ainm cleite,
Compiler/Editor
Ó Donnchadha, Tadhg
Composition Date
1907
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
"An rud ná baineann liom bíonn sé ar sileadh liom." Fuair an aiste seo an chéad duais ar Iomaidheacht a 7 (a), i nOireachtus bliadhain a 1903. "Faill Dhomhnaill" .i. Diarmaid Ó Cathasaigh, ó Choláiste Phádraig i Muigh Nuadhad, a bhuaidh í. Molaimíd thu, a Dhiarmaid. Is minic do chonnaicís gan amhrúis sean- bhacach agus na bailcaisí ar sileadh leis. Ní gádh a fhiafruighe dhe cia an táilliúr thóg a thoise. Gabhann an bochtán an bóthar agus ní shéideann aon ghaoth aniar ná anoir gan cuardach le cruinneas gac ball dá bhallaibh beathadh. Measann sé 'na aigne féin agus measann gach éinne leis gur mó go mór d'oirfeadh dhó culaith deas a luighfeadh is- teach go hoireamhnach le n-a chabhail ná na giobail a caithfidhe chuige pé áit a ngeobhadh iad. "An rud ná baineann liom, bíonn sé ar sileadh liom." Is minic a thug duine fé rud a dhéanamh gan an t-eólas aige chuige. Teipfidh sé glan air agus scairtfidh ar na daoinibh 'na thimcheall. Thabharfaidh sé fé, an t-athuair, gan a thabhairt le rádh d'éinne go mbeadh buaidhte air; ní éirigheann sé leis acht go haindeis mí-shlachtmhar an t-am so acht an oiread. Tá duine eile do láthair go bhfuil "eólas a chéirde" aige, agus iarrthar air an oiread chéadna do dhéanamh. Tugann seisean fé agus le stuaim is le cruinneas ní bhfaghann sé de dhuadh ann acht mar a bheadh duine ag ól tobac. Chíonn an pobal an bheart agus tugaid siad árd-mholadh don laoch, agus ar thabhairt strac-fhéachaint dóibh siar ar an bhfear meathta deirid siad 'na n-aigne féin "an rud ná baineann liom bíonn sé ar sileadh liom." Ní hannamh do dhuine gan leogaint dá bhladaireacht scéitheadh ar a eólas. Tá an <L 346> saoghal lán suas de glaigíníbh, a bhíonn ag trácht ar gach rud fén ngréin; acht cuir- eadh fear léigheanta ceist ortha agus féach mar thairngeóidh siad chucha a n-adharca! Is cuimhin liom fear léigheanta 'ghá aithris cionnus mar airigh sé duine den aicme úd lá agus seódh cainte 'ghá dhéanamh aige ag cur síos ar an leictreachas. Ní raibh an tarna focal as a bhéal nuair thuig an saol ná raibh an oiread eólais aige ar an eal- adhain sin agus bhí ag an bhfear gorm san Aifric Theas. Ba dheacair leis gan scéith- eadh air. Níor scéidh acht do rith chuige an sean-fhocal "an rud ná baineann liom bíonn sé ar sileadh liom." Fágann feirmeóir a chuid talmhan, anois is arís, agus ceannuigheann sí siopa. "Sé dlighe an tailimh é shaothrughadh acht is beag air saothrughadh. Ó's tuatach é, ní'l aon taithighe aige ar shiopaidheacht ná ar na cleasaibh a bhíonn 'ghá gcleachtadh ag lucht siopaí. Téidheann gach aon rud trí n-a chéile air, ní nách iongnadh, agus ní fada go bhfaghann sé amach go mbadh thairbhighe dhó dá bhfanfadh sé mar a raibh sé, dá ndéanfadh sé mar a dhein a athair roimis. Ní'l leabhar an éilimh i n-eagar agie. Iarann sé fiacha na scadán ar mhnaoi tighe éigin os comhair daoine eile. "Ná bíodh peacadh an tomhais ort" adeir fear glic, agus tugann sé tuilleadh maith dhó annsan. Deineann sé suas na birtíní earraidhe go haindeis agus cromann na páistí ar gháiridhe, mar "an rud ná baineann liom bíonn sé ar sileadh liom." An bhfeacaís riamh duine agus gnó fir eile ar láimh aige? Féach an imtheacht atá fé agus an déanamh atá air. Ní gádh a innsint gur beag atá an gnó soin ag déanamh buadhartha dhó. Níor mhaith leis mar obair é, acht ní raibh dul as rud a dhéanamh ar an bhfear thall. Tá an gnó ag baint codladh na hoidhche de'n bhfear eile agus is dóigh leis nách fuláir nó tá an galar céadna ar a theachtaire. Tá breall ar ámhthach, mar chíonn an saoghal má bhír ag braith ar an bhfear thall chun do ghnó a dhéanamh go mbeidh an gnó soin díreach mar bheadh sean-cheirt ar sileadh leis. Tá adhbhar grinn ar gach taobh dhínn acht is baoghalach go mbíonn an greann caillte ar a lán daoine. Ba dheacair aon nídh d'fhagháil a bhuadhfadh ar spreallairín ag déanamh a chroidhe díchill chum brat na huaisleachta do chur uime. Bailigheann fo- dhuine anois is arís roinnt airgid agus ní túisce soin 'ná siúd é ag déanamh aithris ar nósaibh is ar bhéasaibh go mb'fhéidir go bhfeacaidh sé 'ghá gcleachtadh ag duin' uasal éigint iad. Ritheann sé i ndiaidh lucht an airgid agus an tabhairt suas agus ní beag de sheódh dá bhárr é. Ní bhíonn greann i n-easnamh orainn mar ní féidir gan an duthchas do bhriseadh amach ann in' aimhdheoin; agus deineann an fear bocht fíoradh ar an sean-fhocal: "an rud ná baineann liom bíonn sé ar sileadh liom." Acht dá mbeifidhe ag caint go lá an Réitigh ní tuigfidhe i gceart brígh an tsean- fhocail muna mbeadh ceist na dteangthacha. Oireann sé le fíor-chruinneas do dhuine a chaitheann a theanga féin uaidh agus a chromainn ar theangain iasachta do labhairt. Ní éireóghthá tuirseach de Fhranncach ag tabh- airt dian-iarrachta ar chúpla focal de'n tSacs-Bhéarla do chur i ndiaidh a chéile. Mara mbeadh agat acht aon gháire amháin, ní fhéadfá é choimeád istigh ag éisteacht le Gearmánach ag tabhairt fe'n fhuaim chirt do chur ar fhocalaibh Béarla go bhfuil an leitir "R" 'na gceart-lár nó 'na n-erball. Tá breall ar an té a shílfeadh go n-oirfeadh <L 347> teanga iasachta do dhuine chomh maith leis an dteangain a cheap Dia féin dó. Aithris- tear gur mhair Gearmánach áirithe ann suim bliadhanta ó shoin. Do thréig sé a tír is a theanga agus do chuir fé i bPáiris. Ba dhóigh leis go ndéanfadh dlúth-charadas leis na saoithibh i bPáiris agus gnáth-labhairt na Frainncise í bheith aige chomh ceólmhar agus bhí sí ag aon Fhranncach aca. Cionnus d'éirigh leis? D'éirigh gur minic a bhíodh lúb-ar-lár 'na chaint a chuireadh garsúin na bpáipéar ar scairteadh gáiridhe. Bhí an Fhrainncis ar sileadh leis. Agus má's mar sin atá an scéal ag na teangthachaibh go bhfuil gaol gairid eatortha cad badh chóir a thabhairt ar an nGaedheal agus saothar an domhain air ag cleachtadh an Bhéarla — creatúirín an-leice iol-dathach de theangain a rugadh cúpla céad bliadhain ó shoin, agus atá chómh fada ó n-a theangain ársa bhinn-bhriathraigh féin agus tá an réilthín ón mbán. Féach ar na páipéaraibh suilt! Pádruig agus a Bhéarla briste! Bítear ag cnáid fé Phádruig i ngach crích, agus ní hé a mhalairt atá tuillte aige, agus druim láimhe thabhairt leis an nGaedhilg. Bíonn an Béarla crochta 'na bhéal. Cuireann an chaochshrónaighe barraicín deas ar an scéal, agus oireann an sean-fhocal dó ó thalamh: "An rud ná baineann liom bíonn sé ar sileadh liom." FAILL DHOMHNAILL. - Sé fichid spéir-bhruinneal bhláth-úrlach Shaor-shingil mhaordha oinigh mnámhail mhúirneach Gan éibirt an éadaigh re scáthaghadh a gcuirp Chun an té chuir ag béicigh na mná chugham-sa. - Muna bhfuil mo chreideamh cóir, Ar thaobh an óir is mé is lia; Is duine dona atá mar atáim, Gan an saoghal im láimh ná Dia. -
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
