Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Teagasg na Gaedhilge - Litir
Title
Teagasg na Gaedhilge - Litir
Author(s)
Ó Dálaigh, Seaghan,
Composition Date
1899
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1899_07_15_274a> <L 274> <B 1899> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U Seaghan Ó Dálaigh> <F An Claidheamh Soluis> Teagasg na Gaedhilge Meitheamh an 20 lá, 1899 D'fhear-eagair an Chlaidhimh A Shaoi Ionmhain Cuirim chugat, leis an bport so leabhar beag nuadh curtha amach le "Connradh na Gaodhailge" Chathrach Bostúin, agus d'á ngairthear "Eochair Mhúinte Na Gaodhailge." Tá an leabhar beag so d'á úsáid anois i sgoil na Gaedhilge, agus tá áitheas mór ar lucht Chosanta na Gaodhailge 'san chathair so a fhusaide don sgoláire coimhthightheach an teanga d'fhoghlaim ó leathánaibh Eochrach Mhúintir na Gaodhailge. Do réir an Eolais atá agam-sa agus ag na daoinibh is fearr teist i gcúis chosnaimh na Gaodhailge, is an dúthaigh seo, tá dhá chineul sgoláireadh ann; mar atá: an sgoláire tíordháchais agus an sgoláire coimhthigheach; agus is lia go mór na sogláiridhe coimhthigheacha ná na sgoláiridhe tíordhachais. Is é beus na sgoláireadh dtíordhachais so luadhaim go bhfuil an-deithneas orra an teanga Ghaodhailge d'fhoghlaim agus dá bhrigh sin ní'l aon duadh-croidhe ná brionglóid- aigne chastar 'na slighe ag stuideur theangan a sinsear na go dtógaid orra a chur díobh go fonnmhar ionnas go dtigthear leo, b'é luath nó mall é, máighistrigheacht d'fhághail ar theangam chian-aosta so na h-Éireann. An dara cineul sgoláireadh d'á dtráchtaim shuas .i. na sgoláiridhe coimhthigheacha. Ní mian leo so aon chosg do chur na slighe i bhfoghlaim na Gaodhailge níos mó ná chastar na slighe ag foghlaim teangthadh coigcríoch eile na h-Eorpa. Adeir siad linn - "Cad d'á thaobh nách sgríobhann sibh-se bhúr dteanga dúchais féin - 's í sin an Ghaodhailge - is na leitreachaibh coitcheanna - 's iad sin na leitreacha Rómánacha - fá mar do sgríobhaid cineadhacha eugsamhla eile na h-Eorpa mar atá, na Sasanaigh, na Spanaigh, na Francaigh, na h-Iatáiligh, agus tuille?" Agus fós adeir siad, ag diosbóireacht linn, go mbeadh an Ghaodhailge níos coitchinne andiugh ná mar atá sí dá ndéintidhe úsáid, leis na h-Éirean- nachaibh fad ó, de'n leitir fhóir-leathain, shár-áitheanta so na dtíorthadh eile - 's í sin an leitir Rómhánach. Ní thógaim-se orm féin, an taca so, aon nídh do rádh i n-aghaidh nó i bhfábhar baramhla na muintire labhras mar so. Acht atá an méid so agam le rádh - agus is <L 275> í an bharamhail is réasúnta am thuairim féin í, eadhon. Níor cheart do lucht chosnamh na Gaodhailge aon toirmeasg ná seachrán do chur i slighe na ndaoineadh óg thógas orra an teanga Ghaodhailge d'fhoghlaim trés na leitreachaibh Rómhánacha. Má shaoiltear leo-san (cuir i gcás nach saoiltear leat-sa ná liom-sa sin) gur fusa go mór Gaodhailge do mháighistriugadh is na leit- reachaibh Rómhánacha ná is na leitreachaibh Gaodhlacha, badh chiallmhar an bheart dúinne gach aon chabhair in ar gcumas do thabhairt dóibh, seachas bheith ag cur 'na n-aghaidh, mar ataimíd ag deunadh go laetheamhail. Agus ó's iad na leitreacha Rómhánacha is fóirleithne andiugh 'san domhan, agus ó's ionnta do sgríobhthar teangtha mórdhálta na h-Eorpa agus na h-India-Móire, is éigean dúinn a admháil gur dúchaisidhe go mór d' fhor-mhór d'ógaibh sibhialta na cruinne na leitreacha Rómhánacha ná na leitreacha Gaodhlacha gidh go mbh' éigean dúinn admháil, ar an am gceudna, gur dúchaisidhe go mór dos na h-Éireannachaibh na leitreacha Gaodhlacha. Agus ó tá sé suidhte linn gurab an-fhusa do lucht na dtíorthadh gcoigcríoch Gaodhailge d'fhoghlaim is na leitreachaibh Rómhánacha, cad d'á thaobh nach dtugaimíd leabhartha Gaodhailge dhóibh is na leitrea- chaibh sin? Cuir i gcás go mbeadh fonn ar na Sínigh, atá 'san Aisia shóir, Gaodhailge d'fhoglaim, agus nach cas- faidís le h-í fhoghlaim acht muna bhfaghaidís í sgríobhtha is na leitreachaibh in a sgríobhthar a dteanga féin - 's iad sin na hieroglyphics - is dóigh liom go mbadh cheart agus go mbadh chóir d'eolgachaibh na h-Éireann "seifd" éigin do dheunamh ar Ghaodhailge do thabhairt dóibh is na leitreachaibh sin. Nuair a chuir eolgaigh na Breatan- Móire rómpa, i n-allod, an creideamh gallda do fhreumhughadh agus do bhuanughadh i dtalamh na h-Éireann do cheapadar gurbh iomchuidhe dhoibh, chuige sin do dheunamh an Scrioptúir Gallda d'fhagháil sgríobhtha 'san teangain Ghaodhailge agus is na leitreachaibh Gaodh- lacha, mar gur mhó an meas agus an tuigsin do bhí ag Éireannachaibh an uair sin ar Ghaodhailge ná ar Bheurla. Ní mar mhaithe leis an dteangain Ghaodhailge ná leis na leitreachaibh Gaodhlacha do rinn lucht na Breatan- Móire so ar aon chor, acht mar mhaithe leis an gcrei- deamh Protastúnt, noch do shaoileadar do bhuanughadh i n-Éirinn. D'á bhárr sin, agus d'á bhrígh sin, ní mar mhaithe leis an dteangain Bheurla na leis na leitreachaibh Rómhán- achid do cuireadh i gclódh, le lucht Connartha na Gaodhailge chathrach Bhostúin an leabhar beag so, chuirim fa d'bhreathnughadh - 's é sin "Eochair Mhúinte na Gao- dhailge." Is féidir liom a rádh go bhfuil an leabhrán so ag deunamh oibre maithe a's ag leathnughadh eolais na teangan 'san tír so na h-India-Móire. Agus d'á bhrígh sin, tá súil agam go dtabharfaidh fear eagair an Chlaidhimh - an t-aon chlaideamh atá againn - breathnughadh maith air, d'á léightheoiribh, ní h-amháin i nGaodhailge acht i mBeurla leis. Leat-sa go fírinneach, Seaghan Ó Dálaigh 734 Harrison Avenue, Boston, Mass. U.S.A.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
