Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Bearta Cruadha.
Title
Bearta Cruadha.
Author(s)
Údair éagsúla,
Compiler/Editor
Ó Donnchadha, Tadhg
Composition Date
1906
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
BEARTA CRUADHA. “AG” AGUS “LE.” Nuair a bhíonn duine ag dul thar sáile anonn fágann sé a shlán againn & cuiream-na ar mbeannacht agus ar slán leis. An té bhíonn ag imtheacht ní “slán leat” ná “beannacht leat” is ceart dó a rádh acht “slán agat” nó “fágaim mo bheannacht agat.” Féach cad deir lucht déirce agus iad ag fágaint tighe feir- meora — má táid sásta:— “fágaim mo bheannacht & beannacht Dé agaibh” (ní “libh”). An té bhíonn imthighthe i bhfad ó bhaile má's beo dhó “slán beo leis” & má's marbh dó “beannacht Dé le n-anam.” Tá eagla orm ná tuigtear an cheist seo i gceart mar is minic do chím-se “beannacht leat” nó “slán leat” i leabhraibh i n-áit “beannacht agat” nó “slán agat.” Rud eile: ní fhágann duine a shlán na dhiaidh acht nuair a bhíonn sé ag dul a bhfad ó bhaile & b'fhéidir gan súil le filleadh aige, cloisim-se daoine anois & “slán leat” aca díreach mar a bheadh “good-bye” nó “ta-ta” i mbéal Bhéarlóra. Sé bheadh i mbéal Ghaedhil annso ná “go dtugaidh Dia lá maith dhuit” no beannacht éicint eile a bheadh oireamhnach do'n ócáid. Is mithid dúinn anois blas & snas ar sinnsear a chleachtadh agus gan bacadh le Gall-Ghaedhilg. MADRAMHAIL: Ní maith liom an focal so mar Ghaedhilg ar “dogged.” Ní dóigh liom féin gur ceart é. Sé an rud thuigfinn-se ó “madramhail” ná “doggish,” “beastly,” rud eichint ná beadh ró- dheas ná ró-ghlan. Bhíos i bhfad ar lorg an fhocail i sean-leabhar. Bhuail sé umam i Seanmóirí Mhuighe Nuadhat leathanach 173: “An rabhadar i n-am ar bith na bréaga níos iom- adamhla, na mionnaí móra níos minice drúis & adhaltranas níos madramhla … ná ar an uair seo.” URRAMACH: An ceart é seo mar Ghaedhilg ar Reverend? Ní dóigh liom féin gur ceart. Urraim is respect paid to a person and duine urramach would mean a respectful person, one who pays respect or homage, not one who receives it or who is entitled to receive it. Here is an answer to a question in the Irish Catechism as to the duties of a wife towards her husband: “a bheith lán de chion d'umhalaigheacht & d'urraim do mar atá an eaglais do Chríost.” BEIRT FHEAR. Do bhí máighistir scoile de mhuinntir Annluain uair, ar an dtaobh thuaidh de Thráighlí. File do b'eadh é, agus bhí sé ana-thréan chun Gaedhilge. Do thug cúram éigin go Corcaigh é, agus d'fhág sé a inghean ag múineadh na scoile 'n-a dhiaidh. Bhí garsún ag dul ar scoil ann, agus bhí sé 'na dhaoi chomh mór-san ná féadfadh an saoghal éin-nídh a chur isteach 'n-a cheann. Bhí an cailín ag múineadh Biseachta dhó, acht ní raibh aon mhaitheas di ann. Fé dheireadh, dubhairt sí an rann so leis: Addition do chealg thu is do chráidh do chroidhe, Agus Addition nár scaraidh leat go raghair i gcill; Mar níor dheacra na cairgreacha thabhairt aniar ó'n dtuinn 'Ná Addition do chur ceangailte it mháinléad chinn. M. Ó C. Do bhuail sagart le hEoghan Ruadh, lá, agus níor thug sé éin-nídh dhó. Bhí sé n-a scoláire age Eoghan roimhe-sin. “Seadh,” arsa Eoghan: “Is 'mdhó mac fíor-ghalánta agus stráille gan bríste, Do chuireas i gcolláiste i bhfeidhil aráin 's ag ól fíona, Ó chasadh i ndán dam na déanfaidís aon díon dam, 'S gan agam dá bhárr súd acht “Good morrow, Master, how are you, how be you.” Sé an beannughadh thug an sagart dó, “Good mor- row, Master, &c.” M. Ó C.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
