Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Spídiughadh Cháit na Troda.
Title
Spídiughadh Cháit na Troda.
Author(s)
Ó Deasmhumhna, Conchubhar,
Compiler/Editor
Ó Donnchadha, Tadhg
Composition Date
1906
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
SPÍDIUGHADH CHÁIT NA TRODA. Airiú, a Thaidhg na bPreabán, a chrabhtéilín ghránna na ngiobal, connus is dóigh leat a tháinig sé chuige dhod' shéacla mic, an síománaidhe súghaidh, breith ar chéas cínn indiu ar mo pháiste agus luighe ar bheith á léasadh fan bhéil agus fan na gcliathán le planda cabáiste a thóg sé aníos fé n-a dhraoíbal a bóthar lathaighe. Airiú, a choín- cínigh shailligh bhúrdúnaigh, cuirfeadh-sa i n-umhail duit go ngeóbhaidh t'éan cuaiche an bóthar ar nós an uain, agus ná cuirfidh sé speic ná sméid ar leanbh a chómharsan, d'á mhéad é a bhroiminéis. Níor dhein do mhac-sa coir gan chúis? Deirim-se go dtugais t'éitheach agus do mhíle éitheach. Ní raibh do chúis agad mhac- sa ar mo mhac-sa, nuair a luigh sé ar bheith á léasadh leis an seana-strupóig chabáiste, acht a háiteamh beag eirigh eatortha go ndubhairt mo mhac-sa le mac Chaillichín na nGleam-shúl a chlab a dhúnadh. Loitfead mo gharsún má bhím ag eirghe as a thóin? Airiú, a lóma ghránna na gcorr- fhiacal, ní ag éirghe a tóin mo pháiste atáim-se. Ní headh ná a leithéid, a fhuairth- néil na liath-bhuidhe. Acht bíodh a fhios agat ná tabharfainn mar shásamh duit-se ná do Shaidhbhín Bhuidhe na Mealbhóg go leogfainn d'bhúr séacla mic gabháil fan phuis ar mo leanbh caoin deagh-chúmtha go bhfuil a ghaol i dtaobh athar a's máthar le maithibh na parr- óiste agus le piaraí na dúithche. Dá mbeadh ciall agam ní bheinn ag call- aireacht i dtaobh gnótaí leanbh? Tá ciall agam agus tá cáil agam, — ná fuil agat-sa ná ag aoinne bhain leat, a shíolraidh na caillighe cróine ná tugadh mar annlann leis an mbrothóig d'á buachaill aimsire i mí croithte na mealbhóg d'á mhéad é a bólacht, acht briodarnach bláithche agus sáile bainne ghéir. Féach an draid seo air ag drannaireacht gháirídhe umam. Airiú, a mhic inghine chailli- chín na bpurt-shúl, tá san ionnat bheith ag magadh 's ag cnéireacht. B'fhearra dhuit dul abhaile agus an lomradh tá ar t'athair nár bearradh le seacht seana-bhliadhnaibh a chaitheamh anuas de le díos na gcaereach. Imthigh ort síos go dtí Biní na nGadhar. Faigh fiacla asail uaidh agus buail isteach, i ndranndal mhanntach do mháthar iad, féach- aint an bhféadfadh sí an tseana-phoidhl úd a marbhabhair, mar dh'eadh i gcómhair na Nodlag nuair a fuair sí bás leis an ocras, a stolladh as a chéile idir bhléan agus féithleóg. Dúnaim mo chlab agus leogaim duit do bhóthar a chuir díot? Airiú, doig id chlab agus tubaist id bhóthar, a spreallairín áir na mbúrdún. B'fhearra dhuit dul abhaile agus gabháil do shlait sgeiché gile gan sgothadh ar do shéacla mic ná bheith id sheasamh annso i mbóthar an ríogh ag tabhairt geach re seo dómhsa. Acht dar ndó' ní gheóbhair mar is feárr leat é bheith, ar nós a ghaoltha, 'n-a ruidín acharnach bhruigheantach aimideach, líonta 'sgeachaireacht ó aoís go sgarfaidh leis choidhche a anam bocht. Ní'l ionnam acht gaoth? Cad mar gheall ar Sheághan na gCruiceóg? Airiú, fear a fearaibh ab eadh mo dhearbhráthair-se, agus má cuireadh é i gcarcair i dtaobh pléasg do bhuidéal a bhualadh fan phlatainn ar <L 148> stráille tuíncéara istigh i dtigh tábhairne, sin a bhfuil le cuir 'n-a leith, a chliútaigh dhroch-ghnúisigh na gcor agus na mbothán. Tarraing chúghat do chómhdhaltaí féin, a phana. Ní baoghal ná gur b'álainn í a dteist ag lucht léighte a gcláiríní. Cad mar gheall ar an síondaire dearbhráthar san agat ná fágann bainis ná pósadh ar fuid na logán na himthigheann 'n-a dtreó 'n-a “chuireadh gan iarraidh.” Nách gairid amach uait a shín Gáinnéir na nAsal agus Bacaichín na nDeóiseasaí. Iompuigh an bhileóg go bhfeicfir an fhuil uasal a ritheann id éan cuaiche ó chómh- dhaltaíbh cheann-árda Shaidhbhín Bhuidhe na Mealbhóg. Nách pratainneamhail í, n-a thosach, Máirín Smúchail, an chiaróg shúghaidh sin do dheirbhshiúr céile agat a shiúbhlaidh an domhan 'n-a “Matias na Farraige” ar lorg saidhbhris gur theip uirthi. Shiní anois í 'n-a gliobóig sa chúinne agat faoi bhláthbán an bháis agus ná fhéadfadh sí glór a bhaint a cloich le pinginín airgid. Féach anonn ar chliathán an chnoic go bhfeicfir Biní na nGadhar, an samhairle beag cráidhte sin do dhearbhráthair céile agat. Ochón! nách gal- ánta í a cheárd ag rith i ndiaidh sálaibh gadhar dón rudaire camánach, agus 'n-a theannta san ag faire na n-oidhcheannta cois na gclathach ar philibíní míog agus ar naos- gachaibh do — Ná himthigh, a shocaire. Iompuigh i leith orm go bhfeicead an bhfuil lasadh id leacain le náire; acht ní'l an náire ionnat, a bhodaichín na mbúrdún. An fada ná rabhais thall ag an rudaire camánach agus sgéilín beag gránna i mbarra do ghoib agat? Ní mór leat dam bheith ag cainnt go dtuitfidh sine-seáin agam? Airiú, a shodamáin na mbothán, níor tháinig sé chun baile dhuit go mbeinn-se ag lot mo chainnte leat acht do shéacla mic, nára dé 'n-a bheigheas, a thug indiu cúis chuige dham. Ní bheidh aon troc agad mhac a thuilleadh lem' mhac-sa? Bíodh a fhios agat gur maith an bhail sin air, mar dá bhfaghainn-se go sínfeadh mac inghine Bhearbóirín na gCearc lámh ná ladhar arís chun mo leinbh-se do chuirfinn-sé i n-úmhail do nách siúicire an baitín. CONCHÚBHAR Ó DEASMHÚMHNA. Gluais. Crabhtéilín (fr. crabhtéal) duine beag suarach gan tabhairt amach. Connus a tháinig sé chuige dhó é dhéan- amh? How did he bring himself to the pitch of doing it? — implying inferiority in the attacking party. Siománaidhe, an indolent, good-for-nothing sneak. Fé n-a draoíbhal, full of its (wet) muc. Coínchíneach, one having a very uncommon nose. Búrdún, a tale- bearer's story. Éan cuaiche, sometimes applied to an only child. Broiminéis, (manifestation of) the quality of being overbearing. Gleam-(sh)úilí, small red- bordered eyes. Ag éirghe as a thóin, partaking in his quarrel, making his quarrel her own, backing him up. Corr-fhiacal, tooth fixed above the edge of the upper gum. Fuairthnéal, duine fuar faillítheac leisge- amhail. Séacla, a spare person. Mí chroithte na mealbhóg, July. Sáile, dip. Purt(sh)úilí, large heavy-lidded eyes. Seana-bhliadhnaibh, long years. Díos, shears. Na gcor, of the crooked tricks. Pana, duine aindeis. Lucht léighte a gcláiríní, people of the reading of their characters. Síondaire, síomán- aidhe. Gáinnéir, dealer. Nách pratainneamhail, nách mór le rádh (ironically). M. Smúchail, M. of the flat turned-up nose. Gliobóg, woman having a soc or pro- tuberance of the lips: one having an expression of great eagerness to hear what is being said, perhaps with the intention of reporting it. Sodamán, one of slow pace. Níor tháinig se chun baile dhuit, you did not get it from parents. Nára dé 'n-a bheigheas, nára dé 'n-a bheatha. Troc, dealings of any sort. Sín; is gearr amach uait a shín sé, he is very near related to you. File éigin cct.: A Ridire an Chéime! ná háirimh níos mó, Mar do cailleadh na céadtha de dheascaibh ban óg': Herculos éachtach is Salaman i gcoróinn Is Samson ba thréine do cheap Dia na gcómhacht.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
