Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Dinnseanchas.
Title
Dinnseanchas.
Author(s)
Údair éagsúla,
Compiler/Editor
Ó Donnchadha, Tadhg
Composition Date
1905
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
DINNSEANCHUS. Baile Chathail, Co. Mhuigh Eó, 8/11/'05. A dhuine chóir, Tamall gearr ó shoin, chonnaic mé “Béal Átha na Muc” thíos agat do “Swineford” 'sa' “gClaidheamh Soluis.” Cluinim go leor daoine ag cainnt faoi seo 'sa' gceanntar so, mar is é “Béal Átha na Muice” tá ar áit ó cheart. Síleann siad go bhfuil go leor rudaí eile bun os cionn 'sa' leabhar ó tharla nach bhfuil sé seo ceart agat. Feicim fhéin go bhfuil Gaedhilge aisteach agat ar “Recess.” Níor chualaidh mé, ná éan duine eile <L 61> tart thimcheall na háite, tada air ariamh acht “Srath Salach.” Nuair bheithfeá ag braith an leabhar a chuir amach aríst, ba mhaith an rud duit é chuir thart ag Gaedhilg- eoiribh annso 's annsúd le rud ar bith tá bun os cionn ann a cheartughadh. Tá súil agam go bhfuil tú go rí-mhaith agus go bhfuil ag éirghe leat go geal. Mise do chara, PÁDHRAIC UA DÓMHNALLÁIN. [Bíodh a fhios ag an sgríbhneoir go gcuala “Béal Átha na Muc” ó Chonnachtach éigin. Admhuighim anois, ámh, gur fearr “Béal Átha na Muice,” ó's é an t-ainm atá ag muintir an cheanntair féin. Tuigeadh sé leis gur minic níos mó ná aon chuma amháin ar ainm áite. Cuir i gcás Belmullet, ní har aon nós atá an t-ainm sin ag na saoibhibh féin i gCúige Chonnacht. Sgríobhann an Chraoibhín Aoibhinn “Béal Mhuiléad,” an Buachaillín Buidhe agus sagart na háite “Béal a' Mhuirthid,” Mac Uí Chonchubhair ó'n gceann- tar féin “Béal a' Mhuileit,” & 'na dteannta sain go léir tá “Béal Muileat” thíos ag Seaghán Ó Donn- abháin ar léarsgáil do chuir sé le chéile! Na daoine seo go léir, bhíodar cinnte gur mar sin a bhí an t-ainm ag muintir na háite! Is dócha go mbíonn canamhaint ar ainm áite comh maith leis an gcaint. Gaedhilg aisteach an eadh? Nach ughdarthásach atá sé! Tuigeadh sé anois go bhfuaras “an Ruiséalach” ó mhnaoi uasail do bhí san áit féin & do chuala ó mhuin- tir na háite é. Níor ghábhadh dhó an chomhairle sin do thabhairt dam dá fheabhas í. Sin a ndearnas go díreach. Chuireas ceisteanna ar dhuine is fiche de mhuintir Chúige Chonn- acht agus níor thug acht cuid aca toradh orm. Bhí leisge ortha, is dócha. Is usa go mór bheith ag fághail spíde ar dhuine ná a chuid ceisteanna do réidhteach do. “Go leor rudaí eile bun os cionn” de dhruimm aon ainm amháin bheith amhlaidh, dar leo! Níor mheasas riamh gurab é an rud sonnradhach is bun do'n rud choit- chionnta. Nach trom an chiall í sin? Fá dheoidh, ní misde dham a rádh nach táinig aon fhreagra ó Chonnachtaighibh ar mo sgríbhinn “Postal Topography” do chuireas ins “An Chlaidheamh Soluis.” Cá hiongnadh go mbeadh corr-dhearmad ann, agus “an tIarthar 'na dhubh-chodhladh”? Mar sin féin, bheirim a ndubhshlán anois — ní bhfuighid “go leor rudaí eile bun os cionn,” má ghníd a sean-dícheall. — S.L. Baile eadar dá Abhainn, Co. Shligigh, 14 Deireadh Fóghmhair, 1905. A Chara Dhílis, Feicim sa leitir a scríobh tú i “gClaidheamh Soluis” na seachtmhaine seo go bhfuil Béal Átha na Muc shíos agat do'n bhaile a dtugtar Swineford i mBéarla air. Tá tú beagán amugha annseo, acht is rí-bheagán é. Béal Átha na Muice atá ó cheart ar an mbaile sin, & is é a thugas na daoine i gcomhnuidhe air. Tá corr-áit annseo agus annsúd agus níl an Ghaedhilg cheart agat ortha sa bPost-Sheanchus. Cuir i gcás: “Lios an Chúil” ar an mbaile beag sin i gCo. Ros-Chomáin i n-áit Lios an Ghaill. “Bóthar na Trágha” ar Salthill i n-áit Poll a' Rúim, agus “Baile Gearr” i n-áit Béal Átha Gháire. Atá Baile idir dhá Abhainn thíos agat le haghaidh na háite seo. tá sé sin ceart go leór acht is “eadar” a abruigh- eanns na daoine thart annseo i n-áit “idir.” Tá rudaí eile agat freisin nach bhfuil ceart acht níl am agam le cur síos ortha fao láthair. Má's mian leat é rachfaidh mé tríd an leabhar am eicínt eile & ceartóchaidh mé dhuit iad. Mise, le deifir mhóir, Do chara go buan, PÁDRAIC Ó MÁILLE, Seosamh Laoide An Timthire. [Táim buidheach de Phádraic ó Máille. Ceapaim go gcualas “Béal Átha na Muc” ag duine nó beirt ó Chúige Chonnacht. Bíonn athrughadh beag de'n tseort so isna hainmneachaibh anois agus arís. Acht má's “Béal Átha na Muice” is ainm do'n bhaile mór i n-aice na háite féin, beidh sé againn fá comhair an chéad leabhair eile. Lisacul: B'fhéidir an ceart a bheith ag Pádraic, acht badh mhaith liom go sgríobhfadh duine éigin chugam ó'n áit féin. Salthill: Tá “Bóthar na Trágha” ceart agus lán- cheart. Sin é ainm na háite ag Eoghan Ua Neachtain agus ag muinntir Chois Fhairrge ar fad. Caidé an t-úghdarthás atá agat le “Poll a' Rúim,” a Phádraic? “Baile Gearr”: Fuaras é seo ó dhuine éigin atá 'na chomhnaidhe i dTuaim Dhá Ghualann. B'fhéidir gur chuir sé amugha mé. Badh cheart do Phádraic tuilleadh sgéala chur chugainn. Baile idir Dhá Abhainn; D'innis an tAthair Ó Críocháin dam gur “Baile 'd's Á'inn” an fhuaim atá ag na seandaoinibh. Is cuma sain nó “Dóinn” (= Blackwater) i gCúige Mumhan i n-ionad “Dubh- abhainn.” Canamhaint is eadh “eadar,” ceart is eadh “idir.” Tá Pádraic ro-chruaidh ar an leabhar annso, ró-bheacht ar fad! Tá focal ag Gearmánachaibh ar a leithéid — spitzfindig! Cuirfead míle fáilte roimh gach aon cheartughadh. —S.L.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
