Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Bearta Cruadha.
Title
Bearta Cruadha.
Author(s)
Údair éagsúla,
Compiler/Editor
Ó Donnchadha, Tadhg
Composition Date
1905
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
BEARTA CRUADHA. 29. Some idioms of amhras = (1) doubt, (2) suspicion — (1) Gan amhras, without doubt, undoubtedly, as- suredly, certainly, indeed. (2) Tá amhras agam air, I have a suspicion of him, I suspect him. (3) Bhí mé i n-amhras fá dtaoibh de, I suspected him, I had a suspicion of him, “I had a dubious of him.” (4) Táim i n-amhras leis, I doubt it, I am in doubt of it. (5) Tá mé i n-amhras fá'n sgéal sin, I doubt that, I am in doubt about that. (6) Tá mé i n-amhras go bhfuil tú pósta, I suspect that you are married. (7) “Bhfuil amhras agad i mo bhriathraibh? Do you doubt my word?” (8) Bhfuil tú i n-amhras fá mo bhriathraibh? Do you doubt my word? (9) Ní'l mé i n-amhras nach bhfuil ann acht an rud céadna, I doubt not but that it is the same thing, I am sure it is the same. (10) Ní'l amhras agam nach é an rud céadna é, I have no doubt but that it is the same thing, I am sure it is the same. (11) Ní'l amhras agam nach aon rud amháin é. I have no doubt but that it is the same (lit. one) thing, I am sure it is the same thing. (12) Rud amháin é, gan amhras, assuredly it is the same (lit. one thing.) (13) “Do ghním amhras ar a mhacántacht, I doubt of his honestly.” (14) “Acht an té ag a mbí amhras, but he who wavers.” (15) “Gan bheith amhrasach air, without wavering in it.” (16) “Agus do bhrígh go raibh mise amhrasach i n-a leithid sin de cheist, and because I doubted of such manner of question.” (17) In catechisms apparently amhras=scepticism: “Peacadh an amhrais.” (18) Duine amhrasach, a suspecting, (suspicious) per- son. Note. Eagla often takes the place of amhras in the sense 'suspicion': tá eagla orm gur droch-pheata é sin, “I suspect that person.” Baramhail also = suspicion: tá droch-bharamhail agam de'n duine sin, I suspect that person. Cp. bain- eadh baramhail as mo shiubhal, they suspected I was up to something. Dabht, (lovely Anglicism!) is very common and is ousting amhras from use, witness the following: “I was talking to-day to two good Gaelic speakers. I found it very hard to get them to use the word amhras at all”; ex. Tá dabht agam gur droch-dhuine é sin, I suspect that person. The numbered phrases in quotation marks are from books. CUAG MAC CRÍOMHTHAINN. 30. Deir Micheál Ó Maoláin ná réidhtigheann sé lem bharamhail-se i dtaoibh “faoi thráth 's go.” “Faoi rádh is go” a chuala sé féin i gómhnuidhe. Seadh: is minic ná cloiseann duine (a gan fhios dhó féin) acht an rud go mbíonn súil aige leis. Tugann Micheál éan tsoluíd amháin á chruthughadh go bhfuil an ceart aige féin. Sid í í: “faoi rádh is go raibh a mac 'na dhalta d'éirigh sí i gcúthach báinidhe” (is amhlaidh atáthar thar éis dailtín a thabhairt ar a mac). Leigim-se leis go lán-toilteanach go bhfuil fáth agus gábhadh le rádh annso, agus ná beadh éan rud eile 'na ceart acht é. Is léir gur mar a chéile “faoi rádh is go” sa' chaint seo Mhichíl agus faoi rádh go. Is ionann é & dá ndéar- finn rud mar seo: Tháinig buile feirge uirthi mar gheall ar go ndubhairt duine éigin gur dhailtín a bhí ina mac. Acht do réir mo thuairime féin ní ró-mhinic a bhíonn éan chiall den tsórt sain ag baint le “rádh” 'san abairt sin “faoi rádh 's go.” Cuiream i gcás gur buaileadh mac, nó leanbh, na mná úd breoidhte, i dtreó go ndéarfí: Bhí buaidhirt aighne ar an mhnaoi bhoicht faoi rádh is go raibh tinneas nó galar éigint ar a leanbh. Cad ba chiall do “rádh” sa' chaint seo agam anois? Ní dubhairt éinne leis an mnaoi ná raibh an tsláinte agá leanbh; go deimhin b'anghábhadh <L 60> d'éinne a “rádh” léi ná raibh, — ná feaca sí féin le n-a dá súil an galar ag teacht air? 'Sé deirim-se go mba cheart, ina leithéid seo de chaint, “thráth” a scríobhadh i n-ionad “rádh.” Rud eile dhe. Bíodh gur rádh (nó “rá”) atá dá chleachtadh riamh age Micheál féin, tá “an-chaoimse” Connachtach ná fuil ar an mbealach céadna leis sa' méid sin, — a ndéarfadh sé féin. Tá daoine thíos i gContae Mhuigheó agus i gContae Shligigh go bhfuil “ráit” 'na mbéal aca gach lá den tseachtmhain. Agus an ndéarfidh éinne liom go n-abrann siad so “faoi ráit is go” sa' chás go ndeirim-se gur cheart “thráth” a bheith ann? Fé fhearaibh an Iarthair fhágaim réidhteach na ceiste seo, mar is aca-san is fearr atá an t-eolas chuige agus is leo-san is mó bhaineann sí. Acht ná measadh éan duine aca gur leór dóibh mar fhreagra a rádh go mba cheart dóibh “muinighin a bheith acab astab féin i gcaint.” Ní bhaineann “muinighin” leis an scéal. 'Sé an cheist atá dá plé eadrainn: Cé aca an ceart, do réir bhunadhais, thráth nó rád, 'san abairt úd, nó nach ceart? TUIREANN. … 32. Nár mhór an dearmhad é gan cúpla solaoide a thabhairt dúinn sa leabhar so thuas ar cionnus mar badh cheart litreacha ceannaigheachta a sheoladh tré Ghaedhilg. Is maith gan amhras an leabhar é, & is maith mar dhein an Laoideach a chuid oibre, acht táim ag ceapadh gur b'shin dearmhad agus dearmhad mór. Má's mian linn an Ghaedhilg a chur ar aghaidh, caithfimíd é a sháthadh isteach i gceannaigeacht na tíre. Caithfimíd ár gcuid litreacha a sgríobhadh i nGaedhilg, & a sheoladh tré Ghaedhilg. Cionnus mar badh cheart litir go dtí “O'Mahony Bros.” a sheoladh? An ceart “na dearbhráithreach Ó Mathghamhna” nó “Muinntir Mhathghamhna” a sgríobh? Agus abair gur mian liom litir a chur ag triall ar “Bolands Ltd.” cia an leagan is fearr? Ceist eile oraibh, a cháirde, an ceart “na daoine uaisle” nó tiodal de'n tsaghas sin a chur i n-ionad “Messieurs” ar ár gcuid litreacha, nó iad a fhágáil gan aon tiodal: mar seo “Aodh Ua Dubhthaigh & a chuideachta.” Badh mhaith liom-sa beagán eolais d'fhághail ar na rudaí seo. B'fhéidir go gcabhróchadh an Laoideach féin liom? AN SIONNACH. 33. Ag tagairt do cheist Sheáin Dhiarmuda, is dóigh liom féin gurab ionann brígh dho “tugann” is “do- bheirim.” Tá deifridheacht eatortha, ámh, sa chuma n-a ndeintar úsáid díbh. Féadtar “tugaim duit é” nó “bheirim duit é” a rádh; acht “ní thugaim,” “go dtugaim,” &rl., is ceart. Níor chóir, cur i gcás, “ní bheirim” a rádh. I dtaobh “d'imthigh” agus “chuaidh”, is amhla mar thuigim-se eatortha gurab ionann “chuaidh” agus “he went”; agus “d'imthigh” is “he went away, he went off”. Seo soluidí eile: (a) Chuadhas ar an aonach. (b) Raghaidh sé go dtí an gcathair. (c) Tá sé ag dul a-bhaile. (d) D'imthigh sé go Sasana Nua. (e) Imtheóghaidh sé leis. (f) An bhfuilir ag imtheacht? LOG SOCAIR.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
