Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Nua-Litridheacht.
Title
Nua-Litridheacht.
Author(s)
Féach ainm cleite,
Composition Date
1905
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
NUA-LITRIDHEACHT. -- A chara,- Ní fheicim focal i nIRISLEABhAR na Bealtaine ar an gceist seo. Is mór an truagh san. Níl aon cheist níos oireamh- naighe 'ná í chun a bheith curtha tré na chéile i nIRISLEABHAR NA GAEDHILGE. Ní thuigim-se i gceart cad tá i gceann Ruadhraí na Ruacán. Is baoghlach gur fear dall mise. Ní thuigim a leath-fhocal-san féin. Iarracht eile, a Ruadhraí! I dtaobh "Thomáis na dTuras," cuireann sé i gcuimhne dham cailín beag a bhí 'sa bhaile i n-aice linn-ne. Bhí na sean-phrátaí aca fós, agus is dócha go raibh sean-bhlas ortha. Bhuail sí isteach lá i dtigh comarsan. Bhíodar-san ag ithe an aráin bhuidhe. "Ochón! mo léir- ghoin," ars' an cailín, "for I'm choked from Prétus." "Mhaise," arsa bean a' tighe, "Is truagh gan an galar céadna ar dhaoine eile." Nách mór an náire do dhuine creideamhnach mar Thomás é thabhairt mar asachán do Mhicheál Thaidhg gur thug sé "clocha i n-ionad prátaidhe" do Stiabhna. Níor dhein sé a leithéid, acht chaith sé isteach i dtóin an chléibh dorn cloch mar dhúthracht nuair ná raibh Stiabhna chomh maith le n'fhocal. Agus cé thógfadh air é cleas dh'imirt ar an lúbaire úd? Badh dhóigh le duine agus an chainnt atá ag Tómas nár ghoid sé riamh bosca cipíní ó n'athair ná ó na shean-athair, ná goidfeadh é sean-stoca ó na mháthair chun liathróide a dhéanamh, agus nuair do bhíodh sé a' teacht ó'n sgoil le cois Sgoiláirthí na sgoile, Gobadórithe na gorta, Go n-íosfaidís na clocha Dá bhféadfaidís iad a chogaint, bheadh eagla nó náire air dul isteach tar teórainn chún tornap nó caréad a sgiobadh leis as pháirc an mhinistir. Mo chreach is mo chrádh! níor mhar sin dúinn-ne, agus tá a rian orainn indiu, foraoir! ní féidir linn rud a sgrí' acht an rud a chuireann sgann- radh ar chlainn "Tomáis na dTuras" agus ceann-fé air fhéin. Tá an ceart ar fad ag "Giolla Brighde Ó Catháin," agus má is maith le héinne deimhn- iughadh ar an sgéal so níl aige acht féach- aint tríd na haistrighthe atá againn anois. Níl ceann aca gan a bheag nó a mhór de bhlás an Bhéarla air acht amháin "Searc- Leanamhain Críost" agus leabhair an Athar Peadar. Agus ca' na thaobh é sin? Mar is i mBéarla do sníomh na smaointe ar dtúis, agus ní fhéadfadh draoi na Múmhan féinig casadh tuathail an Bhéarla do bhaint as na corraidhe cainnte. An méid ais- trighthe atá déanta ag an Athair Peadar ní hó'n Bhéarla é acht ó theangthachaibh eile. Is fiú duine in Éirinn go bhfuil an Ghaedh- ilig aige chómh blasta bhríoghmhar agus tá sí ag Méarthóg Guill, agus féach in aindeoin sin is uile n'fhéadfadh sé "Beatha Aodha Uí Néill" a chur le na chéile gan snas agus blas an Bhéarla bheith anso agus ansúd ar a chuid Gaedhilge. S'nuachar maith dhuit-se, a Mháighréad Ní Áilgheasa. Is maith a sás tú chun lín-éad- aigh a dhéanamh. "Cleith" a bhíodh againn-ne mar "shlat mhaide." "Ar bogadh" bhí againn ar bhádhadh an lín; "ar maois" nó "ar muíghís" atá aca sa chúige seo. Tag- ann "bogging" i mBéarla ó "bogadh." Níor chuala-sa riamh "ag portughadh." "A' tarrac lín" atá againn i gCiarraidhe ar "tlúgháil," acht níl aon amhras nách ó "tlugháil" a thagann "cloving" i mBéarla. Bhíodh "sgoth" mar ainim againn ar na táithíní ceangailte le chéile. "Sliseog" <L 813> atá ar tháithín i gCúige Uladh. "Hulls" atá mar Bhéarla ar cholg; ní "tow" an colg in ao' chor. BEIRT FHEAR.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
