Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Clodhanna Nua.
Title
Clodhanna Nua.
Author(s)
Ní fios,
Composition Date
1905
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
Clodhanna Nua. THE MYTHOLOGY of the BRITISH ISLANDS. An Introduction to Celtic Myth, Legend, Poetry, and Romance. By Charles Squire. London: Blackie and Son, Limited, 50 Old Bailey, E.C., Glasgow and Dublin. MCMV. Chúig leath- choróineacha, a fhiaca. Leabhar Béarla is eadh é seo, agus leabhar mór Béarla leis. Ceist mhór acharannach is eadh an cheist seo i dtaobh staire seannda na hÉireann is na Breatan Móire. Tá cur síos air i n-a lán d'áit- eanna, acht ní fachtar i n-éan-áit cunntas iomlán mar gheall air. Tá na sean-mheamraim a bhí leis na ciantaibh fé thaisce i leabharlannaibh dá gcur i n-eagar i ndiaidh a chéile. Is ionnta súd a gheobhthar fios cruinn ar imtheachtaibh na ndaoine d'áitigh na hoileáin seo sara dtáinig Caesar go dtí an mBrea- tain, agus sarar bhuaidh Clanna Míleadh seilbh na hÉireann. Fé mar adubhramair, ceist acharannach is eadh í seo. Ní thagann aon dá chunntas le chéile. Réidh- tighid cuid aca le chéile cuimhasach maith, acht uair- eannta ní bhíd ár n-ughdair ar éan-tuairim i dtaobh nidhthe bunadhsach. Ní féidir tuairim cheart a thabhairt ar an gceist go dtí go gcuirfar i gcló na sean- mheamraim go léir, agus tá a lán díobh-san ann fós nár baineadh leó. Annsoin, féadfar scrúdughadh a dhéan- amh ortha, agus an cogal a bhaint den chruithneacht, ar chuma go ndeimhneógfar ar chruinneas ár n-eóluis ar an gceist go léir. Tá os cionn a leath de'n leabhar so fé chunntas ar sheann-dálaibh "déithe" agus druadh na hÉireann, agus gan amhrus do b'éidir a thuilleadh a rádh n-a dtaobh. Is ceist le réidhteach ciaca "déithe" nó daonduigthe a b'eadh Cúchulainn, Fionn Mac Cumhaill, laochra na Craoibhe Ruaidhe, Tuatha Dé Danann, na Fómhoraigh, agusrl. Deir an t-ughdar so go prínsiopálta gur déithe a b'eadh iad. Acht ní hionann ciall le "déithe" aige-sean agus againne. Tugann seisean déithe ar ghaiscidhigh is ar dhaoinibh go raibh mór-chlú ortha abhfus. Gan amhrus, má's maith leis súd a glaodhach ortha, ní tagaithe dúinn n-a choinnibh; acht is fearr agus is dílse linne ár sean-laochra d'fhágaint fé mar a <L 760> bhíodh aca gan gradam déithe a mholadh dhóibh i bhfochair na rabhartha tréithe a mhaodhid Gaedhil féin n-a leith. Is fearr linn Cúchulainn n-a laoch gaisce ná n-a dhia beag. Is iad na tréithe is fearr san leabhar so ná eólus athchumair cruinn a bheith ar fagháil ann ar chúrsaíbh an tseana-shaoghail cian-aosta i nÉirinn, an méid atá os ár gcomhair as na meamraim de, agus cur síos aicillidhe so-thuigsionta ar iomlán na ceiste i n-éin- leabhar amháin. N-a theannta soin, tá cur síos leis ar sheann-draoidheacht na Breatan Móire, agus an bhaint a bhí aici le draoidheacht na hÉireann i dtúis an tsaoghail. Tá ana-chuid eóluis ar fagáil san leabhar, eólus a piocadh suas as gach ball ins na trí ríogh- achta. Badh chóir cóip den leabhar a bheith in ngach leabharlainn i nÉirinn. -- PÁIDÍN Ó DÁLAIGH. Ath-chló air. Fé eagar ag Seosamh Laoide. Réal glan. Ní gábhadh an scéal féin a mholadh do shean-Chonn- rathóirí; tá eólus aca cheana féin air. Acht beidh áthus agus luthghair ortha mar gheall ar an gcuma 'nar shocruigh an Laoideach é ar a ath-thabhairt amach. Tá foclóir breagh len ais mar a bhfuil cunntas ar a lán rudaí ná fuil a dtuairisc i n-éan-áit eile. Is maith linn gur glacadh isteach na nótaí a chuir Pádraig Ó Laoghaire féin leis an scéal i "Scéaluidh- eacht Chúige Mumhan." Táid ana-aidhsáideach. Ní bheidh cúis ghearáin feasta ag lucht léighte na Gaedhilge. Beidh leabhair a ndóthain aca. Tá an leabhar so buille beag daor, ámh. -- AN CHÉAD LEABHAR GAEDHILGE. Ceachta I.-XI. I nduilleógaib móra. Ar n-a chur amach do Chumann Bhuan-choimeádtha na Gaedhilge. A fhiacha, ar mhúinteóirí scoile réal, ar an gcoitchiantacht scilling. Ní baoghal ná go mbeidh an tsraith dhuilleóg so an- adhsáideach i gcóir leanbhaí i n-ár scoileannaibh. I bhfochair na gceachtanna thuas, gheibhmíd air laetheanta na Seachtmhaine, Míosa na Bliadna, na Séasúir, Cúigidhe na hÉireann, ainmneacha áiteann áirithe i nÉirinn, agus na hUimhreacha. Má tá locht air, is é a liacht a gheibhtar ar chuid de na duilleógaibh. Is maith an luach réalach é ar éan-chuma, agus beidh lorg air. Muinntir Bhrúin agus Nualláin atá 'n-a fheidhil. -- CNUASACHD BHEAG AMHRÁN. Cuid a hAon, an dara cur amach. Agus cuid a dó. Le haghaidh aos óg na Gaedhilge d'fhoghluim ins na scoileannaibh. An tAthair Pádraig Breathnach do chruinnigh. Muinn- tir Bhrúin agus Nualláin do clódh-bhuail. Pinginn an ceann, a bhfiacha. Agus go deimhin is fiú an méid sin éin-cheann den dá leabhar bheaga so. Tá an ceól gan locht, agus gheobhthar ionnta amhráin nach díoghbháil iad a chur os comhair leanbhaí Gaedhealacha, ní hionann is mar a gheibhtar go minic i leabhraibh ceóil. Ní oirid na sean-amhráin do pháistíbh na haimsire seo ar éan- chor. Tá páiste an lae indiu an-fhiosrathach ana- sheana-chríonna, agus cuireann breis suime i rudaíbh go scaoilfadh a athair nó a shean-athair thairis iad nuair a bhíodar-san n-a n-óige. Is maith a thuig an tAthair Pádraig Breathnach an tréith seo atá ag fás ar aos óg na haimsire seo, agus, dá réir sin, tugann dóibh ins na leabhairíní seo earraidhe a thagann leis an aimsir. Ní gábhadh dhuinn gach seóid dá bhfuil ionnta a áireamh annso. Cuirtar eólus ar na leabhairíníbh féin. Tá fo-amhrán ortha ná fuil i méidireaét duthchais na Gaedhilge, acht ní baoghal ná go bhféachfaidh an t-ughdar chuige go scriosfar amach iad. -- AN LEABHARLANN. The Journal of Cumann na Leabharlann. Vol. I. No. I. January, 1905. Sid é an chéad uimhir d'Irisleabhar Chumann na Leabharlann. Tá ana-chuid eóluis ann i dtaobh leabharlann, cionnus leabharlann a chur ar bun, cadé an congnamh is féidir d'fhagháil chuige sin, agus cionnus is fearr is féidir obair fhóghanta a dhéanamh i leabharlainn. Tá uireasbha leabharlann i nÉirinn, agus is mór an truagh ná cuirtar i bhfeidhm na hachta nua dlighe n-a dtaobh. D'fhéadfaidhe leabharlann a chur ar bun i ngach paróiste i nÉirinn, agus badh dheacair d'áireamh an maitheas a dhéanfadh sé ann. Gabhaidís Cumann na Leabharlann an cheist ar láimh, agus deinidís fothrom go leór mar gheall air. Guidhmíd saoghal fada dhóibh agus an rath go luath agus go buan ar a saothar. -- ÉRIU. The Journal of the School of Irish Learning, Dublin. Edited by Kuno Meyer and John Strachan. Vol. I. Part II. Dublin: School of Irish Learning, 28 Clare Street, and Hodges. Figgis and Co., Ltd., 104 Grafton Street. 1904. 6s. net. Annual Subscription, 10s. (2 parts). Sid í an tarna alt de'n chéad chuid d'Irisleabhar <L 760> Scoile na Sean-Ghaedhilge. Má ba mhaith é an chéad chuid, tá an tarna cuid seo an uile bhlúire chomh maith leis. An chéad rud ann, "Analogy in the Verbal System of Modern Irish," ó láimh Osbuirn Uí Aimhir- gin. Is géar a theastuigheann uainn cunntas den tsaghas so i dtaobh chanamhna gach cúige fé leith, acht níl daoine de shaghas an Aimhirginigh chuige fóríor. Tá súil againn go ndéanfaidh Mac Uí Aimhirgin amhlaidh leis na haimsearaibh eile. Cuirimís an t-eólus atá ar fagháil san alt so i gcomórtus le gnáth-eólus na ngraiméar, agus is follus do gach éinne go bhfuil a lán i n-easnamh orainn fós. An tarna rud ann, "The Infixed Pronoun in Middle Irish," ón Strách- ánach, agus é go cruinn agus go foghlumtha mar is gnáthach. Tá alt ar "An Old-Irish Metrical Rule" ón Eagarthóir gcéadna ann. Aistriughadh, "The Boyish Exploits of Finn" ó Chuno Meidhear, "A Collation of Crith Gablach, and a Treatise on Cró and Díbad" ón bhfear gcéadna. "The Rule of St. Patrick" fé eagar ag Séamus Ó Caoimh, agus "Féilire Adamnáin" fé eagar ag Máire Ní Bhroin. Ní beag an saothar an méid seo go léir a thabhairt le chéile is do chur amach. Acht tá níos mó 'ná soin ann. Tá an chéad chuid de'n Táin Bó Cuailnge mar aguisín leis, agus é fé riar an Strachánaigh agus Séamuis Uí Chaoimh. Tá súil againn go gcuideoghfar go toiltheannach le hÉriu is le Scoil na sean-Ghaedhilge. Tá obair fhógh- anta á dhéanamh aca, agus is mithid do Ghaedhealaibh teacht i seilbh a sean-oighreachta féin. Is mó an t-eólus atá againn ar Chaucer 'ná ar Thighearnach nó ar Flann na Mainistreach. Is fearr a thuigimíd saothar Shakespeare 'ná dánta Thaidhg Dhuill Uí Uiginn. Ní hag baint de cháil Chaucer nó Shake- speare é, acht badh chóir an scéal a bheith ar a mhalairt de chuma. Tuillid Ériu agus an bhuidhean laistiar dhi ár mbuidheachus agus ár gcongnamh, agus tá súil againn go bhfuighid uainn dá réir. -- SEACHRÁN CHAIRN tSIADHAIL: Amhrán Ilcheardaidh- eachta, agus Seanchas Síor-chuartaidheachta. Micheál Ó hÍr do chuir tús air. Na hUltaigh i gcoitchinne do chríochnuigh. Seósamh Laoide do thárrthuigh agus do chuir i n-eagar. Ar n-a chur amach do Chonn- radh na Gaedhilge i mBaile Átha Cliath. 1904. Ocht bpingne déag. Ní'l acht éan-locht againn ar an leabhar deas taith- neamhach so, agus 'sé locht é sin ná gur dóigh linn go bhfuil breis eagarthóireacht déanta air. Ní'lmíd sásta i n-ar n-aigne féin ciaca a locht é sin nó nach eadh, nó ciaca an chúis mholta nó chúis cháinte ar an té "do thárrthuigh agus do chuir i n-eagar" é. Tá sé ró-phoncamhail i dtaobh rudaí beaga, acht maithimíd soin go léir dó ar son an méid eóluis a chuireann os ár gcomhair ar Chúige na Craoibhe Ruaidhe. Is iongantach é an t-ainbhfios so orainn i dtaobh na hÉireann féin. Is mó an t-eólus atá ag an ngnáth- Mhuimhneach ar chanamhaint na Cocáighne (nó Lunndain) 'ná mar atá aige ar chanamhaint na gcúigidhe eile i nÉirinn. An scéal céadna ag an Ultach agus ag an gConnachtach leis. Nár mhaith an rud dúinn — idir Muimhneachaibh is Ultachaibh is Connachtaibh — tosnughadh anois ar eólus a chur ar a chéile. As an eólus tioc- faidh go mbeidh cion againn ar a chéile agus ní baoghal ná go méadoghaidh soin ar ár gcion ar Éirinn féin. Éireannaigh is eadh sinn go léir. Badh mhaith linn cuidiughadh leis na focail adeir an Laoideach ag tagairt do Mhac Uí Ghallchobhair. Is fada atá sé ag obair ar son na nGaedheal agus na Gaedhilge i nDún na nGall. Guidhmíd dó saoghal fada agus sláinte abhfus agus na grasta thall. Dho shiubhail ár "Seachránuidhe" a lán, agus na cearda ar fheabhus aige. D'fhág sé amhrán gleóidhte n-a dhiaidh ar éan-chuma. Bí sé n-a "Ultach Beadaidhe" i n-áit- eacha, má's fíor dhó féin, acht is eagal linn go raibh sé ag cur leis an scéal, nó b 'éidir gur chuir daoine eile le n-a scéal ar mhaitheas don ghreann. Solus na nGaedheal déanta i mBaile Áta Cliath Cártaí Posta Gaedhealacha! Irish Views, Text in Gaelic. The Gaelic Post Card Co., 43 Hereford Road, London, W. Seoltar litreacha i dtaobh Eagarthóireachta go dtí an Fear Eagair; agus litreacha i dtaoibh Bainistighe go dtí Stiúrthóir, Oifig an Chonnartha, 24 Sráid Uachtarach Uí Chonaill, Átha Cliath. <L 760b> Smuainte ar Árainn, I n-a dtugtar cúnntas i nGaedhilge shnasta shimplidhe ar Árainn na Naomh agus ar mhuinntir Ghaedhealaigh na háite sin, agus ar Phátrún, Feis, Aeridheacht, Banais, agusc., do bhí 'san Inis, maille le fiche íomháigh ag taisbeáint slighe bheatha agus caitheamh-aimsire na ndaoine. Fa pháipéar láidir, 6d.; tríd an bpost, 7d. Fá Éadach, 1/-; tríd an bpost 1/2 Fá Leathar, 1/6; tríd an bpost, 1/8. Aodh Ó néill. Dráma Úr-Nua. Do sgríobh "Conán Maol." An chéad Leabhrán do shraith-leabhair "An Claidheamh Soluis." Ar Fagháil Ó Rúnaire Connartha na Gaedhilge, Agus ó gach éan reiceadóir leabhar eile, AR THRÍ PIGINNE. AGUS TRÍD AN bPOSTA, AR THRÍ PIGHINNE IS LEITH-PHIGHINN.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
