Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Ar Thórramh Sheana-Shéamuis - III.
Title
Ar Thórramh Sheana-Shéamuis - III.
Author(s)
Féach ainm cleite,
Composition Date
1903
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
AR THÓRRAMH SHEANA-SHÉAMUIS. III. "'Seadh," arsa Tadhg na gColpaí, agus sinn ag gabháil anuas ó thigh an tórraimh le breacadh an lae, "'seadh, a Ghruagaigh, níor chuiris go holc chun scéil an chairiúin ó chianaibh - ach, nár bh'é an cladhaire é Muirtí Beag? Is dócha gur mheall sé aosóga an Chrostaire chun na hAcadaimí, mar adeir- eadh sé." "Mheall sé mise, pé i nÉirinn é. Thug sé marcaigheacht ar "Four-times Seven" ó'n ngáirdín go tigh Dhomhnaill dom; agus nuair chuadhas i measc na gcomhursan chun na scoruigheachta an oidhche sin ag éisteacht leis, níor bh'é a dhearmhad mé chur im' sheas- amh idir a dhá ghlúin ar aghaidh na teine amach. Bhíos ag Carraig na Scoile an Luan 'n-a dhiaidh sin." "D'fhan sé ar an gCrostaire an oidhche sin, mar sin," arsa Tadhg. "Níor fhan, i más! Do b'fhusa seana- chat do chur as an gcistin is feóil dá róstadh innte 'ná Muirtí do chur ó chupúrd Phails faid fhan diúir sa bhuidéal. "Ba mhór an spórt é fan (feadh) na hoidhche, ag bladhmann, ag maoidheamh as a chuid léighinn, agus ag scilige éithigh do sna daoine simplidhe a bhí 'n-a thimcheall. "'A mháighistir, airiú!" arsa duine dhíobh so leis, "deir Dómhnall annso liom gur i Laidin a labhrais leis an gcapall indiu, agus gur mhínigh aon fhocal amháin di é." "'Níor iarr sé a thuilleadh, a Dhiarmaid. Tháinig sé chugham 'n-a diaidh mar a thiocfadh gadhar ag lútháil chun a mháighistir." "'Béarla ar maidin," arsa Pails, "agus Laidion um thráthnóna. Nach ait an scéal ag seanduine an tighe seo é, go gcaithfidh sé Béarla agus Laidion d'fhoghluim chun cliabh- <L 439> án aoiligh do tharrac le capall tinncéara." "'Castar le géarchúiseacht mná é!" arsa Muirtí, go breágh, bladartha. "Acht cogur a leith go fóill chugham, a bhean an tighe. Dá gcuirthá-sa gearradh beag id' mhéir anois, cad do dhéanfá léi?" "Is greannamhar an cheist í sin. Do cheangloghainn suas í gan dabht, nú b'fhéidir go gcuirfinn ceiridhe bheag léi chum í tharrac." "Ach, cuir i gcás ná déanfá soin, a bhean an tighe, go nglacfá neamh-shuim- eamhail ar dtúis í, agus go raghadh an salachar sa mhairc, agus go dtiocfadh sí chun Nearraí Suipileas agat, a bhean an tighe, cad do dhéanfá annsoin?" "Righin, réidh do chuir Muirtí an méid seo as, agus é ag baint lán a dhá shúl as lámha Phails a bhí 'n-a baclainn aici. "Slán mo chomhartha!" arsa Pails, ag casadh a haprúin ar a lámha, agus breac- sceóin innte - "slán mo chomhartha, agus aghaidh gach uilc i bhfad uainn! dá dtigeadh droch- aicíd mar sin orm, do chuirfinn fios ar an ndochtúir gan mhoill." "Mar a chuiris orm-sa do'n chapall, a Phails - há! há! há-á! B'é dáltha do mhéire-se díreach aige é. Dá bhféachthí i n-am chuige, ní bheadh pioc air. Ní raibh ar dtúis air acht dúire bheag i dtaobh é theacht i measc stróinséarach, ach do dhingeabhair- se bhur salachar Gaedhilge 'n-a chluasaibh gur dhein Nearraí Suipileas 'n-a bholg di, agus do b'éigin díbh fios do chur ar an ndoch- túir, Muirtí, chun purgóid Laidne do thabh- airt do - há! há! há-a! Tá sé leighiste anois agat, agus, má choimeádann tú ó shalachar na Gaedhilge é, ní gádh dhuit a thuilleadh dá dhuadh d'fhagháil." "Moladh leis a saoghal," arsa Diar- maid, "nach mór í cómhacht na Laidne!" "Ní'l fhios a leath agat, a mhic ó. 'Seadh mhuise! cómhacht i Laidin. Féach ar na sagartaibh, a dhuine - 'sé an Laidion a thug- ann na cómhachta go léir dóibh. An sprid is measa do cruthnuigheadh riamh, dar ndó ní'l ag sagart ach a hainm sa sloinneadh do ghlaodhach i Laidin, is beidh sí chomh neamh- dhíobhálach le huan aige." "Mh'anam! gur minic d'airigheas é sin, a Mháighistir. Agus an bhfuil an buadh sain leis, ag an nGréigis anois?" "Níos mó go mór, a Dhiarmaid. Ach tá sé toirmiscthe ar na sagartaibh puinn úsáid do dhéanamh di sin. Tá sí dain- séarach i láimh éinne; mar sin féin, nuair a theipeann ar an Laidin, is maith í bheith le tarrac chuige ag duine. Go deimhin do shíleas féin um thráthnóna go gcaithfinn fadhb nú dhó dhí do chur 'n-a luighe ar an gcairiún, ach b'é toil an tsaoghail gur ghéill sé do'n Laidin." "Is mór í d'fhoghluim, a Mháighistir. Ní fuláir nár chuir éinne riamh síos tú?" "Mhuise, cé gur náireach an admháil dom é, munar cuireadh síos mé, ba gheall leis dom. Geallaim duit ná raibh éin-nídh saor agam. Is ar Phátrún Locha Coínleáin do casadh ar a chéile sinn. Diarmuid Dubh Máighistir an fear eile. Bean de mhuinn- tir na gCroiceann a mháthair, acht níor bh'fhios cé ar bh'é a athar. Bhí an pátrún go léir i n-ár dtimcheall." "Níor bh'iongnadh soin," arsa Diarmaid. "Badh mhór do b'fhiú bheith ag éisteacht libh." "Ní misde sin do rádh. Badh mhór - d'éinne do thuigfeadh sinn. Ins na sean- theangchaibh do luigheamair chun a chéile ar dtúis, agus asta-san do thángamair anuas ó bhliadhain go bliadhain gur sháthamair go doimhin sa Bhéarla sinn féin. Ag taighde dhúinnn sa ghraiméar, 'seadh do fuair sé an lúb ar lár ionam-sa." <L 440> "Muise cad í an cheist do chuaidh díot?" "Parse von-too-three," ar seisean." "Nach suarach do shamhluigheann sí sin, a mháighistir: ní'l téarmaí móra i n-éan-chor innte." "Ní'l, agus Árístotail féin, an lá b'fhearr do bhí sé, ní réidhfeadh sé an cheist ar a shon-san." "Agus anois, a mháighistir, cionnus do bhainis sásamh de 'n-a dhiaidh sin? Cad í an cheist a chur ar a thár i n-áirde é?" "Ag sárughadh a chéile le hecsanna do bhíomair nuair do thuit an Fear Dubh." "Ní chualadh trácht ar an gcleas soin riamh. Cad é an saghas airm na hecs- sanna?" "Há! há! há-á! Mar a dubhairt cheana le bean an tighe, is olc é easbadh an léighinn. Is le healadhain a tháinig ó'n Domhan Toir a bhaineann siad. 'Sé ainm atá ar an ealadhain 'ná an tÁl Gébr. An té atá cliste san ealadhain seo, is féidir leis leitir atá san Aibigitir Gallda, 'sí sin x, do ghabháil chun oibre, agus, má gabhtar i gceart í, ní'l freagra ceiste sa domhan ná saothróghaidh sí i gcionn nóimit." "Mo chóinséas! ná fuil oighre ar "Chos Fé Chrios" ach é." "Is fearr í siúd go mór. Do ghabh- amair na hecsanna, agus siúd fé chéile sinn. Aos na ré, aoirde na gcnoc, faid na n-aibhne - do thómhaiseamair iad uile, agus níor bhris giorta ná stropa i gculaith x ar éinne againn. "Tabhair suas," arsan Fear Dubh. "Níor ceapadh ceist riamh ná féadfainn-se culaith a sholáthair do chur ar x." "Cuir ar lorg h'athar é," arsa mise, "agus feic- imíd an soláthróghaidh sé chughat é?" "Do thuig gach éinne an cheist sin, agus do luigheadar ar gháiridhe agus ar mhagadh fé Dhiarmaid Dubh. Do thug sé fúm-sa do bhualadh, acht ní leogfí dho bharra méire do leogaint orm, agus do deineadh bé-thé ar fuid an phátrúin de." "Seo, a Thaidhg, mar do chaith Muirtí an oidhche ar an gCrostaire; acht sid é mo bhothán annso, agus caithfeam scaramhaint le chéile." "Agus nuair a raghair san ámóig ní dóigh liom gur gádh dhuit x do ghabháil chun codladh do shaothrughadh chughat. Táim féin ag tuitim i gceann mo chos, pé scéal é." MINIUGHADH Níor fhan i más, he did not (stay) why! Diúir, an braon is lugha. Scilige, baint an mhogail de'n ghráine. Scilige éithigh, Anglo-Irish, "grindin'g out lies." Mínigh an capall, tabhair chun ceannsacht' é. Gadhar ag lútháil, fawning is Béarla air seo. Mairc, ní "marc" é seo. Mairc is é cneadh nú gearradh. Nearraí suipileas, sid é thugadh Muirtí an Léighinn ar erysipelas. Slán mo chomhartha, Béarla, "save my mark." B'é dáltha do mhéire-se díreach aige é, mar do theangmhaidh dod mhéir-se is cruinn gur mar sin do thárla dho-san. Dúire, ceann-dáine. Tuilleadh dá dhuadh, i mBéarla more of his trouble. Fadhb, cloch mhór; focal mór; "téarma." Teanga, teangcha, teangcaibh, gnás an bhaill seo go háirithe. Ag taighde, is doimhne é seo ná tomhach. Aibigitir, an t-a-b-c. Bé-thé, dreóillín spóirt. Ámóg, leabaidh shuarach. Árístotail, Aristotle. Ál gébr, algebra. GRUAGACH AN TOBAIR. CRÍOCH.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
