Corpas

AN MÍ-ÁDH MÓR.

DRÁMA GAIRID DO SCRÍBH 'LIAM Ó RIAIN.

NA DAOINE:

Micheál O Laoghaire.
Máire, Bean Mhichíl.
Cáit, Deirbhshiúr Mháire.
Tadhg Óg, Peig, -  Comhursain.
Sagart Paróiste.
An Siriam.
An Maor (nó an 
t'"Agent")
Píléirí.
Báillí.
Comhursain eile.

Ait: Tigh Mhichíl i Sráid-Bhaile bhig fé'n dtuaith.
Aimsir: Láithreach.

RADHARC: An chistin i dtigh Mhichíl; Máire 'n-a
suidhe i gcathaoir; a lámha fé n-a ceann.  I gcionn
ngimit éirgheann sí n-a seasamh agus téidheann go dtí
an doras.

MÁIRE - Nach é an mí-ádh cráidhte é!  Sin
maidin eile tharm, agus an bitheamhnach
úd gan filleadh fós!  Árd-chrochadh lá
gaoithe chuige!  Cá bhfuil sé i n-éan-
chor nó cá ndeaghaidh sé leis an air-
gead?  Uch! mo bhrón is mo léir, beidh
an siriam annso gan mhoill, agus cuirfear
amach ar thaobh an bhóthair sinn i
ndeireadh an scéil.  Go bféachaidh Dia
orainn indiu, nach agam-sa atá an
fear ciallmhar?  Nach orm-sa atá an
mí-ádh mór?

[Téidheann sí siar go dtí an teallach.

Ní fheadar 'n tsaoghal cá bhfuil an
bitheamnach nó cá ndeaghaidh sé i n-éan-
chor -

[Tagann Peig isteach.

PEIG - A Mháire an chroidhe istigh, bhfuil
Micheál tagtha fós?

M. [go feargach] - "Bhfuil Micheál tagtha
fós?"  Greadadh chugat, a shean-
chailleach, cad chuige dhuit bheith ag
teacht isteach annso dhom' bhodhradh.  Is
maith atá a fhios agat ná fuil sé tagtha,
an cladhaire!

<L 243>
P. - Ná beadh sé chomh
maith dhuit freagra
caoin a thabhairt 
dam.  Níor bhris
deagh-focal béal
éinne riamh, a bhean.

M. - Imthigh leat as
mo radharc, a chail-
leach, agus tabhair
aire dod' ghnó féin.
Táim liath agaibh
"Bhfuil sé tagtha 
fós?  Bhfuil sé
tagtha fós?!  Níor
airigheas a mhalairt
as béal éinne ó lá
an aonaigh.  Mura
mbeadh go bhfuil sé
amuigh uaim, an 
dóigh leat gur mar
seo bheinn.  Bailigh
leat as so.  

P. [agus í ag dul
amach]. - An bhean
bhocht; tá sí as a
meabhair nach mór,
agus ní hiongnadh é.
Nach uirthi atá an 
mí-ádh.

M. [ag imtheacht ar
fuid an tighe]. -
Dhe dhe, dhe, nach 
mairg mná an 
domhain!  Bitheamhnaigh atá aca mar
fhearaibh.  Faid do bhíd siad san mbaile
bíonn an mí-ádh ar an dtigh, agus faid do bhíd
amuigh uainn bhíonn mí-shuaimhneas i n-ár
gcroidhthibh.

[Suidheann síos.

Is olc dúinne i gcomhnuidhe.

[Airightear ceól leathsmuigh.  Preabann
Máire de gheit.  Tagann Tadhg Óg
isteach agus é ag seinnim ar feadóig.

Tadhg Óg [ag baint na feadóige dá bhéal
go hobann]. - Gabhain párdún - Dia 's
Muire dhuit! - Dearmhad do bhí orm -
Bhfuil, bhfuil Micheál tagtha fós? -

Máire [go feargach]. - Marbhfáisc ort, a
phlubaire!  An mar sin is cóir dhuit
teacht isteach?

T. Ó. - Gabhaim párdún agat, a Mháire.  Ag
déanamh taithighe ar roinnt cheóil i
<L 244>
gcóir Chonnradh na Gaedhilge bhíos, agus bhí
an oiread sin áthas orm nár bh'éidir
dam stad de'n phort.

M. - Droch-rath ort féin agus ar do phuirt!
Shíleas gur bh'é an siriam do bhí ann.

T. Ó. - [ag gáiridhe] - Hó! hó! hó!  An dóigh
leat, a Mháire, gur ceól Gaedhealach
do bheadh ag an siriam?

M. - Éist do bhéal.  Ní fheicim-se éin-
deifridheacht indiu idir phortaibh.  Ní 
measa ceann aca ná a chéile.

T. Ó. [ag gáiridhe] - Go maith, im baiste.
Bhfuil Micheál tagtha a-bhaile fós?

M. [ar buile]. - "Bhfuil Micheál tagtha a
bhaile fós," an eadh?  Mhuise árd-
chrochadh lá gaoithe chughat!

[Ag déanamh fé dhein an tlúidh.

Ná fuil a mhalairt le rádh ag gach 
bitheamhnach -

[Ruitheann Tadhg Óg amach.  Seinneann
sé port Gaedhealach agus é ag dul suas an 
tsráid.

M. [go brónach]. - Ó, a Dhia ghléigil, saor
sinn go bráth!  Ní'l mo leitheid de 
bhean dona i nÉirinn indiu.  Tá gach
éinne ag magadh fúm - "Bhfuil
Micheál tagtha thar n-ais fós?"
"Bhfuil Micheál tagtha a-bhaile
fós" -

[Tagann Cáit deirbhshiúr Mháire isteach.

Cáit. - Dia annso isteacht acht amháin an
chat agus an mhadradh.

[Cuireann sí a sean-mhuf ar an mbord agus
baineann a clóca dhi.

Cheapas már mhisde dham cuaird do
tabhairt ort, a Mháire.  Bhíos an-ghnó-
thach le fada.  Cionnus tá an saoghal
ag éirghe leat.  Bhfuil Micheál san
mbaile?

Máire [go feargach]. - Dhe, dún do chlab.
Seadh.  "Bhfuil Micheál tagtha thar
n-ais?  Bhfuil Micheál san mbaile?"
Táim bodhar cráidhte agaibh.  Nach deas
an rud é mo dheirbhshiúir féin do theacht
annso ag magadh fúm!

C. - Airiú, a Mháire a' chroidhe, cad tá ort
ar éan-chor?

M. - Cad tá orm, an eadh?  Mí-fhortún an
tsaoghail atá orm.  B'fhearr liom beith
im' mhnaoi déirce ag siubhal na mbóithre
'ná bheith mar atáim.  Ní fheicim duine
ná deóruidhe do cabhroghadh liom.  Agus
mo shean-bhitheamhnach fir, d'imthigh - 

C. - Micheál imthighthe, an eadh?  Airiú, bíodh
ciall agat, a bhean a' chroidhe.

M. - Óch! go deimhin, is furuist "bíodh ciall
agat," do rádh.  Dá mbeadh ciall ag 
mnaoi ní pósfadh sí choidhche.  "Ní
féasta go rósta is ní céasadh go 
pósadh."

C. - Faire! ná bí ag gearán mar sin.  Fear
maith croidheamhail nádúrtha is eadh
Micheál.

M. - Gaoth, a Cháit.  Croidheamhail nádúrtha
an eadh?  Dubhart leis maidin lae an
aonaigh ná raibh a leithéid d'fhear chros-
táltha ar thalamh ghlas na hÉireann.
Níor bh'iongnadh go raibh troid ead-
rainn.  Dhineas feidhre laimhinní bre-
aghtha olna dhó - mar bítear 'ghá rádh
gur chóir déantúsa na hÉireann do
chur ar aghaidh.  An dóigh leat caidé an
buidheachas do bhí aige orm?

C. - Ní fheadar 'n tsaoghal.

M. - "Ní leanbh me," ar seisean; "ná ní'l
éin-eagla orm roimh an bhfuacht."
B'éigin dam aoideadh na muc is na
madraidhe do thabhairt air sular ghlac
sé leó.  Annsoin chuaidh sé chum an
aonaigh; bhí scata muc ramhar againn;
agus tásc ná tuairisc ní bhfuaireas air
ó shoin.  Mo chreach is mó chás! tá sé
<L 245>
imthighthe go bráth.  Tá sé imthighthe - agus
tá an t-airgead imthighthe i n-éinfeacht
leis.  

[Gabhann sí anonn 's anall ag gol.

Dia go deó linn, tá mo chroidhe briste,
agus beidh an siriam annso gan
moill -.

C. - Micheál imthighthe!  Agus an siriam ag
teacht!  Ní dáríribh ataoi, a Mháire.  

M. - Ar dóigh leat orm gur mar mhagadh
atáim.  Ó! nach é an bitheamhnach
críochnuighthe é.  Dubhairt sé ar linn
imtheacht dó: "Slán leat, a chailleach,"
ar seisean,, "b'éidir ná fillfinn
choidhche aríst ort."  Shíleas, ar ndóin,
gur mar 'dh eadh bhí sé.

C. - Agus nár tháinig sé a-bhaile -

M. - Níor tháinig, an cladhaire.  Bhíos agh 
fuireach leis ar feadh dhá lá, agus ar
maidin indé chuadhas go dtí an baile
mór, acht ní raibh tásc ná tuairisc air
romham.  O mo chreach is mo léir-scrios!
beidh an siriam annso indiu -

C.  Ách adhe!  Níor shíleas go raibh an scéal
chomh dona soin.

M. - A Cháit a chuid, bhuail an droch-rath
linn, acht níor mhaith liom bheith ag trácht
air.  Do theip orainn an cíos do chur
le chéile tamall ó shoin, agus ó'n lá soin
go dtí an lá indiu ag dul i n-olcas is
eadh bhí an scéal orainn.  Dubhairt an
bodach Agent go gcuirfidhe amach sinn,
acht shíleas go mbeadh luach na muc
againn i n-am.  Acht mo mhíle brón!
Tá an cáirde i gcrích; agus an bitheamhnach
úd imthighthe i n-ainm an diabhail agus fiacha
na muc i n-éinfheacht leis; agus beidh an
siriam annso indiu -.

[Suidheann Máire go lag brónach i
gcathaoir.

C. - A Mháire a' chroidhe, taoi lag tuirseach
breóite.  Téanam ort isteach sa
tseomra, agus éirigh a chodladh dhuit féin.
Teastuigheann sé uait.

[Téidheann siad isteach san tseomra.
Dúnann Cáit an doras.  Ar an dtoirt,
tagann Micheál isteach ó'n tsráid.  Tá
sé beagán súgach; maide 'n-a láimh
aige; na laimhinní olna ar a lámhaibh.

(Ní críoch.)
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

An Mí-ádh Mór.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

An Mí-ádh Mór.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
