Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Amhrán an Eala.
Title
Amhrán an Eala.
Author(s)
Ní Chaoimh, Maighréad,
Compiler/Editor
Ó Donnchadha, Tadhg
Composition Date
1903
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
Amhrán an eala Ins an tsean- aimsir do bhí duine bocht 'n-a chomh- nuidhe le hais na fairrge. Tadhg a bhí mar ainm air, agus do bhí triúr inghean aige, acht caill- eadh a máthair sara raibh ciall ag éinne aca. Do bhí duine aca go raibh Eibhlín mar ainm uirthi, agus ba mhó an cion do bhí ag an athair uirthi sin 'ná ar éinne eile aca. Lá áirithe, do bhí Tadhg féin 'n-a shiudhe i n-aice an doruis ag caitheamh píopa dhó féin agus na páistí os a chomhair amach agus iad ag imirt agus ag rith síos suas feadh na fairrge. Bhí go maith go ceann tamaill gearr. Acht, mo léir! níor bh'fhada gur thuit duine aca isteach 'san bhfairrge agus cia 'r bh'í sin acht Eibhlín féinig. Do phreab an t-athair 'n-a sheasamh agus siúd isteach san bhfairrge é ar lorg an chailín. Acht ní raibh éan-mhaith dhó ann, mar do theip air í shábháil. D'fhan sé 'san uisce go raibh sé bog-chortha agus níor bh'fhéidir leis an leanbh fhagháil i n-éan-chor. Do bhí Tadhg bocht cráidhte is brónach go leór 'n-a diaidh, nídh nar bh'iongnadh; acht ní raibh son ar an gcuid ba mheasa de'n scéal. Oidhche áirithe spéir-ghealaighe tamall 'n-a dhiaidh sin agus Tadhg 'n-a sheasamh ar bhruach na fairrge agus é ag féachaint ar an áit gur bádhadh Eibhlín ann, cad do-chífeadh sé ag teacht isteach treasna na fairrge chuige, acht eala bhán agus í ag amhrán chomh binn le chéol sidhe agus chomh brónach le guth mná sidhe. D'fhéach Tadhg uirthi agus sceón ann go dtí go raibh an t-amhrán críochnuighthe. Nuair bhí, do chuaidh an eala thar n-ais ar an slighe chéadna aríst. Chonnaic muinntir na háite an eala, leis, agus dubhradar go léir le chéile narbh' aon-mhaith a thiocfadh as, agus do fíoradh a gcaint, mar níor bh'fhada 'n-a dhiaidh sin gur thuit cailín eile do chloinn Thaidhg breóite agus cailleadh í, cé gur dhein na daoine go léir a ndicheall ar a son, mar ba mhór an meas do bhí aca ar Thadhg agus a chlann. Do bhí croidhe Thaidhg beagnach briste, acht do bhí aon pháisde amháin aige fós chum a sprid a choimeád suas, acht, mo bhrón ma bhí, ní raibh sí aige i bhfad. Bhí an t-athair 'n-a sheasamh arís, oidhche, ar bhruach na fairrge, nuair tháinig an eala agus í ag amhrán, chomh brónach le gaoith an gheimhridh. Tháinig crith-eagla ar an bhfear bocht, mar bhí a fhios aige go maith gur donas éigin eile bhí ag teacht chuige. Do bhí, dar ndóigh, mar is é an rud a thuit amach ná gur cailleadh an tríomhadh leanbh agus do bhí Tadhg bocht 'n-a aonar ar fad 'n-a dhiaidh sin agus a chroidhe briste. Do bhíodh sé 'n-a sheasamh <L 240> gach aon oidhche as soin amach ar bhruach na fairrge ag féachaint an raibh an eala ag teacht, mar bhí a fhios aige go gcaillfidhe é féin an chéad uair eile d'aireoghadh sé amhrán na heala, agus do bhí fáilte aige roimh an uair sin. Acht ní raibh an eala ag teacht. D'imthigh na bliadhanta i ndiaidh a chéile go luath agus fé dheireadh do bhí Tadhg 'n-a sheanduine liath. Do bhí sé an-bhocht, mar níor bh'fhéidir leis acht beagán oibre do dhéanamh, bhí sé chomh aosta soin. Do bhí an- thruagh ag na daoinibh air agus dheineadar a ndicheall chum cabhair do dhéanamh dhó. Acht b'fhearr le Tadhg gan bheith ag brath ar éinne dá mb' fhéidir leis obair do dhéanamh dhó féin. Do bhíodh sé i gcomhnuidhe ag faire cois na fairrge acht ní raibh an eala le feicsint fós. Bhíodh daoine ag cainnt le chéile 'n-a thaobh-san, agus dubhradar go minic nárbh' éin-eala bhí ann an aimsir úd acht sprid Eiblín. Ní raibh a fhios ag éinne aca cad bhí i gceann Taidhg 'n-a thaobh. Sin mar bí go ceann tamaill. Fé dheireadh, oidhce spéir-ghealaighe agus Tadhg 'n-a shuidhe ar bhruach na fairrge mar ba ghnáthleis bheith, chonnaic shé i bhfad uaidh an eala gheal agus í ag déanamh fé 'n-a dhéin agus í ag amhrán chomh binn le ceól na n-aingeal. Do phreab croidhe Thaidhg 'n-a chliabh le neart áthais agus ba dhóigh leis féin go raibh sé óg arís. Acht sara raibh an eala tagtha i n-aice le Tadhg do stad sí, agus cad do dhéanfadh sí dhí féin acht cailín spéireamhail agus culaidh éadaigh ghlégil uimpi agus rud mar bhogha leaca timcheall a cinn. Do sheas sí ar bharr an uisce agus í ag féachaint go grádhmhar ar Thadhg agus ag síneadh a dá lámh chuige. D'éirigh Tadhg 'n-a sheasamh. Bhí a fhios aige go raibh a nóimeat déidheannach tagtha mar d'aithin sé a inghean féin Eibhlín. An oidhche chéadna, do bhí duine de mhuinntir na háite ag siubhal cois na fairrge nuair theangmhuigh sé ar Thadhg agus é 'n-a chodladh ar a bruach, dar leis an bhfear. Do ghlaoidh sé air, acht ní bhfuair sé éin-fhreagra, mar bhí an t-anam imthighthe as Tadhg. Ar an nóimeat céadna chonnaic an fear an dá eala agus iad ag déanamh ceann ar aghaidh amach ar bharr na fairrge. Bhí iongnadh air mar gheall ar an dá eala mar ní fhaca éinne roimhe sin acht éin-eala amháin. Do chomáin an fear leis agus d'innis an scéal do mhuinntir na háite. Bhí a fhios aca go léir nach dhá eala bhí ann acht Eibhlín agus a hathair ag imtheacht go Tír na nÓg ins an bhfairrge mhóir. Chuireadar Tadhg go galánta, mar ba mhaith an chomhursa é agus ba mhór an cion agus an meas do bhí aca go léir air. Ní fhaca éinne an eala bhán 'n-a dhiaidh sin. B'fhada do mhair an scéal le muinntir na háite agus ba mhinic d'airigheadar na páistí cionnus a bádhadh an cailín beag agus cionnus do tháinig a sprid go dtí a hathair; acht níor airigheadh a thuilleadh go bhráth amhrán binn brónach na heala. Triúr inghean, three daughters. Cailleadh a máthair, their mother died. Sara raibh = sul a raibh. Ba mhó an cion, the father liked her better than any of the others. Ag caitheamh, smoking a pipe for him- self. Do theip air, it failed him. Bog-chortha, pretty tired. Ní raibh soin, that was not (on) the worst part of the story. Oidhce spéir-ghealaighe, a moonlight night. Sgeón, fright. Do fíoradh a gcainnt, their talk came true. Crith-eagla, a shaking of fear. D'aireoghadh sé amhrán na heala, he would hear the swan's song. Acht b'fearr le Tadhg, but T. would pre- fer not to be depending on anybody. Acht sara raibh, but before the swan had come near Tadhy she stood. Maighréad Ní Chaoimh
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
