Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Clodhanna Nua.
Title
Clodhanna Nua.
Author(s)
Ní fios,
Compiler/Editor
Laoide, Seosamh (Lloyd, Joseph H.)
Composition Date
1902
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
CLODHANNA NUA. "CEACHTA BEAGA GAEDHILGE." Uimhir a haon, leath-thuistiún; Uimhir a dó, leath-thuistiún; Uimhir a trí, leath-réal. Nórma Bórtuic, do scríobh; J.B. Yeats, do tharraing na pictiúirí ionnta; agus "The Irish Book Company" atá dá gcur amach. Cuirimíd fáilte is céad roimh na leabhairíníbh seo, mar is mór an sásamh do fuaramar as a léigheamh. Chímíd tréithe ionnta do theastuigh go mór ó sna daoinibh seo atá, cé éirighthe suas, ag déanamh tréin-iarracht ar theangaidh a dtíre d'fhoghluim. Sa chéad dul síos, tá Gaedhilg mhaith ionnta. Gaedhilg mhaith shimplidhe nádúrta is eadh í. Is deas an tslighe mhúinte atá dá cleachtadh ag an ughdar. Mar adeir sí féin, b'éigin di an Ghaedilg d'fhoghluim ó thosach, agus ba cheart a fhios do bheith aici cad iad na nidhthe do laguigheann misneach an tosnuightheóra. Tá sí i gcomhnuidhe dá chur i n-umhail do'n léightheóir ná fuil acht éin-bhrigh amháin le gach guth. Is iad na guthanna bun-phréim na teangan, agus ma fhoghluimíthear a mbrigh siúd i gceart i dtosach bárra is mór is fiú é i gcóir na slighe atá roimh an scoláire. Is minic an dearmhad so ar mháighistríbh agus ar scoláiríbh araon, agus is maith linn ughdar na leabhairíní seo dá dheimhniughadh chomh minic sin. Tá tréith eile ins na leabhairíníbh seo, agus tréith thar barr is eadh í dar linne, sé sin na pictiúirí atá ionnta. Ní'l éinne beó i nÉirinn do dhéanfadh an obair sin chomh cliste le Jack B. Yeats. Tá rian a lámh go soiléir ortha. Aithnighmíd go maith a línte fearamhla agus an casadh Gaedhealach do chuir sé ar gach éin-cheann díobh. "Is mór atáimíd tagtha chum cinn," adearaidh gach éinne fhéachfaidh ar an gcéad phictiúir, agus do chuimhneogh- aidh ar an seafaidín bhó bhíodh san bPrimer aige féin fad ó. Oscail leabhar a trí, ar thaobh a ceathair. Féach an crut Gaedhealach atá ar an ngadhar annsoin, agus ní baoghal ná go bhfuil Seagháinín Gaedhealach. Féach an caitín dubh sa phictiúir ar an dtaobh eile! Bain an t-ainmhidhe beag soin as an bpictiúir agus ní bheidh dadamh ann. Rudaí beaga de'n tsórd soin do thaispeánann an mháighistreacht, agus is deimhin gur máighistir mór Jack B. Yeats. Leigimíd mar rún leis an ughdar scéilíní beaga do thabhairt do'n aos óg san gceathramhadh leabhairín. Is fuirist éin-nídh do mhúineadh do sna rudaíbh beaga acht é chur os a gcomhair i bhfuirm scéil. Ní aontuighmíd amuigh 's amach leis an litriughadh do-gheibhmíd ins na leabhairíníbh seo. Acht sin rud go gcaithfear cead a chinn do thabhairt do gach éinne ann. Molaimíd go mór d'ár gcáirdibh na Ceachta Beaga so. Táid siad Gaedhealach idir chorp agus aigne agus ní baoghal ná go mbeidh ceannach ortha. IMTHEACHTA AN OIREACHTAIS, 1900. Leabhar I. Scilling a fhiacha. Tá an leabhar so tagtha amach fé dheóidh, dá bhliadhain chum deiridh. Ní ceart dúinn is dócha bheith ag gearán, mar go dtí a bhfuil le fír-dhéidheannaighe, bhí breis oibre ar an mbeag-bhuidhin. Caithfear aire thabhairt do leabhraibh an Oireachtais, mar i gcionn deich <L 180> mbliadhan ó indiu ní bheidh éin-nídh againn do chuirfidh obair na haimsire seo i gcuimhne dhúinn acht leabhair an Oireachtais. Beid siad-san mar sheód-chuimhne againn ar chathaíbh an lae indiu. Dála an leabhair seo na bliadhna 1900, tá an-chuid Ghaedhilge mhaith ann. Tá Óid an Chraoibhín Aoibhinn agus Oráid Chonáin Mhaoil ar "Anam Tíre a Teanga" ann. B'fhiú scilling d' éan-Ghaedhilgeóir an oráid seo do léigheamh. Acht tá níos mó ná soin ann ó Chonán. Bhuaidh sé an céad duais, fé'n ainm chleite "Ioubert," ar thrácht ar "Art Mac Murchadha agus a Aimsir." Sid í an ealadha is fearr san leabhar, dar linn féin. Tá ealadha dheas ann ar "Imtheacht na nGaedheal thar sáile," ó láimh Phádraig Uí Shúilleabháin ó Shráid an Mhuilinn. Chímíd trácht bhríoghmhar ar bheathaidh Mhichíl Uí Chléirigh ó láimh "Chonn" 'sé sin Eoghan O Neachtain. Tá giota beag an-ghreannmhar i gcóir aithristheóracta ó láimh Pheadair MagFhionnlaoich. Tá sean-taithighe againn ar "Chú Uladh." Chímíd amhrán an-bhinn ann ó n-ár gcaraid "Múirneach," Donnchadh O Laoghaire atá fé láthair ag obair go tréan thiar i gCo. Roscomáin. Tá clár duaiseann i ndeireadh an leabhair agus tugaimíd fé ndeara gur bronadh 282 duaiseanna san Oireachtas so. Cuireadh 222 dhíobh so ag triall ar na scoile- annaibh agus d'fhág soin 60 duais le bronnadh ins na hiomaidheachtaibh foghanta. Leigfimíd ar lár na hiomaidheachta rinnce agus amhranuidheachta agus aithristheór- achta (16 duaiseanna), agus seo mar do roinneadh na duaiseanna i dtaobh litridheachta i measc na gConn- taethe: Conntae Chorcaighe, 17; Co. Bhaile Átha Cliath, 6; Co. Chiarruidhe, 5; Co. Aontroma, 5; Co. An Cláir, 2; Co. na Gaillimhe, 2; Co. Tiobrad Árann, 2; Co. na hIar-mhidhe, 2; Co. Dhúin na nGall, 1; Co. Dhoire, 1; Sasanna Nua, 1. Tá Corcaigh i bhfad chum tosaigh, acht conntae mhór is eadh í. Ba cheart do sna conntaethibh eile brostughadh ortha féin. Tá scríbhneóirí maithe ag teacht amach gach éan-lá nach mór. Ní holc an rud buadh an Oireachtais d'fhagháil. Coimeádadh gach éinne mar chuspóir roimhe é. Ar shon gur bh'fhada go dtáinig an leabhar so amach, is maith linn go bhfuil sé ar fagháil. Luach maith scillinge is eadh é, agus beidh ceannach maith air gan amhras. DUAN NA SAOIRSE. Riobárd O Duibhir do ghléas le haghaidh Buidhne Ceóil an Oireachtais. Ar n-a chur amach do Chonnradh na Gaedhilge. Leath-réal, a fhiacha. Tá séis-cheól le haghaidh cheithre gothann thíos ag an nDuibhreac ar an amhrán so. Ní'l amhras ná go bhfuil sé socruighthe le feabhas agus le gnáth-chruinneas an ughdair. Ní sean-cheól Gaedhealach an fonn céadna is dóigh linn cé go measaimíd gur Éireannach do cheap é, Cia cheap na focail ámh? Aistriughadh ar cheann de shean-scéaltaibh na hÉireann is eadh é seo. Do scríobh an Gearmánach Bhindis síos as Leabhar Laighean é, agus chuir sé i gclódh i nIrische Texte, III., 2, 462 é. Annsoin d'aistrigh go Gearmáinis é. Rug Mac Uí Laochaigh greim ar Leabhar Bhindis agus d'aistrigh an scéal so go Béarla as. Ní gábhadh éan-chur síos do dhéanamh ar an scéal annso, acht ceann de réimh scéaltaibh na Tána is eadh é. Cuir- eann sé síos ar chreach do thug Conchubhar Mac Neasa Rí Uladh thar teórainn Chonnacht. San réamh-radh tráchtann Mac Uí Laochaigh ar an gCeltic Spirit, agus faghann sé beagán suilt ins an treibh seo gur gnáth leó beith ag taidhbhreamh. Ní dócha go bhfuigheadh duine puinn chonganta as an leabhar so chum an sean- scéal do léigheamh, acht ní holc an sompla ar litridh- eacht Bhearla é. AN GAODHAL, Deireadh Foghmhair, 1902. Tá an "Gaodhal" tar éis teacht chugainn, agus go deimhin féin ní mór ar meas ar an uimhir seo dhe. Ní'l acht éin-leathanach amháin Gaedhilge ann agus ní ró- ghleóite an crut atá air sin féin. Tá cuid de sna pictiúiríbh go deas. Tá ceann "Irish Art" nádúrtha go leór, acht "Fishing on an Irish Lake" go bhfóiridh Dia orainn. An bhfeacaidh éinne riamh i nÉirinn, coill dubh dhorcha i lár an lae agus an ghrian ag scoilteadh na gcrann! Agus sin é an rud go dtugtar "Art" air! Ní maith linn an Ghaedhilg ag dul i laighead san nGaodhal. Bhíodh roinnt mhaith dhi ann tamall ó shoin. AMHRÁIN AN OIREACHTAIS. IV. - Péarla an Bhrollaigh Bháin. Riobárd O Duibhir do ghléas. Saothraidheach gan staonadh is eadh an Duibhreach. Seo meamram eile ó n-a láimh. Is annamh airighmíd fonn Gaedhealach is fearr thaithneann linn ná " Péarla an Bhrollaigh Bháin." Tá féith an-bhinn ag ruith tríd agus ní baoghal ná gur fhéach an Duibhreach chum í sin do choim- eád ann, nuair bhí sé dá ghléasadh. Tá séis-cheól le haghaidh cheithre guthann ann. Tá cruth an-dheas ar fad ar an leabhairín. Ní shílfeadh éinne bliadhain ó shoin go bhféadfaidhe a leithéid de leabhar do thabhairt amach i mBaile Átha Cliath, acht táimíd ag teacht chum cinn beagán. CORMAC O CONAILL, agus BEATHA EOGHAIN RUAIDH UÍ SHÚILLEABHÁIN. Tá an dara heagar díobh so araon ar fagháil anois. Is iongantach an saothraigheach an tAthair Pádraig O Duinnín. Tar éis dó "Dánta Eoghain Ruaidh" agus "Dánta Sheagháin Chláraigh" agus "Dánta Séafraidh Uí Dhonnchadha" do thabhairt dúinn, seo arís chugainn é le dhá leabhar eile. Cé go rabhadar so i gcló cheana féin, is deimhntheach nach gan mór-obair do tháinig leis an Athair Pádraig an dá leabhar so do chur uaidh an ath-uair. Tá aguisín maith toirteamhail leó araon. Tugann sé gearr-chunntas i mBéarla ar an dá théacs agus tá nótaí agus foclóir thíos aige chum an bóthar do dhéanamh réidh do'n té bheidh dá léigheamh. Is iongnadh linn mar bhí uain aige chum na hoibre go léir acht bhí congantóir oireamhnach aige i Seaghán O Ceallaigh. Tá an dá leabhar so dá gcur amach i n-am tráthamhail i gcóir oibre an Gheimhridh. Táid siad araon an chlar an Oideachais Mheadhonaigh, agus gan amhras beidh fáilte rompa ins na scoileannaib. Tá sean-taithighe ag muinntir Chonnartha na Gaedhilge ortha araon, mar is minic iad dá léigheamh. Ní baoghal na gur ag dul i gceanamhlacht ortha do bheid feasta, go háirithe ó tá cruth nuadh agus fás tagtha ortha. Is iad Connradh na Gaedhilge atá dá gcur amach. Scilling is réal is eadh fiacha "Chormac O Conaill"; agus scilling fiacha "Bheatha Eoghain Ruaidh." Go n-éirghid a nuadh- shaoghal leó araon.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
