Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
An Cailín Donn.
Title
An Cailín Donn.
Author(s)
Féach ainm cleite,
Compiler/Editor
Laoide, Seosamh (Lloyd, Joseph H.)
Composition Date
1902
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
AN CAILÍN DONN. Tráth go faon dom ar shleasaibh maol-chnuic, Cois leasa im' aonar i gcéin cois abhann, Mar a raibh fuaim ag Tétis cois cuais go héigneach Go tuarmhail léanmhar faoi chaise tonn, Do bhí ealtain traona 'n ghleanna ag pléireacht, Gáir ag éanlaith i mbarraíbh crann, Gur dhearcas taobh liom gan mhoill geal-réilthionn Bhog mhín tais mhaordha chiuin mhiochair mhodhamhail. Ba frainseach ómrach péarlach Módhmhair niamhrach a dlaoi-fholt donn, Fonnsach fáinneach táclach téadach Go sáil a craobh-fholt ag teacht go trom; Ba chaol a braoithe 's budh chaomh a caoin-ruisg 'Sa héadan aolbhuig gan snas ar domhan, Acht caor is lítis gan suim ag pléireacht 'Na leacain aolbhuig gach seal lé greann. Mar eala ar linn a píp gan chlaochladh 'S a dá chích ghléigil mar shneachta i ngleann; 'Sí an phéarla chlúmhail do phlúr stoc Éireann 'S prionnsaidhe dá héiliomh tar muir tig ann 'Sí an carbúncal go flúirseach saoghalta Thig 'congcas laochra lé creachadh fann 'S lé smúit ar phoébus gur dhuibh lé éclips Lé lonnradh sgéimhe mo chailín donn. Lé bárr a mínchroibh do sgríobhadh go néata Laoithe i n-éifeacht ag tarraing rann Ar bhás mhic Phriam nó ar dhíth na nGréagach Nó 'ngníomh na Séasars i gcathaibh lann; Gach déithe 's draoithe do fríth fá'n ngréin ghil, Síege na Trae nó cath ar domhan, Nó ar theacht Ghaoidhil Ghlais thar tuinn go hÉirinn, Thíos lé chéile ag an gcailín donn. Dá ndearcadh Paris gnúis na béithe Ní bhéarfadh Hélen thar sruth na dtonn Nó ar shliabh Ida, 's fíor gan aon chor, An t-ubhall do Bhénus ní mholfadh ann; Is tláith bheidh Iúnó gan tiuin, gan déithe, as árd ag féachain do mhaoilinn rann Do mhol Olimpus Ióbh go bhféachadh Ar áilneacht sgéimhe mo chailín donn. An tuile seódmhar trím' chroidhe le saor-ghean Gan mhoill do'n réilthionn do ghaibh le fonn Mo hata síos gan mhoill do léigios Is d'fiosruigh mé di go miochair modhamhail, As ucht an trír ins an diadhacht is tréine, Tabhair sgéal dam créad as ar ghabhais? Cá pálás ríoghdha nó caomh-bhrog aolda Nó tír 'nar ghléasais do thriucha an domhain? An do'n tréad aordha, an do'n spéir déithe, Nó an do'n drong daonda thu, aitchim fáth, Nó an do'n tríur úd an t-ubhall do phléidh tu, No 'n tu Géarghoin an curadh tláith Lé saigheadaibh nimhe agus teine tréine I measg na réilte do phreab go hárd, Nó 'n tu Diana do chuir Actéon Idir chonaibh traochta cois coille ar lár? An tu an bhean 'nar leagadh leat Aicil éachtach Na mór-mbéimionn ar mhacha an áir, Nó 'n lomra óir ar bórd go héasgaidh Tháinig go gléasta ó Cholchis tráth Nó 'n bhean do rug mac Phriam 'na luing ó'n nGréig leis Fá lannaibh géara mar fuaireadh trácht, An Traoi 's a fuireann chuir tré theine i n-éinfheacht D'fúig iomad laochradh gan tapadh ar lár? An tusa 'n bhean do phreab ó thréan-Tailc Fá bhrat na Féinne thar sruth anall, Nó 'n Áilbhe gheal-shnuadh budh chaomh-chéile Do Mheargach tréan-fhear na nglas-lann, Nó 'n tu an rígh-bhean ó Bhinn ghlais Éadair Do rug i gcéin leis 'na bharc lé fonn, Do chuir Conall Gulban i dturusaibh aonair Fá thuirse sgéanmhair ar feadh an domhain? An tusa Déirdre thar tuinn go héasgaidh Lé Naois i gcéin seal do phreabh fá'n gcoill, Tráighte traochta d'fág mílte faonlag Lé fáth 'n éirligh i gcath na gCraoibh No Éithne, Bláthnait, Céarnait mhaordha, Nó 'n spéirbhean mhiochair ó'n Spáinn do phríomh Nó 'n gheithlionn grinn do chuir Banba fá dhaingean ghéibheann D'fhúig clár Éimhir fá ghéarsmacht namhaid. A shéimh-fhir shoilbhir na socair-mbréithre, Do bhéarfad sgéal duit anois lé fonn, Cé méadughad dochair é 'gus dealughadh daor-ghoin Agus nochtadh ar chréachta le hiomad adhbhar, I gcéin na srothaibh liom tré dhealbh néalta Beir m'ainm saor leat tré thuigsin rann Gur bean fá dhraoidheacht me gan coimhdeacht éinfhir Is glaodhann lucht léighinn orm an Cailín Donn <L 23> Ó chríoch na Persia 'san Iodáil éachtaigh Go ceap na Trae thoir cé gur bh' fhada 'n chuaird, Do ghaibh ceannas Scótia 's a ríoghacht le chéile Is machaire Shénair do 'na chantain duain; Dís is fiche chuir mar thuile 's chaogad Ag foghlaim bréithre an Tuir Neamhruadh 'S go ndeachaidh flaith na fuirne as sain do'n Égipt Lé Scótia déidgheal dá snuidheamh gan gruaim. Ba dhalta brollaigh dam Eochaidh 's Aonghus, Oilioll Óluim, Lúgaidh 's Duach, Tuathal Teachtmhar, Art is Féidhlim, Conn na gcéad-chath 's Cathaoir Mór, Rughraidhe, Cairbre, Fachtna 's Éanda, Niall is Laoghaire na n-arm gcruadh, Brian thug treasgartha na Danair faonlag Is tuile Laochradh 'nois ná luadhaim. Budh sgiath cúmhail dom Cúmhall mac Treanmhóir, Is Fionn nár thréig riamh gach cath ba chruaidh, Cúraoi Mac Dáire 's Clann Deaghdha lé chéile 'San easgar éilge do ghabhaidís buadh; Goll Mac Móirne na dtreón do thraochadh Do bhí i gConnacht' tréimse fá cheannas mhór Do bhí Cúchulainn i gCúig' Uladh gléasta Agus curaidhe tréana na Craoibhe ruadh'. Dob' árd mo bhratach an tan lasadh spéirling Na ngarbh-laochradh nár thréig aon uair, 'S dá thréine namhaid ar fhaithche an éirligh Do chlaoidheadh na trénfhir ann gach áit 'nar ghluais; I mbántaibh aitis do bhíodh gaisge 's féile, Freagairt faolchon is garm sluagh, Fir na cruinne 's a gcur lé chéile Ar chúl a sgéithe do raghadaois uaidh. Ba riaghalta rabairneach rathmhar réimmhear Flaitheamhail féastach mo thriath gach uair, Ag cliar ag cantain na salm naomhtha 'S fáige léigheanta 'gabháil dánta 's duain, Mac Liag ar fhaithche 's ar thalamh aolda, Is staruidheacht béithe tráth gan ghruaim Gur bheartuigh dailtín do bheathuigheas féin é, Mé 's mo thréadhta do chur ar buaidhirt. Atáim ó shoin ag ruith im' éifid, Gan chiall, gan éifeacht, gan trácht, gan sgóp, Gan aon dom charaid 'na seasamh taobh liom Ar binnse pléidhe dom ná ar fhaithche i ngleó; Ní'l fir mo pháirte lé gabháil i n-aon bhall Is tláith 'na ndéidh me fá cheasnaighe bróin, Mo sgeól do sguaird go dubhach na déithe Is do ghlac Ióbh fraoch nimhe is fearg mhór. Anois 'tá Mars ag dul i ngléas le Tétis Déanfar éirleach is cluinfear fuaim; Beidh tonna glasa na mara ag raobadh, Puirt dá raobadh is bailte cuain, Dúnta 's cathracha geal' dá léirsgrios, Páláis aolda dá stracadh anuas, Fuil 'na srothaibh dá dhortadh as ghéagaibh Dá sgothadh i n-éinfheacht le tuitim sluagh. Beidh caora goineadach' ag ruith tré spéartaibh Losgadh, léirsgrios, tréan-gháir is uaill, Faobhar is teine ar buile i n-éinfheacht, 'S ní díon dóibh sléibhte, cnuic ná cuais; Briseadh gan filleadh ar an mbuidhin do chéas me, 'S a rúin mo chléibh, beir leat brígh mo dhuain, 'S do ghaibh sí a cead liom go ceart le béasaibh, 'S mar gHeal-ghath gréine gur imthigh uaim. DAINGEAN UÍ CHÚIS.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
