Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Cóimhfhreagairt.
Title
Cóimhfhreagairt.
Author(s)
Údair éagsúla,
Compiler/Editor
Laoide, Seosamh (Lloyd, Joseph H.)
Composition Date
1901
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
CÓIMHFHREAGAIRT. AN BHORAMHA LAIGHEAN. A Fhir Eagair, Chidhim go bhfuil mo chara Pádruig Ó Briain i gcabhair do ughdhar an leabhair seo arís i n-Irisleabhar an mhí seo. Tá ceart aige chuige gan amhrus má chidheann sé go bhfuil gádh leis, agus ní mheasaim aon chur isteach do dheunamh air 'na thaobh; acht is dóigh liom nach beag leis de, mar go ndeir sé nach mbeidh sé ad' bhodhradh as so amach. Do sgaoilfinn tharm an leitir seo mara mbeadh gur thug sé iarracht fúm-sa gan cúis gan adhbhar sar ar fhág sé slán agat go síor. Is soith liom go deimhin go bhfuil sé air agam bheith i n-aghaidh Phádruig Uí Bhriain do'n chor so, acht tá súil agam nach buan cogadh na gcarad eadrainn é. "Badh mhaith an ní," adeir sé, "dá sgríobhfainn-se leabhar," agus a fhios go dian-mhaith aige nach bfuil sé ar mo chumas aon saghas leabhair do sgríobhadh; acht, dá mbeinn i dtreó aon obair fhóghanta do dheunamh le haghaidh na n-aos óg atá ag fóghluim teanga na hÉireann, is í an cheud obair do chuirfinn romham ná a bhfuil de dhrabhaoil Ghaedhilge idir frómhas agus filidheacht ag gluaiseacht ar fud na tíre le n-ár linn-ne do chnuasughadh i n-aon láthair agus iad do chur thrí theine, chun na n-aos óg do chosaint ar an ndríodar so; mar, mara gcuirfear cosg i n-am ar fhor-leat- núghadh na Gall-Ghaedhilge seo, ní beidh aon bhreith ar a dheunamh i gceann beagáin bliadhan eile. TADHG UA MURCHADHA. [Ní féidir linn a chreideadh ó'n nGaedhilgeoir chliste seo nach bhfuil sé ar a chumas leabhar do sgríobhadh dhúinn. - F. an I.] <L 144> CORMAC UA CONAILL. D'Fhear Eagair an Irisleabhair, - Ní dóigh liom go bhfuil an ceart agat i dtaobh "lasmuigh," "laistíos" agus "lastoir". Is minic a chuala na focail seo agus "lais- tigh," "laistear," "laistiar" agus "lastuaidh." Níor chuala riamh an t-"l" acht leathan. Bidheann an %t-"S" leathan no caol d'réir an fhocail eile. Leathan i "lastuaidh" agus caol i "laistear". Deir tusa gur "leath" an chéad cuid. Da mba mhaith liomsa aon fhocal aca so a shíneadh amach, is dóigh liom gur "lámh-" is-muigh" an ceart. Ni doigh liom gur fiú biorrán ciaca "ciannos" no "cionnus" a sgríobhtar. B'fhearr liomsa cianos (cia-nós) no canos (ca-nós). Anois nuair a bhidheann duine a fagháil locht air an fhear thall 'dtaobh a chuid sgribhte ba cheart do féin bheith gan locht. Ba ceart go mbeadh a chuid sgriobhnoireachta soléir do chách. An féidir le cách é seo a thuisgint? "Nior chuirthe do'n ughdar an iad." Ní thigim-se é, Mise, SEAMUS UA DUBHGHAILL. Dromalla, Rathmaoláin, 26/7/01. [Tá fear na litre seo go han-dhian orainn ar fad. Dar ndóigh, ag steall-mhagadh fúinn atá sé, dar leis féin. Maidir linn féin, ní dóigh linn gur airigheamar riamh acht "leasmuigh," "leastuaidh," "leastuas," "leastoir," "leaistig," "leaistiar," etc., agus an chéad litir caol i gcomhnaidhe. Caidé an rud atá 'sna leabh- raibh? Tá go bhfaghmaoid "leath-thuaidh," "leath-theas," "leath-thiar," "leath-thoir," etc.. Tá "cuirthe," "tuigthe," "dultha," "gearánta," "déanta," agus a leithéidí par- ticipium necessitatis lán-bheó fós i n-Iar-Mhumhain. Is iongnadh lilnn dúil an sgríbhneóra 'sa' tuathal .i. cianos. "Cionnus" an ceart gan amhras; ní "nós" atá ann i n-éan-chor acht "ionnus". Ní maith linn "biorrán" vexation; biorán pin ná "ní thigim-se" I do not come uaidh. Go deimhin, is fiú dhúinn spéis do chur 'san litriughadh ceart. - F. an I.]. A Saoi Ionmhuin. - Tá sean-fhocal ann: an té chuimleas le ceannairg nach baineann leis, is cosmhail é le neach bheireas ar mhadra ar a chluasaibh. Mar sin féin, caitfidh mé sgríobhadh chugat a rádh nach mór liom do chúntas ar "Cormac Ua Conaill". Im' thuairim-se, is cúntas gan carthannacht an cúntas úd. Go deimhin, ní taisbeánann sé puínn na subháilce do bheir orainn a chuid féin do thabhairt do gach aon. I sgeul Chormaic tá tuairisg fhírinneach ar phobal Gaedhilge i n-íochtar na seiseadh h-aoise déag. Is cosmhail é le fíor-stair na haimsire úd. Is breagh iomad pictiúirí 'san sgeul chéadna. Agus i dtaoibh beatha nó saoghail tá tuairim an ughdair chomh maith le tuairim aon fhir óig i mBaile Átha Cliath! "Is deimhin gur mhó a shuim i n-Iarla Deas-Mhumhan 'ná i n-a thír." Gan droch-nídh ar m'anam 'táir ag magadh fúinn. Bhí Cormac bocht 'na bhuachaillín, agus ba nádúrtha leis suim do chur 'san Iarla. Agus b'fhiú suim an tIarla, óir is fíor-Ghaedheal agus fear cródha calma dob' eadh é. Chuireadar fir níos síne 'ná Cormac suim ann. Ní fhásann sean-cheann ar guailnibh óige. Acht go deimhin is aoibhinn linn simplidheacht agus "naïveté" Chormac. Is maith liom an "t-Irisleabhar" i gcomhnuidhe, acht, a chara, is feárr an duine bhidheas ag caint ar a lochtaibh beaga. "Do thug sé ar a sgéimh cnaoi mar leomhan ag cnaoi eudaigh." Mise, SCOLÁIRE ÓG. Camberwell, 22nd July, 1901. [A chara, ciaca locht is mó, an locht do fuaramair- ne ar "Chormac Ua Conaill", nó an locht atá agat-sa d'á fhághail orainne? Níor cheart duit sinn do chion- tughadh le neithibh ar nár smaoineamar riamh. Ar dtúis, caithfimíd rud do chur i n-umhail duit: "Caithfidh mé …," arsa tusa, "a rádh nach mór liom do chúntas ar "Chormac Ua Conaill"," sin é, mar thuigthear an chaint sin go coitchionnta, go bhfuilir sásta linn um locht d'fhághail ar an leabhar, agus nár mhisde leat sinne d'fhághail a thuillidh lochta air! Acht ní dóigh linn gur'b in é an smaoineadh bhí ar t'aigneadh. Má cheapann tusa gur "cúntas gan carthannacht" é, ní fhágann sain go bhfuil an ceart agat. Ní leigimíd leat gur tuairisg fhírinneach ar phobal Ghaedhealach i n-íochtar na seiseadh haoise déag é. Dá mbíodh na Gaedhil comh dúlmhar sain i ngéar-ghul agus i sileadh deór 'san aimsir sin ní fhéadfaidís an cogadh do chur ar a namhaid comh teann comh tréan comh tinneasnach agus do chuireadar ar feadh móráin de bhliadhantaibh. Ní h-ó shíor-shileadh deór fhásas meisneach agus meanma. Ár bhfocal duit gur dáríribh cruinn do bhíomar i dtaobh suime Chormaic 'san Iarla. Ag tagairt do "Chlodhannaibh Nua" dhúinn, ní gnáth linn éan-fhocal magaidh do sgríobhadh, acht ár meas féin do chur síos go macánta, do réir ár n-ac- fuinne, gan fonn, gan fuath, gan faitcheas. Tá an rádh déidheanach níos déine orainn 'ná gach a dtáinig roimhe, acht ní dóigh linn gur dáríribh do sgríobhais é. Muna' ceaduightheach dhúinn trácht ar lochtaibh leabhar, 'gá mionsgrúdughadh dhúinn, caidé an mhaith dhúinn trácht orra i n-éan-chor? Má rugais leat go raibh olc againn do'n ughdar, níor cheart duit é, go háirighthe má léighis ár dtuarasgbháil ar "Chreideamh agus Gorta". - F. an I.]
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
