Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Cuairt Mhíosa i gConnamara (ar leanamhaint)
Title
Cuairt Mhíosa i gConnamara (ar leanamhaint)
Author(s)
Ua Coinceannainn, Tomás,
Composition Date
1899
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1899_04_01_35> <L 35> <B 1899> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U Tomás Ua Coinceannainn> <F An Claidheamh Soluis> Cuairt Mhíosa i gConnamara (Tomás Ua Coinceannainn do sgríobh) (ar leanamhaint) Nuair fuair mé gach uile ní réidhtighthe socruighthe, bhuail mé liom go Mágh Cuilinn. B'fhéidir go madh chóir dhom a rádh annso, nuair bhí mé ag dul go dtí teach na dtraen, cé casadh dom acht an boicín mór, adubhairt ag an margadh, "Tis bargains we want, not Irish." Adeir sé, "Nuair bhí tú ag toghadh foirne gnótha chuaidh tú thar mo thighse." "Dar ndóigh," adeirimse, "b'fhearr leatsa aon sé pingne amháin do ghnóthughadh ar chaoirigh ná rud ar bith do dhéanamh ar son na Gaedhilge dá dtiocfadh sí go dtí an diabhal." B'fhéidir go dtug mé dhó ró-chruaidh é, acht má thugas féin rinne sé leas dhó. Nach dtaisbeánann sé seo dhúinn gur féidir cuid de na daoinibh do bhrostughadh le náire do chur ortha? Mar dubhairt mé chuaidh mé go Mágh Cuilinn. B'fhu- rusta craobh do chur ar bun annso. Tá an t-Athair Ua Comhraidhe na charaid mhaith do'n Ghaedhilg. Tá sí dhá múineadh ins an sgoil, agus ní tháinig aon Domhnach riamh ó rinneadh sagart de nach dtug sé seanmóir i nGaedhilg uaidh is ríogh-mhaith uaidh sin do dhéanamh. 'Sí mo bharamhail nach bhfuil triúir i nÉirinn i n-ann é do dhéanamh níos fearr. D'áirdeóchadh sé an croidhe ionnat bheith ag éisteacht leis. Ní raibh an parráiste seo riamh gan sgoláiribh do bheith ann, agus indiu féin níl. Tá leith-chéad duine idir bheag agus mhór, atá i n-ann í do léigheadh. Fuair mé páistí dhá bhliadhain déag d'aois ábalta ar an Teagaisg gCríostaighe <L 36> do léigheadh. Sílimse gur sin cosamhaileacht mhaith agus cosamhaileacht freisin gur gearr go bhfuighmid sgolairí maithe 'san mbaile beag so. Gaedhilgeoirí breagha cliste gach uile dhuine aca. Tá an Ghaedhilg dhá mhúineadh do dá fhichid páiste 'san sgoil, agus tá cúig dhuine déag is trí fichid - fir agus mná, óg agus meadhón-aosta - 'gá foghlaim 'san gCraobh fá dhó 'san tseachtmhain. Ó Mhágh Cuilinn chuaidh mé go Choill Mhéidhleacháin. Níl aon duine i nÉirinn ná go deimhin i Sasana, i nAlbain ná i nAimeriocá nach gcuala trácht ar Dhuthaigh Sheoigheach, ar mhuintir Mháille, ar na Seóigheachaibh agus ar na Breathnachaibh Mhóra. Ní hé amháin go bhfuil muintir na háite seo 'na ndaoinibh móra, bríoghmhara láidre dathmhala sláchtmhara, mar bhí do cháil ortha riamh, acht tá croidhe fial fairsing aca mar an gcéadna. Is daoine iad so nár chlaoidh riamh do'n namhaid. Bhí grádh d'Éirinn agus do gach uile shórt bhaineas le náisiúntacht ionnta agus an iongantas ar bith é mar sin go bhfuair mé níos mó grádha agus measa ar an teangaidh 'san áit seo ná i n-aon áit ar bith eile i gConnamara. Ins gach aon áit eile dá dtug mé cuairt uirthi, tá na fir, faraoir dona go leor, acht tá na mná seacht n-uaire déag is fiche níos measa. Níl cuid aca sásta le Béarla do labhairt mar is nádúrthach dhóibh, acht déanann siad aithris ar na Sasanachaibh! Ceapann siad nach mbeadh siad ceart ná galánta go leor muna laibheoradh siad mar mhuintir Londain! Acht níl mná Coille Méidhleacháin mar sin. Tá cailíní óga san áit seo chuirfeadh spórt ort agus misneach in do chroidhe. Tá grádh aca ar Éirinn agus ar a teangaidh, tá cion aca ar gach uile chloich agus carraig 'san tír, agus caidé an t-iongantas é mar sin go mbéarfaidís Éireannaigh ar an saoghal a mbeadh cnámh droma agus smior ionnta, ní spriosáin bheaga shalacha, Seoiníní an Bhéarla, mar mhnáibh eile, ghrádhuigheas na Sasanaigh agus gach uile ní Gallda - mná thugas níos mó aimsire do'n rud atá taobh amuigh d'á gceann ná do'n rud atá taobh istigh. Bhíomar ag ceapadh ar chruinniughadh do bheith againn i dtigh na sgoile, acht ní raibh sé mór go leor. Go deimhin ní choingbheochadh cúig theach mar é an méid daoine bhí ann. Mar dubhairt má cheana is fíor- Ghaedhil atá ionnta so agus b'fhurusta iad do thabhairt i dteannta a chéile. Cainteoirí móra iad freisin agus is beag leo seasamh suas agus labhairt ar feadh uaire an chloig. Teagann sé dhoibh chomh mín nádurtha is ritheas uisge Locha Choirib le fánadh. Bhí na cailíní óga féin toilteanach ar éirghe 'na seasamh agus labhairt amach go blasta bríoghmhar i n-aghaidh an spioraid Ghallda atá ag teacht orainn - nó bhí ag teacht orainn go gcuireadh Connradh na Gaedhilge ar bun. Tá céad ball 'san gCraoibh seo agus cailíní óga timcheall leath an mhéid sin. Tá beirt aca so 'na n-oifeachaibh, an Rúnaire agus an Cisdeoir Caitilín agus Máire Ní Mhaille - beirt bhan n-óg bhéarfas aire d'á ngnó agus spreagfas agus chuirfeas misneach agus tír-ghrádh ins gach uile mhac 'san bparraiste. Tá mé cinnte go mbainfidh siad creatal as gach uile chraoibh eile i gConnachtaibh - 'seadh agus i nEirinn ar fad. Sin é anois agaibh mo chuid oibrese le ceithre seacht- mhainibh. Aon fhocailín beag amháin sul má sgarfas mé libh. Fuair mé in mo chuid siubhalóide, ní hé amháin i gCuige Connacht agus ins gach áit eile ar fuaid na hÉireann dá dtug mé cuairt uirthi, ó'n samhradh so chuaidh tharainn, fuair mé na daoine faraoir! gan an oiread measa aca ar a dteangaidh agus ba mhaith liom - cuid aca go deimhin shéanas í. Acht má fuair féin, istigh 'na gcroidhe, taobh istigh do'n sgamall truaillighthe sglá- bhuighthe sin. TÁ AN CROIDHE FOLLÁIN, tá sé Gaedhea- lach gach uile ordlach dhe ó'n gcnáimh go dtí an smior agus ó'n smior go dtí an smuasach. Ní theastuigheann uatha acht iad do chorrughadh - prioca beag do thabhairt fá na hasnachaibh dhóibh anois agus arís, agus má dhéantar sin creid mise go dtiocfaidh an Ghaedhilg thar n-ais chomh cinnte is tá crois ar dhruim an asail. Críoch
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
