Corpas

Farney (Co. Monaghan) Pro-
verbs and Sayings. 

1. Ná creid feannóg ná fiadh,
Ná dia bréagach mná;
Moch no mall mar éireachas an ghrian,
Mar thoil le Dia bheas an lá.

2. An áit i mbíonn géadhaidhe bíonn gan-
dar ann,
'S an áit i mbíonn mná bíonn clampar 
ann.

3. Cúradh ort, a Phádraic, goidé 'ghéanthá 
thusa le mnaoi;
Gá bhfuil do thigh nó d'fhárus, do chruach 
nó do stáca fá dhíon?
Bhar n-imtheachta mar d'imthigh Diarmaid 
is Gráinne;
'Measg sléibhte agus áltán ag cruinniu-
ghadh fásaigh 'measg fraoich.

4. Is fada an lá 's is geárr an phighinn,
Is tarraing do lámh go fada righin.

5. Uan dubh, agus a thóin liom';
Seilide ar an chloich luim;
Agus an chuach, 's gan aon ghreim in mo 
bhruinn;
Bhí 'fhios agam go maith nach rachadh an 
bhliadhain sin liom.

6. Caith do chuid is gheobhair;
Taisgigh, agus rachaidh amogha;
Mur gcaithidh tusa e, caithfidh an gaibh-
leán gobha é.

7. Sodar i ndiaidh na huaisle, sodar is 
suaraighe ar bith.

8. Is caol a thig an urchóid, ars' an fear 
a raibh an gandar ag siubhal 
air.

9. Ná leig do rún le cloidhe.

10. Mur teann ar charaid, chan teann ar 
námhaid.

11. Éist le tuile na habhann a's gheabha 
tú breac.

12. Nach truagh duine folamh 's is giorru-
ghadh ar a shaoghal e,
Agus b'fhearr do bheith sa' talamh, óir 
nach n-aithn'eann a lucht gaoil é.

13. Cha dual Satharn gan grian no Domhnach 
gan aifrionn.

14. Is iomdha dubha mór a thig ar bheagán 
fearthanna.

15. An seanachas gearr an seanachas is 
fearr.

16. Maith ar an-dhuine, maith ar shean-
dhuine, maith ar pháisde; trí mhaith
théid amogha (nó trí mhaith nach dearn 
maith do dhuine ar bith ariamh).

17. Bidheann an bás ar aghaidh an tsean-
duine a's ar chúla' an duine óig.

18. Ná tóg cró roimhe na hearca.

19. Molann an obair an fear. 

20. Is fearr solas romhad 'ná dhá sholas 'do 
dhiaidh.
Is fearr coinneal romhad 'ná dhá 
choinnil 'do dhiaidh.

21. Is fear aifrionn romhad 'ná dhá 
aifrionn 'do dhiaidh.

<L 178>
22. An rud a chuireas an Aoine ina 
cheann, 'tchífe se amach e.

23. Tá sgabadh cloinne an mhadaidh ionnta.

24. Go dtí Lá San Doic, an lá nach dtainic 
's nach dtig.

25. Is olc a bheith ag casaid.

26. An té nach truagh leis do chás ná dean 
do ghearán leis.

27. Ná tais'eán do chroiceann do'n té nach 
gcuireann folach air.

28. Is féarr ródáil mhaith no droich-throid.

29. Nuair a bheidh tú sa' Róimh, bí cosamhail 
le muintir na Róimhe.

30. Cailín an tighe móir go deóidh nach 
nglacaim í;
Bidheann an greim mór 's an bolgam 
fada aici;
Bideann meur ins an mbainne aici;
Ólann sí an t-uachtar agus bidheann 
ruaig ar an chat aici.

31. Bidheann rath air rapatradh.

32. Nuair fhuigfeas an cat an baile, béidh 
cead rinnce aige na luchógaibh.

33. Is doiligh an gearrfhiadh a chur as an 
tor nach bhfuil sé ann.

34. 'Sé shaoilim féin
Ar ughdar léighinn
Gurab é an spré an uaisle,
Is mac Ríogh Gréige
Agus bíodh sé gan é
Cha bhíonn ann acht léice suarach.

35. Nuair is cruaidh do'n chailligh 'ghéanaidh 
sí searraidh.

36. Casann na daoine ar a chéile acht cha 
chasann na cnuic.

37. Saoileann fear na mí-chéille gurab é 
féin fear na céille.

38. Mar gheall air féin a ghabhanns an cat 
an crónán.

39. Gabh dho luighe leis an uan agus éirghe leis 
an eun.

40. Baineann an coimheád maith an ceann 
de'n tubaiste.

41. An té buailtear sa' cheann bídheann 
eagla air.

42. Is olc an rud mian gasúir.

43. Má's mac, is mithid é.

44. Bidheann dúil ó'n muir,
Má tá, chan fhuil dúil ó'n chuir (= chur).

45. Nuair stadfaidh an lámh do shileadh (no 
do thabhairt), stadfaidh an beul do 
mholadh.

46. Go mairidh tú 's go gcaithidh tú é.

47. Nodlaig ghlas, roilig mheith.

48. Bróga gréasaidhe Mhac Dhonnchudha
Ná ceannuigh iad go heug;
Beidh bonn de chroiceann mhadaidh ionnta,
'S uachtar croicinn ghé;
Ma chuireann tú ort ar maidin iad,
Béidh siad sgaoilte sa' mheadhón-lae.

49. An rud atchidheas an leanbh 'sé ghnidheas 
an leanbh.

50. An té cheanglas is é shiubhailfeas.

51. Gealach Sathairn báidhid sí no dóighfidh sí.

52. Is furus fuiliughadh as ceann charraigh.

53. An té roinn an neamh 's an talamh,
Choingbhigh sé an chuid is fearr do fhéin,

54. Is as a ceann blighfear an bhó.

55. Na spéartha dearg suas fearthainn 
agus fuacht;
Na spéartha dearg soir sneachta go 
glún fir;
Na spéartha dearg siar gealach agus
grian;
Na spéartha dearg síos fearthainn agus 
gaoth.

56. Nuair gheobhas an gearrán bás béidh an 
feur ag fás.

57. Is minic a bhidheann cú mall sona agus 
cú dona na rith.

58. Arsa cailleach Mhuigheo le cailligh Thíre 
Eoghain, “an té bhidheas go maith 
duit bí go maith dó.”                     

59. Eolas ughdair tabhair do'n mbrúideach,
Is treise an dúthchas 'ná an méid sin.

60. Is ionann le chéile an baillséire 's a 
ghiolla.

<L 179>
61. Is críonna 's is críochnaighthe gach díne 
d'a dtig.

62. Amhairc sol a mbearaidh tú do léim.

63. Cuimilt bhealaidh do thóin na muice 
méithe.

64. Ná pós bean dhána ar chontas ar bith,
Óir béidh sí comh dána le cráin insa' 
phis;
Buailfidh sí na páisdí sol a ndeánaidh 
siad an choir,
Is tógfa sí a halárum gan ádhbhar ar 
bith.

65. Léim coiligh ar cárnán.

66. Is foisge cabhair Dé 'ná an doras.

67. An rud is annamh is iongantach.

68. Chan le lámhaibh (no meallaidheannaibh) 
maithe baintear an foghmhar, nó chan 
iad na meallaidheanna maithe 
bhaineas an foghmhar.

69. Codladh fada samhraidh agus greann mór 
do dheanamh de.

70. Peata duine agus peata muice — dhá pheata 
is measa amuigh.

71. Rith na con ag dul fríd an mónaidh an 
oidhche fhoghmhair ag tuitim.

72. Is doiligh corrán maith fhagháil do mheal-
laidhe olc.

73. An té nach dtéid a mharcuigheacht acht 
go h-annamh bídheann na spuir ar 
seachrán.

74. Is fada siar an rud a chuirfeas Dia 
aniar, nó is fada anonn an rud a 
chuirfeas Dia anall.

75. Cha dhéin an bodach breug 's a mhac astigh.

76. Má chongbhuigh' na mná an biadh, chá 
chongbhuigh' Dia an lá.
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Farney (Co. Monaghan) Proverbs and Sayings.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Farney (Co. Monaghan) Proverbs and Sayings.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
