Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Call here, Sir.
Title
Call here, Sir.
Author(s)
Féach ainm cleite,
Compiler/Editor
Mac Néill, Eoin
Composition Date
1898
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
Call Here, Sir. Is maith a chuimhnighim ar na focail seo: ní'l aon chuimhne agam ar fhocal ar bith Béarla do chlos rómpa, sé sin le rádh, má chualas, níor chuir- eas aon tsuim ionnta. Go deimhin, do cuireadh na focail seo im' mheabhair le slait chaoil chruaidh chuilinn. Is mar so do thuit sé amach. Timcheall le dá fhichid bliadhain ó shoin do cheap mo mháthair agus m'athair go rabhas críonna go leor chum dul ar sgoil. Do chuadhas go dtí an sgoil, in éinfheacht le mo dhearbhráthair, an lá 'na dhiaidh sin. Bhí sin go maith; do shuidheas ar shuidheachán imeasg na sgoláirí. Bhí garsún 'na shuidhe im'aice, agus ba ghearr gur chuireamar caint ar a chéile. Ní raibh focal im' phluic- se acht Gaedhilg, agus bhí sé sin mar an gcéadna. Bhíomar ag aighneas le chéile ar feadh tamaill, nó gur bhuaileamar a chéile. Do thárla go bhfeaca an maighistir é sin am' bhualadh-sa, agus tháinic sé chughainn agus d'fhiafruigh sé dhíom cad fá nár ghlaodhas air féin. Dubhairt leis ná féadfainn sin do <L 175> dhéanamh muna nglaodhfainn air 'san nGae- dhilg. “Nuair a bhuailfidh aon duine de na sgoláirí thú, abair, 'Call here, Sir',” ar seisean. “Ní déarfad,” arsa mise, “mar Béarla iseadh na focail sin, agus ní'l aon Bhéarla agam-sa,” “Tháinic tú annso chum Béarla d'fhoghluim,” ars'an maighistir liomsa, “agus caithfidh tú Call here, Sir, a rádh.” “Ní déarfad,” arsa mise go ceann- dána. “Muna ndéarfaidh tú Call here, Sir,” ar seisean, “cuirfead ar dhruim Dhiarmada thu, agus tabharfad fiche buille de'n tslait seo, trasna an droma dhuit.” “Is cuma liom,” arsa mise, agus thugas fiar-shúil ar an ndoras, acht ní túisge thugas an fhéachaint sin ná mar thomhais sé an nídh do bhí ar m'aigne, agus do chuir sé é féin idir mise agus an doras. “Tar annso chugham, a Dhiarmuid,” ar sé. Buachaill mór láidir dob' eadh Diarmuid; bhí sé timcheall cúigdéag nó sédéag de bhliadh- naibh d'aois. Tháinic Diarmuid chuige; rug an maighistir ormsa, agus thóg se suas idir a dhá láimh mé, agus chuir sé ar dhruim Dhiarmada mé. Bhí mo dhá láimh ar crochadh anuas ar bhrollach Dhiarmada agus greim aige ortha. Ní fhéadfainn cor do chur asam féin, acht amháin go rabhas ag iarraidh an maighistir do bhualadh lem' chosaibh. Lé gach aon bhuille dá dtugadh sé dom, deireadh sé “Anois, an ndéarfaidh tú Call here, Sir.” Go deimhin, ní raibh an glór go léir aige fein, mar do chuirinn-se béic fhada árd asam féin i gcoinne gach buille dá dtugadh sé dhom. Chum sgéal gearr do dhéanamh de seo, bhí an maighistir am' shlath-bhualadh, agus mise ag béiceadh nó go dtug sé an fiche buille dhom. Annsin dubhairt sé le Diar- muid mé do leigean anuas. Chomh luath is fuaras-sa bonna mo chos ar talamh, do chuireas an doras amach díom agus fuadar nimhe orm; agus níor stadas riamh ná choidhche nó gur chuadhas go dtí mo mháthair. Ba bheag an maitheas dom dul a bhaile an lá sin; bhí truaigh mhór ag mo mháthair dom, acht do chaitheas imtheacht go dtí an sgoil lá ar an bhárach. Geallaim-se nár thuilleas níor mó de'n tslait d'fhagháil i dtaobh gan Call here, Sir, do rádh, acht 'na ionad sin, is minic do dhein an maighistir mé do smach- tughadh mar gheall ar é do rádh gan chúis. Bhíos ag an sgoil sin ar feadh tamaill mhaith sul ar fhéadas poinn Béarla do thuigsin. Is maith is cuimhin liom an “Primer,” nó an chéad leabhar, go léir do bheith agam de ghlan-mheabhair, acht níor thuigeas focal ar bith de. Is dócha go ndéarfaidh an léightheoir go raibh mé maol- aigeantach, agus b'fhéidir go raibh cuid de sin féin ag baint liom ag foghluim Béarla, acht go deimhin tá daoine beo fós adéarfadh go rabhas gasta go leor ag foghluim chleas agus abhrán agus sgéal agus nidhthe eile san nGaedhilg, 'san aimsir sin. Is é mo thuairim-se gurab olc an chuma do bhí ins na sgoileannaibh tuaithe, lem' linn-ne, chum eoluis do thabhairt do'n aos óg. Dá dtabharthaoi oideas domhsa, an chéad lá do chuadhas ar an sgoilsin, im theanga féin, san nGaedhilg, do réidhfeadh sé m'intinn chum greim do bhreith níos éasgaidhe ar theanga choigcríche. Ní mise amháin do bhí gan Béarla de'n méad sgo- láiri do bhí ag an sgoil sin; bhí gach ceann aca mar mé féin ar a ndul ann dóibh ar dtús. D'imrimís ár gcleasa, agus gach caitheamh-aimsire san nGaedhilg. Ba ghnáthach leis na sagairt an tsean- móir do thabhairt uatha ins na nGaedhilg, ins an aimsir sin. Slán beo chughat-sa! a Athair Uí Liatháin, agus chum an Athar Shinkwin; is agaibh-se do bhí an teanga líomhtha dheaslabhartach Gaedhilge deich mbliadhna fichead ó shoin! Is minic do chuir- eabhar eagla an Tighearna im' chroidhe, lá Domhnaigh agus Lá Saoire, ag éisteacht libh ag tabhairt seanmóirí dhúinn, agus ag trácht ar neithibh eile do chuirfeadh sinn ar an <L 176> mbóthar díreach. Is 'mó cainteoir breagh do chualas-sa ag tabhairt seanmóir uaidh i mBéarla ó chualas sibhse, acht níor chorruigh aon duine aca mo chroidhe riamh ó shoin, mar do dheineadh sibhse é do chorruighe deich mbliadhna fichead ó shoin. Ba dheacair sibh-se do choim- eád i ndeireadh an tsluaigh an aimsir sin - is mithid daoibh músgailt as bhur gcodladh. Oraibh-se agus ar shagairt na hÉireann atá an Ghaedhilg ar braith. A fhir an Irisleabhair, má'r dóigh leat gur fiú an sgríbhinn-seo do chur fá chló, béidh tuilleadh ag teacht. An Sgoláire Bocht. California, '98. [Deirtear astam im' áit-se in ionad asam; mar an gcéadna astat, astainn, astaibh. Fuadar “ní” adeirthear, is dóigh liom gur f. nimhe atá ann.]
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
