Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Crann Donóige.
Title
Crann Donóige.
Author(s)
Ní fios,
Compiler/Editor
Mac Néill, Eoin
Collector
Laoide, Seosamh
Composition Date
1896
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
Crann Donóige. Bhí fear ann aon uair amháin, agus is cuma gá h-acú bhí no nach rabh, agus bhí sé ag obair aige sgolóig. Thug sé bárr áite a bhaile, agus dubhairt se le n-a mhraoi, agus “N'air a éireacha tú ar maidin, fogh criathar, agus n'air a bheidheas an mhin criathraiste, cuir isteach 'san usgáid í.” D'éirigh a' bhean, agus fuaidh sí a' criathrughadh na mine. Chuir sí lámh i n-a h-asgall 'chuartuighe míl. Thuit a' míol 'sa min. Fuaidh sí a chuartughadh an mhíl fríd a' min. Cha dtioc' léi a fhághail. Thug sí amach ar a' chroc í. Thainic gaoth mhór, agus thug se leis a'mhin, agus 'tea't a bhaile do'n bhfear 'san oidhche, choinic se an talamh geal. 'Tea't isteach dó chuige n-a bhean, “Cha n-fheil 'fhios agam,” adeir se, “go dé d'fhág a' talamh gá geal gan sioc ná snea'ta.” “Mise fuaidh a' criathrughadh na mine,” ars' a bhean, “Thuit míol uaim. Chá dtioc' liom a fh'ghail. Thainic gaoth mhór, agus thug sé an mhin uilig uaim” “Ó! Crann donóige bo't!” ars a' fear, “anois ní'l againn ach' bútais óir, agus coin- neáchamuid le h-aghaidh na coise tinne e.” Lá ar n-a bháireach d'éirigh an fear go moch ar maidin, agus fuaidh se 'un a chuid oibre. Char bh'fhada go dtainic fear isteach 'rabh cos fhríthir aige. Chuir an bhean fáilte roimhe. “Céad fáilte dhuid,” adeir sí, “b'fhéidir gur tú fear na coise tinne.” “Ó, tá sí tinn go leor, a ghrádh,” adeir se. “Má tá, tá rud maith innseo 'fhéitheamh ort,” agus leis sin, thug sí an bhútais óir dó. Thainic a' fear a bhaile 'san oidhche o'n obair. “Tomhais gá h-é bhí agam indiú,” ars' a' bhean. “Gá h-é bhí agat?” adeir se. “'Fear eadaidh 'rabh an bhútais óir agad a' féitheamh air.” “Ó! Crann dona bo't! Chá rabh sin a' féitheamh ar aon nduine agamsa, ach' 'a choinneáil duinn fhéin go mbéidheadh grai- theach againn leis. Well, feadfhamuid a bheith 'siubhal ar fad as a' toigh. Ní'l againn anois ach'crocán ime,” adeir se, “coinneáchamuid e 'féitheamh ar sgríob liath an eárraigh.” Ar maidin lá ar n-a bháireach, d'éirigh siad go moch go deachaidh an fear' un na h-oibre. Thainic fear isteach 'rabh cionn mór liath air. “B'fheudfhaidhe gur tusa Sgríobh liath an eárraigh,” adeir sí. “Mh'fhíorc go bhfuil me liath go leor,” adeir se. “Ó! Ársaigh an fhírinne! Má's tú Sgiob liath an eárraigh, tá rud maith innseo a' féitheamh ort.” Fuaidh sí síos 'un a rúim-sa, agus thóg sí an <L 150> crocán ime air. N'air a fuair se an crocán, bhain sé amach. Thainic a'fear a bhaile 'san oidhche. “Tomhais cá h-é bhí agam,” adeir sí. “Cá h-é bhí agat?” “Sgríob liath an eárraigh, 'fear a rabh an crocán ime agad a' féitheamh air.” “Ó!” adeir se, “Crann donóige bo't! Chá rabh 'féitheamh ar aon nduine againn. Ní'l againn anois ach' a' mart a mharbhadh; béidh sí 'n-a tarsainn do'n ghobáisde,” adeir se. Fuair sé búisdeáir ar maidin, agus dubh- airt se leis a' mart a mharbhadh. Mharbh an búisdeáir a' marta mharbhadh. Mharbh an búisdeáir a' mart, agus chuir sé isteach 'sa tobán i. D'imthigh an fear 'un na h-oibre. Fuair a' bhean sgian, agus d'fhág sí píosa feola ar gach aon ghas gobáisde 'a rabh 'sa ghárr- dhaidh. Thainic a' fear a bhaile fá choinfheasgar, agus é claoidhte sáruigh'e. Chuaidh siad a chodladh. Chár bh'fhada gur dhúisgigh an fear 'san oidhche. D'fhiostraigh sé do'n mnaoi, “Go dé 'bheir a léa't seo 'mhadaidh' fá'n toigh?” “B'fhéadfhaidhe go bhfeil aig an fheoil,” adeir sí. D'éirigh an fear a's chuir se a chuid éadaigh air. “Imeácha me anois,” adeir se, “Béal mo chinn!” “Béidh mise leat,” ars a'bhean. “Chá bhíonn!” ars a' fear. “Cá bhionn tú liom,” adeir se, “Má bhíonn tú liom tarrainn a' dorus in do dheidh.” D'imthigh siad leobhtha go rabh siad ag 'ul trasna cloidhe. N'air a fuaidh an bhean trasna, rinn a' dorus tarann mór. “Go dé siud?” adeir se. “Ó, an dorus,” adeir sí, “Nár úbhairt tú liom an dorus a tharrainnt 'mo dhéidh?” D'imthigh siad leobhtha go rabh istigh 'sa choill. Chuaidh sé suas ionna gcrann, 'is lean a'bhean suas ins a' chrann e. Chár bh'fhada go dtainic sgafta robairidh. Bhí dreis mhór airgid agus óir leobhtha. Labhair a' bhean leis a'bhfear. “Caithfe me an dorus síos orrthú,” adeir sí. Chaith sí an dorus orrthú. N'air a thuit an dorus ar na robairidh', dubhairt fear acú, “Nár 'ubhairt me stad do'n obair seo bhí againn? Sin na spéarthaidh 'tuitim or- rainn!” D'imthigh na robairidh 'n-a ríth a's thainic an fear 's a' bhean anuas as a'chrann. Chruinnigh siad a' t-airgead 's a' t-ór. Chuaidh siad a bhaile. Bhí dóigh mhaith orrthú go dtí lá a mbáis. Sin é mo sgéal-sa, agus brobh in do bhéal- sa agus ceapaire fada buidhe in mo bhéal-sa. <L 151> Ceithre mná déag a thainic ó'n Earraidh, Nár bhligh bó a's nár fhuin arán, Nár shníomh dúisin caol nó garbh. 'Féitheamh ort fhéin a's tú 'do leanbh.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
