Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Seadhna. (ar leanamhaint.)
Title
Seadhna. (ar leanamhaint.)
Author(s)
Ua Laoghaire, Peadar,
Compiler/Editor
Mac Néill, Eoin
Composition Date
1895
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<L 132> Séadhna. (Ar leanamhaint.) Peg. Pé duine aco badh rogha leis, a Nóra, is dóigh liom go raibh cathughadh a dhaoithin air féin nár dhein sé mar dhéanfá- sa. Nóra. Do dhein sé go haiféiceach é, agus go botúnach. Níor bh' fhurus' do trí ghuidhe d'iarraidh badh neamh-thairbhighe 'ná na trí ghuidhe d'iarr sé. Ní fheadar 'an tsaoghal cad do bhain do. Trí ghuidhe le fagháil aighe ar a thogha agus ar a thuigsint féin, iad le fagháil aige gan choingheall gan chol, agus níor bh'fhuláir do gabháil de chosaibh ionta, agus annsain sparán do ghlacadh ar an gcoingheall ba chruadha dar cuireadh ar aon duine riamh. Níor bh' iongnadh codladh na hoidhche dá bhaint de, agus droich-fheuchaint ag teacht 'na shúilibh! Síle. Agus an é sin do chuir an droich- fheuchaint 'na shúilibh? Ó! Tuigim anois é. Níor bh'iongnadh liom dá mbáithfeadh sé é féin, agus a leithéid de chrann do bheith air. Peg. Ní deirim ná go ndéanfadh sé rud éigin dá shord, acht ná tiubhradh mar shásamh do'n Fhear Dhubh é. Deireadh sé go minic i n-a aigneadh féin, “Is liom na trí bliadhna déag gan buidheachas do, agus caithfead iad go cúil.” Nóra. Is truagh nár fhán sé mar bhí aige ar dtúis, i dtaoibh le n-a chrann abhall agus le n-a mhealbhóig agus le n-a chathaoir shúgáin. Gob. Agus dar ndóigh, dá bhfanadh sé mar sin, a Nóra, ní bheidheadh aon bhean uasal ag feuchaint 'na dhiaidh. Nóra. Mhaise ní móide gur bh'fhearra dho riamh é. Ní fheicim féin d'uaisleacht i n-a lán aco acht mór-chúis agus doithigheas agus tarcuisne. Gob. Á! a Nóra, tá a fhios agam-sa cad fé ndeár é sin uaireanta. 'Nuair chíd cailíní beaga ná bíonn uasal agus bhíonn níos maiseamhla 'ná iad féin, bíonn éad ortha. Tá eagla orm, dá mbeinn-se uasal, go mbeidheadh éád orm chughat-sa. Nóra. Airiú, cad 'na thaobh, a Ghobnuit? Gob. Fiafruigh de Shíle cad 'na thaobh. Síle. Ní fhiafróchaidh sí de Shíle cad 'na thaobh. Innseadh Gobnuit féin anois é, ó tharraing sí an cheisd uirthi. Peg. Is mór an bhean suilt Gobnuit, a Nóra, acht bíonn an ceart aici uaireanta. Cáit. Agus dar ndóigh, ní ceart do chailín uasal éad ná mór-chúis do bheith uirthi, má b'é toil Dé an sgiamh ainglidhe do chur ar chailín bheag íseal. Síle. Ní fheadar, a Pheg, na daoine atá gránda ar an saoghal so, an mbeidh siad breaghdha i bhFlaitheas Dé? Peg. Ó a Shíle a chuid, ní bheidh aon-ne' gránda i bhFlaitheas Dé, ach gach aon-ne' níos breaghdha agus níos maiseamhla 'ná an té is breaghdha dá bhfeacaidh súil duine riamh ar an saoghal so. Síle. Ní gadh dhóibh éad ná mórchúis do bheith ortha, má 'seadh. Peg. Ní bheidh éad ná mór-chúis ann, a Shíle, acht chomh beag le haon nídh gránda eile. Síle. Nach truagh nár ghlac Séadna comh- airle an aingil, i n-ionad bheith ag cuimhneamh ar a mhealbhóig agus ar a chathaoir shúgáin agus ar a chrann abhall agus ar na dailtínibh a bhíodh ag imirt air! Peg. Feuch féin ná ghlac. Acht is dócha dá bhfaigheadh sé an dara hiarracht go nglacfadh. Ní bhfuair sé an dara hiarracht. Dhein sé a mhargadh. Dhein sé fé bhrígh na mionn é, agus do bhí air é sheasamh. Bhí a fhios aige go dian-mhaith, chomh luath agus thiocfadh an lá deireannach de na trí bliadhnaibh déag, go dtiocfadh an t-éiltheoir agus ná beidheadh aon bhreith ar dhul i bhfolach uaidh. 'Nuair thug sé tamall maith 'na shuidhe ar Charraig na gCearrbhach ag feuchaint 'na thimcheall ar an radharc breaghdha, do lean sé dá mhachtnamh: “Nach mór a bhí mo chás ag déanamh buadh- artha dho! D'airigh sé mé dá rádh go rabhas 'gan biadh gan deoch gan airgead.' Is iomdha duine nach mé bhí gan biadh gan deoch gan airgead, agus nach maith do sgaoil sé <L 133> thairis iad! … 'Níl an margadh ann fós,' ar seisean. 'Bíodh 'na mhargadh' arsa mise. Ní bheidheadh sé sásta leis an méid sin. Níor mhór do na greamanna dubha do chur ann. 'Dar bhrigh na mionn!' ar seisean. 'Dar bhrígh na mionn!' arsa mise. Dubhairt é gan amhras. Ní'l dul uaidh agam. Má 'seadh, ní déarfainn é muna mbeidheadh an chuma i n-ar mheall sé mé. Ní fheaca riamh im'shúilibh cinn dath ba bhreaghdha 'ná an dath a bhí ar an mám óir do thaisbeáin sé dhom. Tháinig dúil mhalluighthe agam ann. Tug sé céad punt dom mar mhalairt ar aon sgilling amháin. 'Thabharfainn,' ar seisean, 'agus seacht gcéad, dá bhféadain a maith sin do lot.' D'admhuigh sé nár bh'fhéidir a maith do lot, toisg mé dhá tabhairt uaim ar son an tSlánuightheóra ? … A maith do lot! Cad chuige an lot? Cad ba ghádh é? Má theip air maith na sgillinge úd do lot, nár chóir go bhféadfainn tuilleadh maitheasa do dhéanamh, go dteipfeadh a lot air. Tá an sparán agam. Badh mhór an sult a chuid airgid féin do chur ag déanamh staincín air. Dar fiadh, 'sin mar dhéanfad é! Thabharfadh sé seacht gcéad punt ar mhaith aon sgillinge amháin do lot. Tá deich mbliadhna agam. Is iomdha sgilling agus pinginn agus punt fhéadfadh so thabhairt ar son an tSlánuightheóra i gcaitheamh deich mbliadhain. Beidh saothar air ag casadh le lot na maitheasa go léir. Seadh! Tá an lámh uachdair agam air sa' méid sin ar aon chuma. Bainfeadh ceol as an sparán fós, bíodh a's nach ar an gcuma i n-ar cheapas ar dtúis é. An cladhaire bitheamhnaigh!” Do bhí sé ag déanamh amach ar eadarthra um an dtaca go raibh a mhachtnamh críochnuighthe agus a aigneadh socair aige. Do éirigh sé 'na sheasamh agus d'fheuch sé 'na thimcheall ar an radhairc breaghdha. “Tá deich mbliadhna agam, pé i nÉirinn é,” ar seisean, agus thug se aghaidh ar an mbaile. (leanfar de seo.)
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
