Corpas

<L 127>
IMTHEACHTA

Connradh na Gaedhilge i n-Ath Cliath.

27-9-95.  Oidhche againn ag socrughadh le haghaidh na 
léigheachta do bhí le tabhairt ag an Athair Peadar Ua 
Laoghaire.  Do bhí an sagart fíor-Ghaedhealach sin 'nar 
measg.  D'fhearamar fáilte roimhe, agus thug sé comhrádh
tadhbhachtach agus comhairle ar leas dúinn.

4-10-95.  Léigheacht dá léigheadh go poiblidhe do'n 
Athair Peadar Ua Laoghaire san halla dá ngoirthear 
Leinster Lecture Hall, Molesworth-street.  An liaigh 
léigheannta, Seorsa Sigerson, 'na chathaoireach ann.  
Tá an léigheacht sain dá moladh ag gach duine dá raibh 
ag éisdeacht léi, ar a céill agus ar a clisteacht, ar a 
brígh agus ar an breaghdhacht, ar gach ionsamhail agus ar gach 
deismhireacht lán-oireamhnaigh léirmheasta dá dtug 
an leughthóir ag nochtadh bríghe a rúin agus a aignidh dhúinn, 
.i. mór-mhaitheas agus áilneacht do bheith i bhfilidheacht na 
Gaedhilge nach féidir do dhuine do thuigsint gan lán-
taithighe do bheith aige san nGaedhilg; agus fós an 
maitheas agus an áilneacht sain dá milleadh agus dá cail-
leamhaint, ar mbeidh aisdrighthe do'n fhilidheacht sain go 
teangaidh eile.  Do dheimhnigh sé dhúinn gur mór an 
eugcóir a rádh gur ceol gan céill í an fhilidheacht 
sain.  Tá súil againn go bhfeicfimíd an léigheacht fá 
chló gan ró-mhaill.

11-10-95.  Na comhdhála ar siubhal mar is gnáthach.  
Dhá aicme de lucht foghlama ag obair ann.  Brabach 
maith airgid de bhárr leigheachta an Athar Peadar Ua 
Laoghaire againn.

18-10-95.  Daoine dá n-ainmniughadh dhúinn do réir na 
riaghal, chum go rachaidís chum togha, go dtoghfar fiche 
duine aca 'na lucht ghnótha i gcomhair na bliadhna so 
chugainn.

Seo mar labhair an fear cathaoire Seaghán Mac a' 
Bháird ag an chruinniughadh bhí ins na Ceallaibh Beaga, 
i gConda Dhúin na nGall.

“A dhaoine uaisle agus a cháirde.  'Sé bhur mbeatha go 
mór 'un na gCeall!  Tá súil agam nach mbíonn bhur 
n-aisdear gan tairbhe, agus i ndiaidh ar gcinn a chur le 
chéile go mbeidhmid i n-innimh rud éiginteach a dheanadh 
leis an ghaedhilic a chongbháil beo.  Mar támuid ins 
an chonda so, sgapuighthe anonn agus anall, is doiligh
dhúinn mórán maith dheanadh, acht deanfamuid ar 
ndícheall.  Is mór an truaighe teanga ar sinsear, an 
teanga do labhair Pádraic agus Colum Cille, a leigint a 
dhíbirt as an tír.  Dá mbeidheadh meas go leor ag na 
hEireannaigh ortha féin agus ar a dtír, ní leigfeadh siad 
do'n Ghaedhilic bheith 'ga sgrios as ar n-oilean mar atá 
i n-áiteachaibh nach bhfuil Gaedhilic go coitcheann ag 
na daoinibh tá i bhfad níos mó measa aca uirri 'ná tá 
annso, agus tá sgoltacha ar bun aca, agus iad ag foghluim 
teangadh dúthchais ar dtíre chomh cruaidh agus tig leo.  
Ní hé sin é amháin, acht téidheann mórán díobhtha amach 
thríd an tír, ag feuchail leis an chanamhuin fhoghluim agus 
le bheith i n-innimh í labhairt.  Dá nglacadh daoine na 
Condae seo leath-oiread saothair, ní bheidheadh baoghal 
ar an Ghaedhilic gan mairsteann dá labhairt i n-ar 
measg.  'Siad na haithreacha agus na máithreacha go
háirithe na máithreacha is ciontaighe leis an droich-mheas 
atá ar an Ghaedhilic.  Thig liom so a chinntiughadh, 
mar is minic a bhí páisdidhe agam ar an sgoil nach rabh 
an-fhocal Gaedhilice 'na bploic, gidh nach rabh an-fhocal 
Beurla ag na máitreachaibh.

Tugaimuid iarraidh ar Ghaedhilic a labhairt.  Tuga-
muid fios nach bhfuil droich-mheas ar bith againne ar an 
dteangaidh dhúthchais, acht go bhfuil droich-mheas mór 
againn ar an dream a dtig leo a labhairt agus nach 
labhrann í.  Má théidhmid ún margaidh nó ún aonaigh, 
labhramuid Gaedhilic leis na daoinibh a castar orainn 
ar an bhealach.  Agus anois eadrainn féin, nach deise 
“Go mbeannuighidh Dia dhuit” agus “go mbeannuighidh 
Dia 's Muire dhuit” 'ná na focla neamh-chiallmhar 
adeirtear i mBeurla?

Sílim go bhfeudaim a rádh i dtaoibh na maighistridhe
sgoile, go bhfuil siad réidh le rud ar bith atá i n-a 
gcumas a dheanadh do'n Ghaedhilic, agus ní orainne 
bheidheas an locht, muna gcongbhaighthear beó í.  Rud 
eile adeirim libh, má leigeann an geinealach so do'n 
Ghaedhilic bás fhagháil, i n-áit a bheith ag beannachtuigh 
orainn agus ag guidhe ar son ar n-anam, bheidh ar sliocht 
ag mallachtuigh agus ag easgcaoin orainn, agus is é ar 
n-airidh é.  Cuireann sé lúthgháir orm a chluinsteann 
go bhfuil cuid de na sagartaibh ins an chonda so 
ghnídheas seanmóir go coitcheann i nGaedhilic, agus tá ar 
mbuidhechas go mór aca agus ag gach duine eile a 
fheuchas taisbeaint go bhfuil grádh aige do'n Ghaedhilic.”

Connradh na Gaedhilge i gCorcaigh.

Oidhche an seiseadh lae de'n mhí seo do tosnuigh ar 
mbuidhne a n-obair do dhéanamh arís.  Do roinneamar 
a raibh againn de sgoláiridhibh ar dhó, dá bhfágbháil
cuid aca i seomra ar leith leó féin faoi chúram an 
Mhonachánaigh agus dá gcur an chuid eile aca i seomra
eile cois teineadh breaghdha i bhfochair an Stúndúnaigh.
Do leanadar d'á n-obair go dúthrachtach gan sgara-
mhain le chéile go dtí a deich.

Oidhche an deachmhadh lae, do lean buidhean an Mhona-
chánaigh d'á n-obair ghnáthaigh, agus do bhí sgoruidheacht ar
siubhal ag na cumanntóiribh eile.  D'innis Seoirse 
Seártan sgeul ar Chath Chéime an Fhéidh as Gaedhilg, 
dá innisin dúinn gur chuir na “Buachaillidhe Bána” 
na saighdiúraidhe chum reatha ann agus thug uaidh cuid 
d'amhrán do chum Máire Bhuidhe, mar bhí sí ag feuchain 
ar an gcath dá mbrosdughadh na buachaillidhe.

D'innis an Stúndúnach sgeul dúinn do b'fhiú a chur i 
dteannta' na dTrí dTruaighe Sgeulaidheachta.  Sgeul 
do b'eadh é ar shagart dar bh'ainm Peadar Ó Cramh-
laigh — dearbhráthair sean-athar Pheadair Niallaigh Uí 
Chramhlaigh, do marbhuigheadh i bhfogus do Choill Chille 
Cluana i gcondae Chorcaighe aimsir na bhFiann — do 
cuireadh ar an triangle san mbliadhain “ocht gceud 
deug acht a dó,” ó nach inneósadh sé a raibh d'eolas ó 
na saighdiúraibh dóibh um dhaoinibh éigin Gaedhealacha do 
mharbh fealltóir do bhíodh ag iomchar feasa umpa chum 
<L 128>
muintire na coróine.  Sgeul fada is eadh é agus atá
críoch iongantach air.  Do sgríobh an sagart féin 
cuntas air, agus atá macsamhail dá chuntas ag an Stún-
dúnach.  Gheall sé dhúinn go ndeasóchadh sé é chum a 
chlóbhuailte. 

Oidhche an tríomhadh lae deug, do bhíomar go léir ag 
obair arís.  Bhí na tosnuightheoiridhe atá faoi chúramh 
an Mhonachánaigh ag léigheadh leabhair de leabhraibh an 
Athair Eoghan Ua Gramhna.  Do bhí an bhuidhin eile ag 
léigheadh an Irisleabhair.

Oidhche an seachtmhadh lae deug, do bhí sgoruidheacht ag 
cuid againn, agus bhí na tosnuightheoirí ag leanmhuin dá 
n-obair ghnáthaigh.  Bhí an sgoruidheacht “thar bárr.”  
D'innis an Stúndúnach sgeul sultmhar um ghníomhar-
thaibh a óige féin.  Thug Domhnall Ua Seaghdha sean-
abhrán uaidh.  Bhí gach re líne de i nGaedhilg agus i 
mBeurla.  D'innis Mac Uí Cheannfaolaidh sgeul ar 
Mholaga agus ar an mainisdeir do chuir sé ar bun, agus ar 
an uíde d'imthigh ar na manchaibh bhí innti le linn an 
Chromaeligh do bhí i nEirinn, agus ar chailís óir do 
fuaradh le déidheanaighe i bhfogus do'n áit i n-a raibh 
an mhainisdir, agus go bhfuil an chailís sin i n-úsáid anois, 
gach am adeirtear Aifreann i Seipéil Chlanna 
Caoilthe i gContae Chorcaighe.  Thug Cormac 
Ó Conaill sgeul uaidh.  Thug Donnchadh Pléimionn 
ceann eile, agus do sheinn duine eile abhran.  Bhí sluagh 
mhór cumanntóir i seomra na dtosnuightheórach gach 
oidhche, agus bhí na daoine seo i measg na sgoruidheachtórach 
.i. Tadhg Ua Murcadha, Eoin Ua Murchadha, Osborn Ua 
hAimhirgin, Domhnall Ó Birn, Conchubhar Ó Crimín, 
Conchubhar Ó Ceallaigh, Pádruig Ua Loingsigh, Mac Uí 
Laoiléis, agus daoine eile.  Atá gach nídh ag dul chum 
cinn go láidir.
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Imtheachta.

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Imtheachta.

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
