Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Seadhna. (ar leanamhaint.)
Title
Seadhna. (ar leanamhaint.)
Author(s)
Ua Laoghaire, Peadar,
Compiler/Editor
Mac Néill, Eoin
Composition Date
1895
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
Seadhna. (Ar leanamhaint.) Síle. Agus cogar, a Pheg — ní fheadar cad do chuir an droich-fheuchaint sin i súilibh Sheadhna. Dar ndóich, ní raibh sé mar sin i gcomhnuidhe. Peg. Sin é díreach a bhí azg cur iongnaidh ar na comharsanaibh go léir, a Shíle. Mho- thuigheadar Seadhna ag athrughadh go mór 'na mheon agus 'na aigneadh. Is annamh do labhradh sé acht 'nuair labharthaoi leis, agus ní gháireadh sé choidhche nach mór. Do chuir sé uaidh ar fad an crónán. Níor chuimhin le daoinibh ca shoin d'airigheadar an “chailleach ruainneach“ dá cáineadh. 'Nuair bhíodh sé ag obair i dteannta' na bhfear, ní raibh le clos uaidh ó mhaidin go hoidhche acht an anál fhada throm agus mion-bhuillidhe an chasúir bhig agus tarrang agus fásgadh an tsnátha chéaraigh. Cheapaidís na fir gur saint chum an airgid do bhí air, d' rádh a's go mbíodh sé ag obair chomh dian. Agus annsain do bhíodh iongnach ortha a rádh go sgaradh sé chomh bog leis, dá thabhairt ar iasacht do dhaoinibh nach raibh breith aco ar é aisioc go bráth, agus dá thabhairt dóibh gan uarradh gan banna. 'Nuair nach labhradh seisean, ní labhraidís féin, agus ní bhíodh le clos uatha acht an anál fhada throm agus mion-bhuillidhe na gcasúr mbeag agus tar- rang agus fásgadh an tsnátha chéaraigh. Badh dhóil leat, dá bhfeictheá iad, gur ag obair ar fheall do bhídís. 'Nuair bhíodh daoine ag gabháil thar an dtigh, do stadaidís ag éis- teacht leis an saothar. Agus annsain 'nuair ghluaisidís ortha, deiridís le n-a chéile, “Is beag an iongnadh airgead ag Seadhna! Ní fheacamar riamh cearduidhthe ag obair chomh dian. Cothuigheann sé go maith iad agus díolann sé go maith iad, acht má 'seadh, baineann sé an obair asta, má baineadh asta riamh í.” <L 99> Idir chearduidhthibh agus comharsanaibh, do theip sé orra glan dá thaobh an sgeul do thabhairt dá chéile, nó an cheisd sin do réidhteach .i. “Cad fa ndeár do Sheadhna bheith ag obair chomh dian chum airgid do dhéanamh, agus annsain ag sgarmhaint leis chomh bog?” Do lean an sgéal ar an gcuma sain ar faedh trí mbliadhan. Annsain 'pé slighe i n-ar chuaidh an ráfla amach, do bhí sé leathta ar faid na dúithche go raibh Seadhna réidh chum a phósta. Bhí sé socair go raibh an cleamhnas déanta, agus go raibh an lá ceaptha. Bhíodar bacaigh agus lucht siubhail na dúithche dá n-ullmhughadh féin 'na chomhair. Bhí aon nídh amháin sa' sgéal a bhí ait go leor. Ní raibh aon bheirt socair air cia 'rbh í an bhean. Bhí sé socair ag muintir na sráide gur bh'í inghean Dhiarmuda Léith í. D'airigh Diar- muid féin an socarughadh chom minic ar siubhal gur chreid sé an uile fhocal de, agus geallaim dhuit gurab é bhí go sásta 'na aigneadh. Bhí a fhios aige Seadhna bheith saidh- bhir, agus gan beann ar bith a bheith aige ar airgead, agus mar sin do cheap sé, nídh nár bh' iongnadh, ná beidheadh aon trácht ar spré. Bhí aon nídh amháin ag déanamh buadhartha dhó. Bhí lá ceaptha ag an bpoiblidheacht seachtmhaine dho, agus níor tháinig Seadhna fós chum aon chainte leis. “Is dócha,” arsa Diarmuid i n-a aigneadh féin, “go dtiocfadh sé, acht gan é bheith ar a aigneadh aon spré do lorg le Saidhbh. Tá go maith. Bean bhreagh dhathamhail is eadh í, cailín ciuin ciallmhar — acht ná curfaidhe fearg uirthi. 'Is fearr bean 'ná spré.' Nach mór an chiall a bhí ag an té adubhairt é sin ar dtúis! Ní sháróchadh an saoghal an sean-fhocal.” D'imthigh dhá lá eile agus níraibh sgeul ná duain ó Sheadhna. Bhí iongnadh mór ar Dhiarmuid. Bhí iongnadh ba dhá mhó 'ná sain ar Shaidhbh. “Imthigh suas,” ar sisi le n-a hathair, “agus labhair leis an bhfear sin, ó tá se de neamh-thuigsint air ná tiocfadh se féin chum labhartha leat-sa — nó liom-sa.” Do bhuail Diarmuid suas. 'Nuair bhí sé ag teacht i ngar do thigh Sheadhna, d'airigh sé an obair ar siubhal chomh dian agus dá mbíodh an saoghal i n-easbuidh bhróg, agus gan aon-ne' chum iad do dhéanamh acht Seadhna agus a lucht oibre. Bhuail sé chúcha isteach. “Bail ó Dhia oraibh anso!” ar seisean. “Dia a's Muire dhuit!” arsa Seadhna. “Mhaiseadh go deimin féin, a Dhiarmuid,” arsa duine de na fearaibh, “is mithid duit é. Tá teinneas im'shúilibh ó bheith ag strac- fheuchaint síos an casán sain le seachtmhain, dá cuimhneamh ó am go ham go bhfeicfinn ag teacht thu.” “Is greannmhar sain se,” arsa Diarmuid, “agus teinneas im'shúilibh-se agus im'ghualainn ó bheith im'sheasamh sa' dorus agus mo dhuala leis an ursain, agus ná féadfadh príachán teacht árd an bhóthair anuas gan a fhios dom, agus gach aon fhear a thagadh im' radhairc go mbínn lán-deimhnightheach gur bh' é Seadhna bhíodh ann, go dtí go dtagadh sé i ngar dom.” “Mise!” arsa Seadhna. “Thusa gan amhras!” arsa Diarmuid. “Nach sin é i mbeulaibh na dtrí bpobal é, go bhfuilir féin agus Sadhbh seo agam-sa le pósadh Dé Máirt seo chughainn? Agus an dóil leat ná gur ceart dom bheith ag brath air go mbeidheadh rainnt éigin cainte ead- rainn sul a dtiocfadh an Mháirt?” “Tá dearmhad ort, a Dhiarmuid,” arsa duine de na fearaibh. “Ní le Saidhbh seo agat-sa atá sé le pósadh, acht le Máire Ghearra, inghean Sheagháin Cheataigh thiar, agus dá chomhartha sain féin, tá Seaghán imthighthe go Corcaigh ag iarraidh lóin bhídh agus dighe chum na cóisreach, agus ní deirim ná go bhfuil cuireadh faghalta ag á ghaolthaibh i gcomhar na Máirte.” “Tá dearmhad ort-sa, a Mhicheil,” arsa fear eile. “Ní le Máire Ghearra atá sé le pósadh, acht le Báib an Leasa annso thíos. Táid táilliuiridhe agus mná fuaghála ag obair ann le trí lá; agus ag gabháil aníos dom <L 100> ar maidin indiu, do chonnach bacaigh ag bailiughadh ann cheana féin.” “An bhfeacaidh aon-ne' riamh bhur leithéi- didhe?” arsa 'n ceathramhadh fear. “An rabhais ag an Aifreann Dé Domhnaigh, a Mhicheil? Dá mbeidhfeá, badh dheacair duit gan an sgeul do chloisdin a bhí i mbeul an uile dhuine. 'Sé sin go mbeidh Seadhna dá phósadh Dé Máirt seo chughainn le Nóra an Tóchair. Agus is ann a bhíodar na bacaigh ag dul, agus ní go dtí an Lios. Cuirfead geall go ndéarfadh Seadhna féin go bhfuil an ceart agam-sa.” D'fheuch Seadhna ó dhuine go duine aco. Bhí an droich-fheuchaint agus and droich-seasamh 'na shúilibh. Bhi fearg air, acht do bhrúigh sé fé í. “Imthigh ort abhaile, a Dhiarmuid,” ar seisean, “agus bíodh ciall agat! Ní'l aon fhonn pósta orm-sa, agus ní deirim go mbeidh go fóill.” Chrom sé a cheann, agus dhírigh sé ar obair. Níor labhair aon fhocal eile. Do shleamh- nuigh Diarmuid amach, agus is é bhí go leamh dhe féin. Tháinig sé a-bhaile. “Seadh!” ar Sadhbh. “Seadh go díreach!” arsa Diarmuid. “Cad é an sgeul é?” arsa Sadhbh. “Tá sgeul ait,” arsa Diarmuid. “Beidh an dúthaigh, go ceann seacht mbliadhan ó indiu, ag stealla-mhagadh fé bheirt againn, fút-sa agus fúm-sa.” “C'onnus é sin airiú?” arsa Sadhbh. “É bheith tuillthe againn,” arsa Diarmuid. Agus do theip uirthi a thuilleadh cainte do bhaint as. (leanfar seo seo).
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
