Corpas

<?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
<TEI><teiHeader type="text">
	 
<fileDesc>
<titleStmt>
<title type="main">Seadhna.  (ar leanamhaint.)</title><author><persName>Ua Laoghaire, Peadar</persName></author><editor><name type="main">Mac Néill, Eoin</name></editor><respStmt>
	<resp>Electronic edition compiled by</resp>
	<name>Foclóir na Nua-Ghaeilge</name>
	</respStmt>
	</titleStmt>
<editionStmt>
	 <edition>
		 <note type="N">IG06-10201</note>
		 <note type="L">98</note>
		 <note type="B">1895</note>
		 <note type="C"/>
		 <note><p>Description of how and why changes were made</p></note>
	 </edition>
</editionStmt>
<publicationStmt>
		<publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher>
		<pubPlace>24 Upper O'Connell Street, Dublin</pubPlace><date>October, 1895</date><idno>IG06-10201</idno><distributor>Royal Irish Academy</distributor>
		<availability>
		<p>Creative Commons Attribution Non-Commercial Share Alike (cc by-nc-sa)</p>
		</availability>
</publicationStmt>
<seriesStmt>
<title level="s">Irisleabhar na Gaedhilge</title><biblScope unit="vol">6</biblScope>
</seriesStmt>
<sourceDesc>
<biblStruct>
<analytic><author>Ua Laoghaire, Peadar</author><title>Seadhna.  (ar leanamhaint.)</title></analytic>
<monogr>
<title level="j">Seadhna.  (ar leanamhaint.)</title><imprint><publisher>Connradh na Gaedhilge</publisher><date>October, 1895</date></imprint>
</monogr> 
</biblStruct>
</sourceDesc>
</fileDesc>
<profileDesc>
<langUsage><language ident="ga">Irish</language></langUsage>
</profileDesc>
</teiHeader>
<text><body><div><p><span>Seadhna.</span></p>
<lb n="1"/>
<lb n="2"/><p><span>(Ar leanamhaint.)</span></p>
<lb n="3"/>
<lb n="4"/><p><span>Síle.  Agus cogar, a Pheg — ní fheadar cad</span>
<lb n="5"/><span>do chuir an droich-fheuchaint sin i súilibh</span>
<lb n="6"/><span>Sheadhna.  Dar ndóich, ní raibh sé mar sin i</span>
<lb n="7"/><span>gcomhnuidhe.</span></p>
<lb n="8"/>
<lb n="9"/><p><span>Peg.  Sin é díreach a bhí azg cur iongnaidh</span>
<lb n="10"/><span>ar na comharsanaibh go léir, a Shíle.  Mho-</span>
<lb n="11"/><span>thuigheadar Seadhna ag athrughadh go mór 'na</span>
<lb n="12"/><span>mheon agus 'na aigneadh.  Is annamh do labhradh</span>
<lb n="13"/><span>sé acht 'nuair labharthaoi leis, agus ní gháireadh</span>
<lb n="14"/><span>sé choidhche nach mór.  Do chuir sé uaidh ar</span>
<lb n="15"/><span>fad an crónán.  Níor chuimhin le daoinibh ca</span>
<lb n="16"/><span>shoin d'airigheadar an “chailleach ruainneach“</span>
<lb n="17"/><span>dá cáineadh.  'Nuair bhíodh sé ag obair i</span>
<lb n="18"/><span>dteannta' na bhfear, ní raibh le clos uaidh</span>
<lb n="19"/><span>ó mhaidin go hoidhche acht an anál fhada throm</span>
<lb n="20"/><span>agus mion-bhuillidhe an chasúir bhig agus tarrang agus</span>
<lb n="21"/><span>fásgadh an tsnátha chéaraigh.  Cheapaidís na</span>
<lb n="22"/><span>fir gur saint chum an airgid do bhí air, d'</span>
<lb n="23"/><span>rádh a's go mbíodh sé ag obair chomh dian.</span>
<lb n="24"/><span>Agus annsain do bhíodh iongnach ortha</span>
<lb n="25"/><span>a rádh go sgaradh sé chomh bog leis,</span>
<lb n="26"/><span>dá thabhairt ar iasacht do dhaoinibh nach</span>
<lb n="27"/><span>raibh breith aco ar é aisioc go bráth, agus dá</span>
<lb n="28"/><span>thabhairt dóibh gan uarradh gan banna.  'Nuair</span>
<lb n="29"/><span>nach labhradh seisean, ní labhraidís féin, agus ní</span>
<lb n="30"/><span>bhíodh le clos uatha acht an anál fhada throm</span>
<lb n="31"/><span>agus mion-bhuillidhe na gcasúr mbeag agus tar-</span>
<lb n="32"/><span>rang agus fásgadh an tsnátha chéaraigh.  Badh</span>
<lb n="33"/><span>dhóil leat, dá bhfeictheá iad, gur ag obair </span>
<lb n="34"/><span>ar fheall do bhídís.  'Nuair bhíodh daoine ag</span>
<lb n="35"/><span>gabháil thar an dtigh, do stadaidís ag éis-</span>
<lb n="36"/><span>teacht leis an saothar.  Agus annsain</span>
<lb n="37"/><span>'nuair ghluaisidís ortha, deiridís le n-a</span>
<lb n="38"/><span>chéile, “Is beag an iongnadh airgead ag</span>
<lb n="39"/><span>Seadhna!  Ní fheacamar riamh cearduidhthe</span>
<lb n="40"/><span>ag obair chomh dian.  Cothuigheann sé go</span>
<lb n="41"/><span>maith iad agus díolann sé go maith iad, acht</span>
<lb n="42"/><span>má 'seadh, baineann sé an obair asta, má</span>
<lb n="43"/><span>baineadh asta riamh í.”</span>
<lb n="44"/></p>
</div>
<pb n="99"/>
<div><lb n="45"/><p><span>Idir chearduidhthibh agus comharsanaibh, do theip</span>
<lb n="46"/><span>sé orra glan dá thaobh an sgeul do thabhairt </span>
<lb n="47"/><span>dá chéile, nó an cheisd sin do réidhteach .i.</span>
<lb n="48"/><span>“Cad fa ndeár do Sheadhna bheith ag obair</span>
<lb n="49"/><span>chomh dian chum airgid do dhéanamh, agus annsain</span>
<lb n="50"/><span>ag sgarmhaint leis chomh bog?”</span></p>
<lb n="51"/>
<lb n="52"/><p><span>Do lean an sgéal ar an gcuma sain ar</span>
<lb n="53"/><span>faedh trí mbliadhan.  Annsain 'pé slighe i </span>
<lb n="54"/><span>n-ar chuaidh an ráfla amach, do bhí sé leathta</span>
<lb n="55"/><span>ar faid na dúithche go raibh Seadhna réidh</span>
<lb n="56"/><span>chum a phósta.  Bhí sé socair go raibh an </span>
<lb n="57"/><span>cleamhnas déanta, agus go raibh an lá ceaptha.</span>
<lb n="58"/><span>Bhíodar bacaigh agus lucht siubhail na dúithche dá</span>
<lb n="59"/><span>n-ullmhughadh féin 'na chomhair.  Bhí aon nídh</span>
<lb n="60"/><span>amháin sa' sgéal a bhí ait go leor.  Ní raibh</span>
<lb n="61"/><span>aon bheirt socair air cia 'rbh í an bhean.  Bhí</span>
<lb n="62"/><span>sé socair ag muintir na sráide gur bh'í</span>
<lb n="63"/><span>inghean Dhiarmuda Léith í.  D'airigh  Diar-</span>
<lb n="64"/><span>muid féin an socarughadh chom minic ar</span>
<lb n="65"/><span>siubhal gur chreid sé an uile fhocal de, agus</span>
<lb n="66"/><span>geallaim dhuit gurab é bhí go sásta 'na</span>
<lb n="67"/><span>aigneadh.  Bhí a fhios aige Seadhna bheith saidh-</span>
<lb n="68"/><span>bhir, agus gan beann ar bith a bheith aige ar</span>
<lb n="69"/><span>airgead, agus mar sin do cheap sé, nídh nár bh'</span>
<lb n="70"/><span>iongnadh, ná beidheadh aon trácht ar spré.</span>
<lb n="71"/><span>Bhí aon nídh amháin ag déanamh buadhartha</span>
<lb n="72"/><span>dhó.  Bhí lá ceaptha ag an bpoiblidheacht</span>
<lb n="73"/><span>seachtmhaine dho, agus níor tháinig Seadhna fós</span>
<lb n="74"/><span>chum aon chainte leis.</span></p>
<lb n="75"/>
<lb n="76"/><p><span>“Is dócha,” arsa Diarmuid i n-a aigneadh</span>
<lb n="77"/><span>féin, “go dtiocfadh sé, acht gan é bheith ar a </span>
<lb n="78"/><span>aigneadh aon spré do lorg le Saidhbh.  Tá </span>
<lb n="79"/><span>go maith.  Bean bhreagh dhathamhail is eadh í,</span>
<lb n="80"/><span>cailín ciuin ciallmhar — acht ná curfaidhe</span>
<lb n="81"/><span>fearg uirthi.  'Is fearr bean 'ná spré.'</span>
<lb n="82"/><span>Nach mór an chiall a bhí ag an té adubhairt</span>
<lb n="83"/><span>é sin ar dtúis!  Ní sháróchadh an saoghal an</span>
<lb n="84"/><span>sean-fhocal.”</span></p>
<lb n="85"/>
<lb n="86"/><p><span>D'imthigh dhá lá eile agus níraibh sgeul ná duain</span>
<lb n="87"/><span>ó Sheadhna.  Bhí iongnadh mór ar Dhiarmuid.</span>
<lb n="88"/><span>Bhí iongnadh ba dhá mhó 'ná sain ar Shaidhbh.</span></p>
<lb n="89"/>
<lb n="90"/><p><span>“Imthigh suas,” ar sisi le n-a hathair, “agus</span>
<lb n="91"/><span>labhair leis an bhfear sin, ó tá se de</span>
<lb n="92"/><span>neamh-thuigsint air ná tiocfadh se féin chum</span>
<lb n="93"/><span>labhartha leat-sa — nó liom-sa.”</span></p>
<lb n="94"/>
<lb n="95"/><p><span>Do bhuail Diarmuid suas.  'Nuair bhí sé</span>
<lb n="96"/><span>ag teacht i ngar do thigh Sheadhna, d'airigh sé</span>
<lb n="97"/><span>an obair ar siubhal chomh dian agus dá mbíodh</span>
<lb n="98"/><span>an saoghal i n-easbuidh bhróg, agus gan aon-ne'</span>
<lb n="99"/><span>chum iad do dhéanamh acht Seadhna agus a lucht</span>
<lb n="100"/><span>oibre.</span></p>
<lb n="101"/>
<lb n="102"/><p><span>Bhuail sé chúcha isteach.</span></p>
<lb n="103"/>
<lb n="104"/><p><span>“Bail ó Dhia oraibh anso!” ar seisean.</span></p>
<lb n="105"/>
<lb n="106"/><p><span>“Dia a's Muire dhuit!” arsa Seadhna.</span></p>
<lb n="107"/>
<lb n="108"/><p><span>“Mhaiseadh go deimin féin, a Dhiarmuid,”</span>
<lb n="109"/><span>arsa duine de na fearaibh, “is mithid duit</span>
<lb n="110"/><span>é.  Tá teinneas im'shúilibh ó bheith ag strac-</span>
<lb n="111"/><span>fheuchaint síos an casán sain le seachtmhain,</span>
<lb n="112"/><span>dá cuimhneamh ó am go ham go bhfeicfinn</span>
<lb n="113"/><span>ag teacht thu.”</span></p>
<lb n="114"/>
<lb n="115"/><p><span>“Is greannmhar sain se,” arsa Diarmuid,</span>
<lb n="116"/><span>“agus teinneas im'shúilibh-se agus im'ghualainn ó</span>
<lb n="117"/><span>bheith im'sheasamh sa' dorus agus mo dhuala leis</span>
<lb n="118"/><span>an ursain, agus ná féadfadh príachán teacht</span>
<lb n="119"/><span>árd an bhóthair anuas gan a fhios dom, agus</span>
<lb n="120"/><span>gach aon fhear a thagadh im' radhairc go</span>
<lb n="121"/><span>mbínn lán-deimhnightheach gur bh' é Seadhna</span>
<lb n="122"/><span>bhíodh ann, go dtí go dtagadh sé i ngar</span>
<lb n="123"/><span>dom.”</span></p>
<lb n="124"/>
<lb n="125"/><p><span>“Mise!” arsa Seadhna.</span></p>
<lb n="126"/>
<lb n="127"/><p><span>“Thusa gan amhras!” arsa Diarmuid.</span></p>
<lb n="128"/>
<lb n="129"/><p><span>“Nach sin é i mbeulaibh na dtrí bpobal é,</span>
<lb n="130"/><span>go bhfuilir féin agus Sadhbh seo agam-sa le</span>
<lb n="131"/><span>pósadh Dé Máirt seo chughainn?  Agus an</span>
<lb n="132"/><span>dóil leat ná gur ceart dom bheith ag brath</span>
<lb n="133"/><span>air go mbeidheadh rainnt éigin cainte ead-</span>
<lb n="134"/><span>rainn sul a dtiocfadh an Mháirt?”</span></p>
<lb n="135"/>
<lb n="136"/><p><span>“Tá dearmhad ort, a Dhiarmuid,” arsa</span>
<lb n="137"/><span>duine de na fearaibh.  “Ní le Saidhbh seo</span>
<lb n="138"/><span>agat-sa atá sé le pósadh, acht le Máire</span>
<lb n="139"/><span>Ghearra, inghean Sheagháin Cheataigh thiar, agus</span>
<lb n="140"/><span>dá chomhartha sain féin, tá Seaghán imthighthe</span>
<lb n="141"/><span>go Corcaigh ag iarraidh lóin bhídh agus dighe chum</span>
<lb n="142"/><span>na cóisreach, agus ní deirim ná go bhfuil cuireadh</span>
<lb n="143"/><span>faghalta ag á ghaolthaibh i gcomhar na</span>
<lb n="144"/><span>Máirte.”</span></p>
<lb n="145"/>
<lb n="146"/><p><span>“Tá dearmhad ort-sa, a Mhicheil,” arsa</span>
<lb n="147"/><span>fear eile.  “Ní le Máire Ghearra atá sé</span>
<lb n="148"/><span>le pósadh, acht le Báib an Leasa annso</span>
<lb n="149"/><span>thíos.  Táid táilliuiridhe agus mná fuaghála ag</span>
<lb n="150"/><span>obair ann le trí lá; agus ag gabháil aníos dom</span></p>
</div>
<pb n="100"/>
<div><lb n="151"/><p><span>ar maidin indiu, do chonnach bacaigh ag</span>
<lb n="152"/><span>bailiughadh ann cheana féin.”</span></p>
<lb n="153"/>
<lb n="154"/><p><span>“An bhfeacaidh aon-ne' riamh bhur leithéi-</span>
<lb n="155"/><span>didhe?” arsa 'n ceathramhadh fear.  “An</span>
<lb n="156"/><span>rabhais ag an Aifreann Dé Domhnaigh, a</span>
<lb n="157"/><span>Mhicheil?  Dá mbeidhfeá, badh dheacair duit</span>
<lb n="158"/><span>gan an sgeul do chloisdin a bhí i mbeul an</span>
<lb n="159"/><span>uile dhuine.  'Sé sin go mbeidh Seadhna dá</span>
<lb n="160"/><span>phósadh Dé Máirt seo chughainn le Nóra an </span>
<lb n="161"/><span>Tóchair.  Agus is ann a bhíodar na bacaigh</span>
<lb n="162"/><span>ag dul, agus ní go dtí an Lios.  Cuirfead</span>
<lb n="163"/><span>geall go ndéarfadh Seadhna féin go bhfuil</span>
<lb n="164"/><span>an ceart agam-sa.”</span></p>
<lb n="165"/>
<lb n="166"/><p><span>D'fheuch Seadhna ó dhuine go duine aco.</span>
<lb n="167"/><span>Bhí an droich-fheuchaint agus and droich-seasamh</span>
<lb n="168"/><span>'na shúilibh.  Bhi fearg air, acht do bhrúigh sé</span>
<lb n="169"/><span>fé í.</span></p>
<lb n="170"/>
<lb n="171"/><p><span>“Imthigh ort abhaile, a Dhiarmuid,” ar</span>
<lb n="172"/><span>seisean, “agus bíodh ciall agat!  Ní'l aon</span>
<lb n="173"/><span>fhonn pósta orm-sa, agus ní deirim go mbeidh</span>
<lb n="174"/><span>go fóill.”</span></p>
<lb n="175"/>
<lb n="176"/><p><span>Chrom sé a cheann, agus dhírigh sé ar obair.  </span>
<lb n="177"/><span>Níor labhair aon fhocal eile.  Do shleamh-</span>
<lb n="178"/><span>nuigh Diarmuid amach, agus is é bhí go leamh</span>
<lb n="179"/><span>dhe féin.</span></p>
<lb n="180"/>
<lb n="181"/><p><span>Tháinig sé a-bhaile.</span></p>
<lb n="182"/>
<lb n="183"/><p><span>“Seadh!” ar Sadhbh.</span></p>
<lb n="184"/>
<lb n="185"/><p><span>“Seadh go díreach!” arsa Diarmuid.</span></p>
<lb n="186"/>
<lb n="187"/><p><span>“Cad é an sgeul é?” arsa Sadhbh.</span></p>
<lb n="188"/>
<lb n="189"/><p><span>“Tá sgeul ait,” arsa Diarmuid.  “Beidh</span>
<lb n="190"/><span>an dúthaigh, go ceann seacht mbliadhan ó</span>
<lb n="191"/><span>indiu, ag stealla-mhagadh fé bheirt againn,</span>
<lb n="192"/><span>fút-sa agus fúm-sa.”</span></p>
<lb n="193"/>
<lb n="194"/><p><span>“C'onnus é sin airiú?” arsa Sadhbh.</span></p>
<lb n="195"/>
<lb n="196"/><p><span>“É bheith tuillthe againn,” arsa Diarmuid.</span>
<lb n="197"/><span>Agus do theip uirthi a thuilleadh cainte do</span>
<lb n="198"/><span>bhaint as.</span></p>
<lb n="199"/>
<lb n="200"/><p><span>(leanfar seo seo).</span></p>
<lb n="201"/>
<lb n="202"/><p>
<lb n="203"/></p></div></body></text></TEI>
Historical Irish Corpus
1600 - 1926

Seadhna. (ar leanamhaint.)

Search Texts

Historical Irish Corpus1600 - 1926

Seadhna. (ar leanamhaint.)

Search Texts

Historical Irish Corpus
1600 - 1926
