Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Duan Mholta ar Shagart Éigin.
Title
Duan Mholta ar Shagart Éigin.
Author(s)
Ní fios,
Compiler/Editor
Mac Néill, Eoin
Composition Date
1895
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
Duan Mholta ar Shagart éigin. Do bhí tuairim a's leath-cheud bliadhan ó shoin ins an mBhaile nDubh i gConntae Phortláirge. Tá dá bhaile 'san Chonntae sin ar a nglaodhtar i mBeurla Ballyduff, ceann aca i bhfír-iarthar na Conntae, idir Lios Mór agus mainistir Fhear Muighe, agus an ceann eile 'san oirthear, leath bhealaigh idir Phortláirge agus Cill Mhic Thomáis. Acht dar liom is é Baile Uí Dhuibh is ainm do'n bhaile thoir, agus ní air so acht ar an mBaile nDubh i n-aice an leasa Móir atáthar ag trácht 'san dán so. Ní'l a fhios cia do rinne an dán. Táid na litreacha so “E.S.K.” sgríobhtha 'na dhiaidh, acht ní dóigh linn gurab é an file do sgríobh an chóib so againne. Luaidhtear an cúigear so san dán .i. Wellington, Stanley, Peel, Lyndhurst, Graham. Bhí ceathrar aca .i. gach duine acht Wellington, ins an gcabinet 'san mbliadhain 1841. Dar ndóigh is le linn a réime-se do rinneadh an dán so. Ní hé a mhór- mhaitheas acht a shimplidheacht fa deara dhúinn a chur i gcló. Do bhí an sgríbhinn ag an Athair Peadar Ó Cathasaigh (beannacht Dé le n'anam), do bhí 'na shagart phobuil i nDúin Garbháin, agus tar éis báis d'fhagháil dó, fuair an tAthair Labhrás Ormond an sgríbhinn, agus chuir ag triall orainne í. Slán a's míle beannacht ó thúaidh thar sliabh 'nois sagairt atá lonnruighthe ó'n Sprid Naomh, atá i gclú 's i gcáil mar aingeal, 'na chrann soillse 'nar measg-ne, mar ch'róin ghlórmhair 'na taithneamh i lár Pharrathais na reult. Dá mbadh liom foghluim Horace, bhí 'na ughdar mhór sa Laidin, nó Virgil bhí lán d'eagna, nó Homer ó'n nGréig, leath ná trian a mhaithis níor bh'fhéidir liom a chanadh, acht go raibh buidheachas Dé ar gach baile i n-ar chuir Sé chugainn é. A's is dubhach an sgeul tá againn ag an mBaile Dubh le tamall, ó d'imthigh uainn ar sagart, d'fhág dobrónach gach n-aon; atá gach cailín áluinn cneasta a's gach buachaill cródha tapa a's gach seanduine aosda caithte ag síor-ghol 'na dhéidh. Ní hiongnadh liom 'nuair mhachtnaim ar a mhóir-léigheann 's a theagasg chum peacaigh dhona thabhairt chum slighe cheart na naomh; 's dá mbeadh chruaidhe do chroidhe 'ná an charraig, shéansálfadh sé do bheatha, a's do shilfeadh drúcht na bhFlaitheas ann anuas ó Mhac Dé. 'S anois is méinn liom labhairt ar mhóir léigheann a's tréithe ar sagairt, - is é Father Meany mheasaim bheith 'na phrionnsa do'n chléir; Cia fada siar na haspail, 'sí a mbeatha is fíor do lean sé; níor bhailigh ór chum caithte acht le fíor-bhochtaibh Dé. Tá na ceudta mná 'gus feara go naomhtha ag iompur sgabuil ó tháinig sé 'n-ar measg-ne fa ghréin chirt na naomh (?), A's an seachtmhadh lá de'n tseachtmhain budh bhreág leat é 'na sheasamh fa chlú na naomh 's na n-aingeal ar altóir Mhic Dé. Feuch na 'totallers in gach baile thug do súd geallamhaint dhaingean ól gach sóirt do sheachaint go fóircheann a saoghal; 'nois ó d'imthigh uainn ar sagart, atáid siad súd a'casadh 's a' luighe chum óil an leanna, le hantoil dá gcraos. Lá a mbáis 'na luighe ar a leabaidh, beidh a bpeacaidh ar shliabh 'na n-aice; <L 69> ní bheidh beoir le hól ag neach díobh; is mo thruaighe iad lá an tSléibhe; beidh a gcroidhe 's a dteanga tartmhar, beidh Rí na gcumhachta i bhfearg, agus imtheo'id uaidh fa mhallacht go hoidhreacht na láimhe clé. Stad go fóill 's déan machtnamh ar rian a láimhe 'sa' bhaile is seanda atá 'n-ar measg-ne - is é Lios Mór na Naomh: is ann do chífir convent de nuns atá fa mhairg atá 'tabhairt léighinn a's teagaisg do fhíor-bhochtaibh Dé. Atá sé annsúd 'na sheasamh, mar theach Sheagháin Uí Dháithi, a'machtnamh fa bhrón i ndiaidh an tsagairt dob'fhearr ins an chléir; 'nuair bhí sé súd 'n-ar measg-ne, ní easbaidh fhir ná chapaill ná fós saoir chum clocha leagadh ar thigh Bhainríoghn'na Naomh. A's i nÉirinn mhóir, cia fairsing, ní raibh a bharr le fagháil d'Ó Conaill; do sháruigh sé súd Grattan an Bhrianach a's Ó Néill; 'nuair bhí maithe Mumhan go neartmhar i gCorcaigh thuas fa ghradam, do thug sé an sway thar n-ais chughainn ó'n mbuidhin mhóir go léir. Má thráchtaim ar a ghaisgeadh, ní bhfuighead i nÉir' a shamhail, cia go bhfuil na milliúin fear ann is áilne fa 'n spéir; Duibhlinn do bhí fa bhrataibh go cródha i gcath Cluantairbh, - dá mbeith mo phrionnsa i n'aice, ní thuitfeadh leis na Danes. Cia Brian do bhí treun neartmhar i gcath na sluagh i gCluain Tairbh, a's Conn mór ceud-chathach bhí tapa lúthmhar treun, Maélseachlainn 's a thrúp fa arm chuir Tuirgéis dá bhádhadh i Loch Aonon, (?) Art mór, a's Ceallachán Caisil do threasguir na Danes; An méid sin 's mo phrionnsa sagairt bheith i dteannta' a chéile fa arm, do chrithfeadh c'róin na Sacson, a's gheobhmaois Repeal' bheidheadh Wellington a's Stanley, Peel, Lyndhurst, agus Graham, go tréith ar liost na marbh, a's bheidheadh Éire againn féin. 'S anois atámaoid creachta, ó d'imthigh uainn ar sagart, athair na mbocht, 's a gcaraid lá an gheimhridh chruaidh ghéir 's anois i dtúis an earraigh ag innsint duit a n-easnamh, do fhuaisgeoltá a mbearta ód' chroidhe le truaighmhéul. Rí na gcumhachta am' fhreagairt, saoghal fada thabhairt dom' shagart, a's Bainrioghain gheal na n-aingeal ad' stiúrughadh go lá an éig; a's go dtagaidh na mílte aingeal 's an Mhaighdean ghlórmhar 'd'aice, a' tabhairt seilbh' dhuit ar na Flaithis a' síor-mholadh Dé. An Ceangal. 'S a Father Meany, mo leun a's mo mhairg chruaidh thu, a shagairt léigheannta ba naomhtha dá bhfeaca tuaireasg; anois táim réidh leat; ní fhuil éifeacht ná maith im' dhuantaibh; a's mo bheannacht léigim go n-eugfad thar sliabh ó thuaidh leat.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
