Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Donegal Irish. (Continued).
Title
Donegal Irish. (Continued).
Author(s)
Ward, John.C,
Compiler/Editor
Pléimeann, Seán (Fleming, John)
Composition Date
1891
Publisher
Connradh na Gaedhilge
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<L 94> IASGAIRE BHEAG BHEUL-ATH-SEANNAIGH. Bhi sin ann mar is fad ó shoin a bhi iasgaire í m- Beul-Ath-Seannaigh a rabh dha mhac deug aige. Tharla go d-tainic tuile mhór ann abhainn na h-Eirne fá an am sin, a sgoilt agus a reub agus a d'iomchar air siubhal an chuid budh mhó de'n droichead a bhí trasna air an abhainn eidir dhá cheann an bhaile. Go geárr 'nna dhiaigh sin cuireadh amach go g-caithfidhe droichead úr a dheanadh, agus mar bhí beirt de chuid mhic an iasgaire 'nna saoraibh cloiche, ghlac siad féin agus a g-cuid dearbhraithreacha an droichead lé deanadh. Budh ghoirid 'nna dhiaigh sin gur thoisigh siad air an obair, acht an mheid a chuireadh siad suas annsa lá bhídheadh sé air lár air maidin. Nuair a bhí so aig dhul ann tosaigh air feadh tamaill agus nac rabh sé aig eirighe leo an droichead a chur suas, “mo dhóna agus mo dhúirne orm” ars Domhnal, an fear a b'óige de na dearbhraithreacha “go suidhfidh mise rioth na h-oidhche go bh-feicfidh me cia tá leagadh an droichid.” Righne sé sin agus anonn go maith san oidhche cad é chonnaic sé acht bean uasal, óg, aluin aig teacht agus aig toisiughadh a chathadh sios na g-cloch de'n droichead. Labhair Domhnal léithe agus d'fhiafraigh cad é an fáth bh'li aici an droichead a leagadh. Dubhairt si leis nach leigfeadh sí an droichead a críochnughadh go bráthach muna d-teidheadh seisean léithe a bhaile le h-ághaidh í a phosadh. Cómhairligh sé a dhul léithe agus righne seise cleite dhí féin agus d'iarr air Dhomhnal a leanamhaint. D'innis sí do go rabh searbhfhoghantach a dhíth air a h-athair agus nuair a rachfadh siad chó fada leis an chaislean air a bhás no air a bheatha gan leigint air go bh-facaidh se eise ariamh. Shiubhaileadar leo go d-tainic nóin bheag agus deireadh an lae, go rabh eunacha beaga na coilleadh craobhaighe aig dhul faoi thortha, soireann suain, agus síor-chodlata. Ní fhacadar teach mór a bh-fad uatha no teach beag ndeas doibh, acht teach beag amháin fionn, fionnogach, donn, donnagac, gan bun cleite amach, no bárr cleite asteach, acht an cleite beag amháin a bhí aig deanadh dídion agus fasgadh do'n teach a líg (uile). Tharraing siad air go dian, deifreach agus chuaidh an cleite suas faoi urrla eave an tighe. Bheannaigh Domhnal asteach agus chuir fear an tighe cead míle fáilte roimh Dhomhnal, mhac Iasgaire bhig bheul-ath-Seannaigh. Bhí iongantas air an fhear óg cad é mar fuair fear an tighe aithne airsean agus d'fhiosruigh dhe fa d-taobh de about it. Dubhairt an fear leis, go rabh aithne aige air féin agus air a athair roimhe, agus go rabh fáilte aige an oidhche a chathadh ann sin. I ndiaigh biadh agus díghe a bheíth thart, chaith siad trian na h-aoidhche le fiannaidheacht, trian le sgeulaidheacht agus trian le soireann suain agus síor-chodlata. An lá air na bhárach ndéis a m-bris- throsgadh d'fhág Domhnal slán aig fhear an tighe agus nuair a deirígh sé amách chonnaic sé an cleite aig teacht anuas as urrla an tighe agus aig imtheacht léis agus lean Domhnal é. D'éirigh dho an dara lá mar tharla an cheud lá. An triomhadh lá lé tuitim na h-oidhche chonnaic sé teach mór a bh-fad uadh agus tharraing air go dian deifreach agus chuaidh asteach. Ní rabh sé bh-fad go d-tainic fear uasal an tighe agus dh'fhiosruigh dhe cad é thug ann sin é. Dubhairt Domhnal go rabh sé aig iarraidh aimsire agus go g-cualaidh sé go rabh buachaill a dhíth airsean. “Tá maise” ars an fear uasal “acht tá obair chruaidh romhad ma fhanann tú agam- se.” “Is cuma liom” ars Domhnal “lé obair chruaidh bhí mé cleachdtha annsa bhaile aig m'athair.” Air maidin lá air na bhárach ma's luath d'eirigh Domhnal bhí an maighistir 'nna shuidhe roimhe. “Cad é tá agad damh lé deanadh 'ndiú” ars Domhnal? “Tá maise” ars an duine uasal “boitheach byre shíos ann sin, a rabh fíthche cinn ealaighe ceangailte ann lé seacht m-bliadhana agus nár cartadh ridth an ama. Chailleas leithphíghin ann. Bídheadh an boitheach cartuighthe agad agus an leithphíghin air fághail nuair a thiocfas an oidhche no muna rabh (bh-fuil) bainfidh mise an ceánn díot. D'imthigh Domh- nal agus thug sé iarraidh an boitheach a chartadh acht b'olc a d'eirigh léis óir ni rabh lán gábhail da g-caithfeadh sé amach nach d-tigeadh seacht g-cinn asteach. Bhí sé mar sin go d-tainic ingean an duine uasail le n-a dhínnear. Fá an am sin bhí an t-aoileach suas go d-tí an taobhan mullaigh agus h-aoinaireatha with enough ado fuair Domhnal áit ann acht é brúidhte asteach léis an sgraith agus é aig deoiríneacht caointe. Scairt an bhean óg anuas air agus dubhairt léis a dhínnear a dheanadh agus go bh-feuchfadh sí féin an d-tiocfadh léithe cúis níos feárr a dheanadh. Bhain sí gabhail bheag (graip) as a póca agus chaith sí dórnan de'n aoileach thall agus abhós agus thoisigh an chuid eile dhe aig dhul amach 'nna dhiaigh go d-tí nach rabh dadamh de annsa bhoitheach nuair a bhí Domhnal reidh le n-a dhínnear agus bhí an leithphíghin léithe ann a bois. (Lé bheith leanta).
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
