Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
An Ghaedhilg Bharántamhail
Title
An Ghaedhilg Bharántamhail
Author(s)
Ní fios,
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1903_11_28_04> <L 04> <B 1903> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U Ní fios> <F An Claidheamh Soluis> An Claidheamh Soluis Áth-Cliath, Samhain 28, 1903. AN GHAEDHILG BHARÁNTA- MHAIL. Is mór an t-ádhbhar gearáin atá ag muinntir Chonnartha na Gaedhilge ar fuaid na hÉireann leis an dá pháipéar nuaidheacht atá againn i nÁth Cliath — an dá pháipéar a leigheas orra féin a bheith náisiúnta — fá'n gcleas tuatach gránna a d'imrigheadar ar cheist na Gaedhilge an tseachtmhain seo chuaidh thorainn. Labhair an tAthair Seaghán Ó Raghaillaigh ar cheist na teangadh, os comhair Craoibhe an Chéitinnigh, & mhínigh sé céard is ciall le teangaidh bharántamhail. Is fada fada chaith sé ag cainnt ar an gceist bhríoghmhair so, & maidin lá ar n-a bháireach is mó an áird a bhí ag an dá pháipéar nuaidheacht ar chúrsaidhibh na Sasanach & na nGearmánach & gach uile-anach eile dá bhfuil ann ná bhí aca ar chúrsaidhibh na hÉireann, & ar chúrsaidhibh a teangadh. Is mór an náire é, is sganalach an sgéal é le n-aithris, gur mó an tsuim a chuireadar i sgéaltaibh nach mbaineann leis an tír, & i sgéaltaibh suaracha amaideacha ná sa gceist ar ar labhair an tAthair Seaghán, & tá sé air ag lucht na Gaedhilge labhairt go dána & glamhthar a chur asta le lucht na bpáipéar sin ar ócáid de'n tsórt so, nó ní cuirfear aon leigheas ar an sgéal. Badh cheart do Chraoibh an Chéitinnigh nó do Choisde na gClódhann an óráid a chur i gcló ionnus go mbeadh sí ag an oireachtas le léigheadh, mar chaith an tAthair Seaghán cainnt a raibh ciall innti, & cainnt ar a raibh croic- eann. Níl i gcainnt na ndaoine, adeir sé, acht, suaraighil le hais cainnte ghlaine na leabhar, na litridheachta & na hÉireann. (Cuma éigin mar sin adubhairt sé é.) “Dá bhrígh sin,” arsa sinn-ne linn féin, “& má's fíor é, ní féidir le litridheacht uasal ná litridheacht fhiunntach a bheith againn i gcainnt na ndaoine amháin.” Dá sgríobhthaidhe leabhra i mBéarla na mBéarlóirí atá gan sgríobhadh, gan léigheann, gan oideachas, cá bhfuil an té a mb'fhiú leis leabhra mar iad sin a léigheadh? Téirigh go Sasana — tír i n-a bhfuil tabhairt amach an Bhéarla, & ní fearr ná sin a bhéas an sgéal agat, acht b'fhéidir níos measa. An bhfuil an Ghaedhilg blas níos fearr? Tá sí, & go mór, thar é tá Gaedhilgeóirí ann adéarfadh seacht sgóir de ranntaibh dhuit ar Oisín is Pádraig, nó sgéal fiannaidheachta a líonfadh leabhar mór dhuit, as cos i dtaca, mar déarfá, & ní chuirimís iad-san i gcomórtas le grifisg Shasana a labhras laparnacht Béarla i gcoir- neál de Shasana & laparnacht eile i gcoirneál eile gan dream aca ag tuigsint an dhreama eile. Choinnigh an litridheacht sin a lán daoine, ag a raibh sí annso is annsúd, árd-intinneach spioradamhail, & dhá gcuirthidhe síos a gcuid cainnte b'fhada uainn droch-mheas a chaitheamh uirri. Acht curtar anga sa gcuid sin de'n chomh- rádh annsin fá láthair. Tá aon rud amháin le rádh — & fairíor má tá — níl an seanchaidhthe againn anois, níl an t-aon duine árd- aigeantamhail orainn a chumfadh sgéal, mar cheann de na sgéalta móra breagha sin “Diarmuid & Gráinne,” & a leithéid. Ní taobh le bheith níos fearr ná cuid mhór de phraiseach atá anois againn atá na han-sgéalta so; ní headh, acht níor b'fhiú dhuit féachaint thart orra le n-a nais. Agus ní hiongantas ar bith an méid sin. Ní raibh an t-oideachas ar an nGaedheal ná ní raibh an tabhairt suas Gaedhealach ar an nGall-Ghaedheal. An iongnadh dá dhruim sin, go raibh an Gaedheal sa lathaigh nuair a bhí an foghluim badh chóir a bheith air, ar iarraidh, caillte, curtha sa gcréafóig? Is beag dhá mhilleán ar an nGaedheal muna bhfuil sgríbhneóirí againn chomh clisde ar an nGaedhilg & tá muinntir Shasana ar an mBéarla. Dá mbeadh foghluim ar an Reachtaire bocht lá, ní chuirfeá Milton an Bhéarla i gcomórtas leis i bhfilidheacht. Acht is amach romhainn atá. Séidimís na builg, & socruightar cora cainnte & focla na teangan gan na bataí bheith i n-áirde. Caithfear cainnt na ndaoine a shaothrughadh, & na leabhra i n-a bhfuil an ghlé-Ghaedhilg a léigh- eamh, & aire mhaith a thabhairt do'n chainnt a sgríobhfar. Tiocfaidh an ghlán-Ghaedhilg go réidh do Ghaedhilgeóir ar an nós so & ar an nós so amháin.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
