Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Uimh. 18. Mí na Márta, 1924
Title
Uimh. 18. Mí na Márta, 1924
Author(s)
Údair éagsúla,
Composition Date
1924
Publisher
Muintir an Sguab
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N Sguab1924_03> <L 101> <B 1924> <C Prós> <M 8> <T An Sguab> <U Údair éagsúla> <F Muintir An Sguab> AN SGUAB Im. II. Uimh. 18. MÍ NA MÁRTA, 1924. 3p. SA MHÍ RÉIM NA h-UIMHREACH SO. Leath. TAGANN AN GHRIAN I nDIAIDH NA FEARTHAINNE 103 AN LAMPA ÓIR … S. Ó CRÍOMHTHAINN 104 AR MO THIMTHIREACHT DOM, 111. … PÁDRAIG Ó CADHLA 105 SRÁIDEOIGÍNÍ GHLASCÚ … “SAGART” 106 FEALLSAMHNACHT NA nDEAGH-BHEART … AODH MAC FHINN 108 AN CHÉILIDHE MHÓR … PÁDRAIG Ó HÓDHRÁIN 110 CÉARD A DHÉANFAMUID FEASTA … LEÓN Ó BROIN 111 GIOTAÍ AS SEAN-LÁIMH-SGRÍBHINN … “AN MADADH RUADH” 113 M' ANNCAIL SEÁRLAÍ … CLOCH-LABHRAIS 114 ACHT NUADH NA TALMHAN … SEÁN Ó RUADHAIN 116 TOMHAISEANNA 117 LEITREACHA 117 LÉIRMHEAS 119 An Ghaedhealg sna Siopaithe. Má thá sé uait, a dhuine, an Ghaedhealg a bheith dá labhairt agat gach aon lá ceannuigh do chuid grósaereachta agus lóin-tighis uainn. Ní gádh dhuit Beurla do labhairt annso mar go bhfuil an Ghaedhealg ag gach aoinne sa t-siopa. Ó RAOGÁIN AGUS A CHOMH., TEO., SRÁID DÁSON, 54. NIGHEACHÁN RIABHACH AN tSATHAIRN NÍ BHÍONN SÉ GEAL DÉ DOMHNAIGH. Dá bhrigh sin Cuiridh bhúr gcuid nigheacháin chun TIGH NIGHEACHÁIN NA CÚIRTE (COURT LAUNDRY) SRÁID HARCOURT, BAILE ÁTHA CLIATH. Guthán: 603 Áth Cliath. Bunuighthe 1902. CLÓ-OIFIG UÍ MHATHGHAMHNA CLÓDÓIRÍ I gCOITCHINNE, CLÓDÓIRÍ TRÁCHDÁLA, CLÓDÓIRÍ IRISLEABHAIR Clódóireacht Dá-theangthach ar Fheabhas SRÁID YARNHALL, BAILE ÁTHA CLIATH Sé ár gcomhartha: gach rud i n-am tráth Bain triail-órdú asainn AN ÍCE IS FEARR DÁ BHFUIL ANN. Ní túisge cuirtear Gibsol le áit tinn ná gheibhtear fuascailt. Cruthuigheann san ná fuil a shárú le fághailt. Dhéarfá gur draoidheacht atá ann agus an slighe a dhíbirigheann sé tochas is pian ar an nóimeant dearg. Tá ealadha cheart an dochtúra ann, dar ndóigh. FUIGH BOSGA GIBSOL INDIU. Níl a shárú ann le h-aghaidh fochmaí, oidhear, goráin, méiscrí, claimh, teinefhiadh, iosgóidí fola, gabhag, fuachtáin, croicinn briste, cosa tinne, &rl., &rl. Tá sé le fághailt ósna drugadóirí ar fúd na tíre ar 1s. 3d. GIBSOL AN ÍCE I gCÓIR GACH LÍON-TIGHE. Deuntar “Grania Tooth Paste” agus “Gibsol Veterinary Ointment” leis ag Gibsol, Teo., Lana an Chlair, Baile Atha Cliath. <L 102> LEABHRA MAITHE GAEDHILGE AN BARRA: Leabhairín do Pháistí. Nioclás Tóibín an scríbhneóir. Leabhairín é seo do pháistí sa tríomhadh buidhin nó sa ceathrú buidhin do réir mar a thuigtear don múinteóir. Mar do dhein sé sa nGeamhar tá a dhícheall déanta ag Nioclás Tóibín ar adhbhar oiriúnach léighinn do sholáthar don pháiste, agus a bheith cothrom maidir le ciall agus cruadhas. Ocht leathanaigh agus dachad atá ann. Luach 6d. glan. ÓIR-CHISTE: Duanaire Liricí don aos Foghluma. Seamas Ó h-Aodha, M.A., do thoigh. Cnuasacht é seo desna dánta is mó clú agus cáil i nGaedhilg. Tá 45 cinn aca ann agus na filí is fearr abhí riamh againn a scríobh iad ó Oisín Mac Fhinn go dtí Pádraig Mac Piarais. Tá míniú nó argóint ag gabháil le gach aiste sa leabhar agus gach míniú aca i nGaedhilg bhlasta. Tá foclóir, agus gluais ag tabhairt eolais ar gach áit is ar gach duine atá luaidhte sa leabhar. Níl aon Bhéarla ann. 156 leathanaigh. Luach 5s. glan. BEIRT DHÉISEACH. Cnuasacht scéilíní le Seán Ó Cuirrín. Scéal acu ar a cheann féin; Eadartheangachd ar Bhéarla Washington Irving (Rip Van Winkle); Tolstoí (The Long Exile); Lorimer Stoddard (The Indian's Palm) an chuid eile. Tá adhbhar cleachta ar aistidheacht agus notaí agus foclóirín ag gabháil leó. Luach 3s. 6d. glan. Agus na Leabhra eile is fearr i nGaedhilg le fagháil ó CHOMHLUCHT OIDEACHAIS NA hÉIREANN TEOR., 89 Sráid an Talbóidigh i mBaile Átha Cliath. Tugaidh bhúr gcuid Árachais do'n Chumann Gaedhealach is Fearr AN CUMANN IBÉRNACH INSIÚRÁLA TEÓ. I n-AGHAIDH TÓITEÁIN AGUS COITCHINNE. Príomh-Oifig — 48 & 49 SRÁID AN DÁMA, ÁTH CLIATH. na polasaithe is iomláine le fagháil. WEST & SON SEODÓIRÍ, GAIBHNE AIRGID, AGUS CLUIGEADÓIRÍ. Tigh Grafton, 102 & 103 Sráid Grafton, Baile Átha Cliath Tá suas le ceud duine ag obair san gnó so. Déinimid duaiseanna óir agus airgid le h-aghaidh feiseanna &rl. agus deuntús fíor- Ghaedhealach ortha. Tagaidh isteach chun iad dh'fheiscint. CUALLACHT DÚNA EIMER TEOR, Sráid Hardbhic, i mBaile Átha Cliath. ÉADAIGHE EAGLAISE, ILGHRÉASACH AGUS ÓIRGHRÉASACH. CULAITHE BAN ÉIREANN CAIRPÉIDÍ LÁIMH-FHIGHTHE. <L 103> TAGHANN AN GHRIAN I nDIAIDH NA FEARTHAINNE. Tá an-thrácht ag León Ó Broin, ag Tadhg Gaedhealach agus ag daoine nach iad sa “Sguab” le cúpla mí anois ar cheist an stáit Gaedhealaigh, ar chultúr Ghaedhealach agus mar sin de. Cad is cultúr ann? Is dócha go mbaineann leitridheacht le cultúr, agus ceól agus na h-ealadhnta go léir leis. Tá daoine ann adeir go mbaineann deigh-bheusa agus “fíor-uaisleacht” leis chomh maith. Bfhéidir e. Níl cultúr fé leith, per' sa domhain de, ag tír nó náisiún mura bhfuil a leitrideacht a's a ceól féin aici. Ní'l aon chultúr fé leith ag baint le h-Aimeiricea, cuir i gcás. Tá a lán daoine cultúráltha sa tír sin, gan amhras, sé sin le rádh daoine a chuireann suim i leitridheacht a's i gceól agus mar sin de, ach níl acu le léigheamh a's le cloisint a's le feiscint ach mór- oibreacha maighistrí na h-Eórpa — fós, pé sgeul é. Ní fheadar an bhfuil aon chultúr cheart Gaedhealach ann. Bhí, gan dabht, agus árd-chultúr, dá shaghas féin, agár sinnsir míle bliadhan ó shoin. Do cailleadh san in áit a chéile, cé go bhfuil a rian orrainn fós. Tá meas againn fós ar sean-cheol na h-Éireann ach maidir le ceol is beag de nuadh-cheol a bhíonn dá chumadh i nÉirinn; ní raibh aon Greig ná Beethoven ná Wagner ná Tchaicowsky ná fiú aon Rossini féin againn. Tá clú tuillte ag Éireannaigh áirighthe ar fúd an domhain mar sgríbhneoirí ach is i mBeurla a sgríobhadh a gcuid leabhar agus dá fheabhas é a saothar níl ann ach rud gan éifeacht maidir le cultúr Gaedhealach. Agus ní dóig linn go bhfuil ach cúpla péintéir ann, ach an oiread, a bhfuil tréithe Gaedhealacha ag baint lena gcuid oibre. Bhí an taoide ar tráigh-mhara ar fad sa naomhadh aois deug. Tá sí ag tuilleadh anois. Gan trácht ar an méid a sgríobhadh i nGaedhilg le fiche bliadhan anuas, agus an suim a chuirtear anois, cuir i gcás, i bhfilidheacht an 17adh agus an 18adh aoise, tá le feiscint fé láthair ceann desna comharthaí is muinighinighe dá bhfuil ann go bhfuil cultúr fé leith dá ath-nuadhchaint i nÉirinn .i. dráma dá léiriú as Gaedhilg. Níl ann ach rud lag fós, go deimhin, ach is fearr a fhásann an rud ná bíonn an iomarca gleo as gleithearán timpeall air ar dtúis ná an rud a bhíonn i mbeul an t-sluaigh an cheud lá. Uireasbhaidh drámaí is mó atá i gcoinne oibre na n-aisteoirí i mBaile Átha Cliath fé láthair, agus caithfidh siad a bheith ag braith ar aistriúchán ó teangacha eile de gnáth. Ach is dócha go sgríobhfar drámaí i nGaedhilg anois má chítear go bhfuil seans ann go léireófar iad. Cé sgríobhfadh dráma roimhe seo, dár ndóigh, chun é dh'fhágaint i bhfolach 'na sheomra féin go lá na Luain? Ní rud suarach an iarracht so in ao' chor Tá fíor thréithe na h-aisteoireachta i Tadhg Ó Scannaill agus sa dream a chidhimíd in amharclann na Mainistreach nuair a bhíonn na drámaí so ar siubhal ann. Ba mhór an nidh é dá bhfuighfidís taisdeal mór-thimpeall na tíre, ag léiriú na ndrámaí nGaedhealach. Líontar amharclann na Mainistreach gan trioblóid anois i gcomhnuidhe nuair a bhíonn siad ann agus ba dhóigh le duine nach taise le áiteanna mar Chorcaigh a's Gaillimh. Ní fheadar mar gheall ar Luimneach agus Portláirge. Castar daoine orrainn anois a's arís ósna h-áiteanna sin agus ní árdóchthaidhe do chroidhe ag an sgeul atá le n-innsint aca i dtaobh cúrsaí na Gaedhilge ionnta. Ach bíodh san mar atá ní bhfuighfidhe aon nidh níos fearr agus níos tairbhighe do dheunamh ar mhaithe leis an nGaedhilg agus ar mhaithe le cultúr Gaedhealach d'aithbheóchaint ná na h-aisteoirí do chur mór thimpeall na tíre ar turus mar sin. Níor mhór roinnt airgid cuige sin, sar ndóigh; ach tá ár riaghaltas féin againn anois agus ní h-aon rud neamh-choitchianta amharclann náisiúnta i tíortaibh eile. <L 104> Tá daoine ann agus deireann siad gur caitheamh airgid gan tairbhe Gaedhealg agus Beurla i bhfocair a chéile a bheith ar na fógraí a's ar na cáipéisí a bhíonn dá gcur amach ag an Riaghaltas. Ní ghéillimíd dóibh in ao' chor sa méid sin mar 'sé brigh a gcuid chainnte ach gur cheart an Ghaedhealg do chur ar neamh-nidh. Dá gcuirfidhe amach iad, ámhthach, gan ach aon teanga amháin ortha, cuid acu i nGaedhilg agus cuid acu (go ceann tamaillín eile) i mBeurla, agus dá gcaithfidhe an meud airgid a shábháilfidhe sa t-slighe sin ar sheift éigin chun cúis na Gaedhilge do chur chun cinn (rud níos tairbhighe ná an cló- bhuaileadh dá-theangthach do-thuisge úd) bhuel sgeul eile ba d'eadh é sin agus dob' fhiú cuimhneamh air. Tugamuíd fé ndear go bhfuil oifigí an phuist annso a's annsúd ar fúd na tíre agus gan ach Beurla sgríobhta in áirde leath- is-muigh ortha fós. Is dócha go bhfuil a mhalairt de ghnó ag lucht stiúrtha aireacht an phuist seacas a bheith ag feuchaint i ndiaidh obair an phuist. Broadcasting is mó atá ag tabhairt cúram dóibh fé láthair. 'Sé tuairm an ghnáth-duine gur chuma sa riabhach mar gheall air sin dá mbeadh sé le rádh aige ná raibh aon mhoill ar a chuid leitreacha ag gabhailt tríd an bpost. Ní minic a bhíonn Árd Easbog, ná Easbog féin, ag tabhairt cainnte uaidh ag cruinniú Ghasra an Fháinne — mar a thuit amach i nDún Dealgan le déidheannaighe. Caithin a bheidh sé le rádh againn i gCúige Mumhan agus i gCúige Connacht go gcuireann Easbog a leitir Carghais amach i nGaedhilg, ach an oiread. Gheobhfar “An Sguab” ón mBainis- teóir, 24 Cearnóg Montseoighe, Baile Átha Cliath, saor tríd an bpost ar feadh bliadhna ar 4 sgillinge. “AN LAMPA ÓIR.” Amhrán ó na Blosgaoidí é seo. I. 'Sé an t-iongantas is mó a chonnac fós I gcaitheamh na mbliadhan, Ná amharc na seoide do seoladh (seolach) Go dtí an t-Oileán Mór thiar Tháinigh sé i dtreo tré Fodla Gan bascadh gan rian 'Sé Lampa úmha an Óir Do sheol an faraire Brian. II. Is minic a seoladh (seolach) air ár gcósta Ní deirim libh briag, Órnáidí móra ó phórtaib Na facamair riamh. Ní raibh ionnta, dar ndóigh (thir) ach seodaibh Gan maitheas, mo chiach! Seochas Lampa Úmha an Óir Do sheol an faraire Brian. III. Is creideamhnach an gró (gnó) dá shórt, Sé an faraire fial. An tabharthas lán-mhór a chur ar bórd Chun an fhir atá thiar. Tabharfaidh cabhair dom, dar ndóigh (thir), Chun gnótha na teangan do riar. Sé Lampa Úmha an Óir Do sheol an faraire Brian. IV. Is mó ceangaltán néata do thréinig Anso chugainn le bliadhain Ó Mheirice féinig mar a ngléastar Na nidhthe fé riar Ní'l ionnta, dar ndóigh (thir), ach seodaibh Gan maitheas tar bliadhain, Seochas Lampa umha an Óir Do sheol an faraire Brian. V. Tá an t-óg uasal gan pósadh i bhFódla Ní deirim libh briag. Is na bruinneallaibh óga atá i dtreo leis Ach duine bheidh siar Fear an Lampa Óir seo a chur i dtreo chugham Mo bheannacht 'na dhiaidh A's molaim an óig-bhean a bheidh i dtreó Leis an bhfaraire Brian. S. Ó CRÍOMHTHAINN do sholáthraigh. <L 105> AR MO THIMTHIREACHT DOM III. Baile beag fíor-ghallda b'eadh Mainistir Fhearmaighe; bhíodh sé lán suas de shaighdiúirí Shasana. Acht má b'eadh féin bhí gasradh beag, dílis, dúthrachtach ag obair ann le linn na h-aimsire dá bhfuilim-se ag tagairt. Bhí Pádraig Mac Suibhne, an righ-Ghaedheal agus an sár-fhear in a fhear-cheannais orra agus Tomás Mac Donchadha, an duine beag gleoidhte do mharbhadh 'sa mbliadhain 1916 le feallneart Gall, dá ngríosadh agus dá spreagadh chum oibre. Is mó seal taithneamhach agus tairbheach a chaitheas in a gcuideachtain súd agus gach aon seal díobh ag dul chum mo dheigh-mhéin agus mo mhaitheasa. B'é Coláiste Cholmáin an t-árus léighinn ba threise ar choláistí uile na hÉireann an uair úd ar obair na Gaedhilge agus is dócha go bhfuil an sceul ceudna aige riamh ó shoin. Ar feadh scaitheamh de bhliadhanta is i Mainistir Fhearmaighe a bhíodh an fheis ba thorthamhla agus ba rathamhla i gCúige Mumhan. Bhailigheadh na Gaedhil ann ó Bhaile Mhac Óda agus ó Bhaile Mhisteula; ó Chathair Chorcaighe agus ó Chathair Phortláirge; ó Rinn ó gCuanach agus ó Charraig na bhFear. Bhíodh an tAthair Peadar ann chum caint a dheunamh leis an tsluagh a bhíodh bailighthe i láthair. B'iongantach an taithneamh a bhíodh ag na daoine eisteacht leis an gcaint fáidheamhail, fuinneamhail, cáirdeamhail, a bhíodh aige. Ba bhinn agus ba chliste agus b'éifeachtamhail an cainteoir é i nGaedhilg nó i mBeurla — an chaint dá cur abhaile de gach aon iarracht aige. Bhí an teanga chomh oilte aige gus a bheadh casúr i láimh sár-shaerluinge ag cur an tarrainge abhaile in asnaidheacha an bháid — gach aon iarracht níos treise ná a chéile. Ba chríochnamhail agus ba léir an cainteoir é. Ba dheas leat feuchaint suas idir an dá shúil air — a chuid gruaige chomh geal leis an sneachta, a dhá shúil mheidhreach agus an béilín mionn-gháireach. D'fhanfá choidhche ag feuchaint air agus ag eisteacht leis agus an leath-mhaig ar a cheann agus an chaint ag teacht in a sruthán binn ceolmhar ón a bheul amach. Ba bhreágh a bheith beo an uair úd. “Cuirfeadh sé in óige tú in áit a dhul in aois duit a Mhúirnín dílis! Eibhlín Óg.” Bhí gasradh beag eile ag obair go dian, dícheallach i mBeul átha Ubhla agus Ristéird Ó Caoimh in a cheann-stiúir orra. Chaitheas an obair a dheunamh as an nua i mBaile Chaisleán an Róistig agus i nDún-air-Aill. Is mór an suim a chuir An Canónach Ó Síothcháin .i. úghdar “My New Curate,” agus “Luke Delmege,” in obair na Gaedhilge. Dubhairt sé gurbh' fhearr leis ná an méid go léir a bhí scríobhtha aige go mbeadh sé in a chumas aon scéilín beag amháin a scríobhadh i nGaedhilg. Thagadh sé gach aon oidhche go dtí an Chraobh agus a leabhairín in a láimh aige chomh maith leis an té ab óige chum a bheith ag treabhadh agus ag fuirseadh tríd. 'Sé Pádraig De Burc ó Gleann Beithe i gCiarraidhe an múinteoir taisdil a bhí agam ann. Sár-rinnceoir b'eadh é agus deireadh An Canónach go n-árduigheadh sé a chroidhe nuair a chíodh sé Pádraig ag rinnce “Pléidh- raca na Bandan.” Bhíodh An Tighearna Mac Giolla Phádraig, de shliocht shean-threibh Taoisigh Osraidhe, go minic i nDún air Aill an uair sin agus é ag cur an-spéis i ngach aon rud a bhain le sean-nós Gaedheal. Thug sé congnamh mór dúinn chum Aeridheacht a chur ar bun agus bhronn sé duaiseanna ar rinnceoirí agus ar cheoltóirí. Is minic a rioth sé liom ó shoin gur mór an feall agus gur mór an caille- amhaint dóibh féin ná cuirfeadh sliocht sean- uaisle Gaedheal suim 'sa tsean-aimsireacht a chleacht agus a thaithigh a sean agus a sinsir nuair b'uaisle agus ba chródha a gcine 'sa tír seo. Ní fheadar an bhfuil aoinne aca anois a sheasóchadh amach agus a dheurfadh go raibh sé ag cur a oighre óg ar oileamhaint go dtí an Gaedhealtacht. Ba cheart do dhuine éigint aca na cineacha uasail so de shean-threibh Gaedheal a ghlaodhach ar aon láthair agus a mholadh dhóibh an tsean-aimsireacht so a sholáthar dá gclainn. Cá bhfios ná go ndeunfaídhe aith-bheochain ar shean-thaoisig Gaedheal; cá bhfios 'dén Righ a bheadh ar Éirinn ceud bliadhain ó andiu. Is dóigh liom féin gur fearr a oirfeadh Árd-Rí agus Feis Teamhrach agus taoisigh Gaedheal dúinn ná aon saghas riaghaltas eile. Bhí feis iongantach maith 'sa cheanntair seo <L 106> anuraidh. Bhí breis gus sé cheud leanbh scoile i gcomórtas le chéile ann i nGaedhilg, i Seanchaidheacht, agus i rinnce agus i gceol ár sean. Cuid aca agus gheobhthá a bheith ag caint Gaedhilge leo ó mhaidin go hoidhche. Muintir Mhic Ghiollaiasachta i gCoill Chuill, An tAthair De Barra, Cill na mBealach, agus Micheal Breathnach, Múinteoir Taisdil, a bhailig gasradh beag dílis timcheall orra agus dhein an obair. Is mór an chreideamhaint atá ag dul dóibh. Táthar ag cur chum na hoibre arís i mbliadna. An fhaid gus a bhí mé ar mo thimthireacht 'sa cheanntair seo tháinig Éilís Ní Mhaolagáin agus lóchran draoidheachta aici chum leictiúirí agus peictiúirí a nochtadh dos na daoine ar Stár na hÉireann. Théidhinn-se amach gach aon lá chum gach aon socrughadh a dheunamh roimpe i gcoir na hoidhche. Is orm a scríobh sí, “The man on the wheel.” Is cuimhin liom aon oidhche amháin a chuadhmar go Caisleán Uí Liatháin .i. paróiste an Athair Peadair. Bhí an tAthair Peadar féin ann agus tháinig an-olc air nuair d'airigh sé ná raibh aon Ghaedhealg aici agus ní luadhail- feadh sé dhi an chaint a dheunamh i mBeurla. Nárbh' ait an gnó é sin leat agus gur an- annamh a tugadh sé féin seanamhóin i nGaedhilg dá phobal mar go ndeireadh sé nach ró-mhaith a thuigfidís é. Thuigfeadh gach aoinne ós cionn leath cheud bliadhain d'aois an Ghaedhealg acht sin a raibh. Ní raibh caint na Gaedhilge ag aon leanbh ann. Tomás Mac Donchadha a thug an chaint i nGaedhilg in a dhiaidh sin. Bhí sean-shagart 'sa pharóiste ba ghiorra dho Caisleán Uí Liatháin agus ní fhógaróchadh sé dada dhúinn mar go rabhamar i gcoinne an “Pharty.” Bhí an Cúndúnach, feisire, ó Chluainmeala ann an lá a chuadhas-sa ann agus mar an raibh gaoth ag séideadh. Bhí Gaedhealg go leor an uair úd suas chum Gleann Ára agus Bailemhisteulaigh agus amach thar na sléibhte go Beulach an Phóirín agus Rae Choill. Bhí amhráin agus sceulta Gaedhilge ag na sean-daoine go léir. Bhuail sean-bhean deich mbliadna agus cheithre fichid d'aois isteach chugainn Domhnach in áit aca so agus d'árdóch' sé do chroidhe a bheith ag éisteacht leí ag rádh, “Ráiseanna B'l'á hÚbhla.” PÁDRAIG Ó CADHLA. (Tuilleadh le teacht.) SRÁIDEOIGÍNÍ GLASCÚ. Nuair a bhiosa am' shagart óg chaitheas tamall maith de'm shaoghal thall i nGlascú. Is fada fairsing an chathair í, cathair Ghlascú agus dála gach catharach eile is mó sórt agus cineál daoine innte. Tá fear a' ghluaisteáin agus fear a' chiseáin innte. Tá'n boicín saidhbhir go fairsing innte. Is fuiris dhuit é fheiscint agus é d'aithint. Níl lá ná tugann sé sgríb fé'n sráid, gluaisteán mór á dh'iompur, an Gluaisteán san ag cneadaig agus ag séideadh agus ag búithreach, an boicín saidhbhir caithte istig innte agus gan le feiscint agat ach a bháireadh, ach é múchta i muthalain agus i suidheacháin bhoga. Is anamh a stadann an gluaisteán mór árd-ghlórach úd ag doras bochtáin. Ba lag leis sin. Doras an airgid agus na h-uaisleachta a bhíonn uaidh, “aithnigheann an fhuil a céile,” “aithnigheann ciaróg ciaróg eile.” Ach ní i dtao' le luchth airgid agus gluaisteán atá cathair mhór Glascú. Tá'n dealbhas agus an ganntanas go láidir innte leis. Dá n-deanfá na sráideanna móra, breághtha, solasmhara, glana do tréigint tamall beag, agus imtheacht leat féin ins na sráidheoigíníbh dubhacha, dorchadh, is ionta san a chuirfeá aithne ar an n-gortadh agus ar an nganachúis. Tá na sráideoigíní sin lán de phollaibh agus de póicéidibh dúra, donna. Ba leas-ainim tighthe do thabhairt orra. Níl ionnta ach sórt uaimhín loma mar a mbailigheann draoidear na catharach chun comhnuighthe. Ní gnáthuigheann aoinne coidhche ins na póicéadínibh seo ach mí- ádhmharaighthe gan áird, gan séan, gan raith. Ní lónuigheann go deó ionta ach an droch- dhuine. Ní dheinid díon ná fosgadh go bráth d'aoinne ach do'n mbitheamhnach agus do'n nGaduighe agus do'n bhfrig. Ní bhíonn le fághail ó cionn ceann na bliadhna ins na sráideoigínibh bréana so ach sloigisg Ghlascú, lucht foghla agus fill, lucht drúise agus droch-bheatha, dream go bhfuil an saoghal mór go léir 'na gcoinnibh agus iad féin go léir i gcoinnibh an t-saoghail mhóir; comhlucht gan chrích, sliocht na h-aindise a d'aisiogh cathair Ghlascú dá chroidhe mór amach fadó riamh. <L 107> 'Sé donas an sgéil go bhfuil beartha ag na sráideoigíní diabhluidhe, donna so ar chuid d'ár muintir féin, ar chuid de shíolrach sheannda Clanna Gaodhal. Táid annsúd i measg na mbitheamhnach agus na ngaduighthe agus na bhfrigeanna. Táid ansúd i measg lucht na drúise agus na droch bheatha. Táid le fághail ins na sráideoigíníbh bréana lobhtha úd agus gan de rian an Ghaodhail anois ortha ach a sloinne amháin. An sloinne féin, tá sé caillte ag mór-chuid aca, agus Dia d'á bhfóirthin 'sa Mhátair glórmhar! ní taise do'n gcreideamh acu é. Dia linn! Nách é an diombádh é? Síolrach cloinne ciúin, creideamhnach na Fodhla sloigighthe suas múchta, báidhte, súighte isteach ag an t-sloigisg bréan, claon, úd i sráideoigíní dorchadh bhréana na mór-chatarach úd Ghlascú! A! nác mó lá cruaidh a thugann an sagart bocht ag iarraidh na bhfánaighthe caorach bhochta do mhealladh leis airís thar n-ais abhaile chun an Chró! Ach, ochón! is ró mhinic gur fearr leo an mactíre ná an t-aodhaire. Tá'n greidhm ró-dhaingean ag an ndiabhal anois ortha, agus is deachair mileán a bheith ortha mar is fada dhóibh i gcomhluadar lucht leanamhna an Áirseóra — fiaghar na Croise idir sinn a's é! “Nuair a chruadhan an t-slat is deachair í sníomh.” Uch! ní hao' rud salachar má's salachar ó thúis é. Ach an ghlaineacht a lobhann, níl ao' rud chómh bréan léi. Is minic gur b'é an droch-Ghaodhal a bhionn le fághail thall annsúd i nGlascú, nú i n-áit éigin eile mar é, is minic gur b'é is fearr chun tarcuisne do thabhairt do'n sagart agus do'n Eaglais Naomhtha. A Uain Dé, a thógas peacaí an domhain stiúirigh anamacha bochta dhá leithéidí sin ar slighe na slánaighthe. Ná leog aon anam bocht do'n gcineadh a bheannaig Pádraig uait ar ceal. Ach fóil! más minic fáth buadhartha agus doláis á fhághail ag an sagart bocht ag machtnamh dó ar aimhleas an pheacaigh is minic leis a chuireann Dia adhbhar áthais agus lúthgháire 'na threó. “Is giorra cabhair Dé ná an doras”; is geal leis an dTighearna a lucht sglábhuidheachta féin. Ní h-anamh nuair is duairce agus is dubh bhrónaighe croidhe an t-sagairt ag cuimhineamh ar mhailís an t-saoghail agus ar chrích uathbhásach an pheacaigh, gur le n-a linn sin díreach a cuireann an Tighearna — moladh go deó leis! i n-iúil go soiléir dó, le solaoid éigint, ná fuil aon teóra le n-a ghrásta agus le n-a thrócaire féin, agus dá dhonnacht é staid an pheacaig, go bhfuil fághail na h-aiseirighe aige, má's toil le Dia na Glóire é. Is mó solaoid dá shaghas san a chonach-sa thall sa chathair mhór úd Ghlascú. Ní'l aon sagart ná go bhfeachaidh solaoidí dá sórt amuigh nú i mbaile. Táim se á cheapadh le tamall gur maith an bhail ar an “Sguab” cuid acu a sgrí agus a chur ag triall air. SAGART. ‘Beidh ceann acu sa cheud uimhir eile den “Sguab.” F. E.) DEUNANN SCOTT & A CHOMH., TEÓ. Ráin, Sluasaid, Grafáin, Piocóid, Héatair, &rl. I MÓIN-ÁRD I gCO. CORCAIGHE. Oifig: Sráid Mhic Curtain i gCorcaigh. R. SCOTT & CO. Ltd. MacCurtain St. CORK. MUINTIR MHIC EUMOINN Síolta le h-aghaidh an gháirdín (Bláthanna is uile) Síolta le h-aghaidh na feirme EDMUNDSON BROS., 10 DAME ST. Baile Átha Cliath. DIXON & HEMPENSTALL Fir Deunta Speuclairi SEOMRAI UM TASTAIL RADHAIRC AR OSGAILT GACH LA Cuirimíd shuim speisiáltha in oideasaí liagh-súl Nuair a chuireann tú fios ón dtuaith ar rud cuirimíd chugat é an lá ceudna. SRAID SUFFOLK, 12, ATH CLIATH. <L 108> FEALLSAMHNACHT NA NDEAGH- BHEART. Ag tagairt do Shólás. (Ar leanamhaint.) Ní in aigne gnóthach a bheadh ag tnúth le toradh a bheadh sólás. Rud ann féin is eadh an sólás agus ní'l dul níos sia ná é ag aon ghníomh tola. Is iad na gnótha is uaisle gheóbhadh duine meabhair do chaitheamh leo nach cóireacha catha agus gnótha tíre. Acht ní theidheann aoinne chun cogadh i ngrádh a bheith ag troid, agus is ar mhaithe leis na daoine, a bhíonn gnótha tíre ar siubhal. Obair is eadh í do dheuntar ag tnúth le sólás; dá bhrígh sin caithfear an sólás do lorg in áit éigin eile. Baineann sólás le marbhna gan aon tnúth le toradh acht i ngradh a bheith ag marbhna. Tá gach aon rud do bhaineann le sólás annso. Is é an gníomh is aoirde atá ar chumacht an duine. Is é is buaine, agus atá gach suair- ceas dá fheabhas agus dá uaisleacht ag baint leis. Ní'l aon ghníomh eile ann a bhfuil níos lugha baint aige le h-aon rud leath-is-amuigh dhe féin má atá an rud a bhfuil an aigne leagtha air os a chomhair. Feartar fáilte roimhe ar mhaithe leis féin gan trácht ar aon mhaith eile. Saoghal róghamhail suaineasach is eadh é, agus is chun teacht ar a leithéid sin atá duine go gnóthach. Seo mar a labharann Áraoiscatol mar gheall ar an gníomh so. “Bheadh a leithéid sin de bheatha ró-mhaith do'n duine, mar níor mhór dó rud beag éigin de'n diadhacht a bheith ann chun a leithéidh sin de bheatha do chaitheamh. Acht má tá diadhacht ag baint leis an tuigsint i gcomórtas leis an duine, tá diadhacht ag baint le beatha na tuigseana i gcomhórtas le beatha an duine. Níor cheart dúinn comhairle do ghlacadh ó an dream adeir linn, ó is daoine sinn gur cheart dúinn smaointe a bheith againn mar a bheadh ag daoine, sé sin, smaointe a bheadh ag duine atá ag cuimhneamh go mbeidh deire leis lá éigin, acht gur cheart dúinn cuimhneamh ná beadh deire linn go bráth, agus ár ndocheall do dheunamh chun maireach- taint dó réir an adhbhair is fearr atá ionnainn, mar, dá luighead é an adhbhar sin, is iomdha é ná an chuid eile dhínn ar fad. Gheóbhfaidhe duine do mheas do réir an adhbhair is fearr atá ann. An rud is dual do aon chreutúir is é an sud is fearr agus is cirte dhó. Dá bhrigh sin is é beatha na tuigseana is fearr uaisle ann.” Caithfidh an gníomh marbhna sin teacht ó bheus a dheuntar do chleachtadh. Chun sólás críochnuighthe a bheith in gníomh caithfidh sé teacht go bog chun duine gan duadh gan dochair. Acht ní bhfuighfidhe aon ghníomh aigneach do dheunamh ar an gcima sin gan é a bheith de bheus ag duine. Mara mbeadh sé de bheul ag duine ní dheunfadh sé acht fogha do thabhairt fé i gcoinne a thola agus ní bheadh ann acht mar a bheadh ceol do dheunfadh duine ná beadh aon taithighe aige air, nó obair do dheunfadh garsún a bheadh ag dul go dtí an scoil. Ní sólás atá ag bainc le foghluim fuadarach ná aon ghníomh eile a bhfuil duadh ag gabháilt leis. Caithfidh buaineacht a bheith ag baint le sólás. Is é an sólás an mhaith is fearr gheóbhadh a bheith ag duine, acht ní'l aon mhaith in aon rud ná fuil buan. Ní bhfuithfidhe Samhradh do thabhairt ar aon lá breágh amháin: sa tslighe ceudna ní thabharfadh tamall beag suainis sólás do dhuine. Aon uair amháin do gheibheann an aigne aon sólás fiafróchthar, an mbeidh sé seo buan? Má chaithtear a rábh ná beidh tá ain mhaith imthighthe as agus ní'l sólás críochnuighthe ann. Má's rud é go ndearfaidhe go mbeadh, agus nár bh'fhíor, atá an mhaith imthighthe airís as. Ní bhfuigheadh an mhaith is fearr a bheith ag baint le dalladh mar sin. Caithfear a leithéid seo de fhreagra fíor do fhagháil: beidh an sólás so buan. Seo mar do mhínighthear sólás: gníomh anama is eadh é a leanann ó an mbeas is treise agus is fearr de chumhacht an aigne, agus a bhfuil buaineacht agus socaireacht ag baint leis. Adeirtear gur “fearr an t-imireas 'ná an t-uaigneas.” Ní dual do an duine a bheith 'na aonarán. Is dual dó cuideachta a bheith aige. Caithfear an sólás do fhagháil in áit a mbeidh cuideachta a beidh gean is grádh aige dhóibh. Tá baint mór acu sin le n-a shólás. Do réir an mhíniughadh do thugamar ar sólás ní féidir teacht air i gceart ar an saoghal so. Do thuig Araoisteatol nár bh'fháidir teacht ar an sólás sin acht gur mhaith an rud feuchaint leis. Tá rud eile ann gur mhaith le gach aoinne sólás iomlán a bheith aige, ar shon gur fada ó n-a chéile an tuairim atá ag gach aoinne ar 'dé rud é <L 109> a thabharfadh sólás dó agus gur beag ar fad do geóbhadh é mhíniúghadh dhuit. Dá mhéid é an éirim aigne, agus dá aoirdeacht é an tuairim atá ag duine ar sólás, is eadh is iomdha a bheidh caitheamh in a dhiaidh aige. Cuireann sin in iúl gur dhual dúinn a bheith ag braith ar teacht air. Dualgas is eadh é a bhaineann leis an duine. Ní mar a chéile sástacht agus sólás. Is beag an chuid a dheunfadh duine do shásamh uaireannta, acht eachtra is eadh an méid a dheunfadh duine do shásamh 'sa' tslighe go mbeadh sólás iomlán aige. Nuair adeir duine go bhfuil sé sásta leis an oiread sin, Cuireann sé in iúl go bhfuil a thuille le Fagháil, acht nuair ná fuil sé aige gur fearr dhó brúgh fé leis an méid atá aigea Nár dhóigh leat ná beadh aon chiall le bheith ag tnúth le sólás de'n tsórt sin? Nach deirtear gur cheart dúinn sinn féin do chur fé smacht? Nach ceann des na subhailcidhe measaracht, agus nach ceallmhar an rud a bheith sásta led' chuid? Seadh. Tá an ceart 'sa' méid sin, acht ní'l ionnta sin ach congnamh chun teacht ar rud. Ní theastuigheann ó'n othar purgóididhe d'ól ach an méid do dheunfadh maith dó, agus is é an cleas ceudna é ag an doctúir atá ag tabhairt oireachais dó; acht, chómh fada is tá an tsláinte i gceist teastuigheann uaidh é a bheith chomh maith agus is féidir é do bheith. Tá an méid seo againn anois chun meabhair do chaitheamh leis: gur dual do gach aoinne a bheith ag coinne le sólás iomlán: gur dual dó an méid sin mar gheall ar gur duine é agus nach beidhthidheach é: gur féidir do dhuine teacht ar sástacht agus roinnt sóláis ar an saoghal so; acht nach féidir dó teacht ar sólás iomlán: dá bhrígh sin gur dual do dhuine a bheith ag tnúth le rud nach féidir dó a shásamh ar an soaghal so. AODH MAC FHINN. (A thuille fós). SCEULTA MHICIL (An Fear Mór do scríobh iad) Tá Gaedhealg Greann is Gáire ionnta. Tá Caint Chanta Cheolmhar ionnta. 'Sé an leabhar is oireamhnaighe ar an margadh é do scoláirí ná fuil an Ghaedhealg ró-láidir aca. Le Faghbháil ó Rúnaidhe, Coláiste na Rinne, Dún- garbhán, nó ó Chomhlucht Oideachais i mBaile Átha Chliath. BEATHA TEANGAIN A LABHAIRT. Deireann na daoine so leanas go bhfuilid toiltheannach a's lán-tsásta a gcuid gnótha do dheunamh i nGaedhilg le haon duine a thiocfadh chucha nó a sgríobhfadh chucha. Máire Ní Raghallaigh, Leabhair Ghaedhilge, 87 Sráid na Driseóige, Baile Átha Cliath. Comhlucht Oideachais na hÉireann, Teor, 89 Sráid an Tálbóidigh, Baile Átha Cliath. Cló-Chomhlucht an Tálbóidigh, Teor, 85 Sráid an Tálbóidigh, Baile Átha Cliath. Tomás Mac Mathghamhna, Ceannaidhe, An Sgairbh, Co. an Chláir. Domhnall Ó Conchobhair, Cúntaisidhe, 13 Sráid an Fheis- tighe, Baile Átha Cliath. Ághaistín Ó hAodha, Táilliúr, 16 Sráid an Húmaigh, Baile Átha Cliath. J. L. Stewart, Siopa Choracha Oifige, 4 Faithche an Choláiste, Baile Átha Cliath. Muintir an Ráithín, Gáirdíní Oileamhna Crainn, Tuaim- gréine, Co. an Chláir. Siopa na Leabhar nGaedhealach, 45 Sráid Dáson, Baile Átha Cliath. H. Ridgeway (aon duine amháin), Bearrbóir, 22 Sráid an Fheistighe, Baile Átha Cliath. Bannc na Talmhan, Faithche an Choláiste, Baile Átha Cliath. Muintir Pléimeann, Gualadóirí, 9 Sráid Fheardorcha, Thuaidh, Baile Átha Cliath. An Siopa Gaolach (Fountain Book Shop), An Parád Mór, i gCorcaigh. Muintir Jules (aon duine amháin: Tomás Ó Catháin), coiffeurs de dames, 26 Faithche Stiobhna, Thuaidh, Áth Cliath. Pádraig Ó Bodhléir, Táilliúr, 2 cé Urmhumhan, Ioch. Ó Raogáin agus a Chomh., Teo., Grósaeracht, 54 Sráid Dáson, Áth Cliath. Irish Manufacture Depot, 18 King Street, Béil Féirsde. S. Ó Gruagáin, Fuinteóracht, &c, agus Leabhair Gaedhilge, 23 an t-Sráid Mhór, Biorra. Bríghid ní Aonghusa, Sráid na Feise, i gCoill Coinnigh. Liam Ó Cionnaith, Cúntasaidhe, 9 Sr. Uí Chonaill Ioch., Baile Átha Cliath. Irish Sales Agency, Feadhmannaigh um dheuntasaí 71 Sr. na Mainistreach, Meadh, Áth Cliath. Comhar-Comhlucht Foillseureachta Gaedheil, Teo, Clódóirí 42 Sr. na Mainistreach, Meadh, Áth Cliath. Ba maith linn a thuille ainmeacha d'fhagháilt le haghaidh an liosta so. <L 110> AN CHÉILIDH MHÓR. Tamaillín gearr ó shoin bhí — iongantas na n-iongantas — lá saoire agam agus a' gabháil trí shráideanna na Cathrach dhom á cháitheamh a' féachaint a raibh le feisgint fé thaithneamh gréine cé bhuailfeadh umam ach mo sheanachara Séamas Mac Gabhann. Nuair do bheannuigheamar dá chéile dubhairt sé liom: “Is dócha gur airighís go mbeidh Céilidh Mhór ar siubhal i Halla na Craoibhe ist oidhche imbáireach agus fuaireas dhá thiceud. Mar sin ba mhaith liom dá nglacthá ceann agus teacht.” “Ach cé bheidh it 'theannta,” arsa mise. “Tiocfaidh mo chailín féinigh im' theannta, dar ndoigh.” “Ó, seadh, sin cailín na gruaige duibhe.” “Go díreach, nach glic tá'n tú.” “Ní'l cailín nú leannán agam-sa. Cad déanfad?” “Bhel, amhic, tá compánach fíorghleóite ag mo mháirín agus táim cínnte go dtiocfadh sí 'nár dteannta ach an cuireadh d'fháil.” “Geallaim dhuit go mbeidh fáilte is fice roimpi,” do ghlacas an ticeud beirte uaidh. I gceann tamaillín bhig eile do sgaramar óna chéile á rádh: “Cífidh mé imbáireach thú ar a naoi a clog ag cúinne na sráide so.” Leanas orm agus bhí aiteas orm a' súil le hoidhche mhaith le cáilín sgíamhach. Ba dheas ar fad an cáilín Eibhlín Ní Aodha — compánach leannáin Shéamais agus bhí gach naon i halla na craoibhe a' féachaint uirthi as í gléasta go háluinn i gcustúm gaodhal. Bhíos ana mhórálach aisti. Chuadhas amach i lár an úrláir nuair do ghlaodhadh “Cor seisear déag” agus tosnuigheadh. Ní raibh an rinnce seo leath thart nú gur sheasaigh aindeiseóirín ar chois liom. Níor mhaith liom a raibh im' aigne a' rádh cé go raibh gart a' cur orm go nimhneach ach bhí áthas orm suidhe síos airís. D'airigheas ainm á glaodhach amach. D'eirigh gaigín agus chrom sé ar amhrán a' ghabháil. Uch, uch, mo chreach! Bhí sé go dona ar fad agus chuiread ar buile mé ag éisteacht leis a' milleadh ceóil a's bhinnis; ach, d'réir cosúlachta, ach go háirithe, do thaithn sé go mór leis na cailíní mar d'iarr sluagh acu air ceann eile a' thabhairt nuair do bhí an chéad cheann ráidhte aige. Bualadh bas. Is deocair mná óga a' tuigsint. D'eirigh sé airís agus thug reachaireacht uaidh de ghlór uathbhásach. Baochas le Dia nár eirigh sé thuille. Rinnce eile agus leogas osna uaim; an gart airís. Ghluais an t-am thart agus bhí tae ullamh. Tháinigh Eibhlín liom annsan go Seómra ináirde staighre agus shuidheamar chun bhúird. Níorbhfhada dhom mar sin ar mo shuaineas ag ól a's a' cómhrádh go dtí gur dhoirt óinseach amadáin 'cupán lán de thae ar mo thriús. Leogas béic asam. “Bhfhuilir gortuithe?” arsa Eibhlín. Bhí orm a' rádh ná rabhas. Bhíos cráite le teann péine ach ní raibh aon leigheas le fáil ach é bhrú fúm, agus d'eirig liom sa deire foighid 'a dhéanamh leis. Dheineas gáire. Nuair do thángamar go dtí an halla airís cad do chídhfinn ach mo hata nua agus é salach, stracaithe, brúite fé cheann des na cathaoireachaibh. Dob' amhlaidh a leagadh é agus do dhein cosa na rinnceóirí an chuid eile de'n ghnó. Conus a bhféadfainn bheith a' cainnt go caoin, cneasta, mánla agus m' anam istig ar buile na ngrás? Ní féidir é. Cuireadh an caidhp bháis air mar sgéal. Níor labhras puinn ach bhíos a' guidheadóireacht ar mo dhícheall. D'fhéachas ar Eibhlín agus táim geall le bheith cínnte go raibh sise a' bagairt na súl ar ghaigín a bhí ar an dtaobh thall de'n halla. Pé sgéal é, bhí déistean uirthi toisg mé bheith im' thost go gruamdha dúr ach ba chuma liom. “Scithire ghearrchaile.” “Greann agus Siamsa agus meidhir” deirim leat. … Bhí sé thart sa deire agus siúd amach linn fé aer na maidne. Ar dhul abhaile dhúinn a gcreidfeá nár bhaineas an oiread is aon phóigín amháin dá béilín caol meala. B'ait san, admhuighim ach is fíor é. Seadh, cínnte bhíos cráite; agus mar bharra ar an ndonas fuaireas amach ar shroisint mo thighe féinigh dhom gur fhágas mo chóta mór im' dhiaidh. Ceann giobalach bhí orm 'na 'ionad. Céilidh, an eadh? Ní raghad! Bídhidh cínnte dhe ná raghad go Céilidh Mhór airís. PÁDRAIG Ó hÓDHRÁIN. <L 111> CÉARD A DHÉANFAMUID FEASTA.? Teagann maith as cainnt, sgaithte, díreach mar bhíonn rath ar an obair a déantar go maith. Agus gidh gur dream le cainnt sinn- ne Connrathóirí, bíonn toradh céadtach ar ár gcuid cainnte anois is arís. Tháinic maitheas, cuir i gcás, as an gcainnt a rinneadh tamall ó shoin ar na canúintí mar táthar sásta a admháil nach bhfuil aon difrigheacht mhór eatorra agus má tá féin, nach chun leasa cúise na Gaedhilge a bheith ag bladar fá'n difrigheacht sin. Ar an gcuma gcéanna, nuair a dubhairt daoine áithride, tá bliadhain nó mar sin anois ann, go raibh ré an Chonnartha caithte agus nach raibh gádh ar bith feasta leis, bhí an-chaint dhá dhéanamh ag chuile dhuine. Ní dearnadh aon ghníomh de bhárr na cainnte agus féach! tá an Connradh fós ann! Ceart go leór! Is fiú i gcomhnaí beagán cainnte agus mórán machtnaimh do dhéanamh fá gach ceist a thagas ós ár gcomhair ach ní mór dúinn bheith ciallmhar. Tá curtha i n-iúl do lucht coimhéadta na teangan nach ceart dóibh a bheith ag cainnt i dtaoibh laige na teangan go poiblidhe ná nár cheart dóibh iomarca ama do chaitheamh ag cainnt eatorra féin ar an nGaedhilg agus réidtighim go fonnmhar leo seo a deireas an dá rud sin. Tá an Ghaedhilg lag mar theangain i gcomórtas leis an teangaidh is mó a chaithfeas sí throid, agus ní stuamdha an rud é a laige agus a lochta do nochtadh do na daoine go bhfuilimíd ag iarraidh iad do mhealladh chun í d'fhoghluim. Agus arís, cuirfear feabhas ar an nGaedhilg agus déanfar í do láidriú má's ar iol- ádhbhair an domhain a bhímíd ag trácht innte i leabaidh a bheith ag argóint faoi'n gcorr- chainnt seo i s fá'n bhfocal siúd. Mar a dubhras, táim sásta agus lán t-sásta glacadh leis an dá thuairim sin ach bíodh ciall againn. Ná déanaimís ceist na Gaedhilge agus ceist Chonnartha na Gaedhilge do mheasgadh. Ná ceapaimís gurab ionann bheith ag cainnt ar an teangaidh Gaedhilge agus a bheith ag iarraidh cabhrú leis an ngluaiseacht chun na Gaedhilge do leathnú mar mheadhon cainnte i bhfad is i ngearr ar fud na tíre — an gluaiseacht sin a bhunuigh an Connradh agus go bhfuil an Connradh fós ina bhun agus ina bhárr. Fairior chruadh dheachrach! tá daoine ann a chreideas gur mar a chéile an dá rud agus de bharr an chreidimh sin tá an Connradh agus gluaiseacht na Gaedhilge gan a bheith chomh folláin láidir agus ba cheart. Dá n-innsighinn an fhírinne, is ar éigin atá tarrainnt na h-anála fágta ann. Tá dearmad dhá dhéanamh ag an dream go mbeithí ag súil le stiúrú uatha ar iad féin a chur i n-iúl. Mearbhall tuairme atá orra mar a dubhras thuas agus iad ró-chinnte go dtiocfaidh gach ní ina cheart ar ball. Ní thiocfa gach ní ina cheart choidhche mura ndéanfar atharrú éicint a chur ar sgéim oibre an Chonnartha agus mura ndúisightear an pobal as an trom-shuan ina bhfuilid. Cuirtear i n-iúl go láidir daingean go bhfuil an Connradh ann — gidh gur beo ar éigin é — agus go bhfuil gádh le cainnt agus obair dá réir chun a réim oibre a chur chun críce. Níl figiúirí ós mo chomhair fá láthair (ba mhaith an rud dhá bhfoillsigheadh an t-Árd Rúnaidhe grafa a thasbáinfeadh an laghdú atá tar éis teacht ar uimhir na gcraobh &rl. le cúpla bliain) ach ní theastuígheann siad uaim mar tá gach duine sásta gur ag dul chun deireadh atá an Connradh le dhá bhliadhain. Céard tá cionntach leis an laghdú sin mar dhá mbéadh fhios againn d'fhéadfaimís seifte- anna do cheapadh chun an sgéil do leigheas? Deirim-se go bhfuil trí rudaí ann mar atá:— (1) An t-atharrú poilitidheachta a tháinig ar Éirinn; an troid a lean an t-atharrú sin agus ar thóig an t-atharrú sin uainn d' fhearaibh óga agus de mhnáibh óga a chaith a ndúthracht go dtí sin ar obair Chonnartha na Gaedhilge. (2) An tuairim atá ag an bpobal gur leor obair an Aireachta um Oideachas chun ceist tárrthála na teanga do réidhteach. (3) An t-eolas atá ag an saoghal Gaedhealach nach bhfuilimíd ag féachaint leis na deacrachtaí a bhiós ar gach tosnuightheóir do dhíbirt. Is é an chéad cheann atá luaidhte agam an ceann is léire agus is tábhachtaighe. Airighimíd uainn go leor d'ár sean-cháirde a d'imthigh uainn chun freastal ar ghnóthaí éicint eile agus a d'fhág sinn gan aon duine le dhul i n-a n-áit. Is annsin atá an buille ar fad. Ar fuaid na tíre, tá daoine borramhla de dhíth orainn chun soisgéal an <L 112> Chonnartha do sgaipeadh agus chun iad féin d'íodhbairt ar son na cúise sin amháin. Is indá ríríbh glan atáim nuair a deirim go gcaithfid siad iad féin íodhbairt mar sin í an chiall atá le baint as obair an Chonnartha. Annseo sa bpríomh-chathair, is iad na daoine céanna atá ar gach aon choiste ariamh a bhaineas le gluaiseacht na Gaedhilge: An Coiste Gnótha agus na fo-choistí a bhaineas leis; an Fáinne agus na fo-choistí a bhaineas leis; an Comhar Drámuidheachta agus gach aon coiste is comhar Gaedhilge eile. An té atá ina rúnaí nó ina chisteóir nó ina oifigeach ar an gCoiste seo tá sé ina bhall coitchianta san gcumann eile. Sin mar atá! Agus maran íodhbairt é sin, ní thuigim céard is íodhbairt ann. Anois céard a thagas as a leitheid sin de sgéal? Séard a thagas as nach ndéantar an obair i gceart: ní féadfaí a dhéanamh i gceart. Déanann gach duine a dhícheall báis agus beathadh ach dhá fheabhas iad nó dá inntleachtúla iad, eirigheann siad tuirseach ina n-aigne, caoluighean a smaointe agus a léargus — agus — ní déantar an obair i gceart. Sin bun agus bárr an sgéil, gan bréig gan áidhbhéil. Tá leigheas ann, áfach, agus is é an leigheas é an obair a bhíos le déanamh, cuirim i gcás, ag an gCoiste Gnótha do sgaipeadh agus do mhion-bhriseadh agus í thabhairt amach do daoine ar fuaid na tíre. Is é badh mhaith liom go gcuirfí coistí ar bun i ngach conntae ar a mbéadh triúr no ceathrar Gaedhil díograsacha a d'fhéadfadh a theacht le chéile uair sa t-seachtmhain chun gach ní a bhainfeadh leis an teangaidh sa gconntae a shochrú. Choinneóchadh siad súil ar na buird puiblí, threórochadh siad an timthire, agus dhéanfaidís gach uile rud do b'fhéidir. Pé brí uair a mbéadh connstaic do-réidtighthe rómpa d'fhéadfadh siad comhairle do ghlacadh leis an gCoiste Gnótha ach ba chóir go mbeadh ughdarás iomlán aca ó'n gCoiste Gnótha. Nuair a thiocfadh ádhbhar clamhsáin os comhair an Choiste Gnótha, cuirfí ar an bpointe ag triall ar an gCoiste beag Conntae é agus ní bhead baint, páirt ná dréim a thuille ag an gCoiste Gnótha ach fanúint le sgéala. Má's daoine misneamhla díograsacha a bhéas ar na Coistí seo déanfar an obair go sásúil. “Decentralisation” atá ag teastáil! Ní chuirfeadh an sgéim seo isteach ar na Coistí Conntae de réir mar tá i gCóiriú an Chonnartha mar is beag Coiste Conntae atá ann agus pé áit a bhfuil a leithéid, ní mórán oibre a ghníos siad. An tarna rud, dar liom, is cionntach leis an laghdú a tháinig ar obair an Chonnartha is é an tuairim atá ag an bpobal gur leor obair Aireachta an Oideachais chun an teanga do shábháil. Dearmad é sin nach bhfuil leigheas ann dó ach poiblidheacht agus propaganda. Fágann páistí an sgoil ar a trí a chlog gach lá agus imthigheann siad fiadháin, ag spalpadh Béarla, go dtí an mhaidean dá chionn ar a naoi. Ba chóir dúinn iarracht do dhéanamh ar ghreim d'fhágháil ar páistí tar éis oibre an lae sgoile. Is cuimhin liom go mbíodh árus mor ag muinntir Mhic Aonghusa annseo i mBaile Átha Cliath ina mbailightí isteach gach tráthnóna na mílte páistí chun biadh, spórt agus Béarla do thabhairt dóibh. Creidim go bhfuil an t-árus sin fós ann agus má tá, creidim go gcuirfidh sé ar neamh-nidh pé Gaedhilg a múinfear i sgoileanna an cheanntair. Ní déarfainn go bhféadfaimís áiteanna mar sin do bhunú agus do chothú, gan Mac Aonghusa a bheith againn ach ba chóir gan an prionsapal do sgaoileadh uainn. Maidir leis an tríomhadh fáth, an fada go dtuigfidh na h-árd-ollamhna a bhíos de shiór ag masladh a chéile mar gheall ar cheist cló, ceist leitrighthe agus a leithéid — an fada go dtuigfidh siad gur táirne i gcónthra na Gaedhilge gach aon fhocal ariamh a sgaoilid amach go poiblí? An fada go dtiocfaidh siad le chéile agus sochrú do dhéanamh ar na ceisteanna seo ar mhaithe leis na tosnuightheóirí agus ar mhaithe leis an nGaedhilg? Ba mhaith liom go gcuirfí suim ins na smaointe seo agus go ndéanfaí beart de réir pé ceann aca atá ciallmhar. LEÓN Ó BROIN. GACH RUD ATÁ ACRACH D'OIFIG. Tar go bhfeice tú an teasbántas díobh atá againn. TYPEWRITERS (Coracha Cló-Sgríobhadh). “Hammond” (Gaedhealg agus Beurla ar an maisín ceudna). “Royal” (Leitreacha Gaedhealacha air). Gach cóir chun mamraim agus cáipéisí oifige a choimeád in eagar agus in órdú. Duplicators — Rotary & “Rolo” -flat 55/- agus 75/- (iomlán). CONAN, MAULE & CO., 7 Crow St., Ath Cliath. Guthán: 3319. <L 113> GIOTÁÍ AS SEAN-LÁIMH- SGRÍBHINN. Seo thíos giotaí a fuaireas as sean-láimh- sgríbhinn, tá tamall maith ó shoin. I. Samhail na mná do gheóbhair duit féin má's féidir:— Tóg bean bhíos meidhreamhail, maorga, malltrilleach, ghéag-leabhair, ghrásamhail, arm- beigh, * claonfholt, craobhach, cuach bhuidhe, caim- fhleaghach, * agus éadan áluinn, imleathan, malaí míne, cúmtha, caola, ciardhonna, agus gorm-dhearca goibheamhla, gloineamhla, agus dá ghruadh ghártha, dhaithte, ghríosamhla, agus srón cúmtha, caol-phollach, agus beag-bheól bhórd-dhearg, bhinn-bhríatharach, agus dlúith dheid dh'aith gheal dheigh-dheunta, leathan-ucht sho-ghlan lile, a's cruadh-chíocha cruinne cailce, saor- chorp seang snasduithe, sneasdaidhe séimh- ghlaca slíme, sleamhaine, slat-mheura beaga boga bána, beag-altacha, maol-ghlúine méithe míne, agus colpaí díreacha, dáth-áille, troigthe taobh-shnuite, agus clár fliuch fair- sing, neamh-eaglach. * (Ní fheadar dén saghas focail iad sin. F. E.) II. Duine éigin tar éis dréacht maith fada filidheachta do cheapadh, do sgríobh sé fé na bhun mar seo:— Gach n-aon do chalmsliocht chathamhail Néill a's Chuínn Do léighfidh na ranna so breacuighthe i nGaodhluinn chaoin Le chéile an t-Athair, an Mac, a's an Naomh Spiorad guidheadh Chum saor-bhreith thabhairt ar anam an té do sgríobh. Duine eile dá fhreagradh sin:— Ó's aon do'n aicme sin chanais ad' bhéarsa bhinn 'S gur léigheas le taithneamh gan easbaidh do shaothair pinn Le h-aonta m'aigne aitchím chúgat seun a's síol 'S is geug do thaisdeal ó chine Mhilésius sinn. III. Sean-duine áirithe ag teagasg a mhic:— Air maidin duit, a mhacaoimh óig Iar teagasg duit ar an Tríonóid Ionnuil go cáidh; gaibh go glan Gan sal adh láimh do leabhar Feuth gach líne go glinn, glic Déan meabhrúghadh go minic Ceacht bheag agus meabhar gheur-ghlan A leinbh, feuch gach focal Bheith ag feuchain cách 'na chleacht Tabhair aire dot' aon cheacht Taisgidh í ó chúl do chinn Bí léi cé cruaidh an cómhluinn Cé mba cruaidh í na géill dí Ná stad coidhche go gcuirfir Go socair caoin ré chéile Caoimh-fhocail dá aimhréidhe Ar muir mhóir an léighinn láin Bí ad' loingseóir mhaith, a mhacáin, Bí má's áil at' fháidh eagna An Dáil catha do chóimh-fhreagradh Do'n eagna lán a's dá fios An tan gheóbhair tú toircheas Biaidh gach flaith fá chíos ad' cheart Biaidh ann gach leath id' labhairt Ibhidh gach lá lán-digh dí Tobar na heagna uaisle Ní raibh ad' bheól a blas Ba sealbh óil agus aoibhnis. IV. Iarratas — Duine bocht liath atá d'iarraidh furtacht a's cabhair A's beidh maitheas ó Dhia ag lucht riar na mbocht le fonn An té sgaipeas an biadh a's riaras fairsinge in am Gheibhidh seilbh gan chiach 'na dhiaidh is fearra sa domhan. AN MADADH RUADH, Do sholáthruigh. “ÉARNA” léigh “Éarna” a 4: le fagháil lá 'le Pádraig. <L 114> M'Anncal Seárlaí. II. EACHTRA AN LOCHA. Lá eile thug m'anncal Seárlaí go dtí Móin Eitre sinn agus theasduig uaidh dul ar snámh treasna an chuain go dtí Eochaill agus sinne do bhreith ar a mhuin leis. Ní leigfeadh eagla dúinne dul, agus ritheamar uaidh, agus annsin adubhairt sé, “tá go maith,” nár ghábhadh dúinn; agus thánamar thar n-ais, agus níor bhain sé dhe ar aon chor, acht do shuidh ar an ngainimh, agus sinne le n-a ais, agus d'innis sé scéal dúinn mar gheall ar rud do bhain dó féin agus é ar snámh uair. D'fhiafruigh sé ar dtúis dínn an adtuaidh tríd an mbeárnain ó Chloichín thánamar agus sinn ag teacht; agus dubhramar gurbh' eadh; a adtuaidh go dtí an Lios Mór agus Ceapach Chuinn. “Seadh,” — ar seisean, —” an tslíghe céadhna tháinigheas-sa agus mé ag dul chum faoisidine go dtí Mellerí fé'r chuadas an tarna bobhta go dtí Sasanna Nua, agus, chonnchabhar an loch ar thaoibh an bhóthair díreach ag an mbeárnain, is dócha?” Adubhramar go bhfacamar. “Lá an-bhrothallach ba eadh é an lá bhíos-sa ag teacht” — ar seisean, —” agus bhíos ag cur alluis tar éis árd an chnuic do chur díom, agus, nuair thánag go dtí an loch do bhaineas díom chum mé féin d'fhuaradh. Níor dheineas acht snámh treasna an chéad iarracht agus thar ais arís, acht annsin, tar éis tamall do thabhairt ar an bport, do léimeas amach arís agus timcheall ar fad liom. Má dheineas, ba dhóbhair dom díol as. Do bhí crann ag fás amach as éadan na faille ós cionn an locha; ní fheadar an bhfuil sé ann i gcómhnuidhe? “Tá,” — arsa mo dhearbhráthair, —” tá a lán aca ann. Thugas-sa fé ndear iad.” “Agus mé ag gabháilt thar cheann aca” — arsa m'anncal, — “do shíneas suas mo lámh agus rugas ar ghéig féachaint an bhfuighinn cleas an chuaille do dhéanamh as an uisce, agus bhíos a m' tharraingt féin suas nuair airigh mé an “glug-glog” ag bun an chrainn istigh. D'fhéachas síos agus cad do bheadh ann acht eascú mhór. Bhí sí cómh reamhar, badh dhóigh liom, le h-adhart leapthan, agus bhí a craos ar leathadh aici agus í ag déanamh orm. Cleas an chuaille! Is mise do bhí sásta go bhfuaras na cosa liom suas ar an gcrann uaithi, agus ní raibh ann acht sin, agus bhí mo chroidhe i m' bhéal agam i m' shuidhe thuas annsin agus mé ag féachaint síos uirre. Is é eagla do bhí orm go léimfeadh sí suas i m' dhiaidh, acht níor léim. D'fhan sí thíos, a soc díreach aníos as an uisce, an dá shúil ag glinneamhaint suas orm, agus an dá chluais mar bheadh dá dhuilleóig cabáisde ar leathadh amach ar bharr an locha, agus mise agus an crann beag ar luascadh fúm, agus an t-uisce ag tuitim díom síos timcheall an tsuic sróna. Acht, níor bhaoghal dom. Is é sin níor bhaoghal dom dá mb'áil liom fhanamhaint socair acht ní bhfuighinn. Ní raibh mé sásta gan slat do bhriseadh de'n chrann agus chromadh síos agus tosnú 'ghá cimilt d'á sróin mar stainncín uirre agus chum í chrádh. Ba dhícéillidhe an obair dom é dar ndóigh, mar, a dhearbhráthair, an t-aon shnap amháin bhí an tslat n-a béal aicí, agus leis an ngeit, agus an tarraingt, thug an ghéag a rabhas i m' shuidhe uirre, agus síos liom! “A thiarcais!” — arsa sinne. “Seadh, go díreach, agus ní misde díbh é rádh,” — ar seisean. “Acht” — ar seisean —, “níor bhaineadh mo mheabhair ar fad díom. Bhí sé tabhartha suas dom i gcómhnuidhe m' fheabhas chum snáimh, agus treasna liom ar stealladh dtí an áit ar fhágas mo chuid éadaigh, agus í sin i m' dhiaidh. Ar éigean do dheineas an port uirre, acht do dheineas, agus do léimeas i dtír. Do ritheas tamall isteach chum bheith ó bhaoghal, agus annsin do stadas agus d'fhéachas síar. Ba mhaith an bhail orm gur fhéachas. Nuair shroich sí an trágh, cad do dhein sí agus mé ag féachaint uirre, acht a cheann d'iompódh síar, bhreith ar a h-iarball n-a béal agus fáinne dhéanamh dí féin, agus seo i m'dhiaidh an scarbhach í ag casadh mar bheadh roth. Do chuireas aon bheic amháin asam, suas liom go barr an scarbhaigh, agus síos le fánaidh amuich cómh mear agus bhí i m' chosaibh. Le fánaidh liomh, acht dearmhad ba eadh é sin dá bhfuighinn chuimhneamh orm féin. An fánaidh do bhí uaithi sin orm agus í n-a roth, agus ní raibh mé péirse síos nuair bhraith mé ag mo shálaibh í agus phreabas i <L 115> leath-taoibh as an slíghe. Leis an bhfuinneamh do bhí léithí, ní bhfuigheadh sí í féin do stopadh, agus d'imthigh sí tharm amach, acht ní fada dh'imthigh nuair thuig sí cionnus do bhí agus do scaoil sí d'á greim ar a h-iarbhall agus do shín í féin amach ar a faid, agus dá bhfeictheá an slaod mór gairbhéil, agus cré, agus créafóige, thug sí leithi de chliathán an chnuic fé raibh sí n-a stad! Cómh luath agus bhí sí n-a stad do chuir sí an t-iarball n-a béal arís agus do dhein iarracht ar chasadh thar ais i gcoinne an chnuic suas i m' dhiaidh, acht ní bhfuigheadh. Ní bhfuigheadh sí é dhéanamh, agus b'éigean dí dul ar an snámh mar dhéanfadh piast. Do chuaidh sí ar an snámh agus do bhí ag teacht ar a dícheall acht, dar ndóigh, ba righin an teacht é nuair ná raibh an t-uisce aici. Acht, dá righine é, níor dheineas-sa aon mhoill ag cur umam thuas, ná níor fhanas chum mo bhróga do chur orm acht oireadh, acht glanadh as an áit chómh mear agus d'fhéadfainn é suas dtí fiaradh an chnuic, agus anuas ar an dtaoibh seo go dtí bearraic na bpíléirí do bhí ann, ní fheadar an bhfuil sé ann i gcómhnuidhe? “Tá — arsa sinne, — “acht ní'l aoinne ann anois.” Mar ní raibh. Connacamar agus sinn ag teacht é. “Seadh,” — ar seisean —, “do bhí an uair sin, agus do bhí píler istigh, agus tháinigh sé liom, agus guna aige, agus thar ais linn go dtí an loch. Acht, bhíomar ró-dhéidheanach. Bhí mo léidí direach ag sleamhnú de'n scarbhach síos 'san uisce, agus níorbh' aon mhaith caitheamh léithi. Is é an píler do bhí go mí-shásta n-a thaoibh leis, mar ní raibh a fhios aige go dtí sin cad do bhí ag tógaint na mionán, agus na n-uan, agus na céiseanna agus gach aon rud uatha féin agus ó na cómharsain.” “Agus do bhí sí cómh reamhar le h-adhart leapthan, a anncail,” — arsa mo dhearbhráthair. “Cad é an fhaid do bhí innte?” “Ní fheadar an mó slat adéarainn a bheadh innte,” — ar seisean. “Ní fhacas sínte ar a faid i gceart í, tá a fhios agat, acht, agus í ag casadh tharm n-a fáinne síos an cnoc, bheadh an fáinne cómh h-árd liom féin, nó beagáinín níos aoirde, b'fhéidir.” CLOCH-LABHRAIS. ACHT NUA NA TALMHAN. BUAIDH AR DEIREADH. Anois leis an acht nua seo tá súil againn go socróchar ceist acrannach na talmhan atá ag déanamh buaidheartha do'n tír le fada an lá. Is iomdha callán agus clampar a tharraing an cheist chéadna le bliadhanta fada. Is iomdha duine a chuir roimhe a socrú. Cuireadh dhá chonnradh ar bun le ceart a bhaint amach do'n tineónta. Ní raibh seisean mórán níos fearr 'ná sglábhuidhe go dtí sin. Rinne riaghaltas Shasana a mhíle dícheall le gach connradh aca a chur fá chois. Budh ghearr gur líonadh na príosúin leis na connarthóirí agus go ndearnadh gach iarracht na cruinnighthe a chosg, go dtí fiú na daoine a lámhach agus a mharbhú. Bhí gléas troda amháin ag na daoine a sheas dóbhtha i ngach am agus i n-aghaidh gach éagcora agus ain-dlighe. Budh é sin an “Boycott.” Cuireadh beagán feabhais ar an sgéal ó am go h-am de bharr an ghríosuighthe ach ní rabhthas ach ag sgríobadh leis an uachtar. Anois gan buille 'sgin ná 'chlaidheamh tá acht againn agus tá súil ag gach duine go gcuirfidh sé deireadh leis an sgéal ins an méid do'n tír a mbaineann sé leis. Cuid de na sgéalta is brónaighe agus is dolásaighe d'á bhfuil i stair bhrónaigh na tíre, mar tá le léigheamh i leabhra Chicam agus an Athar Ó Síothcháin, budh é tromachan agus sainnt agus éagcóir na dtighearnaí agus a gcuid báillí budh cionn-tsiocair leobhtha. Ó's rud é gur ab iad na h-áiteacha is iargcúlta is mó a bhfuil ganntan talmhan ortha, agus gur ins na h-áiteacha seo is mó a labhartar an Ghaedhilg — go deimhin ní féidir a rádh go bhfuiltear d'á labhairt i n-aon áit eile — tá faill ag an riaghaltas anois, má's rud é go bhfuil siad dá rírí i dtaobh na teangadh, buille breagh a bhualadh ar a son, agus a h-athrú ó'n áit a bhfuil sí beo, biodhgamhail go fóill, imeasg na ngleannta agus na bportach, isteach go dtí na machairí míne, méithe i lár na h-Éireann, áit a mbéidh faill aici borradh agus biseach teacht uirthi, agus a géaga a shíneadh amach uaithi ar gach taobh, soir, siar, síos is suas. Ins an gcaoi a bhfuil an sgéal fá láthair tá tobar <L 116> na fíor-Ghaedhilge ag dul i ndísge i n-aghaidh an lae, ins na ceanntair iargcúlta, thart le imeall uaigneach na mara, agus tiocfaidh an lá gan mórán moille nach mbéidh le fágháil ann ach an dríodar, muna bhféachtar leis an sgéal a leigheas go luath. Níl lá ná leathuair le cailleadh. Caithfear furmhór na nGaedhilgeoirí a aistriú le fairrsingeacht talmhan a leigean ar an muinntir eile. Is fíor go mbéidh doicheall agus drugall ar a lán aca, go mór-mhór na sean-daoine, an sean-áitreabh a thréigean. Má bhíonn féin níl sé ion- tóigthe ortha. Is annseo a rugadh agus a tóigeadh iad féin agus a seacht sinnsear rómpa. Níl claidhe ná fál, tom na sgeach nach bhfuil a gcroidhe agus a n-anam sáithte ann. Is briseadh croidhe leobhtha gan a bheith ar a gcumas dul ar uaigh a muinntire tar éis aifreann an Dómhnaigh: agus go deimhin béidh corr-dhuine aca nach bhfágfadh an baile dá mbronntaoi dúithche ortha i n-áit eile. Dá mbudh é an beithidheach brúideamhail féin é tá a chlaon leis an mball a dtóigtear ann é, bíodh i ndán agus gur ab é an áit is boichte ar dhruim an domhain é. Ach má h-aistrighthear iad i n-a ndreamanna, cuir i gcás fiche muirighín nó mar sin de chómhursanna nó de dhaoine muinnteardha a shocrú i n-aon áit amháin, annsin ní bhéadh an droch-mhisneach céadna ortha ag fágáil an bhaile. D'fhágfadh seo ceanntair bheaga Ghaedhealacha againn i lár na Galldachta — ceanntair a sheasfadh ar a mbonnacha féin agus nach mbéadh aon chontabhairt go bplúchfadh coigeal an ghalldachais iad, rud a thárlóchadh go cinnte dá mbéadh gan ach muirighín nó dhó Gaedhilgeoirí cur fútha i n-áit. Bhéadh aghaidh sgolairí agus lucht foghlama ar na ceanntair seo ó bhliadhain go bliadhain, mar go mbéadh siad cómhgarach do na bailte móra agus do na bóithre iarainn. Deir a lán daoine, agus tá an ceart aca, nach mairfidh an teanga ins an nGaedhealtacht nó go mbeiridh an t-ionnradh tuile uirthi atá geallta dhúinn. 'Séard is cionntach leis an trághadh, an cruadhtan agus an t-anró agus an bhoichtineacht. Tugtar an Ghaedheal- tacht anois, eidir chorp agus cheirt, isteach as na criathraigh agus as na carraigeacha, agus cuirtear ar ais í ins na talta saidhbhre ar díbrigheadh asta í le foir-neart agus le láimh láidir. 'Sí an teanga an tseoid is luachmhaire i seilbh na tíre i láthair na h-uaire seo, agus níl rud ar bith a déanfar ar a son ró-mhaith ná ró-chostasach, ach tairbhe a bheith air. 'Sé mo bharamhail gur mó an mhaitheas a dhéanfadh coilíneacht amháin de'n chineál atá luaidhte agam 'ná a mbéadh de thairbhe ar ollsgoltacha agus ar choláistí agus ar chúrsaí Gaedhilge ar feadh bliadhna. Agus ní chosnóchaidh sé leith-phinginn ruadh na Gaedhilgeoiri a fhágáil i mbonn a chéile ach oiread is dá sgaptaoi soir agus siar iad. SEÁN Ó RUADHAIN. AN GOVERNOR GENERAL! Aréir agus mé im' chodla taidhbhrigheadh dom mar leanas. Do righneadh Goibhearnóir General dhíom-sa in áit Thaidhg Uí h-Éalaigh. Dá mhéid é mo ghráin, de ghnáth, ar righte, níor chuireas fiacal sa mhionn úd — do thuigeas go raibh caoi thar bárr agam chun na Gaedhilge do chur chun cinn. Ní túisge a bhíos istigh sa Lodge ná chuireas riaghal nuadh i bhfeidhm ann, .i. “'sí an Ghaedhealg teanga na cúirte seo.” A leithéid de sgrios a's a dheineas! Ní raibh aoinne sa tigh ná chaitheas é chur chun siubhal. B'fhuiris dom na Béarlóirí do ruagadh as an áit agus san taidhbhreamh ní raibh sé aon phioc níos deachaire orm Gaedhilgeoirí d'fhághailt 'na n-áit. Is annsan a bhí an Ghaedhealg dá stealladh i gceart-lár Bhaile Átha Cliath arís. Ní raibh aon teora leis an méid a fuaireas dheunamh leis an £30,000 úd. Taidhbhreamh ba dheadh é, dar ndóigh, ach mar sin féin, nach taidhbhreamh é gurbh féidir é fhíoradh dá mba mhaith linn. TADHG A' MHARGAIDH. TAE. Togha an mhargadh gach aon tSórt Tae atá againne, bíonn siad mar a chéile i gcomhnuide agus bíonn gach éinne sásta leo. Luach — 2/4, 2/8, 3/- agus 3/4 an púnt. Tae ón t-Sín — 2/8, 3/- agus 3/4 an púnt. BECKER BROS., LTD., Sráid Seoirse Mór Theas a 8 agus Sráid an Iarla Thuaidh a 17, i mBaile Átha Cliath. <L 117> TOMHAISEANNA. 11. C. Dhá chlaidhe cloch; dhá loch uisge; dhá uaigh duine agus dhá thriopall luachra? F. T'fhiacla; do shúile; pollaíocha do shróine agus do mhalaí. 12. C. Dubh amuigh agus dearg istigh. Sin í agat í, agus sáidh innti. F. Bróg nua. 13. C. Tá tobairín fíor-uisge ar fíor-bharra an t-sléibh', Fuinneóigín gloine air agus doraisín cré. F. Lic-oidhir. 14. C. Firín beag dubh thar cnoc anoir ag ínnsint a sgéil gan féith gan fuil? F. Leitir. 15. C. Braithlín bhán ar thaobh a' tighe agus ná féadfadh éinne dul á fighe? F. An ghealach. 16. Cúigear dall do chuaidh fé'n gcoíll Cúigear giolla i mbun gach díoll Cúigear ban aiges gach giolla Cúigear leanbh aiges gach mnaoi Cé méid a bhí ann ar fad? 17. Tá trí fichid páiste ag Pádraig Ó Broin Agus trí fichid lámh ar gach páiste aca san Trí fichid práta isgach láimh aca san Agus trí fichid mála ar gach páiste aca san Agus trí fichid práta is gach mála aca san Cé méid é sin ár fad? 18 Ceist. Siúd é 'mach a' tó-tó Siúd é 'steach a' to-tó Tháinig rí na cheithre gcos Agus do sgiob sé leis an tó-tó? Freagra. Luch a bhí ag imirt di féin ar fud an tighe. Tháinig cat uirri agus sgiob sí léi í. 19 C. Sidé 'sa chuan é agus dhá chéad súil air? F. Anairthe. 20 C. Dealg Fionn na mbrat ar a 'dtaobh thoir de Chnoch na nGeal. Ní húan é is ní héan é agus ní cupán ná stáin é agus ní clár ná cloch é? F. Coínnle reodha. LEITREACHA. AN STÁT GAEDHEALACH. A Fhir Eagair, San aiste bhreágh chiallmhar a scríobh León Ó Broin fé'n Stát Ghaedhealach mhothuigheas mar a bheadh saghas dubhshláine aige d'á chur fé Ghaedhil uile na tíre, 'a rádh nach raibh ar an tsaoghal seo a leithéid de rudaí is “Stát Gaedhealach” nó “Aigne Ghaedhealach” ann. Muna bhfuil, nach bocht an scéul e do lucht na Gaedhilge; agus nach díth-chéillidhe an fuadar athá fútha ag síor- leanúint teangan náisiúnta agus rudaí eile náisiúnta? Creidim go bhfuil an ceart ag an scríbhneóir, ag León, i dtaobh cuid de'n mhéid a dúbhairt sé. Ní ceart dúine, cinnte, bheith ag cailliúint measa orainn fhéin, is ag fagháil locht orainn fhéin agus ar gach rud a dheintear sa tír seo fé láthair. 'Sé mo thuairim féin gurab iad na Gaedhil féin is cionntaighe le cuid de — nó dream aca ar aon chuma. Ós rud é go mbíonn misneach mór, meabhar mhear, agus ana-dhúil aca i ngach rud a bhaineann le Gaedhealachas, gan mórán foighne aca, ní bhíd sásta le haon duine ná le haon nídh ná bíonn ar an dul cheudna. Agus mar gheall air sin caithid droch-mheas ar gach naon ná bíonn fíor-Ghaedhealach ó thosach. Buidheachas le Dia go mbíonn misneach is foighne i dteannta chéile uaireannta — agus bíonn gábhadh leo; mar deintear a lán díoghbhála, dar liomsa, sa tslighe eile. Ní théigheann arm ar aghaidh níos mire ná mara bhíonn siubhal age sna fearaibh ann; agus arm Gaedhealach atá uainn in Éirinn sul a mbeidh aon Stát Gaedhealach ann — sluagh Gaedheal ag leanúint nósanna agus tréithe na nGaedheal de ghnáth i ngach slighe. Acht, cád iad na nósanna súd? Sin ceist ceart a chuireann an Broineach orainn. Deireann sé féin, mar fhreagra, nach bhfuil a leithéid ann. Ní fheadar an fíor é sin. Tá nósanna fé leith ag muinntir gach críche; tá agus ní amháin ag pobailibh nach bhfuil an taon teanga- dhúthchais aca. Feuch na Punncánaigh agus teanga na Sasanach aca, acht a mhalairt de nósannaibh ar fad agá bhfurmhór, d'réir cúnntais. Tá ár nósanna fé leith againn féin gan amhras, agus ní h-iad nósanna Sheáin Bhuidhe ar fad iad acht an oiread, gídh go bhfuil an Beurla go laidir againn mar an gceudna. Is fíor go bhfuil trácht ins na sean-sceulta ar nósanna fé leith in Éirinn nach bhfeictear indiu; agus nach fiú bheith aghá gcleachtadh againn, béidir, san ficheadh aois seo. Acht is fíor seo, saoilim, leis; go bhfuil tréithe agus nósanna luaidhte ann a bhíodh mar gnáth- cúrsaí ag ár sin-sean-sinnsear agus dá mbeadh tréithe de'n tsaghas sin againne indiu is amhlaidh a bfearr dúinn. Cad a thabharfadh riaghaltas Éireannach ar shaighdúirí freagraighe mar a bhí ins an bhFiann fadó? Nó ar dleachtairidhe chomh dílis leis na daoine is a bhí na mbreitheamhain? Ní foláir nó bhí age sna laochraibh úd, nó age sna breitheamhain úd, aigne fé leith. Aigne Gaedhealach, arbh eadh? Dheurfainn-se féin go bhfuil aigne de'n tsaghas sin ann, aigne Ghaedhealach. Do mheasas go bhfuaras amach dom féin an méid sin ceithre bliadhna ó shoin, in aice Bheul Átha 'n Ghaorthaidh; agus gan ionnam acht famaire gan aon fhocal Gaedhilge agam an uair sin. <L 118> Siúd é an t-aon leath-sgeul amháin agam ar láimh (nó peann) do tharraingt annso. Agus measaim go mbain- eann beusa agus nósanna áirighthe Gaedhealacha leis na rudaí atá luaidhte ag León Ó Broin — le rinncí le hamhráin, le sean-sceulta, le iománuíocht, béidir leis an bhfilleadh beag féin. Measaim-se leis go mbaineann tréithe móra maithe leis an aigne Ghaedhealach fé mar a cheapaim fhéin go dtuigimse í, fé mar a bhí ag an bPiarsach (go ndeinidh Dia trócaire air), fé mar a cheapaim í fheiceál in sna sean-sceulta nó i measc na ndaoine sa Ghaedhealtacht indiu féin. Sid iad uaisleacht, flaithiúlacht, fírinneacht, simplíocht, glaineacht, feariúlacht is dúthracht dáiríre, dar liom. Bíonn geurghábhadh len a leithéid fé láthair, ar fuaid an domhain. Is beag linn gluaisteáin, eitealláin, is mórán rudaí nach iad. Feuch ar an Rúis agus ar an Ghearmáin, ní heasba gluaisteán is mó a bhíonn ag cur orra siúd. Bíodh tréithe fóghanta mór-uaisle ionainn agus ní baoghal dúinn maidir le saibhreas, as obair mhacánta 'nár nduthaigh féin. Ní gádh dhúinn glacadh le nósannaibh gallda ná le h-aigne Gallda, ná bheith d'iarraidh cur 'na luighe orainn féin nach bhfuil aigne Gaedhealach ann. Tá aigne ag an Ghaedheal chómh bríoghmhar beo seasmhach glán is atá ag aon chine ar domhan; agus béidir le Dia go mbeidh Stát Gaedhealach aige fós. Mise, PROINSIOS Ó CINNÉIDE. 3.2.'24. A Eagarthóir, a chara, Bhí súil agam le sgiolladh d'fhághail ó “Thadhg Gaedhealach” mar gheall ar an aiste sin agam “An Stát Gaedhealach” (an “Sguab” — mí Eanair) agus fuaireas é go breágh binn. Tá meas agam ar “Thadhg” pé é héin, agus ar ráidhtí a bhéil ach caithfead admhachtáil, agus tá a lán dem' lucht aitheantais ar aon fhocal liom, go raibh iongnadh orm mar gheall ar an gcaoi in ar fhreagair sé mé. An sean-sgéal a bhí aige: (1) mé cháineadh toisg go raibh sé de dhánaidheacht ionam féachaint le sean-tuairmí do bhriseadh agus (2) an bréagán sin “an aigne Gaedhealach” do thabhairt chun beathadh arís. Chuma liom an cáineadh arae is fearrde sin go léir a bheag nó a mhór de uaireanta ach cé'n fáth ar fhág sé an chuid ba thábhachtaighe dem' aiste gan focal a rádh mar gheall uirrí agus an rud go mba dhóigh liom é bheith marbh agus ag tabhairt an fhéir — “an aigne Gaedhealach” do sgaoileadh chugainn arís. Cé'n dochar sin ach na rudaí a dubhairt sé, is amhlaidh a ládruigheann síad mo thaobh-se den sgéal .i. nac bhfuil aigne Gaedhealach ann. D'iarfainn ar do léightheóirí, a Eagarthóir dhíl, freagra Thaidhg d'ath-léigheadh agus fiafróchad díobhtha nach cruthú iomlan an freagra sin nach bhfuil aon “aigne Gaedhealach” ann ach “aigne eadarnáisiúnta.” Ní dhéarnas dearmad agus is dóigh nach ndéanfad, go bhfuil dlúth-bhaint ag an sisteam oideachais a bhí againn a n-Éirinn, le dhá sgór bliadhan, leis an riocht ina bhfuilimíd indiú ach chuaidh Tadhg ró-fhada leis mar sgéal. Má's comhartha Galldachais béasa cearta búird a bheith ag duine — bhfhearr liom bheith im' Ghall ná bheith neamh- spleádhach de sgeana agus a leithéid agus mé ag ithe. Rinne na sgoileanna agus na Coláistí díoghbháil ach is do'n aimsir le theacht a bhíos ag féachaint nuair a bhéas cúram an oideachais fá Ghaedhil, is nuair a bhéas caoi ag chuile dhuine an Ghaedhilg d'fhoghluim. Ní déarfad aon cheó faoi'n atharrú atá tagaithe “idir an saidhbhir agus an daidhbhir” mar ní chreidim go raibh Tadhg dá rírí sa méid sin. Rud amháin eile sul má chríochnuighim, Ba mhaith liom go dtuigfí gurabh í an chiall atá agam leis an bhfocal “náisiúntacht” ins an aiste sin “Rinncí Gaedhealacha agus Rinncí Gallda” (leath. 92, líne 35) ná “nation- hood.” Dair liom go bhfuil fíor-bhaint ag teangain le “nationality” mar a feicfear ó aiste atá sgríobhtha agam agus a cló-bhuailfear sa “Sguab” go luath, leo chead-se, a Eagarthóir. Mise, le meas, LEÓN Ó BROIN. D'fhear Eagair an “Sguab.” Dar liomsa — tá an ceart ag Leon Ó Broin agus é ag cur síos a bharamhla ar “an Stát Gaedhealach.’ Bíodh go raibh a leithéid so ann i laetheanntaibh na pagántachta fad ó — ní'l sé ann anois agus ní féidir dul siar ghá aithbheochaint. Nuair a ghlac Éire an Creideamh — ghlac sí an t-sibhialtacht a bhí 'sa' Róimh le h-alt na h-uaire sin — agus chuaidh an t-sibhialtas duthchais i n-éag (teagascthar mórán rudaí nuair a theagascthar an Creideamh — mar sompla, tugtar eólas ar shibhialtacht lucht sgaipthe an Chreidimh iml.) As a h-aithle sin bhí Éire rann-pháirteach i sibhialtacht Iarthair na h-Eóirpe agus ní'l 'sa chultúr Ghaedhealach as sin amach acht aon bhláth amháin de bhláthannaibh na sibhialtachta céadna. Tá tréithe, réim beathadh agus feallsamhnacht, amhthách, is dual do gach cinéal, agus ní féidir a nochtadh so acht 'sa teanga do shaothruigh an cineal úd. Dá mba h-é an togha rud an Stát Gaedhealach do bhunughadh arís — ní féidir anois acht an tanáiste togha a dhéanamh .i. an intinn Ghaedhealach atá i riocht bháis d'aithbheochaint i dtreó go mbeidh snas na Gaedhilge ar smaointibh agus ar ghníomharthaibh na ndaoine agus go mbéidh an aigne náisiúnta ag siubhal go céimseach ar shlighidh a leasa. Baoth-chaint do b'eadh é a rádh nach bhfuil a léithéid so de lúith-chleas le cleachtadh acht ag a leithéid so de chinéal — gur cheart gan snámh a bheith ag aoinneach acht ag Punncán, chuir i gcás, gan lannaireacht ag aoinneach acht ag Fhranncach, gan marcuigheacht acht ag Rúiseach, &ml. Tá na lúith-chleasa idir-náisiúnta; Ní'l cosc nó Cabhair le náisiúntacht, ag baint leó. Is minic, ámhthác, a bhíos droch-chuideachta gha gcleachtadh. Cleachtfar na cluichí Gallda i n-Éirinn; ní mór iad a Ghaedhlughadh. Má cleachtann Gaedhilgeóirí caon- dúthrachtacha iad is gearr go mbeidh caoi aca ar shoiscéal na teangan a leathnughadh agus fá dheodh béidh smacht aca ar na Cumannaibh. Muna ndéantar amhlaidh leanfaidh lucht adhartha Sheáin Bhuidhe de adhradh an dé bhréige. Bímís leathan- aigeanta agus admhuighimís dúinn féin ar a laighead go bhfuil an uile saghas lúith-chleasa ag teastáil uainn chum an aois óig do neartughadh agus do smachtughadh. Má shaothruighthear an teanga ní baoghal do'n intinn Ghaedhealaigh. Nach mbéadh sé i bhfad níos fearr féachaint chuige nach gcailltear caoi oireamhnach chum gach nidh is féidir ar son na Gaedhilge a dhéanamh agus gan a bheith ag foluamhain anonn agus anall ag caitheamh nirt agus aimsire ag déanamh iarracht ar chuspóir do-shroiste gan tairbhe. Deirtear go bhfuil an Rialtas ar tí Breitheamhan úr (ochtar, is dóigh) i gcóir na n-Árd- Chúirteanna dlighe d'ainmniughadh láithreach ball. Tá mórán post eile le líonadh (Cléirigh Síothchána &ml.). <L 119> D'éagmhais cúpla d'ár sean-cáirdibh ní raibh ariamh 'sa dlighe Ghallda i n-Éirinn (idir Breitheamh, abhcóid, cléireach & túrnae, le n-a n-ailleagánacht, a mbaoith- tiodalaibh agus a ráiméis) acht tobar bréan Galldachais. Tá caoi ann anois ar sprid na sean-dlighthe duthchais d'aithbheochaint sna Cúirteannaibh acht an Ghaedhealg a bheith ag gach aon Oifigeach Cúirte. Tá na laetheannta sin thart 'na mealltaoi an duine chum rud a dhéanamh ar mhaithe leis féin gus ar mhaithe leis an Náisiún. Is mithid anois an teanga a sháthadh agus a shungcáil síos i gcraos lucht ghlóir-mhianaigh an dlighe. Is gearr go gcuirfear scéim um Sláinte Phuiblidhe i bhfeidhm ag an Rialtas. Ná bíodh dochtúir rann- pháirteach 'sa scéim so nach bhfuil an Ghaedhealg aige. Tá mórán dochtúirí i n-Éirinn indiu nach gcuireann suim ar bith 'sa teanga duthchais — acht má tá sí so riachtanach i gcóir puist puiblidhe is iomdha an fear a chromfas (idir dochtúirí agus daoine nach iad) ar a foghluim agus tiocfaidh an intinn Ghaedhealach chuige sin diaidh ar ndiadh. Ní bhéidh an Ghaedhealg fá réim go deó nó go ndéantar amhlaidh; annsin ba chuma ciaca ag cleachtadh cluiche iasachta nó a mhalairt a bhéifear 'sa tír. TOMÁS MAC CIONASTA. AISTRIÚ. Do Fhear Eagair “An Sguab.” A Chara, Tá an litir seo roinnt deunach ach bhíos breoite le mí agus dob éigin dom an rud seo a chur siar go dtí anois. Ar dtús tá sé orm mo bhuidheachus a gabhailt leat agus le Taidhg Gaedhealach mar gheall ar an aistriú a dhein seisean ar an liosta focal Beurla a chuireas chughat agus a chuir tusa i gcló sa “Scuab.” Is beag é an spás atá agat le sparáil it pháipeur, a fir eagair, ach d'á luighead é iarraim ort piosa beag dé chun freagairt a thabhairt ar Thaidhg Gaedhealach i dtaobh a ndubhairt sé fe'm liosta fochal Beurla i “Scuab” an Eanair. Tá a lán de'n fhírinne sa mhéid a scríobh sé ach ar an dtaobh eile, tá sé beagán ró- chruaidh ar an bhfoghluimtheoir. Deireann sé nar misde dhúinn scáth agus eagla bheith orrainn i dtaobh aithbheochain agus leathadh na Gaedhilge. Deireann sé gur i ndul agus i sníomhadh na cainte atá an contabhairt. Is fíor dó, ach cé hiad atá cionntach leis an méid imtheachta Beurla atá san nGaedhilg fá láthair? An íad na foghluimtheóirí? Ní h-eadh, mar bionn na faghluimtheóirí ag braith ar na cainnteoirí duthchais is ar na leabhraibh chun na Gaedhilge d'fhoghluim. Is iad na cainnteoirí duthchais is na scríobhnóirí atá cionntach le dul an Bheurla ar Ghaedhilg an lae indiu. Agus ní indiú nó inde a tháinig an dul so isteach sa teanga; do léigheas sceul, “an Giobalachán” cúpla blian ó shoin; cuireadh an sceul i gcló deich mblianta ó shoin agus is cuimhin liom fós an rádh seo: “D'iompóchadh na buachaillí amach,” ar an gceud leathanach ach ní hé seo ach é siúd. Do réir mar a thuigim ó alt Thaidhg Ghaedhealaigh, ní maith leis na focail is na h-abairthí úd ná raibh an focal comh-bhrigh agam-sa i nGaedhilg ortha (agus tá cuid acu ná fuil focal Gaedhilge agam fos ortha!) Cad é an fáth go bhfuil fearg air? Deireann se: “Mara bhfuil na scolairí as na h-údair Gaedhilge sásta ar dul siar go dtí an mbun slan (an Gaedhealtacht) agus 'an Ghaedhilg a shaothrú …” Sin é díreach atá uaim, ach ós nach féidir liom dul go dtí an mbun san, feuchaim chun na cainnteoirí duthchais atá i mBaile Átha Cliath chun sniomhadh agus dul na Gaedhilge do shaothrú. Tá clí-mhagadh ar Thaidhg Ghaedhealach dos na foclaibh as na ráidhte a chuireas chun an fhir eagair, ach ní fheicim aon chúis dó, an clí- mhagadh san. Aistriú an t-aon slighe amháin d'fhoghluim- theoir chun teangan na hÉireann a thabhairt fé smacht ag a theanga. Nach bhfuil aistriú éigin ar gach focal agus ar gach rádh dhíobh riachtanach dom i dtreó go mbéinn ábalta ar an nGaedhilg a labhairt? Deireann Tadhg Gaedhealach a lán i dtaobh an fhoghluimtheora agus an scrios atá dhá dheunamh aige ar an dteangain agus nuair a chuirtear ceist air i dtaobh aistrighthe an fhocail so nó an ráidh súd tagann fearg air agus screadann sé go bhfuiltear ag lot na teangan! Ach is cuma cad a deireann na cainnteoirí duthchais, tá gach focal agus gach rádh a bhí sa liosta agam riachtanach do fhás agus do bhrigh na Gaedhilge. Is mise, Le meas mór, 20.1.'24. LIAM Ó TRAIGHTHIGH. LÉIRMHEAS. “MION-MHÍNIÚ AR AN dTEAGASG CRIOSTUIDHE.” Aistriú ar an Leabhar Beurla, Manual of Religious Instruction, do scríobh An tAth. Pádraig Paor. An t-Athair Ó Cúrnáin do chuir i nGaedhilg le cead ón úghdar. Cúrsaí creidimh is eadh is mó atá i ndiaidh deireadh maidir le leabhartha Gaedhilge a bheith dá bhfoillsiughadh le scaitheamh aimsire. Is beag den obair seo deineadh ó fuair an tAthair Peadar bás (go ndéine Dia grásta a's trócaire ar a anam agus ar anmainn gach n-aon). Mar sin cuireann sé áthas agus lúthgháir orainn an leabhar so an Athair Ó Cúrnáin d'fheicsint. Tá céud agus seascadh leathnach de mhion-chló Gaedhilge 'sa leabhar ar chúrsaí mhínighthe an Teagasg Críostuidhe — Gaedhealg mhaith bhríoghmhar d'réir córa agus cirt nach gábhadh a cháineadh ná a lochtughadh. Is mór an rud an méid sin a bheith le rádh i dtaoibh leabhair aistrighthe ón mBeurla. Tá caint agus focail fé leith ag baint le scrúdughadh creidimh díreach mar a bheadh ag baint le haon ealadhain eile agus im' thuairm-se tá an chaint agus na focail seo soláthraighthe, saorthuighthe go cruinn agus go héifeachtamhail ag an Athair Ó Cúrnáin. Sin buaidh nár mhór a bheith ag fear teagasca creidimh in aon teanga chum go mbeurfadh a chuid cainte greidhim ar chrathacha agus ar aigne na ndaoine. Is cuimhin linn go maith dá fhichead agus as sin anuas go dtí deich mbliadna fichead ó shoin sean- shagart paróisde ag tabhairt seanmóin uaidh agus ag míniughadh an tSoiscéil don phobul gach aon Domhnach agus an cumha, agus an druaighbhéil, agus na srutha deor a tharraingeadh sé ón a gcroidhthe amach agus ón a súile anuas le buaidh focal agus cainte agus le díograis croidhe. Cuirimíd fáilte roimh an leabhar agus molaimíd an tAthair Ó Cúrnáin. Tá focal molta leis ag dul do “Mhuintir Maunsel agus Roberts, Teo.,” ar a dheiseacht agus a sholéireacht agus a chirteacht atá sa chló. 1s. 6d. atá ar an leabhar. FEAR FEASA. <L 120> BANNC NÁISIÚNTA NA TALMHAN, TTA. ÁRD-OIFIG:— FAITHCHE AN CHOLÁISTE, BAILE ÁTHA CLIATH. DEINEANN AN BANNC GACH AON t-SÓRT GNÓTHA BHAINEAS LE BANNCAEREACHT. Bun-airgead Geallta, £406,000. Bun-airgead Díolta, £203,000. Maoin Iomlán 30adh Meitheamh, 1923, £1,650,000. BUNUIGHTHE 1920. BRAINNSÍ:— 68 Sráid Chille Mhuire, Baile Átha Cliath; Corcaigh, Luimneach, Portláirge, Tráighlí, Áth Luain, Inis, Mathchromtha. THE NATIONAL LAND BANK ltd Lucht Díolta “An Sguab” 'san iomlán:— Eason agus a Chomh. Cuirtear cló air seo ag Cló-Oifig Uí Mhathghamhna, Áth Cliath, agus foillsigheann Muintir “An Sguab” é ag Cearnóg Montseoighe 24, Áth Cliath.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
