Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Meitheamh, 1918
Title
Meitheamh, 1918
Author(s)
Údair éagsúla,
Composition Date
1918
Publisher
An Lóchrann
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N Lr1918_06> <L 1> <B 1918> <C Prós> <M 8> <T An Lóchrann> <U Údair éagsúla> <F An Lóchrann> AN LÓCHRANN PÁIPÉAR GAEDHILGE IN AGHAIDH GACHA MÍ. Uimh. a 27. MEITHEAMH, 1918. Trí Leith-Phinge a Fhiacha. BACACH AN CHLÁIR. Giolla an Chleite do scríobh. Mar ab' é toil Dé ar leithligh é, is gearr go mbeidh aontaighe agus pátrúin chomh dealbh ó bhacachaibh is tá Loch Cruite ó mhíoltaibh móra. Is mór an t-atharú san tsaoghal é. Fiche blian ó shin ní thagadh aonach 'ná pátrún ná bailigheadh bacaigh is daill ó gach taobh ann. Do thagaidís as gach áird ann. Bhíodh na bóithre lán díobh an lá roimh ré, iad féin agus a n-asail agus a mná agus a scuainidhe leanbh. Is iongna leis an saoghal é, ach is fánach a chítear bacach ná dall gan bean le 'n-a chois, bíodh is ná bíonn an chos ró-mhaith aige go minic. Agus ní mór gur gnáthaighe san 'ná a bheag nó a mhór d'ál páistidhe ar sodar 'n-a ndiaidh ar bhóithribh, mór-mhór nuair a bhíd siad ag dul fé dhéin aonaigh nó margaidh. Agus ní foláir nó bhíodh buadh éigin is na h-aontaighibh a thagadh scór blian ó shin. D'imthigheadh a ndaille d'fhurmhór na ndall agus a mbacaighe de n-a lán bacach a thagadh ar an aonach; ach níor le linn an aonaigh a bheith ann é. An fear gur dhóigh leat ná bíodh léas de'n radharc aige maidin lae an aonaigh, bheadh an dá shúil go h-aibig aige lá'r na mháir- each; agus an bacach gur thruagh leat é, chuireadh sé a bhóthar dé go luaimneach láidir mear nuair a bhíodh an t-aonach i leath-taoibh. Is iomdha duine ar fuaid an cheann- tair seo fós gur cuimhin leó an lá aonaigh i mBaile an Chláir nuair a bhí an fiadhach mór ar an mbacach. Bhí an saoghal mór ar an aonach an lá so áirithe — ní h-eadh ach an saoghal mór agus a bhean agus a chlann fairis. Dar ndóigh, bhí bacaigh go flúirseach ann. Ní dócha go raibh bacach ó Bhaile Mhúirne go Dún Mór ná táinig ann an lá céadna. Mar a mbeadh an fhairsinge go léir a bheith i bpáirc an aonaigh, do líonfaidís bacaigh agus tuinncéirí is lucht méaracán is cleas an pháirc iad féin. Go moch ar maidin sar ar luigh grian ar gheamhar bhí socair faoi ag bacach díobh thíos i mbun na páirce, le h-ais an gheata. Bhí bean le n-a chois, gan amhras. Bheadh a cúram féin uirthe siúd ar ball nuair a bhaileochadh na daoine; ach i n-úrthosach na maidne is amhlaidh a bhí sí ag feistiú dho'n mbacach agus d'á shocarú go deas agus go compórdach i gcomhair an lae. Pé áit gur shaothruigh sí ascallán féir as, bhí sé annsúd aici. Do chóirigh sí an féar go cruinn fé'n mbacach & do bhailigh a chóta mór agus sean-phluid 'n-a thimcheall. Ba thruagh Mhuire leat ár mbacach bocht agus é 'n-a shuidhe annsúd, agus cóiriú agus gléasa a ghnótha uime. Bhí cos d'á shean-bhríste sínte amach uaidh, agus í chomh follamh is bhí sí an lá bhí an bríste d'á ghearradh ag an dtáilliúir. Cad déarfadh aoinne ach gur tionóisg éigin a dh'éirigh do chois an fhir bhoicht & go mb'éigean í ghearradh dhe. Fear óg láidir do b'eadh é; fear teann láidir. Dá mbeadh lúth a chos aige & fonn oibre air, ní raibh fear ar an aonach an lá san is túisge thoghfadh feirmeoir mar sclábhuidhe ná an fear úd na leath-choise. Ach má bhí an chos go h-olc aige ní raibh aon teipeadh ar an teangain aige, ná ar na súilibh. Ní cualathas riamh i mBaile an Chláir teanga ba mhó luas 'ná teanga an bhacaigh úd. Agus na súile! a Thiarcais! Bhí súil aca ar an ngeata aige, 'seadh agus soir amach go h-Árd an Phóna; agus an tsúil eile ag faireadh na ndaoine a bhí ar fuaid na páirce, & gur dhóigh leat go bhfeacaidh sí an t-airgead a bhí thíos i bpóca gach duine go raibh airgead 'n-a phóca aige. Bhí sé socair annsúd tamall beag sar a dtáinig fear stoic 'ná caorach. Domhnall an tSeanbhaile an chéad duine tháinig. Bhí a chasóg ar a chuislinn aige & allus ar sileadh leis. D'airigh ridire an mhaide croise an choiscéim ag déanamh aniar ar an ngeata. Chuir sé a cháibín ar an dtalamh uaidh. “Mór dhuit-se ar maidin, a dhuine chóir,” ar seisean le Domhnall, “agus ó's tú an chéad duine ar an aonach beidh an rath orm i gcomhair an lae má bhronann tú pinginn orm.” “Cá bhfaghainn-se pinginn duit, airiú?” arsa Domhnall. “Ó Dhia,” ars an bacach. “Nuair a bhí an saidhbhreas Aige d'á roinnt níor chuimh- nigh Sé orm-sa i n-aon chor; fuair duine éigin eile mo chuid. B'fhéidir gur tusa “Má's mé,” arsa Domhnall, “is é is lugha is gan dom roinneadh leat.” Agus do thug sé pinginn dó. Tháinig duine agus duine eile. Ba ghearr go raibh lucht stoic ag teacht go tiugh. Bhí an bacach ar a dhícheall a d'iarraidh go bhfaigheadh sé, le n-a phaidreacha, daoine do chur suas go Flaitheas Dé de chosaibh tiorma. “Mhaise,” adeireadh sé, “tabhair do dhéirc do'n aindeiseoir bocht gur bhain Dia a choisidheacht de. Tabhair do phing- inn do'n mbacach bocht ná fuil beithidheach ná bó ná laogh ná caora aige. Roinn leis an dtruagh-bhochtán an chuid a thug Dia dhuit, agus cuirfidh an tAthair Sior- ruidhe coróinn neámhdha i dtaisce dhuit — Go dtugaidh Dia solus na bhFlaitheas do na h-anamnachaibh a dh'fhág thu, a fhir ghalánta — fóir ar an ndaidhbhir, ar theachtaire Dé —” Bhí an bhean ag amhrán go binn is go ceolmhar thuas i measg cábán an óil. Bhuaileadh sí síos ag triall ar fhear na bpaidreacha anois is arís. Pé rud a bheireadh sí chuige i mbuidéal dubh — agus ní h-é mo thuairim gur bhláthach é, 'ná bainne bearrtha — do chuireadh sé árd- spionnadh ann. Bhí sé ag druidim siar le h-earball an lae. Cuid de na daoinibh go raibh beithidhigh nó caoirigh nó bramaigh aca ar an aonach, agus a dhíol iad, bhíodar ag cuimhneamh ar bheith ag bogadh chun bóthair abhaile. Bhí tuilleadh daoine ann ná raibh taidhbhreamh an bhaile d'á dhéanamh fós dóibh. Daoine iad so gur ghnáthach tart do-mhúchta ortha, & gur leor leo an baile do bhaint amach i n-am mhairbh na h-oidhche. Do h-airigheadh an liúgh thuas i n-uachtar páirce an aonaigh, tamall siar ó bhothaibh an óil. Is amhlaidh a bhí tuinncéir ag ceannach sean-ghroga capaill ó fhear na ruacan anoir ó Inse. Ní nárbh' iongna, níor réidhtigheadar i dtaobh fiacha an chapaill. Is deacair margadh do dhéanamh le tuinncéir mara dtugtar breith a bhéil féin dó. Ní raibh an preabaire seo sásta a bhóthar do thabhairt air gan sásamh do bhaint amach. Is mairg d'aoinne thar- raigean aghaidh tuinncéara air, agus is mairg do dhaoinibh eile a bhíonn láithreach le linn stailce do theacht ar aoinne dhe'n treibh. Do liúigh ár dtuinncéir-na go h-árd & go binn, “A chlann na ngoradh, abú! Gúnaí & Hataí do Chailíní; Carabhataí Gaedhlacha, Stocaí, Bónaí, &c., do fhearaibh; Táiliúireacht ar fheabhas. D. Mac Curtáin, 5 Sráid an Chaisleáin, Corcaigh. <L 2> Beidh COLÁISTE CHAIRBRE ar siubhal mar is gnáthach i gCUAN DOR I RITH MÍ LUGHNASA; agus má thoilighean roint mhaith scoláirí chuige roim ré, beidh sé ar siubhal, leis, ar feadh MÍ IÚIL. Gheóbhthar eolas 'na thaobh ó MHÍCHEÁL Ó CUILEANÁIN, Seanachúirt, Sciobairín. A Ghaedheala! Ceannuighidh bhúr gcuid TÉ, MÍSLEÁN is SIÚICRE, MINCHOIRCE, RÍS is UBHLA, MHÍCHEÁL Ó RÍOGHARDÁIN & a Chua., 2 An Mheadhon-tsráid Theas, (2 South Main Street) CORCAIGH. ARÁN HOSFORD. NÁ h-ITH A MHALAIRT! Sa 62 tigh sa Mheádhon-tSráid Thuaidh, i gCORCAIGH, a deintar. tá i nDAINGEAN UÍ CHÚISE TOGHA GACHA BÍDH — Plúr, Min, Té is Siúicre; SÍOLTA IS ÚIRLISÍ don bhfeirm; ÁRAISTÍ IARAINN is stáin don tig. ag “JOHN ATKINS & CO. Ltd.” Is aca bhíon Plúr an Ruiséalaig ó Luimneach. MÁ TÁ BÁIGH CHEART AGAT Led' dhuthaigh, ceannóghair earraí a dheinid Gaedhil. Is uaim-se a gheobh- air na rudaí seo & iad go maith: Bróga is Stocaí, Léinte is Guaileáin, Lámhainní is Bónaí. T. Ó LOCHLAINN, 19 Sráid na Páirliméide, BAILE ÁTHA CLIATH. Gheobhaidh do mhac togha na scoluidheachta — I gCOLÁISTE CHOLMÁIN CHLUANA MAINISTEAR FHEAR MUIGHE, CO. CORCAIGHE. Gheobhair gach eolas ó'n Uachtarán, An tAthair Tomás Tóibín. Fóiridh, fóiridh; tá éagcóir d'á dhéanamh orm.” Do h-airigheadh an ghairm chatha sain mór-dtimcheall an aonaigh. Do ritheadar na tuinncéirí ó gach taobh. Ba ghearr go rabhadar 'n-a satha cholgach timcheall ar fhear an chapaill, gach aoinne aca & a mhaide anáirde aige. Dá bhféadaidís teacht air, do bhéadh suaimhneas ag rua- canaibh uaidh go ceann abhfad aimsire; ach bhí a raibh d'fhearaibh ar an aonach ag brú isteach chomh maith le h-aicme na stán, & ba léir do na tuinncéiribh gur threise an dream a bhéadh 'n-a gcoinnibh ná a mbuidhean féin dá dtarraigídís bruidhean chucha. Dá bhrigh sin ba ghearr gur dhruideadar i ndiaidh a gcúl. Níor scaipeadar, ámh, fé mar do dhéin na daoine eile a bhailigh le linn na h-argóna. Ní foláir nó do tuigeadh d'fhear na ruacan go mbeadh a leas aige d'á dhéanamh & a bhóthar abhaile do thabhairt air. Fear sítheach do b'eadh é, agus fear nár thaithigh bruidhean 'ná achrann. Bhí sé ag sleamhnú leis síos fé dhéin an gheathaidh, agus é ag braith ar go bhfaigheadh sé faill ar phreabadh anáirde ar a shean-chapall & greadadh leis. Níor dhéin sé é i gan fhios do na tuinn- céaraibh, ámh. Bhíodar súd ag faireadh. Chonncadar an t-éalú aige dh'á dhéanamh, agus do phreabadar an uile mhac máthar aca fé n-a dhéin. (Tuille le teacht). AN DÁ DHRÚNCAER (ar leanamhaint). Ó bhéal aithris Thaidhg Uí Chonchubhair, Lios Póil, i gCorca Dhuibhne. An tAthair Paor — sagart na parróiste. Seán Ó Séagha — drúncaer duine. Léan — bean phósda Sheáin Uí Shéagha. Séamus Raol — fear síbín. Sineud — bean Shéamuis Raol. Máiréad — cómharsa. Sroichid tig Sheáin. Léan: Seadh anois, 'Athair Paor, cad a deireann tú leis an dá dhrúncaer, A' b'iad a chreidfe tú, nó mise agus Sineud, nár innis breug ar a dtáinig fós 'ár saoghal. Sagart: Go siúrálta, a Léan, táim ag dul amach agaibh ar gach taobh, Deir Séamus agus Seán Ó Séagha ná raibh ann ach a seacht is raol — Agus deireann tusa agus Sineud gur chúig phúint an spré, Dá mbeadh éinne eile agam ar aon taobh, Thabharfainn breitheamhnachas láithreach ar an sgeul. Sineud: Dhera, a Léan, nách cuimhin leat-sa bean a tighe seo amuigh, Máireud, A bheith 'ár bhfochair ar feadh na h-oidhche sin go léir, Agus is cuimhin léi an sgéal chomh maith le h-éinne againn féin. Léan: I mbriathar go bhfuil an ceart agat, a Shineud, Féach ná cuimhneoghainn uirthi sin mé féin, Tabharfa mé isteach láithreach chughat í, Athair Paor, Is í an cailín í a chuirfidh corc sa dá dhrúncaer! Athair Paor: Brostuig ort-sa mar sin, a Léan, Theasdóch uaim-se bheith sa bhaile mé féin Ní fheadar cathain a bheadh duine orm ag glaodhach. Seán Ó Séagha: I mbriathar, 'Athair Paor, má thagann Máiréad chughainn gheobh- aimíd dúiseacht, Mar tá teanga aici bheárfadh an fhéasóg de Ghiúdach, Is dá raghadh sí chun feirge do chaitfeadh sí an teine dhearg idir an dá shúil ort. Sagart: Éist anois, a Sheáin Uí Shéagha, go dtiocfa sí isteach, í féin, Níor chuala-sa aon droch-rud riamh i ndiai' Mháiréad. (Tig Máiréad isteach). Máiréad: Dé bheatha-sa ar a' mbaile chugh- ainn, 'Athair Paor, Is dócha gur b'amhlaidh thángaís chun Críosdaithe dhéanamh de'n dá dhrún- caer Agus má 'néann tú dhíobh é, beam ag guidhe leat nó go ragham 'n chré. Sagart: Á, a Mháiréad, táid siad so 'n-a gCríosdaighthe cheana chó' maith linn féin, Gan aon locht sa tsaoghal dá n-eireógh- aidís as an mbraon. Seumas Raol: Seadh anois, 'Athair Paor, ba mhaith liom beagán focal a rádh, mé féin, sar a gcuirfeá aon cheist chun Máiréad Agus as Beurla is feárr a neósainn a' sgeul, dá lámhalfá-sa dhom é. Sagart: Á, a Shéamuis, tá do Bheurla ró- chrosda go léir, Ní maith a thuigfinn é, mé féin, agus tabhair an chaint dúinn a thuigfimíd go léir. Seán (i gcogar le Sineud): Th'anam 'n riabhach, a Shineud, a chualaís cad dubhairt an tAthair Paor — Mhuise, nách diail an Beurla atá ag Séamus Raol agus a rádh ná fuil aon tuisgint air ag an Athair Paor. Sineud (i gcogar eile): Dhera, a' magadh atá an sagart, a Sheáin Uí Shéagha, Cé nach dóigh leat go mbeadh aon mhagadh ag baint leis an Athair Paor. Séamus Raol: Well, mar sin, Athair Paor, leanfad do'n Ghaeluinn có' maith is d'fhéadfad é — Agus anois, Athair Paor, oidhche cleamh- nais Seáin is Léan, b'í sin oidhche thórraimh Thaidhg Uí Néill Agus bhí an triúr san i dtig a' chuirp ar feadh a' lae Ag riarú' bairrlíntí, coinnleóirí, agus áruistí té, 'S ag olagón go fuidheach nuair ólaidís a' braon — Tráthnóna, fuaireadar trí buidéil & dubhrathas leo braon a thabhairt dómh- sa is do Sheán Ó Séagha — agus dá ngeobhadh chúcha aon stróinseur — Mhuise, dá sgoilfinn-se & Seán de'n tart, ní bhfaghaimís asta braon, Agus 'á b'ón Spáinn do gheobhadh stróin- seur ní bhfaghadh sé diúir as aon buideul. D'óladar féin iad go léir, i slighe 's go rabhdar ar meisge caoch, Tamall ag caismirt & a' plé, tamall a' seimint a' chlár bog déil, tamall ag gol i ndiai' Sheáin Uí Néill Agus an dóigh leat-sa, 'Athair Paor, go bhfuil aon chuimhne acu san ar ar mhór ná ar bheag í an spré — Is má imthig chúig phúint ó Léan is amhla' chaill sí é ar thórramh Sheáin Uí Néill. Ní Críoch. “BRÓGA NA LAOI,” idir bhróga ísle is bróga árda, bróga lorgan is bróga glún. Táid le fághail i ngach sráid bhaile. Scríobh chun “Lucht deunta Bróg na Laoi,” i gCorcaigh. <L 3> SEAN-FHOCAIL NA MUIMHNEACH. “An Seabhac” do bhailigh. GRÁDH, CLEAMHNAS AGUS PÓSADH. Tá roinnt sean-fhocal againn ag tag- airt do phósadh agus do ghrádh. Tá cuid mhaith seirbhthin i n-urmhór na gcainnteanna san. Dar leat ortha nár mhór an ionn- taoibh a bhí ag na daoine tháinig romhainn as an ngrádh, ná as buaine an ghrádha. An pósadh féin — mar le rud a bhí riamh agus atá fós fé mhór-mheas & fé ghradam ag Gaedhealaibh — is olc a théigheann sé ó fhaobhar na sean-fhocal; nó b'fhéidir is córa a rádh, gur beag de'n tuigsint 'na thaobh a bhí i n-aigne ar sínsear a chuireadar i n-iúl i bhfuirm sean-fhocal. Tá cúis leis an scéal a bheith amhlaidh b'fhéidir .i. gur greann & magadh a shamh- luighid daoine de ghnáth leis an ngrádh, agus go ró-mhinic, leis an bpósadh féin. Is amhlaidh is maith leo guth a thabhairt do'n chuid éadtrom neamhthábhachtach de'n scéal & an taobh eile, an taobh tábhachtach dáiríribh doimhinn a choimeád fé dhiscréid ó shúilibh, agus ó chluasaibh an dreama ná tuigfeadh. 1 — An chéad ghrádh mná, an dara grádh fir. Sin iad is buaine bhíonn. 2 — Galar an grádh ná leighiseann luibh- eanna. 3 — Is mór an ní grádh nó eagla. 4 — Cion i gan fhios do mhnaoi nó leanbh. Ma bhíonn 'fhios aca cion a bheith agat ortha bain- fid siad feidhm as an gcion san ar mhaithe leo féin gan beann ar do mhaith-sa. 5 Ceileann searc ainnimh is locht. .i. Ní h-eol duit locht ar bith ar an duine go bhfuil grádh agat do. Ní réidhteochadh gach duine leis sin. 6 — Bíonn an grádh riabhach [?] ann. 7 — Soir atá mo thriall is siar atá mo ghrádh. Duine ag dul i n-áit agus gurbh' fhearr leis gur n-áit eile raghadh nó d'fhanfadh. 8 — Tart deire an óil, brón deire an ghrádha. 9 — Ní raibh grádh mór riamh ná tiocfadh fuath 'na dhiaidh. Is mór idir uimh. 8 agus 9. 10 Comhfhaid a théigheann fuacht & teas, Comhfhaid a théigheann fuath & grádh. 11 — Uireasbadh mhéaduigheas cumha. Ní gnáth é sin a rádh ach le h-uireasbaidh an duine go mbíonn grádh againn do. 12 I ndiaidh an tsochair a bhíonn an grádh. “I ndiaidh na comaoine,” adubhairt an bárd- scológ. Mar a chéile é sin agus a rádh le duine — 13 —Mo ghrádh thu — an rud agat.” 14 — Nuair a laguigheann an lámh laguigh- eann an grádh. 15 — An uair a dhruideann an radharc ó'n tsúil druideann an grádh ó'n gcroidhe. 16 — An grádh ná bíonn láithreach fuar- ann sé. 17 — Ní bhíonn grádh ag mnáibh do ghrog- aire liath. 18 — Pógtar an leanbh le grádh do'n bhanaltrain. 19 — Ní ghaibheann grádh le gnás is ní cheileann fuath a locht. 20 — Is fuar cumann caile. 21 — Galar gan náire grádh nó tart. 22 — Is olc an cineán an grádh. Cineán .i. peata. 23 Cleamhnas imigéin nó cleamhnas dheis duine féin. Siad is fearr. 24 Cleamhnas an chairn aoiligh nó cáir- deas Críost i bhfad amach. .i. Cleamhnas béil dorais. 25 Níl aon “leaghadh Dia” ná faghann “lom amhgair.” 26 Níl aon tsean-stoca ná faghann sean-bhróg. Do chursaí pósta atá tagairt sa dá chainnt sin. 27 Má phósann tú i n-ao' chor pós anuiridh nó 28 Má dheineann tú i n-ao' chor é déin ó 'nuiridh é. .i. An pósadh. Má oireann duit é dhéanamh dein láithreach é. Bíodh sé le rádh i gcionn bliana agat gur dheinis anuiridh é. 29 Sonuachar do'n donuachar. .i. Deaghchéile do dhrochchéile. 30 Toghaibh do bhean do réir a duthchais. Comhairle maith go leór nuair ná beadh aon aithne i n-ao' chor agat uirthi — rud ná bíonn uair- eannta ag duine! 31 Imthigheann an t-ór agus fanann an óinseach nó 32 Imthigheann an chuid is fanann na puis nó 33 Imthigheann an spré leis an bhfaill is fanann an bhreill ar an mnaoi nó 34 Is mairg a phósfadh bean i ngioll ar chúig bhó, Téigheann bó aca leis an muir is báthann poll bó, Tagann machtíre ón gcnoc is itheann sé bó nó dhó, Is dar ndóigh cé mór don donas an cúigmhadh bó. Is é teagasc na gceithre rádh san ach nach ceart d' fhear bean gan chrích a phósadh toisc go bhfuil air- gead ná maoin aici. Is iongantach gan aon teagasc mar sin á fhagháil ag mnáib chun fir gan mhaith a sheachaint. (Tuille le Teacht.) MÍ DEM SHAOGHAL, le Bríd Stac (ar 3d. ó Mhuinntir Fhallamhain in Áth Cliath). Tá fhios ag lucht léighte “An Lóchrainn” go dtuigean Bríd Stac conus aistí beaga do scrí go deas. Tá an “Cúntas Cinn Lae” úd in a leabhrán 34 leathanach anois agus é an-oireamhnach do lucht foghlumtha na Gaedhilge. LUIBH-EÓLAS, le Seán Tóibín (ar 1½d. ó Mhuinntir Fhallamhain, i mBaile Áth Chliath). Gearra-aistí a bhí fé chló sa “Lóchrann,” táid in a leabhrán, leis. 16 leathanach atá ann. LEABHAIR A THAITHNFIDH LE GAEDHLAIBH, Idir Leabhair Ghaedhilge & Leabhair Bhearla, le fághail uainn-ne. Gach leabhair atá fé chló, tá cóib de le fághail sa tsiopa so. Aon leabhair ná fuil againn féin, cuardóchaimíd dógh agus andógh 'á lorg duit. Scríobh ar lorg clár na leabhar. Labhartar Gaedhilg go fonnmhar i SIOPA NA LEABHAR nGAEDHEALACH, SRÁID DÁSON, a 45, BAILE-ÁTHA-CLIATH. Sranngscéala mar seo: “Larch, Áth Cliath.” An Guthán: “4804 Áth Cliath.” A Ghaedheala! Ceannuighidh “ÉADACH na DRUIPSIGHE” Agus beidh sibh ag cabhrú le muileann atá go Gaedhealach amuich is amach. Muileann Éadaigh na Druipsighe (teo.) Co. Chorcaighe. ROSC CATHA GAEDHEAL. THE SOLDIERS SONG. — É in a cheart idir cheól is abhrán, agus oireamhnach don phianó. É i nGaedhilg, chomh maith. 1/1 an chóib, per post. WHACK FOL THE DIDDLE. — Abhrán grinn i mBeurla. An file ceadna a dhein. É oireamhnach do cheól an phianó. 1/1 a' chóib. Geobhaidh lucht siopa níos saoire 'ná súd iad. Ó FAOLÁIN & A MHAC, In Uachtar Cé Urmhumhan a 17, ÁTH CLIATH. NÍ DEINTEAR AON PHÍOPAÍ EILE IN ÉIRINN ACH PÍOPAÍ MHIC PHEADAIR AGUS IS FADA FARSAING ATÁ A GCÁIL. Le ceannach i ngach siopa tobac. Cuir a dtuairisc ar lucht a ndéanta — CAPP & MAC PEADAIR Teo. FAICHE SHAIN STIABHNA, ÁTH CLIATH. SEÁN Ó CONAILL, Sráid an Rí, i gCORCAIG Scriobh chuige. Tá Cóistí agus Mótair d'á ndéanamh againn-ne. Cuirimíd Gléas Góma (rubair) fé rothaí cóiste gan ró-mhoill. Cros & a Chlann Mhac, 18 & 19 Port Uí Shúileabháin (Sullivan's Quay), Corcaigh. <L 4> CEANNUIGH EARRAÍ GAEDHALACHA ó LÚCÁS DE BÚRCA. LÉINTE FO-LÉINTE STOCAÍ BÓNAÍ CARABHATAÍ de DHÉANTÚS GAEDHAL Is saoire le 25% a gheobhair na rudaí sin sa tsiopa so 'ná in aon tsiopa eile: SRÁID PÁDRAIG N. a 105, CORCAIGH. (‘LUKE BURKE’) Iarr Clár Choláiste Eoghain Uí Chomhraidhe ar an Rúnaidhe — Brian Ó hUiginn, Carraig an Chabhaltaigh, Co. an Chláir. SAMHRADH, 1918 Iúl 8adh go Lughnasa 3adh Lughnasa 5adh go Lughnasa 31adh Nuair a bheir ag taisdeal in UIBH RÁTHACH ÁLUINN, cuir fút sa tigh seo TIGH ÓSTA AN GHEARALTAIGH I gCATHAIR SAIDHBHÍN. An tig IS FEARR in Uibh Ráthach. LABHARFAR GAEDHILG LEAT ANN. SÍOL agus LEASÚ' don bhfeirm nó don gháirdín. ÁTHRAIGHE IARAINN AGUS STÁIN. ARÁN, MIN, PLÚR, TÉ AGUS BIOTÁILE. SEÁN Ó RIADA, An tSráid Mhór, CILL ÁIRNE. LEABHAIR BHEAGA BHLASDA NA GAEDHILGE Ar n-a dtabhairt amach faoi stiúradh na díse seo .i. An Seabhac agus Fionán Mac Coluim. “MÍ DEM SHAOGHAL,” le Bríd Stac, 3d. “LUIB-EÓLAS,” le Seán Tóibín, 1½d. Le fághail ó MHÁIRE NÍ RAGHALLAIGH, An siopa in a bhfuil Páipéir, Leabhair is Tobac ann don Ghaedhilgeoir: UACHTAR SRÁIDE NA DRISEOIGE a 87, i mBAILE ÁTHA CLIATH. AN LÓCHRANN. Páipéar don Ghaedhealtacht. Seán Tóibín, Baile an Teampaill, i gCorcaigh an Fear Gnótha. An Seabhac, Daingean Uí Chúise … An Fear Eagair. Scríobh chun an Tóibínig i dtaobh fógraí, &c. Is chuige is ceart síntiúisí agus airgead eile a chur. Scríobh chun “An Seabhac” i dtaobh nithe a bhainean leis an Eagarthóracht agus is chuige is ceart scribhinní, &c., do chur. Na Díoltóirí. Ó Cuill agus a Chua., 95 Sráid Phádraig, Corcaigh Easún agus a Chl.-Mhac, Áth Cliath Má's maith leat bronntanas a thabhairt d'aon cheanntar sa Ghaedhealtacht agus bheith ag cabhrú' leis “An Lóchrann” san am gcéadna, cuir 16/- ag triall orainn agus cuirfimíd 12 chóip gach mí go ceann bliana chun aon áite a déarfar linn. Sinn-ne — Lucht An Lóchrainn. AN t-EURÓPACH. Irisleabhar grinn ab eadh “An t-Európach.” In aghaidh an mhí do cuirtí amach é. Sé mí ab' eadh faid a shaoghail (1899-1900). Mic léighinn a bhí i gColáiste na Tríonóide do chuir ar bun agus do dhein soláthar do. Bhí Conal Cearnach, Aonghus Draoi, Mac Uí Shúiliobháin agus Mac Uí Shéagha ortha san. Dheineadh Aonghus Draoi peictiúirí suilt don irisleabhar agus is minic a bhíodh rud maith grinn ann den tsagas so thíos ó'n Siothbhra .i. Mac Uí Shéagha. Cailleadh Aonghus Draoi i mbliain a 1902. Tá na scríobhnóirí eile anso is ansúd ar fuaid na h-Éireann fós. Iad go léir in a ministríbh, is dóigh linn. Ó Sheamus Ó Casaide, ‘M.A.,’ a fuaireamar an méid seo thíos. Níor dheineamar aon athrú ar an leitriú. Tá sé díreach mar do bhí san “Európach.” Tá saghas gluaisín curtha againn leis, ámh, óir is gadh linn san. — S. T. COMHRÁDH ANTOINI OS CIONN SAESAIR. [Iúl Saesar, treas gníomh 'san dara feacht. I Sgríbhin Séicspéir] (LEIS AN SÍOTHBHRA). A cháirde, agus a chomh-thír-áitreamhaigh Rómhanach, Tugaidh bhúr gcluasa ar cáirde dham go fóil (Buidh dhual díbh iad bheith fada, flúirseach, asalach, Agus ní bhfuil uaim fé láthair acht a n-iasacht). D' adhlaice Saesar tigeam — ní d'á mholadh. D'á mholadh! — tá seisean ar slighe na fírinne. Agus sinne — annsan Rómha! — maireann droch-ghníomh Nuair a bhíos fear a dhéanta bliadhanta tréith; Feuch fiú droch-bhádh do ghní an saor, (1) Droch-bhróg ná oireann do'n té cheannaig é; Droch-mhac, droch-bhóthar, 's gach leibiste Gurb iad do mhaireann nuair imigheann gach maith. (Guidhtear rud maith sul fuarann corp an saoir!) (2) Cé fhág riamh uacht (an gníomh is feárr dhein fear), Nár briseadh é 'n-a mhíle smidirín? Cé fhág riamh fiacha nár fhan fada buan? 'Gus b'é sin dála Saesar. Deir an Búrcach breágh Go raibh sé dúlmhar, a's badh mhór an locht (3) (Sin locht nach bhfuil ar Bhúrcach mairge!) Uch! badh dhá mhó an díoghaltas tugadh air! Annso fé chead do'n Bhúrcach a's do'n uile — (Fear rígh-ghalánta is seadh an Búrcach, fear Ná dúnfadh súil ar chara i dtigh an ósda; Feuch a choinncín —rós chraorach an ghalán- tacht! (4) Agus sin a ndála uile siar go h-earball). Acht ní h-é seo an áit ná'n caoth chum seanachais — Do thánadh annso chum caint ar shocraid Saesair: Bhí Saesar ana achamair agam fhéin; An trí 's a' trí bh'eadh ar sean-aithreacha, Acht deir an Búrcach-so go raibh sé dúlmhar, Agus fear galánta 'n Búrcach, mar adubh- airt. Is iomdha brágha thug Saesar chum na Rómha, Agus do líon a n-eiric pócaí mhuintir a chéile. An samhlaigheann so go raibh Seághan Saesar dúlmhar? (Tochas ar an mBúrcach, eud atá dh'á ithe!) Nuair ghoil na boicht, budh ghnáthach le Saesar gol (A' samhluigheann so mórdháil? Is dóigh liom féin Gur mó samhluigheann go raibh sé ar dith- céile, Nó go raibh othar éigin bog 'n-a cheann!) Acht bhí fhios aige gur air a bheidheadh a n-éiliomh, (5) Agus níor mhaith leis gadhar do chur le h-éinneach — Dá mbeidheadh sé dúlmhar, 'sé 'n fear thall do ghoilfeadh! Acht deir an Búrcach libh go raibh sé dúlmhar (“Tá sé ag déanadh sead-ar-glaigín de'n sgeul”), Agus is fear — acht ar seachaint na bréige, Saoilim ná déarfad faic mar gheall ar Bhúrcach. Tá'n Búrcach ró dheas-bheulach ar shlighthibh, Agus a bhfad ró aicillighe le sgian. Bíodh san mar atá — 'gus sgaoileam leis an mBúrcaigh! (6) Do chonchabhar a n-urraigh 'sa Rótunda (7) Gur tharraingeas-sa c'róin trí h-uaire dho Ná glacfadh sé (de bhrigh, mar adubhairt sé féin Go raibh trí púnt aige amuigh orm!) Ar dúil é sin? Má's eadh ní foclóir ceart mo leabhar-sa! Acht deir an asal so go raibh sé dúlmhar, (8) Agus is fear — mar a dubhart shuas — an Búrcach (Ní h-é go dtabharfainn éitheach ar dhuine- uasal: B'fhéidir go ndéarfad gó — sé sin a ghnó- san; (9) Má's maith le h-éinneach san a chasadh leis, Déanfad 's fáilte; 'neosfad-sa nidh is fios dam!) Do thugabhair gean do tamall; ní gan fáth, Óir b'é féin sás bhar bhfeoil a chur ar ghríosaigh, Agus beóir a ghlaodhach go h-aibigh ar cheann cláir. Uch! ní gan fáth tugadh taithneamh do! Cad fá ná fuil aon ualfortach indiu do? A ghaois! mar d'fhágais croidhthe colnacha; Gur chaill na daoine a n-íntinn! Glacaidh foighne, Óir tá mo chroidhe annsúd i gcomhra Saesair. Caithfead stad go dtiocfaidh sé air n-ais cúgam, (Nó go bhfadhad deoch biotáile — táim ag allus). (10) Tógfad anál nó déarfaidh cladhaire éigin Gur measa mé ná 'n Búrcach — ologón! Ní'l acht indé ó fheudfadh focal Saesair Seasadh mar chosaibh-ghréine leis an domh- an: (11) Indiu tá sé chomh marbh le Matúsalem! Comh mór 'n-a thost le h-asal bocht Balám! Comh polltha agus tá criathar; agus ní'l éinneach Comh mór dith-céile agus beannughadh dho! A mháighisdirí, dá n-oirfeadh damh-sa fearg adhaint Do chuirfinn srathar ar an each is cóir. 'Gus, leis an mBúrcaigh 's le Mac Uí Chathasa (12) Leabhair agus Peictiúirí chun Gaedhilge a mhúineadh. Faigh an Liosta ó Chlóchualucht Dúndealgain, Dundalk. <L 5> Déarfainn focail do bheidheadh mar sgata puch (13) I gcluasaibh malluighthe na beirte-sin! (Galántacht, tá's agaibh. atá dá lot), Acht ní h-é sin mo shlighe, óir b'fheárr liom riamh mo bhreith do thabhairt go dána ar na mairbh, Nó orm féin, nó orruibh-se — (Óir tá's agam (14) Ná árdóigh neach de'n méid-sin maide chúgam; Acht tá an drong úd aibigh, obann, oll Chum sgian do shádh i gc'rán 's i gcreat- alach, Agus dá bhrigh sin ní baoghal go mbacfad leo). Feuch annso pár, agus séala Saesair air. Do fuaras — (Seadh! ná bac cá bhfuaras é. Litir ó mháthair a chéile iseadh é). 'Sé so a uacht! (Leis féin: Ní fheadar an mór fhág sé?) Caithfead imtheacht! Slán! Slán agaibh, a cháirde. Do fuaras sgeula go bhfuil mo theach trí theine Léighfead é so chúgaibh nuair a gheabhad an caoth. (Leis féin: Sidé i lá mór-ghlórmhar Philib a' Chleithte) Slán! slán! a cháirde! Slán! slán! slán! “Aililiú! pilliliú! ologón!” ag cách — & imighid. CEARTÚCHÁN AGUS GLUASÍN: (1) Droch-bhád (?). Do ghní = dheinean. (Cheannaig) é = í. (2) Corp an tsaoir. (3) Dúlmhar = sanntach. Mairge = mairg é (?); i mbaisce (?). (4) Na galán- tacht'. (5) A bheadh. (6) Leis an mBúrcach. (7) Do chonnacabhar anuiridh. (8) An t-asal so. (9) Gó = breug (?). (10) Go bhfaghad. (11) Seasamh. (12) Mar a ‘b.’ (13) Scata poc (?). (14) (Óir … leo). Ní raibh an dá theorainn sin (…) san “Európach.” “AN SMÓLACH” (leabhar abhrán is ceoil le Hubert E. Rooney; ar 1/6 ó Mhánsal is a Chua. in Áth Cliath). Níl aon abhrán sa leabhar ná fuil fé chló, idir cheol & cainnt, go minic cheana. Tá ‘Siubhail a Ghrádh,’ “Jimmy mo mhíle stór,’ ‘Eibhlín a rún’ & abhráin mar sin ann. Cló breágh soiléir atá sa leabhar & clúdach deas den righin- pháipeur uime. Maidir le h-eagarthóir- eacht, ámh, ní dóigh liom go dtáinig aon tinneas cinn ar Mhr. Rooney le déine saothair. Sean-leitriú atá caithte ar leath-taoibh le fiche blian anuas, tá san aige. ‘Mar shúil go mbheidhinn (lc. a 4); ‘bidheann m'athair is mo mháthair’ (lch. a 10). Tá cuid eile den leitriú gan a bheith dreir a chéile aige — suaimhneas (lch. a 7) agus suaineas (lch. a 13); cuman (lch. a 3), cumann (lch. a 16); budh leathan (lch. a 8), ba ghile (lch. a 12), &c.; cúmhrtha (lch. a 3), cúmhra (lch. a 7). Is iongna liom aonne do chur an leagain úd de ‘Eibhlín a rúin’ fé chló — ‘Do shiubhal- fainn féin,’ &c., agus an leagan is deise — ‘Le grádh dhuit níl radharc im cheann,’ ó Chonndae an Chláir (feuch leat “Lóchrann a 9) gan aon eagar ceoil curtha leis fós. S.T. BÁS. D'eug, ar an dara lá de Bhealtaine, i mBaile an tSaoir, i nDúndroma, Áth Cliath — GUSTÁMH HAMALTÚN, Fear-le Dlighe, in aois a 36 bliana. Céile dílis Eithne Culbheruell é. SEANMÓIN DON EUNLAITH. 'Sa tsiubhal do Shan Fróinsias is d'á bheirt chompánach, lá, in aice le Bebhagna san Iodáil, chonnacadar graithin eun ar chrann ar thaobh an bhóthair. Bhí na h-éin ag eitilt leó go sásta anonn is anall ó chraoibh go craoibh & d'fhan an naomh, tamall, ag feuchaint ortha. “Fanaidh liom go fóil, ar seisean, len a cháirdibh, “go ndeinead caint lem' bhráithribh, na h-éiníní.” Ar chloisint glóir an naoimh dóibh, do tháinig na h-éin go léir in a thímpal & d'fhanadar go ciúin faid a bhí sé ag caint leo: “Éiníní mo chroidhe, a bhráithre liom,” ars an naomh. “Is 'mó tabhartas atá bronntha oraibh-se ag Dia, agus bu chóir díbh bheith ag gabháil buidheachais Leis gach tráth den ló, pé áit nó inead díbh. Dia do bhronn oraibh an clúmh áluinn uasal san agus na sciatháin sin a bheirean chun gacha dútha is toil libh sibh. Níor dhear- mhaid Sé sibh tráth na h-Airce úd Naoi agus fuibh-se d'fhág Sé farsainge agus breá'thacht na nglinnte aer. “Cothú gan duagh a dheinean sibh-se oraibh féin; ní gádh dhíbh síol do chur 'ná fómhar do bhaint. Tá fíor-uisce an tobair agus an tsrutháin agaibh chun bhúr dtart a mhúchadh. Tá fuithin na ngleann is na gcrann agaibh ar uair an tsuain is um thráth na nead. Socrú Dé é sin go léir. “An T-É chruthaig sibh, tá Sé dbhúr gcosaint de shíor idir eun & gearrcach. Ó's léir do gach n-aon an t-árdchion san bheith ag an gCruthaigthóir oraibh, ná gabhadh mí-bhuidheachas 'ná fuaire sibh. Bídh, de shíor is de ghnáth ag canadh dán molta Dho.” Le linn na seanmóine sin, bhí na h-éin ag árdú gob agus ag greadadh sciathán le méid an áthais a bhí ortha. Do ghaibh an naomh in a measc ag caint leó is ag leagadh lámh ortha go geanamhail, 'n a n-eun is 'n a n-eun. Bu thaithneamh dá shúil brice & deise a gclúimh. D'éis a bheannacht do chur ortha, do dhein sé comhartha dhóibh imtheacht agus do leig- eadar gáir áthais is do scaipeadar i ngach áird de chúig árdaibh an domhain. D'fhill an naomh chun a chompánach agus chrom sé ar a bheith d'á lochtú féin nár chuimhnigh sé riamh roime sin ar labhairt le h-eunlaith an aer — an pobal is ómós- aighe dár éist riamh le Briathar Dé. Seán Tóibín. Tomás Chelánó agus San Bónabhentúra d'aithris. Iar n-a bhaint a' leabhar an Athar Léopóld de Chérancé. NÁ DEARMHAID SO, A CHARA. Ceannuigh do chuid earraí ó sna daoinibh a bhfuil fógra aca sa “LÓCHRANN,” agus cuir i n-iúl dóibh gur sa “LÓCHRANN” a chonaicís an fógra. Cabhróghaidh san go mór linn. Má tá eolas uait ar an nGaedhilg nó ar chionnos Gaedhilg a mhúineadh, níl agat ach dul go dtí COLÁISTE AN DAINGIN Mí Iúil nó Mí Lughnasa so chughainn. Sé príomh-chuspóir oibre an Choláiste seo ná eolas ar labhairt na Gaedhilge a thabhairt do'n chainnt sin a mhuineadh do dhaoinibh eile. LEABHAIR LE LÉIGHEAMH. Tosnóirí — “Laethanta Geala,” “Ceachta Beaga” (I., II., III.), “First Irish Grammar” leis na Bráithre Críostamhla). Lucht Teistiméireachta — “Réalta de'n Spéir,” “Aesop” (I. — VI.), “Eachtra Lomnachtáin,” “Ceachta Cainnte Gramadaighe.” Ranng “Dá Theangtach” — Beirfear ag súil leis go mbeidh staidéar déanta roim ré aca ar an gcuid is fearr de litridheacht na nuadh- Ghaedhilge; agus ar “Leabhar Geograiphe,” “Leabhar ar Áireamh,” “Algébar,” &rl. Tá gach eolas le fagháil ó Rúnaidhe, Coláiste an Daingin, Daingean Uí Chúise. TÉIG GO BAILE BHUINNEÁIN AN AOIBHNIS an samhradh so chughainn chun GAEDHILGE 'FHOGHLUIM. Beidh scoil samhraidh ann do chách, agus oidí oilte in a bun. Scríobh chun an Rúnaidhe, i mBaile Bhuinneáin Cois Sionann, i gCiarraidhe Luachra. IOL-SCOIL NA MUMHAN (RING IRISH COLLEGE). Samhradh, 1918. An Chéad Teurma: Ó'n chéad lá Iúil go 26mhadh. An Dara Teurma: Ó'n chéad lá Lughnasa go 29mhadh. Áit mhór Gaedhilge is eadh an Rinn. Árus breaghdha is eadh an Coláisde agus an tigh comhnuighthe. Déintear an obair ann & í go cuideachtamhail. Atá aer breaghdha farraige ann agus na hOidí go toghtha. PÁDRAIG Ó CADHLA, An Fear le Scríobhadh. COLÁISDE NA MUMHAN, BÉAL ÁTHA 'N GHAORTHAIDH. Beidh an Coláisde ar siubhal i mí Iúil agus i mí na Lughnasa mar is gnáthach. Gheobhfar gach tuairisc 'na thaobh ó LIAM DE RÓISTE, 27 Sr. an Chapaill Bhuidhe, i gCorcaigh. Ticéidí in a “gCeirthlíní” do lucht comórtha spóirt & Cnaipí Daithte — mar chomharthaí sóirt ó Chlóchualucht Dúndealgain, Dundalk <L 6> Tá le fagháil uainn-ne BUÍNN ÓIR is BUÍNN AIRGID den déanamh Ceilteach agus marc earra Ghaedhealaigh ar gach bonn aca. tá ÁTHRAIGHE ÓIR is ÁTHRAIGHE AIRGID mar atá — miasa, cailísí, cuirn, agus cuacha dá ndéanamh againn-ne, anso i gCorcaigh. Tá an comhartha Gaedhealach ar gach ceann aca. Scriobh chugainn ar lorg an deilbhleabhair agus an luachliosta. LIAM MAC AODHGÁIN & A CHL.-MHAC Teo., 32 SRÁID PHÁDRAIG N., CORCAIGH. Tá 200,000 Baraile Plúir dá dhéanamh in aghaidh gacha bliana ag T. Ó hAILEANÁIN & a CHL. MHAC, Teo. Muileann Abhancoradh, Mainistir na Corann, agus Muileann Ghleanna Duileáin, Mainistir Fhearmuighe, Co. Chorcaighe. Sranngscéala: “Hallinan, Midleton.,” Guthán: 7 Cork; i Midleton. DO FHEAR NA FEIRME É SEO: Tá SÍOLTA, LEASÚ, ÚIRLISÍ, agus BIADH BEITHIDHEACH le fághail, go maith is go saor, sa tsiopa so: ‘SIOPA PLÚIR IS MINE SHRÁID AN RÍ,’ AN 3adh tigh i Sráid an Rí, CORCAIGH. Scríobh indiu & cuir tuairisc a luacha &c. A Ghaedheala! Ceannuighidh rothar Gaedhealach .i. “AN LÚCANIA” (de dhéantús na hÉireann) ó Dhomhnall Ó Buachalla, Magh Nuadhat. OILEÁN AN tSONAIS. Tráthnóna breágh samhraidh ab eadh é, tráthnóna go mbeadh fonn ar éinne sín- eadh cois claidhe gréine nó ar phort faille, bhí an uain chomh h-aoibhinn sin. Bhí Seán a' Ghleanna, mar ba ghnáth leis, ag aodhaireacht a chúpla bó ar bhárr na faille. Fear meadhon-aosta a b'eadh Seán. Bhí sé pósta ach níor bhronn Dia aon chlann air. Bhí an paiste beag talmhan a bhí aige in aice na farraige ar thaoibh gleanna & b'éigean do aodhair- eacht a dhéanamh ins na gortaibh a bhí ar bhruach na faille. Duine ab eadh Seán a chuireadh ana- shuim i gcúrsaíbh a tsaoghail. Ba mhinic é ag cur 's ag cúiteamh leis féin is é ag aodhaireacht. An tráthnóna áirithe seo is é sínte go breágh dho féin ar an bhfeur, d'fheuch sé amach ar an muir mhóir bhraonaigh is do chonnaic sé i bhfad amach báid is árthaighe. Chuimhnig sé láithreach ar an gcogadh agus ar na báid-fó-thuinn. Ach le h-aoibhneas na h-uanach do thuit sé n-a chodladh. Níorbh' fhada go raibh sé n-a chnap. Do deineadh taidhreamh do is é sa neul san. Chonnaic sé mar a bheadh tír áluinn aoibhinn ar an dtaobh thall de'n bhfar- raige uaidh. Tháinig, dar leis, fomhuireán isteach chun tíre is í ag cur tonntacha troma dhá druim. Tháinig duine amach aisti — an captaen — is é fé na chulaith airm is ármála. Labhair sé le Seán & d'fhiafruig de an bhfaca sé aon ní iongantach. D'innis Seán do cad a chonnaic sé. Maran ar mo shúilibh atá sé, arsa Seán, bhí rud éigin ann. Ní h-eadh, ars an captaen, tá sé ann agus, ar seisean, má's maith leat é teasbeánfad-sa a thuille anois duit. Bhí eagla ar Sheán bhocht ach thug an captaen a lámh is a fhocal dó ná deun- fadh sé dochar ná díobháil do is go dtabharfadh sé saor slán mar a raibh sé arís é. Chimil sé mo shúile dar liom, arsa Seán, agus é 'á innsint 'na dhiaidh sin, is ní raibh 'fhios aon ní agam gur mhoth- uigheas glór is gliothram an uisge im' thimchioll agus me ag imtheacht le fánaidh fé'n bhfairrge … I gcionn tamaill bhig bhí fhios agam go dian-mhaith go rabhas i mbád-fó-thuinn … Bhuaileam- air le h-árthach mór … Ceistigheadh captaen an árthaigh … Bhí sí lán de bhagún do Shasana … D'órduigheadh criú an árthaigh chun na mbád mbeag & ar leagadh do bhaise bhí fuighleach feóla ag éiscíníbh is míolta móra na farraige … Bhuail árthach eile linn … Go h-Éirinn a bhí sí sin ag dul le cruith- neacht is níor bacadh léi. B'eo linn, arsa Seáin, is fuinneamh fúinn agus ba gheárr gur shroiseamair oileán áluinn. Chuaidh an captaen agus me féin i dtír annsan. Thug sé ann- so 's annsúd tríd an oileán me. Tír áluinn go léir, talamh thorthamhail shaidhbhir ann … Páirceanna lán-leathana fé arbhar is fé thortha … fir bhreághtha is mná áilne ag obair 's ag gnó i ngach cúinne de'n oileán … Iad ag canadh laoithe is dánta a sean is a sinnsear 'na dteangain dúchais féin … Tighthe cómhnuithe seasgaire cluthmhara & bailte is cathracha caithiseacha i ngach áird … Muilthe is mianaig á n-oibriú ar fuaid na tíre … Cuanta geala leathana is iad breacaithe le loingeas is le bádaibh tráchtála ó chian is ó chomhgar … Scoileanna is coláisdí greanta i ngach ball is baile agus go léor oidí oilte lán-léigheanta ionnta ag teagasg na n-óg is 'á stiúradh ar bhealach a leasa, is chun leasa a dtíre dúchais … Team- paill Dé is a gcinn mhaordha go h-onórach i spéir gheal Dé … Cuma an tsonais is an tsóláis ar gach duine is ainmhidhe … Cló an tsaibhris, an tsuainis agus an tséin ar an dtír go léir. Tír na n-Óg ceart í seo, má tá a leithéid ann, arsa Seán. Nuair a bhí an radharc áluinn seo feicthe ag Seán, do theastuig uaidh fan- amhaint san oileán, dar leis. Ach dubh- airt an captaen leis go gcaithfeadh sé seasamh len a fhocal, is é féin (Seán) a thabhairt a bhaile saor slán arís. Le duadh mór do tharraig sé Seán isteach sa bhád-fó-thuinn arís. Nuair a bhíodar ar bórd d'fhiafruig Seán de'n chaptaen cad é an ainm a bhí ar an oileán úd is dubhairt seisean gurbh í sin Éire Nua … Tír a bhí tamall fada fé smacht iasachta ach atá anois, ar seisean, chomh saor le éanlaithe an aeir. Níl feicthe agat-sa ach tosnú na h-oibre atá curtha ar bun innte, ar seisean … Má mhairir beagán eile chífir 'n-a thán-ruith í & chífir an t-oileán san ar cheann des na náisiúin is saibhre 's is séanmhaire sa domhan … Feud- fair féin dul chun cómhnuithe ann agus beidh do chion féin d'obair is d'ollmhaith- eas na tíre agat. Le na linn sin d'eirig glór is glioth- ram an uisge i gcluasaibh Sheáin arís & ghlaodhaig duine éigin air: A Sheáin! a Sheáin! Dhúisigh sé de phreib. Chuimil sé a shúile is d'fheuch na timchioll. A Mhuire! ar seisean, táim báidhte. Nílir, a chuid! arsan guth in aice leis. D'fheuch 'na thimcheall arís agus, dar ndó, bhí sé tirm ar an bport & Máire, a bhean, 'na seasamh in aice leis. Bhí na ba tagthaithe a bhaile is gan éinne na ndiaidh. Ar eagla na cinneamhna d'imthigh an bhean bhocht ar thóir a fir 's a fír-chéile. Go dtugaidh Dia saoghal fada dhúinn! arsa Sean, is iad ag dul abhaile. Bhí fhios aige féin cad na thaobh. Pádraig Ua Ceallacháin, O.S., Muirigheach, i gCorca Dhuibhne. LÉIG NA FÓGRAÍ, A CHARA, MÁS É DO THOIL É. Min Mhaghchromtha. An Mhin Choirce is fearr blas agus is mó substaint. Scríobh chun an t-é dheinean — Mícheál Ó Caoimh, i Maghchromtha. Biadh do Ghaedhlaibh — Ceannuig do chuid aráin, cístí, &c., ó Mhuíntir Dhálaigh, Sráid a' tSáirséalaigh, i Luimnigh. <L 7> AN t-OIREACHTAS, 1918. Tionólfar i gCILL ÁIRNE, LUGHNASA 4adh–10adh. Beidh Iomaidheachta mar leanas: 1. Léirmheas a scríobhadh ar shaoghal is ar shaothar na bhfilí nGaedhlach ó aimsir Céitinn. Chéad duais, £50. Dara duais, £25. 2. Úrsceul a scríobhadh go mbeidh baint aige le Seachtain na Cásga. Duais, £20. 3. Úrsceul a scríobhadh go mbeidh baint aige le ré éigin de Stair na h-Éireann. Duais, £20. 4. Cluiche nua do cheapadh. Duais, £20. 5. Cluiche d'aistriú ó theangain iasachta. Duais, £10. 6. Liost d'ainmneachaibh áite aon bharún- tachta in Éirinn maille le na mbrigh. Duaiseanna, £5, £3, £2, £1. 7. Iarrachtaí nuadha filidheachta, £5 an duais. 8. Aiste a scríobhadh ar Pholaitíocht nó ar Science nó ar Fhealsamhnacht. £2. 9. Aiste ar adhbhar éigin seanchais nó ar shaothar litríochta. Do mhacaibh léighinn san Iol Sgoil. Bonn óir. 10. Sceul nó sceulta thar gnáth-shaoghal i gcathair. Duaiseanna, £5 agus £2. 11. Do'n chainteoir Gaeluinne is feárr, fé bhun 16 bl., nárbh í an Ghaeluinn a theanga dhúthchais. Duais, trí seachtmhaine saoire ag Coláiste Gaedhlach agus costas traenach. 12. Do'n triúr ar a laighead atá in aon tigheas ó thosach na bliadhna is feárr ag labhairt na Gaedhilge ná raibh sí ó dhuthchas aca. Duaiseanna, £4 agus £2. 13. Do'n triúr fé bhun 12 bl. is feárr chun Gaeluinne do labhairt le na chéile. Duaiseanna, £1, 15/-, 10/-. 14. Ar abhcóideacht. Dsna., £2 is £1. 15. Ceisteanna do fhreagairt ar Stair na h-Éireann san 17adh aois. Duaiseanna, £4 is £2. 16. An t-adhbhar céadna le 15 do dhaoinibh óga fé bhun 16. Dsna., £1 10 is £1. 17. Ar scéaluidheacht do dhaoinibh fásta. Dsna., £2 is £1. 18. Ar scéaluidheacht do dhaoinibh óga. Dsna., £1 is 10/. 19. Ar greas próis nó filidheachta a rádh. Dsna., £2 is £1. 20. An t-adhbhar céadna le 19, do'n aos óg. Dsna., £1 is 10/-. 21. Ar seandán a rádh. £2 is £1. 22. Ar mhúinteoireacht Gaedhilge. Bonn óir nó costas míosa i gColáiste Gaedhlach. 23. Do'n triúr mac léighinn is feárr ó i scoil dhá theangthach. Dsna., £5 is £3. £1. le h-aghaidh costais do gach múinteoir a thabharfaidh triúr go dtí an comórtas. 24–28. Ar amhránuidheacht aonair do fhearaibh, do mhnáibh do bhuachaillí beaga is do gearrchailí. £2 is £1 do dhaoinibh fásta. £1 is 10/- do shóisir. 29. Ar amhránuidheacht i gceathrar (cuar- tetta). Dsna., £2 is £1. 30. Ar phortaireacht. £2 is £1. 31. Ar chórachaibh aenchiúil. Daoine fásta. Dsna., £4 is £2. 32. Ar chórachaibh aenchiúil. Daoine óga. £2 is £1. 33. Ar chórachaibh ilchiúil. Dsna., £4 is £2. 34. Greas ceoil ar an bpíb uileann. Dsna., £4 is £3. 35. Greas ceoil ar an bheidhlín. Duais- eanna, £3 is £2. 36. Greas ceoil ar an bhfideóig. Duais- eanna, £1 10 is £1. 37. Greas ceoil ar an bpíb uileann do fhoghluimtheóir. Duais, £2. 38. Greas ceoil ar an bpíb mór. Duais- eanna, £3 is £2. 39. Do'n bhuidhin píobairí is feárr. Duais- eanna, £10, £5, £2. 40. Greas ceoil ar an gcruit. Duais- eanna, £3 is £1. 41. Do'n bhand práis is feárr. Ds., £10. 42–47. Ar rinnce do fhearaibh is do gharsúnaibh is do ghearrchailíbh. Buinn óir. 48. Ar ríl ceathrar. Cheithre buinn óir. 49. Ar ríl seisear. Bonn óir do gach duine. Sciath an Oireachtais do'n chraoibh is mó bheurfaidh buaidh i gcomórtasaibh áirighthe. Ní mór do éinne go dteasduigheann uaidh dul ag iomaidheacht fios a chur ar an gclár iomlán is ar fhuirm iontrála go dtí Rúnaidhe an Oireachtais, 25 Cearnóg Parnell, Baile Átha Cliath. Caithfear ainmneacha a chur isteach roim an 21adh Meithimh. Rúnaidhe, Coisde an Oireachtais i gCill Áirne — Pádraig Ó Dubháin. FAIRSINGE BAINNE. Chuaidh duine bocht simplidhe ó Chill Bhaile h-Eoghan chuig an aonach, lá, le hí bó a cheannach. An chéad duine a casadh air, bhí bo le díol aige. “A' bhfuilir a' ceannach?” ars an duine, ar sé sin. “Táim,” arsa Micheál ó Chill Bhaile h-Eoghan. “An mór a' bainne atá aici- sin?” “Tá cuid mhór bhreágh,” ar sé sin. Chreid Micheál bocht é (bhí sé ró- mhacánta, tá fhios agat); cheannaigh sé an bhó agus d'imthig leis abhaile. Nuair a chonnaic a bhean an bhó d'fhiafruigh sí an raibh mórán bainne aici. “Ná bí ag trácht ar bhainne,” ar sé sin, “ach ceannaig baodhail!” Dar ndó, nuair a thástáladar an bhó ní raibh aon diúir bhainne aici. Tubáin mhóra le hí bainne is eadh na baodhail. S. Ó Meachair, in Iarthar Chláir, d'innis. Le hí = le haghaidh. S. T. PÓSADH. Do phós Oisín oirbhidneach Mac an Iascaire an dís seo: DIARMUID Ó COBHTHAIGH, mac do Sheóirse Ó Cobhthaigh is d'á chéile Sineud, ó Áth Cliath, agus SADHBH TRÍNSEACH, inghean do Eireamhóin Trínseach is d'á chéile Sibeul (an mac ab óige do Árd-Easbog Áth Cliath, eisean). I dTeampall Ratha Fearnáin do rinne, ar an 17adh lá de Abrán a' Gaedhilg. Scáth ó'n nGréin, nó fós ó'n bhfearthainn. Foscáin Gréine, Foscáin Fearthanna, Bréagáin Leanbh, is Madaí Dorn. TIGH “AN BHATA DROIGHIN ÉILLE” Teó. (‘H. JOHNSTON’) Sráid Phádraig N., i gCORCAIGH. Siopa eile ar Sráid an Chladaigh i gCóibh Chorcaighe. DATHÁN den uile saghas, idir SHNASDATH, SLÁNDATH, agus PÉINT, (“Varnishes, Distemper, and Paint.”) TÁ 'Á DHÉANAMH I gCORCAIGH. Gheobhair in aon tsiopa, nó mura bhfaighir, scríobh chun MHUINNTIR ÁRACHTÁIN, Muilionn “Seandúna,” i gCORCAIGH. Tá le fághail uainn-ne — TÉ BLASTA CÚMHRA. Ceannuigh púnt de mar shompla. SIMCOX is a chlann mhac (Teo.) 10 Sráid Phádraig N., CORCAIGH. BIADH DON DUINE is BIADH DON BHEITHIDHEACH. Tá raidhse de gach saghas bídh le fághail uainn-ne. Cuir cárta chúgainn ar lorg gacha eolais — SÉAMUS Ó NÉILL is a chlann mhac (teo.), CIONN tSÁILE, Co. Chorcaighe. SÍOLTA, LEASÚ agus ÚIRLISÍ don bhFEIRM. Gleus gearrtha Turnaipí agus DEIGHALTÁIN don UACHTAR BAINNE. Tá ag Ó LUASA & Ó CONAILL, I gCORCAIGH. Scríobh chuca. CÓISTÍ IS CAPAILL is gach cóir eile chun cóisre nó sochraide. Tá againn-ne. Muinntir Chróinín, ar Chalaphort Uí Shúileabháin, i gCorcaigh. <L 8> GACH CÓIR SCOILE! tá againn-ne LEABHAIR don LEABHARLAINN agus LEABHAIR mar DHUAISEANNA. Scríobh chugainn ar lorg eolais: MUINNTIR FHALLAMHAIN (Fallon Bros. Ltd.) Cúirt a 13 & a 14, in ÁTH CLIATH. Smithfield a 86, i mBealfeirste. Sráid Uí Chonaill a 72, i bPortláirge. Tá SCÉALUIDHEACHT-GAN- SRAÍNNG d'á múineadh ag togha na múinteóirí I SCOIL UÍ SHÚILEABHÁIN SA ‘MHARDÍOG,’ I gCORCAIGH. Is í an scoil is mó cáil agus is fearr cóir i n-Éirinn. Múintear SRANNG-SCÉALUIDHEACHT ann do chailiní, i gcóir Oifige an Phuist, sa ló nó istoidhche. Scríobh chun an Árd-Oide. TÉIG FÉ DHÉIN “AN EMPÓRIUM” ar lorg Earraí Gaedhlacha — BÓNAÍ, CARABHATAÍ, LÉINTE, CIAIRSIÚRAÍ AGUS LÍNÉADACH. M. Ó SÚILEABHÁIN & A MHAC, CILL ÁIRNE. SÍOL, LEASÚ, is úrlaisí don bhfeirm. TROSCÁN TIGHE. SEÁN Ó CURRÁIN, sa DAINGEAN. an fear a thabharfaidh go maith dhuit iad. EUDACH BUAN-tSEASAMHACH. An Chulaith do-gheobhair uainn-ne, beidh sí go córach dei'-dheunta. Le dachad blian anuas, tá tosach 'á thabhairt againn-ne do dheun- túisí Gaedhal. Níl muilionn in Éirinn 'ná go gceannuighmíd-ne togha na n-earraí ann — eudach ná raghaidh ann, is ná dortfaidh an dath as. DO MHNÁIBH UAISLE — TÁILIÚIRACHT AR 'FHEABHAS. Gach Gúna dár dheinamar riamh, bhí cuma is crot air. Bainean deise ar leith leis na Casógaibh a dheinan na táiliúirí seo againn-ne. Tá ana-chuid eudaigh den tsaghas úd go n-abarthar leis “Saothar Lámh” ar taisbeáint anso. Ní dhortfaidh an ghuirme as an eudach gorm atá le ceannach uainn-ne. Raghaimíd fé bhannaí air, agus is mór an ní é sin, an aimsir seo. Scríobh (nó glaodhaig) chugainn. LIAM Ó CONCHUBHAIR is a Mhac, SRÁID MHÓR SHEÓIRSE, a 40, I gCORCAIGH. RÁSÚIR MHAITHE don duine bocht nó don duine saibhir; a luach ó 2/- go 10/6. RÁSÚR “COSANTA” ná gearran an croiceann — 1/- go 21/-; gheobhair ceann aca san & trí lanna “Gillette” ag gabháil leis, ar a 2/3, tríd a' bpost. MAC CUILINN, 35-36 Sráid Chapel, i mBaile Átha Cliath. Is maith an chóir iad so chun Gaedhilge do mhúineadh: “Scéalta don Aos Óg,” 2d. “Ceachta Scoile,” a I., II., III. 2½d., 3½d., 4½d. “Cairteanna chun Cómhrádh do Mhúineadh” — iad go daithte is go hoireamhnach ar gach chuma. I., II., III., IV. 4/-, 4/6, 4/6, 4/6 Gaedhil a bhfuil Trácht ortha: Peictiúirí dhíobh so — Meadhbh, An Sáirséalach, Naomh Pádraig, Brian Bóraimhe, Naomh Colmcille, Wolf Tone, Naomh Bréandán, An Búrcach, Riobárd Emmet & Dómhnal Ó Conaill. 10 gcinn ar fad — iad fé gharmaí dara agus ciumhais órdha le gach garm — £3 an beart. Leabhair iad so a thaithnfidh leat — “Every Irishman's Library.” 2/6 a' leabhar — “Saints and Sinners (Dr. Hyde), “Humours of Irish Life (C. L. Graves, M.A.), “Irish Orators and Oratory” (Prof. Kettle), “Irish Poetry” (A. P. Graves, M.A.), “Selections from Thomas Davis” (T. W. Rolleston, M. A.). “Songs of Myself and Lyrics” (Thomas Mac Donagh), 4/6. Poetical Works of Joseph M. Plunkett, 3/6. Cuir cárta ag triall orainn ar lorg leabhráin eolais: “The Educational Co. of Ireland,” 89 Sráid Talbóid, Áth Cliath. IS MÍORÚILTEACH NA LEIGHEASANA DO BHUAIBH IAD SO: LEIGHEAS UÍ DHOMHNAIL ar bhuinneach laogh, 5/- a' buidéal. ‘Kural,’ ar leiceacht bo, 5/ a' bosca. Níl aon teora leis chun ba do neartú. ‘Kuranzo,’ ar ghalar teangan bo, 4/6 a' buidéal. Leighisean in aon lá amháin. ‘Murraine,’ ar bhruiliochán, 3/6 a' buidéal. Leighisfidh an taom is measa taobh istigh de naoi n-uaire a' chloig. ‘Kuraline,’ ar bhruinne dhearg, 4/- a' buid- éal. Beidh an bhó i gceart taobh istigh de sé n-uaire a' chloig. ‘Ringool,’ ar bhorraphéist, 2/6 a' buidéal. ‘Hoosaline,’ ar chasachtaigh nó ar mhúchadh, 4/6 Gheobhair ó UA DÓMHNAIL, Siopa Leighis Bó is Beithigheach, An Eamhain, MIDHE; nó ó TOMÁS MAC MÁTHUNA, An Scairbh, CO. AN CHLÁIR. In ÁIRCÉID NA MUMHAN gheobhair LÁMHAINNÍ OLNA de dhéantús Gaedhal agus de shaothar lámh. Iad ar a lán saghas datha mar atá: crón, dubh, glaschaorach, geal agus donn. TÁ EARRAÍ GAEDHLACHA le feicsint ar gach cúntúir sa' tsiopa: ÁIRCÉID NA MUMHAN le ‘Robertson, Ledlie is Fergurson,’ I gCORCAIGH. Togha gacha bídh i gcór na mbeithidheach, le fághail ó Mhuíntir Dhálaigh, Sráid an tSáirséalaigh, i Luimnigh. Cló-bhuailfimíd-ne Leabhar Gaedhilge nó Leabhar Béarla dhuit. — Clóchualucht Dúndealgain, Dundalk
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
