Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Bealtaine, 1918
Title
Bealtaine, 1918
Author(s)
Údair éagsúla,
Composition Date
1918
Publisher
An Lóchrann
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N Lr1918_05> <L 1> <B 1918> <C Prós> <M 8> <T An Lóchrann> <U Údair éagsúla> <F An Lóchrann> An Lóchrann PÁIPÉAR GAEDHILGE IN AGHAIDH GACHA MÍ. Uimh. a 26. BEALTAINE, 1918. Trí Leith-Phinge a Fhiacha. Le h-Aghaidh an Aos' Óig. Cuid de Chúnntas Cinn Lae do scríobh gearrchaile scoile in Íbh Ráthach. Márta 20. — Nuair bhíos ag aeracht na mbó sa chnoc tar éis teacht ó'n sgoil indiu do shuidheas anaice turtóige agus bhíos ag feuchaint mór-thimcheall an chnuic. Do thosnuigheas ag cuimhneamh ar na radharcanna breagha a chífeá ó'n mBinn Duibh. Chífeá Loch an Churráin & Bólus & is deas féachann na páirceanna glasa i bhfad síos uait. Tháinig sé isteach am' aigne go raghainn suas an cnoc go bhfeicfinn Faill a' Locha. D'fhágas na ba annsan ag ithe an fhraoigh dóibh féin agus suas liom is ní breug a rádh gur thaithn na radharcanna liom go mór. B'fhiú do éinne siubhal trí sna cnuic laethanta breágha. Thánga anuas do dtí sna ba annsan is do thiománas abhaile iad is me go h-ana-shásta liom féin. Márta 21. — Do chuas síos go dtí an portach indiu leis an asal ag iarraidh móna. Bhí Gobnait Ní Shéagha am choinnibh le h-asal eile ar an ngnó chéadna. “Mhuise, a Bhrighid,” arsa Gobnait liom, “nach againn atá an saoghal cruaidh ag obair ó mhaidin go h-oidhche. Bh'fhuil fhios agat cad do dhéanfam,” ar sise. “Tá sé chomh maith againn na cliabhanna a chaitheamh uainn & dul ag marcaidheacht ar na h-asalaibh chun tamaillín spóirt a bheith againn.” Ní túisce a bhí sé ráidhte ná go raibh sé déanta againn. Síos leis na cliabhannaibh agus anáirde linn-ne & seo na h-asail ag imtheacht go tapaidh tríd an sliabh is nóimeat eile ag seasamhis ag léimrigh ag iarraidh sinn-ne do chaitheamh díobh ach do theip ortha. Bhí sé déanach sa tráthnóna nuair a thángamair abhaile leis an móin tar éis lae greannmhair. Ní dúbhradh focal linn… is dócha gur chuimhnigh ár n-aithreacha ar na laethantaibh fadó nuair a bhíodar féin óg. Márta 22. — Do chuas go dtí an t-aonach andiu. Fuaireas raol óm' athair agus dhá thuistiún ó mo mháthair. Bhí ana spórt agam ag féachaint ar na daoinibh go léir ar pháirc an aonaig. Do dhíol m'athair trí bheithidhig ar deich bpúint fhichead. Bhí sé ana-shásta leis sin. Cheannuigheas ribín deas uaithne… maithseálann sé mo ghruaig go deas. Márta 25. — Chuas ar sgoil indiu is mo ribín nua uaithne ar mo ghruaigh agam. Ó, go deimhin, do bhí éad ar na cailíníbh eile. Dubhairt Gobnait Ní Shéagha & Máire Ní Mhuircheartaigh gur gránda an rud gruaig ruadh ach tá fhios agam go maith gur éad buile bhí ortha. Márta 26. — Nuair a thánga abhaile ó'n sgoil is nuair d'itheas mo dhinnéar b'éigean dom dul go dtí an portach ag cnuchairt na móna & ní h-aon ghnó ró-dheas é, ar ndóin. Nuair a bhíodh an phúcóg déanta agam do leagtí arís í is annsan b'fhéidir ná bíodh droch-ghuidhe anuas uirthe. Tá Máire ana-mhaith chun iad a dhéanamh. Do bhíodh trí nó cheithre cinn de phúcógaibh déanta aici sar a mbíodh aon cheann amháin déanta agam- sa. Tá taithighe aici air & níl agam-sa. Do bhí pian am' dhrom ó bheith ag cromadh síos is cheapas ná féadfainn siubhal a bhaile leis an dtuirse. Abrán 8. — Do bhíos am' ullmhú féinig chun dul ar scoil indiu nuair cé thiocfadh isteach chughainn ach Bean Uí Dhonnchadha. Bhí sí ag lorg cailín aimsire. Dubhairt sí liom féinig dá dtagainn aon tseacht- ain amháin chúiche chun aire thabhairt do'n tig agus do'n leanbh faid a bheidís féin ag cnuchairt na móna go mbeadh sí ana- bhuidheach díom. Do bhí ana-áthas orm nuair fuaireas cead óm' mháthair imtheacht. Dubhart liom féin go mbeadh an Fheis ag teacht is go mbeadh mo dhóthain airgid agam anois le caitheamh ann nuair a thabharfainn seachtain ghá thuilleamh. Abrán 9. — Cheapas go mbeadh saoghal breágh agam i dtig bhean Uí Dhonnchadha. Mhuise, níor mhaith liom bheith ann go ró- fhada in ao'chor. Táim cráidhte ó'n leanbh …bíonn sí ag gol gach aon nóimeat orm. B'fhearr liom bheith amuigh ag cnuch- airt na móna féin 'ná bheith ag tabhairt aire dhi ach gheobhad leath-choróinn i ndeire na seachtaine is do shásóch sé sin aon chailín. Abrán 10. — Anois nuair atá taithighe agam ar mhuintir Dhonnchadha is maith liom bheith annso. Ní labhraim focal Beurla chun na leanbhaí ach go deimhin níl breis Gaeluinne acu. Tá siad ag teacht isteach ar í thuisgint uaim anois. Nach mór a truagh na leanbhaí bheith ag fás suas gan focal dá dteangain féin acu. Cad é an t-iongnadh ach é bheith chomh furuisde dhóibh í fhoghluim annso san áit a bhfuil sí ag gach éinne. Tá Máirín ag foghluim Gaeluinne ar gach aon rud ar fuaid a tighe uaim-se. Is dóigh liom gur fiú níos mó mé 'ná leath-choróinn sa tseachtain dos na daoinibh seo. Abrán 11. — Is moch ar maidin do ghlaodhaig Bean Uí Dhonnchadha orm. Bí mo dhóthain codlata agus tuirse orm is b'fhearr liom fuireach sa leabaidh cúpla uair a chluig eile ach chuimhnigheas ar mo chuid oibre is thug sé sin congnamh dom chun eirghe. Bhí na leanbhaí go h-ana-chrostáltha ar feadh an lae. Bhíos i gcrua'-chás acu. Do shalaig Máirín a bib is do strac Tomáisín a bhríste is do bhris Pádraig ‘juga.’ Nuair tháinig Bean Uí Dhonnchadha isteach do bhí sí ar buile chugham-sa! Abrán 13. — Tá mo sheachtain caithte agam i dtig Bhean Uí Dhonnchadha agus go deimhin níl aon chathú orm mar níor bhraitheas aon tseachtain riamh chomh cruaidh is chomh fada léi. Bhíos marbh ag na leanbhaí ag gol agus ag déanamh gach aon tsaghas crosdála. Tá uaigneas ar Mháirín am' dhiaidh… bhí ana-chion aici ar Ghaeluinn is ní bheidh éinne anois chun í mhúineadh dhi nuair a bhead-sa imthithe. Brighid Ní Shíothcháin. SEAN-AMHRÁIN AR CEAL. An mbeadh a thuille de'n amhrán so leanas ag éinne: Bhí bean i gConndae an Chláir agam Is bean i gConndae an Ríogh, Bhí bean i Sráid a Mhuilinn agam Gurbh' í do chráidh mo chroidhe, Bhíodh ceathrar ban ag siubhal lem' ais Ach anois ó táim gan bhrigh Níl bean agam 'ná gnó agam di Ó táim ag dul i n-aois. É ar a bhfonn ceudna le “Sciobairín” is “Galway Bay.” Nó a thuille dhe seo: Dubh ná donn ní ghrádhfainn, Is le cailín ruadh níor crádhadh me, Deamhas bean sa' domhan dob' fhearr liom Ná an bháin-chnis gan smúit, A dlaoithe daithte, fáinneach, D'fhúig na mílthe lag le grádh dhi, 'S cad é an fáth ná tráchtfainn Thar mo chailín áluinn fionn. Ó Shéamus Ua Donnghaoile atá anois i Meirice do fuaireas an bhéarsa sin. Bhí fonn deas aige dho; fonn ar nós “My Love, Nell.” Finghin na Leamhna. Gúnaí & hataí do Chailíní; Carabhataí Gaedhlacha, Stocaí, Bónaí, &c., do fhearaibh; Táiliúireacht ar fheabhas. D. MacCurtáin, 5 Sráid an Chaisleáin, Corcaigh. <L 2> Beidh COLÁISDE CHAIRBRE ar siubhal mar is gnáthach i gCUAN DOR I RITH MÍ LUGHNASA; agus má thoilighean roint mhaith scoláirí chuige roim ré, beidh sé ar siubhal, leis, ar feadh MÍ IÚIL. Gheóbhthar eolas 'na thaobh ó MHÍCHEÁL Ó CUILEANÁIN, Seanachúirt, An Sciobairín. COIS FARRAIGE THIAR atá an COLÁISTE ATLANTIC. Múintear Sranngscéaluidheacht & Scéaluidheacht-gan-Srainng ann do ógánaig atá idir a 16 agus a 24. Gheobhair gach eólas ó'n Árd Oide — Muiris Mac Gearailt, CATHAIR SAIBHÍN, I GCIARRAIDHE. ARÁN HOSFORD. NÁ H-ITH A MHALAIRT! Sa 62 tigh sa Mheádhon-tSráid Thuaidh, I gCORCAIGH, a deintar. tá i nDAINGEAN UÍ CHÚISE TOGHA GACHA BÍDH — Plúr, Min, Té is Siúicre; SÍOLTA IS ÚIRLISÍ don bhfeirm; ÁRAISTÍ IARAINN is stáin don tig. ag “JOHN ATKINS & CO. Ltd.” Is aca bhíon Plúr an Ruiséalaig ó Luimneach. MÁ TÁ BÁIGH CHEART AGAT led' dhuthaigh, ceannóghair earraí a dheinid Gaedhil. Is uaim-se a gheobh- air na rudaí seo & iad go maith: Bróga is Stocaí, Léinte is Guaileáin, Lámhainní is Bónaí. T. Ó LOCHLAINN, 19 Sráid na Páirliméide, BAILE ÁTHA CLIATH. Gheobhaidh do mhac togha na scoluidheachta — I gCOLÁISTE CHOLMÁIN CHLUANA MAINISTEAR FHEAR MUIGHE, CO. CHORCAIGHE. Gheobhair gach eolas ó'n Uachtarán, An tAthair Tomás Tóibín. LEATH-SGÉAL. Cheap giománuithe Sheóirse go raghadh sé go maith do Eagarthóir an pháipéir seo tamall sosa is suaimhnis a bheith aige in áit bhreágh fhuithineamhail i gcóir na Cásga is ní ghlacfaidís le h-aon eiteach uaidh. Sin é fé ndeara go raibh dearmhadaí beaga cló i “Lóchrann” an Abráin. San “Dá Dhrúncaer” is mar seo ba cheart an stair de atá ag bun leathan- aigh a chúig a bheith: Seán: 'S dó' mhuise 'nois, Athair Paor, liom-sa ní thaithneann Léan, Is ní lugha ná thaithnim léi, &rl. Agus san bhéarsa deirionach de “Rócán an Land League” “Lucht na ndlighthe bhfallsa” an rud ba cheart a bheith ann. Finghin na Leamhna. DOMHNALL NA GRÉINE. Fear fréic agus frolic, I seomra ná i halla, Seadh Domhnall na gréine, A gcualúir a thréithe, Do chaithfeadh sé seachtain Ag ól i dtigh leanna, Is ná tuitfeadh neul air, An sgathfaire tréitheach. An Casadh: D'ólfad sé a dtuillfeadh sé Is dá mbeadh a thuille aige, A chóta 's a léine, A chóta 's a léine, Domhnall na buile Is Domhnall na gloine Is Domhnall na gréine Domhnall na gréine. Is tailliúir 's is gabha é, 'S is printéar breágh leabhar é, Domhnall na Géine, Chúmfadh sé bheursa, Bórd agus leabaidh Do dhéanfadh go tapaidh, Nó bríste breágh neuta De chroiceann na gcaorach. D'ólfadh sé a dtuillfeadh sé, &rl. Níl aon bhean i gCorcaigh Nár dhein sé í bhogadh, Cailíní óga, Singil is pósta, Dá mbogadh 's dá mealladh Istoidhche nó ar maidin Le bladar is bréaga Eachtraí is sgéalta. D'ólfadh sé a dtuillfeadh sé, &rl AN FOCAL IS SIA SA GHAEDHILG. Fuaireamair iad so leanas: 1. “Go neartuighe Dia le lucht síothchána agus neamh-thoirmeascamhlachta!” Conchubhar Dubh. 2. “Ná h-abróchair abhrán nó rud éigin a Thomáis?” “Do bhuaidhis ar a bhfeaca riamh chun neamh-chuileachtaineamhlachta.” Seán Ó Conaill. 3. “Cuir uait do chuid randamandád- uigheachta.” Liam an Ghrinn. FEIS CHIARRAIGHE, 1918. TIONÓLFAR IN OILEÁN CIARRAIGHE, DÉARDAOIN 15ADH LÁ DE MHÍ NA LÚGHNASA. Fé chúram an Choisde Conndae de Chonnradh na Gaedhilge & fé choimirce i Easbuig Árd Fhearta is Achad'eó, an tAthair Cormac Ua Súiliobháin, Dr le Diadhacht. Uachdarán Coisde na Feise — An tAthair Liam Breathnach, Oileán Ciarraighe. Cisdeoir na Feise — An tAthair S. Ó hÚrdail, Oileán Ciarraighe. Rúnaidhe na Feise — Pádraig Ó Buachalla, B. A., O. S., Oileán Ciarraighe. AN CLÁR. 1. Sceul nua-chúmtha, nó dornlach sceul. Tímpal 3,000 focal ar fad. (Glacfar le tionntó ó theangain eile). Duais, £2. 2. Cómhradh beirte do chúmadh (nó cúpla ceann) i bhfuirm dráma. Tímpal 3,000 focal ar fad. Duais, £2. 3. Do'n scríbhinn is feárr i bhfuirm cún- tais cinn lae ar na choimeád ag duine, ar feadh coicighise ar a laighead. An chéad duais, £1; an dara duais, deich scillinne. 4. Do'n aithris is feárr ar stáidse na Feise; píosa cómhráidh idir bheirt nó agallamh tré fhilidheacht. Chéad duais, £1; dara duais, deich scillinge. 5. Do'n innsint is feárr ar sgéaltaibh beaga grinn. Ní bheidh thar cúig neómataí ag gach sgéaluidhe. Trí dhuaiseanna — (1) 10/—; (2) 7/6; (3) 5/—. 6. Do'n té is feárr a thabharfaidh uaidh idir fhuaim, is brigh an dán úd le Eóghan Ruadh Ó Súiliobháin: “Taisdeal na Blár- nan.” Duais, 10/—. 7. Do Chóracha Ceoil dáreug, nó as san go fiche duine. “Go mairidh ár nGaeluinn slán” nó “Suas leis an nGaedhilg” do ghabháil i gceól ‘dá chuid.’ Chéad duais, £2; dara duais, £1. 8. Abhránuidheacht aonair. Do gharsúnaibh fé bhun 15 bl. Duaiseanna, 10/-, 7/6, 5/-. 9. An ní ceudna do chailíní fé bun a 15 bl. 10. Ríl nó Port Ceathrair. Do bhuachaillí is cailíní i dteannta chéile agus culaith do dhéantús is de fhaision Ghaedhlach a bheith ar gach rinnceoir díobh. Duais, £1; agus Dealg Teamhrach do'n chailín is deise culaith. 11. Ríl nó Port Ochtair, mar atá i gcomórtas a 10. Duais, £1 10; agus Dealg Teamhrach do chailín. 12. Bratach maith (uaithne) do'n bhuidhin píobairí is feárr chun ceoil is chun máir- seála. COINGILL. Ní fuláir do gach duine go dteasdaigheann uaidh dul ag iomaidheacht a ainm a chur isteach chun Rúnaidhe na Feise roim an chéad lá de Lughnasa. Is leis an gCoisde Conndae gach scríbhinn a bhuadhfaidh duais. Ní bhronnfar duais i gcomórtas ar bith ná beidh triúr, ar a laighead, astig air 'ná aon tarna duais mara mbíonn ceathrar. CONGNAMH NA GCARAD. Ceannuigh do chuid earraí ó sna daoinibh a bhfuil fógra aca sa “LÓCHRANN,” agus cuir i n-iúl dóibh gur sa “LÓCHRANN” a chonaicís an fógra. Cabhróghaidh san go mór linn. “BRÓGA NA LAOI,” idir bhróga ísle is bróga árda, bróga lorgan is bróga glún. Tá le fághail i ngach sráid-bhaile. Scríobh chun “Lucht deunta Bróg na Laoi,” i gCorcaigh. <L 3> DO BHEATHA 'S DO SHLÁINTE ANSO. II. — FUITHIN. Is tír fhliuch í Éire, ach ní tír ró fhuar í, agus mar sin féin ní mór an tig do bheith cluthmhar. Chomh fada & a théidheann aer tá Éire ar cheann de sna tíorthaibh is foláine ar an domhan. Is í an fhairge is mó is cionntach leis sin. Tugann sí teas chugainn ins an ngeimhreadh agus fionnfhuaire ins an samhradh. Níl ach deich gcéim idir teas an tsamhraidh in Éirinn agus teas an gheimhridh. An eitinn & na galair eile atá ag déanamh díoghbhála in Éirinn, ní ó theas ná ó fhuacht na tíre thagaid, ach ó dhroch-thighthibh, ó dhroch-bhiadh, ó dhroch-éadach. Níor mhór ionad teine bheith beag nach in gach aon tseomra i dtig, ach ní oir- eann an saghas céadna gráta nó tinn- teáin do'n uile shaghas tighe. Ní h-é an teinnteán céadna bheadh i gCiarruidhe mar a ndóghtar móin, i gCill Choinne mar a bhfuil gual gan deatach, & i mBaile Átha Cliath mar a ndóghtar an gual thagann anall ó Shasana. Is le teine is mó coimeádtar tighthe te ach tá slighte eile ann leis. Is fearr le daoine an teine, ámh, ná aon tslighe eile: níl aon nidh is deise ná suidhe oidhche geimhridh os comh- air teine mhaith chun sgéalaidheachta. Is minic imthigheann an iomarca de theas na teine suas an simné & is é cúis é sin ná gan an gráta bheith oireamhnach. Níor mhór do bheith ag seasamh amach tamall ó'n bhfalla, agus a dhá thaobh bheith ag iompódh amach chun an tseomra. Is minic gur an iomarca teas bhíonn ins an seomra. Baineann sé an brigh as dhaoinibh nuair thugaid siad cuid mhaith aimsire i seomra ró-the. Teastuigheann níos mó teas ó'n aos óg, agus ó shean- daoine, ná ó fhearaibh is ó mhnáibh láidire, meadhon aosta. Nuair bhailigheann an iomarca daoine isteach i seomra agus ná bíonn na fuinneoga ar osgailt is gearr go mbíonn an seomra ró mhúchta. Dubhart cheana nach é an saghas céadna tighe oireann do mhuinntir na h-Éireann agus do lucht tíortha eile. Ba ghnáthach riamh in Éirinn do dhaoinibh bailiughadh isteach i dtighthibh a chéile chun sgoruidh- eacht agus chéilidhe agus sgéalaidheacht. Ba mhaith an nós é leis, mar is ar sgáth a chéile a mhairid na daoine, agus is ceart go mbeidís muinnteardha cáir- deamhail le n-a chéile, agus is ins na tighthibh ba cheart dóibh teacht um a chéile. Daoine óga go mór mhór is deacair dóibh maireachtain gan caidreamh a chéile. Is chuige sin do bhíodh an chistin bhreagh mhór in Éirinn riamh; agus ba cheart cistin maith mhór do bheith ins gach aon tig Gaedhealach leis, agus ar a luighead ceann de na seomraibh codlata bheith fairsing leis agus ionad teine ann chun dá mbeadh duine tinn go bhféadfaí é chur ann, & b'fhéidir Aifreann bheith ann. Peig. LÉIG NA FÓGRAÍ, A CHARA, MÁS É DO THOIL É. CHI SINN THALL THU (Cúig aistíní le Iain Báillidh Stiúbhard, nách maireann. Ar lea'thistiún ó Chalum Mac Leóid, Reiceadóir leabhar, i nDúndé, in Albain). Albanach a marbhuigheadh sa chogadh an t-ughdar. Bhí meon deas Gaedhlach aige, rud nách gnáth ag saighdiúir. Mar seo thráchtan sé ar dhuine a raibh 'pátrún' de aige agus íoghar gáire ar aghaidh air sa phátrún: “Tha mi lánchinnteach gum bheil an aon fhiamh-gháire fathast air far am bheil é 'na luighe 'n-a leabaidh chaoil san Fhraing ann an glac fuar an bháis.” Ní fhaca sé aon ró-thairbhe 'á dheunamh d'á thír dhúchais — Tír na mbheann is Tír na ngleann — ach dála na nGaedheal ar fuaid na cruinne, bhí sé ag síor-thnú le faoiseamh. “Tha sinn uile a'n dóchas gu m fosgail na nithean sin… súilean luchd riaghlaidh na tíre gus na heu- ceartan a thá r' an leasachadh ann an Gaidhealtachd na h-Alban… óir an talamh a bu leis (an Gaidheal) le cóir… bha é air a leigeil leis na h-uachdrain mar fhríthean seilg do Ghoill agus do Shasunaich.” Tá reumh-fhocal Beurla sa' leabhrán ón té úd, Iain Mac a' Phearsain, atá mar rúnaidhe in ‘Oifig an Chogaidh' i Sasana. Is dóigh ná fuil cead ag duine mar é siúd aon teanga eile a scríobha ach teanga na hOifige úd. Tá árd mholadh aige don Albanach a scríobhan Gaedhilg. Ní fheadar an bhfuil sé ar an ndream úd a mholan an chroch don Éireannach a dheinean mar an gceudna? Daoine a bhfuil an chló-cheárd thar bárr aca iseadh clódóirí Alban, agus má bhíon aon Ghaedhilgeoir i bhfus ag cuimhneamh ar leabhar do bhualadh fé chló, b'fhiú dho fios do chur sall ar chóib de leabhráin Mhic Leoid (tá srath dhíobh aige) & é chimeád ós a chomhair mar shampla deiseachta. Tá obair dheas, ámh, 'á dheunamh cois Life le deunaighe — mar “Scribhinní Mhíchil Bhreathnaigh,” & tuigean fear cló “An Lóchrainn” a cheárd go maith dar liom. Seán Tóibín. FOCAIL NEAMH-CHOITIANTA. Tá foclóir nua Gaedhilge d'á chur in eagar ag an Athair Pádraig Ua Duinnín i mBaile Átha Cliath. Cumann na dTéx, i Lonndan Shasana atá dá chur amach. Bu mhaith le Rúnaidhe an Chumainn sin, go gcabhróchadh léightheóirí “An Lóchrainn” leis an Athair Pádraig sa ghnó san; go soláthróghaidís focail neamh-choitianta Gaedhilge — focail ná fuil in aon fhoclóir — agus an liost do chur ag triall ar an Athair Pádraig go dtí Sráid Eccles a 70, in Áth Cliath. Aonne d'fheudfadh aon liosta, beag nó mór, do sholáthar, bu chóir do é seo dheunamh, len a thoil. S. T. Dearg thiar, grian amáireach Dearg thoir, fearthainn láithreach. LEABHAIR A THAITHNFIDH LE GAEDHLAIBH, Idir Leabhair Ghaedhilge & Leabhair Bhearla, le fághail uainn-ne. Gach leabhair atá fé chló, tá cóib de le fághail sa tsiopa so. Aon leabhair ná fuil againn féin, cuardóchaimíd dógh agus andógh 'á lorg duit. Scríobh ar lorg clár na leabhar. Labhartar Gaedhilg go fionnmhar i SIOPA NA LEABHAR nGAEDHEALACH. SRÁID DÁSON, a 45, BAILE-ÁTHA-CLIATH. Sranngscéala mar seo: “Larch, Áth Cliath.” An Guthan: “4804 Áth Cliath.” A Ghaedheala! Ceannuighidh “ÉADACH na DRUIPSIGHE” Agus beidh sibh ag cabhrú le muileann atá go Gaedhealach amuich is amach. Muileann Éadaigh na Druipsighe (teo.) Co. Chorcaighe. ROSC CATHA GAEDHEAL. THE SOLDIERS SONG. — É in a cheart idir cheól is abhrán, agus oireamhnach don phianó. É i nGaedhilg, chomh maith. 1/1 an chóib, per post. WHACK FOL THE DIDDLE. — Abhrán grinn i mBeurla. An file ceadna a dhein. É oireamhnach do cheól an phianó. 1/1 a' chóib. Geobhaidh lucht siopa níos saoire 'ná súd iad. Ó FAOLÁIN & A MHAC, In Uachtar Cé Urmhumhan a 17, ÁTH CLIATH. NÍ DEINTEAR AON PHÍOPAÍ EILE IN ÉIRINN ACH PÍOPAÍ MHIC PHEADAIR agus is fada farsaing atá a gcáil. Le ceannach i ngach siopa tobac. Cuir a dtuairisc ar lucht a ndéanta — CAPP & MAC PEADAIR Teo. FAICHE SHAIN STIABHNA, ÁTH CLIATH. SEÁN Ó CONAILL, Sráid an Rí, i gCORCAIG Scriobh chuige. Tá Cóistí agus Mótair d'á ndéanamh againn-ne. Cuirimíd Gléas Góma (rubair) fé rothaí cóiste gan ró-mhoill. Cros & a Chlann Mhac, 18 & 19 Port Uí Shúileabháin (Sullivan's Quay), Corcaigh <L 4> CEANNUIGH EARRAÍ GAEDHALACHA ó LÚCÁS DE BÚRCA. LÉINTE FO-LÉINTE STOCAÍ BÓNAÍ CARABHATAÍ DE DHÉANTÚS GAEDHAL Is saoire le 25% a gheobhair na rudaí sin sa tsiopa so 'ná in aon tsiopa eile: SRÁID PÁDRAIG N. a 105, CORCAIGH (‘LUKE BURKE’) Sinn-ne a dhein SNAOIS CHORCAIGHE ar dtúis agus atá 'á déanamh i gcómhnaidhe. TOBAC CÚMHRA an dá shórt so — “Exhibition Roll” agus “Shandon Plug.” Má theastuighean uait aon tobac nó saigréidí do chur chun aonne atá sa chogadh, déanfaimíd-ne dhuit é, saor ó cháin, ach leath phúnt, ar a luighead, bheith sa' bheairtín idir thobac is saigréidí. LAMBKIN BROS., 9 Sráid Phádraig N., CORCAIGH. SÍOL agus LEASÚ' don bhfeirm nó don gháirdín. ÁTHRAIGHE IARAINN AGUS STÁIN. ARÁN, MIN, PLÚR, TÉ AGUS BIOTÁILE. SEÁN Ó RIADA, An tSráid Mhór, CILL ÁIRNE. LEABHAIR BHEAGA BHLASDA NA GAEDHILGE Ar n-a dtabhairt amach faoi stiúradh na díse seo .i. An Seabhac agus Fionán Mac Coluim. Trí leath-phinginní (1½d.) fiacha gacha leabhair díobh. 1. “Laethanta Geala.” 2. “Cosa Buidhe Árda.” 3. “Sean-Amhráin na Mumhan.” 4. “Déanamh an Chleamhnais.” 5. “Cunntas Cinn Lae” le Bríd Stac. Le fághail ó Mháire Ní Raghallaigh, 'Sa tsiopa in a bhfuil Páipéir, Leabhair is Tobac ann don Ghaedhilgeoir: UACHTAR SRÁIDE NA DRISEOIGE A 87, I mBAILE ÁTHA CLIATH. AN LÓCHRANN. Páipéar don Ghaedhealtacht. An Fear Gnótha: Seán Tóibín, Baile an Teampaill, i gCorcaigh An Fear Eagair: An Seabhac, Daingean Uí Chúise Scríobh chun an Tóibínig i dtaobh fógraí, agus c. Is chuige is ceart síntiúisí agus airgead eile a chur. Scríobh chun “An Seabhac” i dtaobh nithe a bhainean leis an Eagarthóracht agus is chuige is ceart scribhinní, agus c., do chur. Na Díoltóirí: Ó Cuill agus a Chua., 95 Sráid Phádraig, Corcaigh Easún & a Chl.-Mhac, Áth Cliath Má's maith leat bronntanas a thabhairt d'aon cheanntar sa Ghaedhealtacht agus bheith ag cabhrú' leis “An Lóchrann” san am gcéadna, cuir 16/- ag triall orainn agus cuirfimid cóibeana gach mí go ceann bliana chun aon áite a déarfar linn. Sinn-ne — Lucht An Lóchrainn. TOMÁS ÓG RUISEUL. Gaedhal óg groidhe, Tomás Ruiseul — tá ar lár. Go mbronna Dia solus geal na bhFlaithas ar a anam! Amen. D'á dhúthaigh is don Ghaedhilg a chaith sé a thréimhse saoghail. Den treibh Dhuibhneach ab eadh é agus thiar ag bun tSiona, in Iarthar Chláir do bhíodh sé ag saothar do theangain a shean is a shinnsear. Is ann a cailleadh é & ní bás de bhárr aoise 'ná de dheas- caibh galair a fuair sé, ach a chroidhe óg d'á ropadh le beaignit. Níorbh oth leis féin an bás do fuair sé, óir bu ar son Chaitlín é. “Is maith liom,” arsa sé, agus gan ann ach an dé, “gur ar son na h-Éireann atáim ag fághail bháis.” Tá in a dhiaig sa bhaile na daoine bu gheal len a chroidhe. Iad go dubhach cás- mhar, Síocháin Dé ortha! Bu shinnsear clainne Tomás groidhe, & ní lucht mór-ghusdail 'ná treabhachais na daoine atá in a dhiaig. An duine a bhfuil croidhe maith Gaedh- lach aige, cabhruighan sé len a bhráthair, ar uair an gháidh. Má tá id' chumas púnt nó coróinn do thabhairt (d'fhonn do mheas ar Thomás Óg Ruiseul do thais- beáint) cuir ag triall ar lucht “Cabhair- Chiste na Ruiseulach” i nDaingean Uí Chúise é (nó ar Fhear “An Lóchrainn”) agus beidh buidheachas Gaedhal ort. Lámh Dé idir Ghaedhil agus ain-cheart Gall. S. T. SEÁN Ó SIOCHRUDHA. Do cailleadh Seán Ó Siochrudha, dritháir don Seabhac, thall in Americe le déanaighe. Gaedhilgeóir agus dea' Ghaedhal ab eadh é. Go ndeine Dia trócaire ar a anam! Is oth linn go mór an bhuairt sin bheith ar an Seabhac agus ar a mhuinntir, S.T. An Márta cruaidh gaothmhar, 'S an tAbrán bog braonach, A chuireann an bhrigh I gcluais na seana-chaorach. AN DÁ DHRÚNCAER (Ar leanamhaint). Ó bhéal aithris Thaidhg Uí Chonchubhair, Lios Póil, i gCorca Dhuibhne. An tAthair Paor — sagart na parróiste. Seán Ó Séagha - drúncaer duine. Léan - bean phósda Sheáin Uí Shéagha. Séamus Raol — fear síbín. Sineud — bean Shéamuis Raol. Máiréad — cómharsa. Sroichid tig Sheáin. Seán: 'Nis, Athair, sid é ár dtig féin, Téanam isteach ag triall uirthi, sinn araon, Is annsan tuigfir féin, ciacu is mó mo lochtaí-si ná lochtaí Léan. Sagart: Raghaidh mé in éinfheacht leat, a Sheáin Uí Shéagha, Is tá súil agam le congnamh Dé, is le h-eidirghuidhe na Naomh Go ndéanfa mé síothcháin eadraibh araon. Seán: Mhuise mo thruagh go muar tú, Athair Paor Dá mbeadh dáréag eile sagart ad' fhochair féin, Agus Naomh Peadar 'nbhúr bhfochair go léir Ní chuirfeadh sibh teanga shíothchánta i mbéal Léan. Sagart: Eist do bhéal anois, a Sheáin Uí Shéagha, Is ná h-abair a thuille léi, Go ragham isteach ag triall uirthi féin, Is chidhfidh mé annsan cad a bheidh le rádh agaibh ar gach taobh. (Téidhid isteach) Léan: (ag fáiltiú roim a' sagart): Dé bheatha-sa chughainn, 'Athair Paor. Muise! cá bhfuairis Seán Ó Séagha? Táim-se á lorg ó eirghe lae, Ar eagla go mbeadh sé báidhte i bpoll ná i bhféith. Sagart: Go mairir-se i bhfad, a Léan, Is ní raibh aon bhaoghal báidhte andiu ar Sheán Ó Séagha, Bhí sé có' h-ábalta ar theacht abhaile le h-éinne againn araon. Léan: Ní bheadh san le rádh agat, 'Athair Paor, dá gcífeá ‘teacht é ar maidin indé, I gcairtín asail ag tuinncéar, ceang- ailte le téid, Agus ceaintíní an duine bhoicht go léir, aige raidtithe sa spéir. Seán: O is fada go dtachtann an t-éitheach tusa, a Léan Is measa thu ná an Bréagaire Mór féin Adeireadh go dtugadh sé réilthín leis ó'n spéir, de bharra stáca 'néadh sé féin, Is gurbh é thug leis ar scéith, Na Cruacha Dubha ó'n nGréig. Léan: Dhera, eist do bhéal, a lóitiméir, Ar ndó' níl aon nidh ach éitheach le fághail ó dhrúncaer, Ná dúbhrais-se leis an Athair Paor, an lá phós sé sinn araon, Ná raibh agat ach a' seacht is raol, Is mé tar éis cúig phúint a thabhairt duit mé féin. Seán: Ó! 'Athair Paor, crochfa sí an saoghal, is go siúrálta crochfa sí mé féin, Chím ag teacht chughainn Séumas Raol, Bhí sé sin láithreach a' mhargaidh ead- rainn araon Is 'neosaidh sé sin duit nár thug sí dhom ach an seacht is raol. Leabhair agus Peictiúirí chun Gaedhilge a mhúineadh. Faigh an Liosta ó Chlóchualucht Dúndealgain, Dundalk <L 5> Léan: Dhera, 'Athair Paor, ná creid focal ó Shéamus Raol mar is fearr é chun an éithigh ná Seán Ó Séagha féin Ach tá in éinfeacht leis Sineud, Tá sí chó' fírinneach liom féin, is 'neós- aidh sí sin duit gur cúig phúint an spré. (Tagann Séamus Raol isteach). Séumas Raol: Good mawnin, yoos welcim here, Fadee Power, I 'spose 'oo came to make peace in the house, An' 'tis wantin' there, no doubt, And all by Miss Shea wickey mouth. Sagart: Good morning, kindly, Mister Rayle, but I don't agree with what you say; Perhaps there are others as much and more to blame than poor Mistress Shea. Léan: Mhuise, go dtachta an Beurla briste tusa Shéamuis Raol, Ná tabharfadh an chaint dúinn thá againn go léir An chaint a fuairis ót' athair is ót' mháthair féin Is atá ag an Athair Paor ós aige atá an fhoghluim mhór go léir. Séumas Raol: Wisha, Fadee, isn't she nauty woman, Missus Shea; She knows I hate that beddy Irish, an' fhuin I talk it dat I'm shame. Sagart: Let me tell you, Mister Rayle, that I'm in full agreement with Mistress Shea, And now until I leave this place, nothing but our own sweet Irish will I give or take. Sineud (le Seumas): Tuille tubaiste chughat, a Sheumais Raol. Is minic a dubhart-sa leat mé féin an Beurla briste a dh'fhágaint it' dhéidh, Is gan a bheith it' ghléas magaidh is id' choilichín Paor 'ges na cómhursain uile go léir. Seumas: Don't be bothering me, Missus Rayle, I'm soddy I ever with 'oo take And that I didn't get a woman of eddicate That would give me Ingilee when she did spake. Seán: Dhera, ná fuil sé chó' maith agat, a Sheumais Raol, dul ar an nGaeluinn ar ár nós go léir Ar ndó is dócha go bhfuil Beurla ag an sagart chó' maith leat féin Agus sin é é a labhairt Gaeluinne ar ár nós féin — Anois, a Sheumais Raol, is cuimhin leat oidhche an chleamhnais idir mise is Léan Agus is cuimhin leat nár thug sí dhom ach a seacht is raol Agus deir sí andiu leis an Athair Paor gur chúig phúint a spré Seumas: Well now, Fadee, if you let me Ingilee spake, I'll tell'oo nice an' p'ain the ups an' downs an' all around the case. Sagart: Dubhart leat cheana, a Sheumais Roal, ná beadh againn ach ár dteanga dhuthchais féin Is mara bhfuil sí sin agat-sa, éist! Seumas: Seadh 'nis, 'Athair Paor, inneósad an sgéal sa Ghaeluinn chó' maith agus fhéafad é: Do bhíos láithreach a' chleamhnais Sheáin is Léan is níor thug sí dho ach amháin a' seacht is raol, Agus cé go raibh sparán maith aice féin Is dóigh dá mbeadh Seán 'na rí ar an nGréig, ná faghadh sé pinginn eile ó Léan. Léan: Ara, nach maith a thuigid siad a chéile, an dá dhrúncaer, Agus nach deas a chuireann Seán a sgéal i mbeul Sheumais Raol Do bhís láithreach, a Shineud, is níor innsis breug ar a dtáinig fós at' shaoghal Agus anois innis-se do'n Athair Paor an mór a thugas-sa do Sheán mar spré. Sineud: Ara, a Léan, is cuimhin liom a' sgeul chó' maith 's is cuimhin liom an oidhche araer Agus, as sparán do bhí ad' bhorlach chlé, do thugais chúig phúint do Sheán Ó Séagha, Is ní maith a' chrí' a chuiris air ar mo nós féin, nuair a thugas a raibh ar a' saoghal agam do Sheumas Raol. Finghin na Leamhna. (Tuille le teacht.) CAOINE Ó CHAIRBRE. Dá mbeadh fhios ag mo ghrádh geal Go bhfuilim-se anso báidhte, Do threabhfadh sé cnuic Is do raobfadh sé bánta, Agus do thiocfadh sé im láthair, San boch ochón. Beir leitir uaim 'dtí an Father Go bhfuilim inso báidhte Ag tíochadh ar na báirnigh Agus ar na préacháiní bána Mian mhic a súile Bhí ionam' leas-mháthair Sí chuir 'om báth mé, San boch ochón. Tá mo leanbhaí gan cíoradh Is a gcosa gan nighe acu, Tá a mborlaigh osgailte I gcoinnibh na gaoithe, Agus mise annso sínte, San boch ochón. Tiocfaidh na sagairt amáireach Is beidh an tAifreann árd acu, Á léigheadh ar mo chlár-sa, Agus mise anso báidhte, San boch ochón. (Ag piocadh bháirneach do bhí sí nuair do báthadh í). Gearóid ó Súiliobháin do sholáthruigh. SOME POEMS of ROGER CASEMENT (ar 1/— ó Chlólucht Talbóid, in Baile Átha Cliath). Ní filidheacht ró-iongantach atá sa' leabhar san. Tá dán maith ann ar theangain na Gaedhilge agus ceann fada de shaghas “Fontenoi,” ag cur síos ar chath Bheul an átha Bhuidhe. Tá gearra- chúntas ar shaoghal Ruaraí ann & an té dhein é, thuig sí conus cúntas do scrí go deas símplidhe. Ní raibh de bhuairt riamh ar Ruaraí Mac Easmuinn ach conus do dheunfadh sé fóirithin ar Éire. “Tuigim go maith,” ar seisean, tráth, le car- aid, “go gcrochfar fós me ar son na hÉireann!” Fear mór-chroidhe ab eadh é gur ghile leis bochta Dé agus lucht annró 'ná righte & ridirí. Go mbronna' Dia solus geal na bhFlaithas ar 'anam. Amen! S. T. LÉIG NA FÓGRAÍ, A CHARA, MÁS É DO THOIL É. Má tá eolas uait ar an nGaedhilg nó ar chionnos Gaedhilg a mhúineadh, níl agat ach dul go dtí COLÁISTE AN DAINGIN Mí Iúil nó Mí Lughnasa so chughainn. Sé príomh-chuspóir oibre an Choláiste seo ná eolas ar labhairt na Gaedhilge a thabhairt do'n lucht foghluma, agus eolas ar chionnos an chainnt sin a mhúineadh do dhaoinibh eile. LEABHAIR LE LÉIGHEAMH. Tosnóirí — “Laethanta Geala,” “Ceachta Beaga” (I., II., III.), “First Irish Grammar” leis na Bráithre Críostamhla). Lucht Teistiméireachta — “Réalta de'n Spéir,” “Aesop” (I. — VI.), “Eachtra Lomnachtáin,” “Ceachta Cainnte Gramadaighe.” Ranng “Dá Theangtach” — Beifear ag súil leis go mbeidh staidéar déanta roim ré aca ar an gcuid is fearr de litridheacht na nuadh- Ghaedhilge; agus ar “Leabhar Geograiphe,” “Leabhar ar Áireamh,” “Algébar,” &rl. Tá gach eolas le fagháil ó Rúnaidhe, Coláiste an Daingin, Daingean Uí Chúise. TÉIGH GO BAILE BHUINNEÁIN AN AOIBHNIS an samhradh so chughainn chun GAEDHILGE 'FHOGHLUIM. Beidh scoil samhraidh ann do chách, agus oidí oilte in a bun. Scríobh chun an Rúnaidhe, i mBaile Bhuinneáin Cois Sionann, i gCiarraidhe Luachra. IOL-SCOIL NA MUMHAN (RING IRISH COLLEGE). Samhradh, 1918. An Chéad Teurma: Ó'n chéad lá Iúil go 26mhadh. An Dara Teurma: Ó'n chéad lá Lughnasa go 29mhadh. Áit mhór Gaedhilge is eadh an Rinn. Árus breaghdha is eadh an Coláisde agus an tigh comhnuighthe. Déintear an obair ann & í go cuideachtamhail. Atá aer breaghdha farraige ann agus na hOidí go toghtha. PÁDRAIG Ó CADHLA, An Fear le Scríobhadh. COLÁISDE NA MUMHAN, BÉAL ÁTHA AN GHAORTHAIDH. Beidh an Coláisde ar siubhal i mí Iúil agus i mí na Lughnasa mar is gnáthach. Gheobhfar gach tuairisc 'na thaobh ó LIAM DE RÓISTE, 27 Sr. an Chapaill Bhuidhe, i gCorcaigh. Ticéidí in a “gCeirthlíní” do lucht comórtha spóirt & Cnaipí Daithte — mar chomharthaí sóirt ó Chlóchualucht Dúndealgain, Dundalk. <L 6> Tá le fagháil uainn-ne Buínn Óir is Buínn Airgid den déanamh Ceilteach agus marc earra Ghaedhealaigh ar gach bonn aca. Tá ÁTRAIGHE ÓIR is ÁTHRAIGHE AIRGID mar atá — miasa, cailísí, cuirn, agus cuacha dá ndéanamh againn-ne, anso i gCorcaigh. Tá an comhartha Gaedhealach ar gach ceann aca. Scriobh chugainn ar lorg an deilbhleabhair agus an luachliosta. Liam Mac Aodhgáin & a Chl.-mhac Teo., 32 Sráid Phádraig N., Corcaigh. Tá 200,000 Baraile Plúir dá dhéanamh in aghaidh gacha bliana ag T. Ó hAILEANÁIN & a CHL. MHAC, Teo. Muileann Abhancoradh, Mainistir na Corann, agus Muileann Ghleanna Duileáin, Mainistir Fhearmuighe, Co. Chorcaighe. Sranngscéala: “Hallinan, Midleton.” Guthán: 7 Cork; i Midleton. A Ghaedheala! Ceannuighidh bhúr gcuid TÉ, MÍSLEÁN is SIÚICRE, MINCHOIRCE, RÍS is UBHLA, ó MHÍCHEÁL Ó RÍOGHARDÁIN & a Chua., 2 An Mheadhon-tsráid Theas, (2 South Main Street) CORCAIGH. DATHÁN den uile shaghas, idir SHNASDATH, SLÁNDATH, agus PÉINT, (“Varnishes, Distemper, and Paint”) TÁ 'Á DHÉANAMH I gCORCAIGH. Gheobhair in aon tsiopa, nó mura bhfaighir, scríobh chun MHUINNTIR ÁRACHTÁIN, Muilionn “Seandúna,” i gCORCAIGH. Ghaedheala! Ceannuighidh rothar Gaedhealach .i. “AN LÚCANIA” (de dhéantús na hÉireann) ó DHOMHNALL Ó BUACHALLA, MAGH NUADHAT. AN GORT GEAMHAIR. (ar leanamhaint ó “Lóchrann” na Márta). Nuair a tháinig Séamus abhaile agus é 'na gheilt do phreab go tóin a tighe agus do chuir air pé balcuis a bhí aige & do bhuail an t-úrlár aníos go duairc neamh-shultmhar. “Conus a bhí an gort rómhat,” arsa Siubhán. “Ansa' fiabhal, mhuise, a bhean bheag,” arsa Séamus. “Conus eile a bheadh sé nuair a bhain an dá áirseóir úd na ceangail ó n-a gcapaill agus thugadar cead a srón dóibh.” “Ara, ná raibh na capaill sin thiar a gCráilighe go déanach araer,” ar sise, agus tá an áit sin trí mhíle as so.” “Dá mbeadh & fiche míle,” ar seisean, “ní fuláir nach ar na daoinibh a tháinig crúba capall. Níl aon phiuc do'n ghort gan crú capaill buailte air. Ní raibh capall ach aige beirt ansa Bhlascaod an uair sin, dhá chapall ar fad, agus do dhein Séamus amach gur bh'amhlaidh a chuaidh an bheirt gur leo iad do bhuntulaigh á n-iarraidh chun a mbuilg a líonadh 'na ghort féin. Tar éis an méid sin a rádh dho, b'eo amach an dorus é, a' dul a' fógairt na gcapall dóibh. “Táim dá rádh leat,” arsa Siubhán, “gan dul chun an-aitis leo, mar b'fhéidir gur bé do chleasamhdí (?) a gheobhfá uatha.” D'fhógair sé na capaill dóibh ach is amhlaidh a chromadar san ar mhagadh fé, go raibh a gcapaill féin mar ar chuir- eadar iad & ceangail fútha, “agus iad annsa cheann tsiar d'oileán, trí míle as so” ar siad-san. “Dar bhúr n-anam do'n bhfear is sine atá thíos in íochtar Ifrinn,” arsa Séamus, “nach capaill a bhí annsan ghort agus gan aon chapall eile annsan oileán so ach bhúr dhá gceann-sa amháin, & mo chorp-sa agus m'anam, má thagaim-se suas leó go mbeidh an t-oileán so gan áireamh capall,” ar seisean. An oidhche bhí chughainn do phrupáil Séamus suas go luath é féin, do bhuail chuige a phíce, sean-chasóg ar a ghualain agus é reamhnach glan chun na h-oidhche a chaith- eamh i gcúinne an ghuirt agus scóp ba mhó ná san air, é siúrálta ‘cuirp’ dhá chapaill a bheith fé mhaidean aige. Do bhuail an dorus amach leis an lá bán agus do shocruigh a gcúinne an ghuirt é féin. Do bhí an oidhche thar druím go maith shar ar bhraith sé faic, ach fé dheire do chualaidh sé an truist ag teacht thar claidhe. Do phreab sé n-a sheasamh, a phíce 'na láimh & d'éaluigh cois a chlaidhe síos chun go gcuirfeadh a gcoinnibh an chlaidhe mhóir a bhí ar bharra an ghuirt é, go mbeadh cothrom aige ar an bpíce a chur ann. Do chuaidh de an capall a chur a gcoinnibh an áird, mar is ar an bhfarraige b'fheárr leis féin aghaidh a thabhairt. Do phreab an capall amach as an ngort & do thug aghaidh fé'n dtráigh bháin síos. Do thuig Séamus gurb' amhlaidh a bhí sé chun dul a bpoll fé phuirt na trágha air agus go mbeadh turus eile ar an ngort aige fé mhaidin. Leis an macht- namh san a dhein sé, do chaith uaidh an píce: “Mo chorp 'n fiabhal, go leanfad trí thalamh & fharraige thu, pé áit go ngeobh- air,” ar seisean, “nó go mbainfead sásamh díot as a bhfuil déanta agat. B'eo leis a ndiaidh an chapaill thríd an dtráigh síos. Níor bh'fhada go raibh an bheirt acu a mbriseadh na tuinne a n-aonacht. Do thug an chapall staonadh air féin annsan, mar ná raibh sé sásta de'n áit astigh fós. Nuair a chonnaic Séamus an méid seo staonadh ar an gcapall cad deiri' lem' amadán bocht ná gur thug aon léim amháin as a chorp is do chuir a dhá láimh in earball an chapaill insan iarracht san. Nuair a bhraith an bromach fiadhain an rud beirthe ar earball, do léim anáirde díreach is do thóg Séamus ó thalamh, ach b'é toil Dé gur chaill sé a ghreim aige briseadh na tuinne & do chuir na tonnta briste suas ar a dtráig arís é, na shlibirín mhaol-bháidhte.” Tar éis teacht as an ósbairt sin do Shéamus do thug aghaidh ar an dtig. Níor bhraith aon duine ag teacht isteach é. “A Shiubhán!” ar seisean. “Hu!” arsa Siubhán. “A Shiubhán!” ar seisean arís. “Hu!” arsa Siubhán. “Ó mhuise, mo chroidhe 'n fiabhal, má chreidfinn sagart ná pápa air go bhfuil beirt bhan ar an saoghal a dtómus gach fir á bhfuil ann,” ar seisean, “mar ná feadar cad a dhéanfadh iad 'éideach ach gur dócha ná cuirean Dia ar a saoghal sibh chomh h-iomadamhail leis na fir,” ar seisean. Bhí Siubhán bhocht 'na suidhe faid a bhí Séamus ag cur an méid seo as. Bhí an teinnteán báidhte 'ge na chuid éadaigh. “A Mhuire Mháthair, cad a dhein slibirín díot,” ar sise. “Ní beag duit a luaithe a bheidh 'fhios agat air,” ar seisean. “Tabhair dom balcuis éigin tirm a chuirfead orm féin ar dtúis.” Do thug sí san do & gádh aige leis. “A Shiubhán,” ar seisean. “Seadh,” arsa Siubhán. “Capaill mara go bhfuil ár gcuid geamhair-ne ithte acu, a dhaltha,” ar seisean, “agus beam 'ige lucht na gcapall atá ar an mbaile seo, mar bhíodar 'á dhaoradh gan chúis againn & do chuirfinn méar i súil aon duine a déarfadh liom riamh go raibh a leithéidí ann go dtí anocht,” ar seisean. Amáireach bhí an sgéal nua aige Séamus ar fuaid an bhaile gurb' iad na capaill mara do lait an gort air, agus gur lean sé féin ceann acu go dtí an fharraige & gur thug a bhrollach do'n mhór-mhuir amach uaidh. Do cheap na daoine annsan gur b'amhlaidh a fuair Biadh do Ghaedhlaibh — Ceannuig do chuid aráin, cístí, &c., ó Mhuíntir Dhálaigh, Sráid a' tSáirséalaigh, i Luimnigh. <L 7> na daoine maithe cómhacht air féin agus do bhí sé curtha roimis aige a bheith an' fhear feasa as so suas. An oidhche a bhí chughainn do ghlaodhaigh Siubhán ar fhearaibh óga an bhaile dul a n-aonacht le Séamus agus go mb'fhéidir go mbeadh caoi acu ar cheann éigin dos na capaill a theanntú. Sin mar bhí. B'eo le gasra acu agus cúpla srian acu agus a ghléas féin ag gach nduine acu, scóp ortha go mbeadh capall ó'n bhfairrge acu fé mhaidin b'fhéidir, cé go raibh cuid acu nár chreid go bhfeacaidh Seumas riamh a leithéid. Nuair a chuadar go bruach na trágha báine do chuaidh beirt annso agus beirt annsúd agus do chuireadar iad féin a dtreo chun teacht suas leis, dar leo. Ar mh'fhalluinn nár theip an sean-am ar an gcapall gan teacht & do tháinig. D'fhan gach nduine acu 'na thost mar a raibh aige nó go bhfuaireadar istig ansa ghort é. Do chruinnigheadar air ó'n dá thaobh agus toisg na breise a bheith ann acu do dheineadar fille-chaoch(?) de & do rugadar ar mhuing air & do bhuaileadar an tsrian go daingean leis. Annsan do bhí capall ó'n mór-mhuir acu & mórtas ortha mar gheall air. Go tig Shéamuis a tháinig an capall, dar ndóigh, mar is é fuair an tsrian. Do cheap sé ar dtúis ná raibh aon duine le bheith bocht sa domhan ach é féin toisg an gort breágh coirce a bheith gan mhaith go deo air, ach anois nuair a bhí an tsrian leis an mbitheamhnach aige tuigeadh do ná raibh aon duine bocht ar a chine. “Seadh, a Shiubhán,” ar seisean. “Tá capall breágh agam pé sgéal ag an ngort é.” “Mhuise,” ar sise, “ní fuláir nó b'fhearra dhuit do ghort breágh coirce ná é, a ghliogaire.” “Mo chorp 'n fiabhal gur feárr liom an tsrian a bheith leis an mbitheamhnach so agam ná a bhfuil ag fás i gCiarraighe dhe,” arsa Seumas. Seadh, do bhí Seumas is a líntighe lán de ghreann anois mar do bhí capall breágh acu agus dob é sin féin ainm, rud ná raibh riamh acu. Ach fé mar dubhairt an fear nárbh bhaoth, nuair is mó an greann is minic gurb eadh is giorra an cúmha. B'shin i 'úmha' aige Séamus leis é. Nuair a chuaidh an ghuth tríd an dtír go raibh beirtha ar chapall ó'n bhfairrge annsan Oileán agus go raibh a raibh de choirce ag fás ann ithte aige do bhí iongnadh an domhain ar gach nduine. Do chualaidh fear a bparróiste Fionn Trágha é go raibh Paidí Mhuiris mar ainm air. “Th'anam 'n riabhach a bhean bheag,” ar seisean le na mhnaoi, “ar mbromach-na is eadh é.” “Ara, conus gurb' e do bhromach-sa é,” arsan bhean, “ní fuláir nach thríd an bhfairrge mhóir a ghaibh sé.', “Is seadh go díreach,” ar seisean, mar is minic a líon a mháthair féin a bolg i bhfeirm an chuain agus í 'snámh treasna Chuan Fion Trágha ó Bhaile Mhóir & é shnámh thar n-ais ag dul abhaile dhi.” Níl aon bhliain san am san ná go mbíodh h-ocht gcínn de bhramaigh ar féarach i mBeiginis. Sé mhí an téarma a bhíodh ann acu. An cló & an croic- eann a bhíodh ar na capaill á fhágaint do bheidís 'nótáltha' ar fheabhus seochas aon áit eile. Bhí bromaigh, an bhliain sin, leis, i mBeiginis & toisg dúthchas na bradaigheachta a bheith in sa bhromach so ó n-a mháthair, ar nós an duine, ní raibh sé sásta le féar Bheiginis, dá fheabhus é gan teacht ag sladaigheacht treasna na fairrge. Do ghluais fear pharróiste Fionn Trágha go h-obann ar thuairisg a chapaill ach ní raibh sé i mBeiginis roimis. Ach mar a raibh do bhí sé aige Séamus Mór annsan Oileán Mhór roimis go saor, sábhálta. Do cheap Seumas dul chun troda leis, go mbeadh an bromach aige féin in inead na 'domáiste,' mara mbeadh gur dhein na cómhursain teasargan eatorra. B'éigean do fhear Fionn Trágha fághal- tas maith a thabhairt do Sheumas ach ní raibh sé sin ach leath-shásta leis an socrugha. Tomás Ó Criomhthain, An Blascaod Mór. Do Fhear “An Lóchrainn”: Sin sgéal chughat ó Thomás, a sháirfhir Ghaedlach, is minic a chuala ó mhór-chuid aosta é. Ná bíodh sagart ná bráthair á rádh gur bréag é, mar tá sé chomh fíor is tá an timcheall gréine. — T. Ó C. SEOTHOLÓ THOIL. Gléas F. I. Mo chara go bráth tú, a pháisdín óig, Tá'n tú suaithte, buadhartha, dreóil, Má thagann tú liom-sa gheóbhair foithin is cóir, Is gheobhaidh tú duais nár luadh leat fós, Agus seotho thoil is ná goil go fóil, Seotholó thoil is ná goil ná deóir. II. Seacht n-iongnadh an domhain gan domhat do gheobhair, An Cnoc Maol Donn 's a ngabhann 'na threo, A bhfuil de thalamh aníos gan chíos dom stór, Faid a rithfidh an ghrian go dian sa ló, Agus seotho thoil, &rl. III. Do gheobhair Magh Chromtha gan domhat chun bróg; Do gheobhair an Droichead 's a bhfuil ann de lón; Do gheobhair Baile Áth' Cliath chun fiadhaigh is spóirt, Is do gheobhair chun stuice Luimneach mhór, Agus seotho thoil, &rl. LÉIG NA FÓGRAÍ, A CHARA, MÁS É DO THOIL É. Scáth ó'n nGréin, nó fós ó'n bhfearthainn. Foscáin Gréine, Foscáin Fearthanna, Bréagáin Leanbh, is Madaí Dorn. TIGH “AN BHATA DROIGHIN ÉILLE” Teó. H. JOHNSTON, Sráid Phádraig N., i gCORCAIGH. Siopa eile ar Sráid an Chladaigh i gCóibh Chorcaighe. GUAILNEÁIN SEANDÚNA. Bhí cúigear ar chárr ag gluaiseacht Tráth bhriseadar na humaí, Is nuair thuigeadar a bhfionntar Ba chráidhte dúr a gcló. “Ach, tá peidhre 'n Shandon Braces” Ars an t-iománaidhe leó go scléipeach “Agam, is táid chómh tréan san Go ndéanfaid dúinn an gnó!” Le fághail in a mór-chodaibh ó'n té dheinean — TOMÁS Ó GORMÁIN Calaphort an Phápa, CORCAIGH. Tá le fághail uainn-ne — TÉ BLASTA CÚMHRA. Ceannuigh púnt de mar shompla. SIMCOX is a chlann mhac (Teo.) 10 Sráid Phádraig N., CORCAIGH. BIADH DON DUINE is BIADH DON BHEITHIDHEACH. Tá raidhse de gach saghas bídh le fághail uainn-ne. Cuir cárta chúgainn ar lorg gacha eolais — SÉAMUS Ó NÉILL is a chlann mhac (teo.), CIONN tSÁILE, Co. Chorcaighe. CEANNUIGH DO CHUID LEIGHIS, I SIOPA AN BHÚRCAIGH .i. Tig na cúinne, idir SHRÁID PHÁDRAIG NAOMHTHA & SRÁID AN CHAPAILL BHUIDHE, I gCORCAIGH. Tá lucht cóirithe leighis ann a thuigean a ngnó agus a dheinean go cruinn é. CÓISTÍ IS CAPAILL is gach cóir eile chun cóisre nó sochraide. Tá againn-ne. Muinntir Chróinín, ar Chalaphort Uí Shúileabháin, i gCorcaigh. <L 8> GACH CÓIR SCOILE! Tá againn-ne LEABHAIR DON LEABHARLAINN agus LEABHAIR MAR DHUAISEANNA. Scríobh chugainn ar lorg eolais: Muinntir Fhallamhain (Fallon Bros. Ltd.) Cúirt Dáma a 13 & a 14, in Áth Cliath. Smithfield a 88, i mBealfeirste. Sráid Uí Chonaill a 72, i bPortláirge. Tá Scéaluidheacht-gan- Sraínng d'á múineadh ag togha na múinteóirí I Scoil Uí Shúileabháin sa ‘Mhardíog,’ I gCORCAIGH. Is í an scoil is mó cáil agus is fearr cóir i n-Éirinn. Múintear SRANNG-SCÉALUIDHEACHT ann do chailíní, i gcóir Oifige an Phuist, sa ló nó istoidhche. Scríobh chun an Árd-Oide. TÉIG FÉ DHÉIN “AN EMPÓRIUM” ar lorg Earraí Gaedhlacha — BÓNAÍ, CARABHATAÍ, LÉINTE, CIARSIÚRAÍ AGUS LÍNÉADACH. M. Ó SÚILEABHÁIN & A MHAC, CILL ÁIRNE. SÍOL, LEASÚ, is úrlaisí don bhfeirm. TROSCÁN TIGHE. SEÁN Ó CURRÁIN, SA DAINGEAN. an fear a thabharfaidh go maith dhuit iad. EUDAC BUAN-TSEASAMHACH. An chulaith do-gheobhair uainn-ne, beidh sí go córach dei'-dheunta. Le dachad blian anuas, tá tosach 'á thabhairt againn-ne do dheun- túisí Gaedhal. Níl muilionn in Éirinn 'ná go gceannuighmíd-ne togha na n-earraí ann — eudach ná raghaidh ann, is ná dortfaidh an dath as. DO MHNÁIBH UAISLE — TÁILIÚIRACHT AR 'FHEABHAS. Gach Gúna dár dheinamar riamh, bhí cuma is crot air. Bainean deise ar leith leis na Casógaibh a dheinan na táiliúirí seo againn-ne. Tá ana-chuid eudaigh den tsaghas úd go n-abarthar leis “Saothar Lámh” ar taisbeáint anso. Ní dhortfaidh an ghuirme as an eudach gorm atá le ceannach uainn-ne. Raghaimíd fé bhannaí air, agus is mór an ní é sin, an aimsir seo. Scríobh (nó glaodhaig) chugainn. LIAM Ó CONCHUBHAIR is a Mhac, SRÁID MHÓR SHEÓIRSE, a 40, i gCORCAIGH. RÁSÚIR MHAITHE don duine bocht nó don duine saibhir; a luach ó 2/- go 10/6. RÁSÚR “COSANTA” ná gearran an croiceann — 1/- go 21/-; gheobhair ceann aca san & trí lanna “Gillette” ag gabháil leis, ar a 2/3, tríd a' bpost. MAC CUILINN, 35-36 Sráid Chapel, i mBaile Átha Cliath. Is maith an chóir iad so chun Gaedhilge do mhúineadh: “Scéalta don Aos Óg,” 2d. “Ceachta Scoile,” a I., II., III. 2½d., 3½d., 4½d. “Cairteanna chun Cómhrádh do Mhúineadh” — iad go daithte is go hoireamhnach ar gach chuma. I., II., III., IV. 4/-, 4/6, 4/6, 4/6 Gaedhil a bhfuil Trácht ortha: Peictiúirí dhíobh so — Meadhbh, An Sáirséalach, Naomh Pádraig, Brian Bóraimhe, Naomh Colmcille, Uolf Tone, Naomh Bréandán, An Búrcach, Riobárd Emmet & Dómhnal Ó Conaill. 10 gcinn ar fad — iad fé gharmaí dara agus ciumhais órdha le gach garm — £3 an beart. Leabhair iad so a thaithnfidh leat — “Every Irishman's Library.” 2/6 a' leabhar — “Saints and Sinners (Dr. Hyde), “Humours of Irish Life (C. L. Graves, M.A.), “Irish Orators and Oratory” (Prof. Kettle), “Irish Poetry” (A. P. Graves, M.A.), “Selections from Thomas Davis” (T. W. Rolleston, M. A.). “Songs of Myself and Lyrics” (Thomas Mac Donagh), 4/6. Poetical Works of Joseph M. Plunkett, 3/6. Cuir cárta ag triall orainn ar lorg leabhráin eolais: “The Educational Co. of Ireland,” 89 Sráid Talbóid, Áth Cliath. IS MÍORÚILTEACH NA LEIGHEASANA DO BHUAIBH IAD SO: LEIGHEAS UÍ DHOMHNAIL ar bhuinneach laogh, 5/— a' buidéal. ‘Kural,’ ar leiceacht bo, 5/— a' bosca. Níl aon teora leis chun ba do neartú. ‘Kuranzo,’ ar ghalar teangan bo, 4/6 a' buidéal. Leighisean in aon lá amháin. ‘Murraine,’ ar bhruiliochán, 3/6 a' buidéal. Leighisfidh an taom is measa taobh istigh de naoi n-uaire a' chloig. ‘Kuraline,’ ar bhruinne dhearg, 4/— a' buid- éal. Beidh an bhó i gceart taobh istigh de sé uaire a' chloig. ‘Ringool,’ ar bhorraphéist, 2/6 a' buidéal. ‘Hoosaline,’ ar chasachtaigh nó ar mhúchadh, 4/6 Gheobhair ó UA DÓMHNAIL, Siopa leighis Bó is Beithigheach, An Eamhain, MIDHE; nó ó THOMÁS MAC MÁTHUNA, An Scairbh, CO. AN CHLÁIR. In ÁIRCÉID NA MUMHAN gheobhair LÁMHAINNÍ OLNA de dhéantús Gaedhal agus de shaothar lámh. Iad ar a lán saghas datha mar atá: crón, dubh, glaschaorach, geal agus donn. Tá EARRAÍ GAEDHLACHA le feicsint ar gach cúntúir sa' tsiopa: ÁIRCÉID NA MUMHAN le ‘Robertson, Ledlie is Ferguson,’ I gCORCAIGH. Togha gacha bídh i gcóir na mbeithidheach, le fághail ó Mhuíntir Dhálaigh, Sráid an tSáirséalaigh, i Luimnigh. Cló-bhuailfimíd-ne Leabhar Gaedhilge nó leabhar Béarla dhuit. — Clóchualucht Dúndealgain, Dundalk
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
