Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Samhain, 1917
Title
Samhain, 1917
Author(s)
Údair éagsúla,
Composition Date
1917
Publisher
An Lóchrann
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N Lr1917_11> <L 1> <B 1917> <C Prós> <M 8> <T An Lóchrann> <U Údair éagsúla> <F An Lóchrann> AN LÓCHRANN PÁIPÉAR GAEDHILGE IN AGHAIDH GACHA MÍ. Uimh. a 20. SAMHAIN, 1917. Pinginn a Fhiacha. An Bhean mhí-Neáireach. Bhí lánamha phósta i bParóiste an Fhirtéaraigh uair, agus má bhí, bhí fhios ag an saoghal gan iad a bheith ró-bhaodhach dá chéile. Bhí an bhean ana-mhí-neáireach agus bhíodh sí ag imirt i gcoinnibh a fir i gcómhnuidhe. Dá n-abruigheadh sé léithe aon rud a dhéanamh, ní dhéanfadh: ach nuair a deireadh sé léithe gan é do dhéanamh, siné díreach 'nuair a dheineadh sí é. Nuair adubhairt sé léithe uair an leabaidh do chóiriú, níor dhein sí ach breith ar channa uisge agus é chaitheamh isteach 'on leabaidh. “Bíodh an leabaidh agat féin anocht,” ar seisean, “beidh an cúinne agam-sa.” Agus is sa chúinne a chuaidh sé a chodladh an oidhche sin. Níorbh fhada dho'n oidhche go raibh sí chuige & tuairgín aici. Do bhuail sí anuas sa leath-cheann é agus é 'na chodladh. Do rith sé agus bhain amach an dorus. Sé áit 'nar chodail sé go maidin ná i mbothán muc: ní leigfeadh sgannradh dho teacht i ngoire an tighe. I gcómhnuidhe riamh 'na dhiaidh sin, nuair ba mhaith leis í do dhéanamh aon ruda, is amhlaidh a deireadh sé léithe gan é do dhéanamh, nó a mhalairt sin ar fad do dhéanamh. Do chuaidh sé ag baint mhóna lá ar an gcnoc & nuair a bhí sé ag fágaint an tighe. Dubhairt sé léithe gan aon ghreim bhídh a bheiriú dho an lá san. Dubhairt sise go mbeireóchadh. “Má bheirghir,” ar seisean, “ná beir ag triall orm-sa ar an gcnoc é.” Dubhairt sise go mbéarfadh. D'imthigh sé & do chuaidh sé 'ghá baint ar an gcnoc. Is gairid go bhfeacaidh sé aníos í agus tromáinín bídh aici. Bhuail sí chuige an biadh thuas ar an gcnoc. “Fan anso im' theannta, a bhinín,” ar seisean, “go n-ithead é.” Níor dhein sí ach iompódh ar a sáil & imtheacht uaidh síos fé dhéin na faille. “Nár fheicead do ghnúis áluinn aríst do deo,” ars an fear go searbh fé 'na anáil nuair a mheas sé í do bheith ar raon cluaise. Do chualaidh sí an focal, ámh, agus stad sí & bhí droch- sheasamh 'na súilibh. Do cheap an fear go mbeadh sí chuige gach sé nóimeat, agus bhí sgeón agus sgárd 'na shúilibh. Sa deire, do chuimhnigh sé ar sheift. “Fan aníos ó'n bhfaill!” ar seisean. “Ní fhanfaidh mé, mhuis,” ar sise ag baint chor aisti féin síos chun na faille. Dubhairt an fear aríst léithe fanacht ó'n bhfaill. “Beagán rath ort,” ar sise. “Ní fhanfad ó'n bhfaill.” “Fan aníos ó'n bhfaill!” ars an fear léithe an tríomadh h-uair. “Dhera, fán fada ort,” ar sise. “Ní fhanfad ó'n bhfaill.” Agus fé mar a deireadh sé léithe druidim aníos, siné nuair a bhíodh sí ag cúladh síos go dtí sa deire, insa gcúladh dhi, do h-ionntuigheadh drom thar n-ais í agus do thuit sí leis an bhfaill. “Imthigh!” ars an fear nuair a chonnaic sé í, “agus nár éirghidh an lá ná an oidhche leat.” Bhí triúr iasgairí fe na bhun síos ag iasgach le trapanna. Níor mhothuigheadar éinní i nÉirinn nó gur buaileadh i n-aon triollomhait amháin í, i n-aice leo san uisge. Chomh luath is do thuit sí, do shúngcáil sí agus cá dtuitfeadh sí ná san áit go raibh an trap curtha cois na cloiche ag an naomhóig. Dh'fháisg na h-iasgairí ar a líonta do tharrac, baineadh a leithéid de phreab asta. Agus nuair a dh'fháisgeadar ar an trap do tharrac is amhlaidh a bhí sí i n-achrann istigh sa trap. B'é an fear deiridh ba thúisge a chonnaic chuige aníos a ceann sa trap & ba bheag nár thuit an t-anam tur te as le' sgannradh. “A Mhuire 'Mháthair na Naomh!” ar seisean agus do chaith sé uaidh an téad. “Tarraig an trap!” ars an fear láir leis. “Ní tharraiceóchad,” ar seisean. “Ní h-aon bhollach é sin, sompla iseadh é: bain amach an tigh!” “Tharraiceófá go maith dá mb'é do thrap féin é,” ars an fear láir. As san go rabhadar ag bualadh agus ag léasadh a chéile istigh sa naomhóig. Do bhriseadar ceithre cinn des na maidí ó bheith ag gabháil ar a chéile & ní raibh ach sé cinn de mhaidí inti. Nuair a chonnaic an tríomhadh fear an t-éirleach a bhí déanta acu, do rug sé ar an dá mhaide a bhí gan briseadh agus bhí a ag baint a bhuille aisti gur shroich sé an calaithe. Fágadh an trap agus an bhean i dteannta chéile & níor tharraig éinne ó shoin é. “An Fiolar” do sholáthruigh. “Big Smeóc” a dh eachtruigh. An Fear Siubhal agus an Buidéal. Tháinig fear siubhal isteach i dtigh an óil 'na raibh triúr againn bailighthe. “Dia's Muire dhíbh annso 'steach,” ar sé. “Dia's Muire dhuit is Pádraig,” arsa sinne. “Conus athá tú indiú, a Pháidín,” arsa fear an tighe. “Óse, mar is gnáth liom,” ar sé, “ach thá na bóithre an-chruaidh ar mo bhrógaibh. Thá na buinn ag éirighe uatha agus gan pingin ruadh im' póca agam péire eile dh'fhághailt, ach buidheachas le Dia thá mo shláinte go maith agam. Bhuail an Seair- geant umam síos an tsráid agus d'iarr mé air an raibh péire sean -bhróg aige, agus dubhairt sé á mbéadh péire 'sa mbarraic go bhfuighinn iad. Chuairdigh sé síos agus suas ach ní bhfuigheadh sé péire d'fhághail, ach chuir sé a lámh 'na phóca & thug sé reul dom, Dia a bheannachadh. Bhal, bhí fhios aige chomh maith & bhí agam fhéin cad a dhéanfainn leis an reul san. Dhera, tabhair dhom buidéal anois, a Sheáin, agus fad saoghal chúghat.” Fear an Tighe: “Conus a bhéadh bróga 'ná aon rud eile agat nuair a chaitheann tú do chuid airgid gan mhaith. Fear Siubhal: “Caithim mo chuid airgid gan …” Fear an Tighe: “'Seadh mhuise, dé chúis ná chuireann tú le chéile é go dtí go mbéadh luach péire bróg agat?” Fear Siubhal: “Éist, a mhic ó! nár dh'airigh tú gur fuaireadh fear marbh i ngort i n-aice Cluain Meala an lá fé dheire & go raibh céad púnt istigh 'na chasóig aige. Dé an mhaitheas dó anois é? Á mbéadh buidéal aige bhéadh sé 'na bheatha anois.” “Dé chúis,” arsa mise leis, “nár cheannuigh tú arán leis an airgead sin, nuair ná fuightheá é choimeád.” Fear Siubhal: “Ó'se, a mhic ó! chun an fhírinne dh'innsint duit, ní bhfuighinn airgead a choimeád, mar thá puill ins gach aon phócha athá 'gam. Agus arán do cheannach leis! 'Sé an sgannradh é! Is fuath liom arán mar thá an iomarca de ithte 'gam ó'n lá a rugadh mé. Ní bhfaighinn aon (t)sásamh d'fhághail anois ach 'sa mbuidéal. Colmcille. Gúnaí & Hataí do Chailíní; Carabhataí Gaedhlacha, Stocaí, Bónaí, &c., do fhearaibh; Táiliúireacht ar fheabhas. D. MacCurtáin, Sráid an Chaisleáin, Corcaigh. <L 2> Cois Farraige Thiar atá an COLÁISTE ATLANTIC. Múintear Sranngscéaluidheacht & Scéaluidheacht-gan-Srainng ann do ógánaig atá idir a 16 agus a 24. Gheobhair gach eólas ó'n Árd Oide — MUIRIS MAC GEARAILT, CATHAIR SAIBHÍN, I gCIARRAIDHE. Síol agus Leasú' don bhfeirm nó don gháirdín. Áthraighe Iarainn agus Stáin. Arán, Min, Plúr, Té agus Biotáile. SEÁN Ó RIADA, an tSráid Mhór, CILL ÁIRNE. Tá i nDaingean Uí Chúise TOGHA GACHA BÍDH — Plúr, Min, Té is Siúicre; SÍOLTA IS ÚIRLISÍ don bhfeirm; ÁRAISTÍ IARAINN is stáin don tig. ag “JOHN ATKINS & CO. Ltd.” Is aca bhíon plúr an Ruiséalaig ó Luimneach. AN T-EMPÓRIUM, … le … M. Ó Súileabháin & a Mhac, CILL ÁIRNE. Éadathóirí Maithe Tá le fághail uatha: Lása Gaedhealach de'n déanamh & de'n phatrún is órnáidighe amuich agus saothar lámh is eadh gach órlach de. Éadach ó Bhothánaibh Chiarraidhe ar a lán sórt datha. Bróga is Buataisí ó Áth Cliath is ó Cheatharlach (Muintir Winstanlí & Mac Gabharnaigh a dheinean.) Brait Chlúdaig (Rugana) de'n olainn is fearr & flúirse dhíobh ann. In-Éirinn do deineadh. Tá 200,000 Baraile Plúir dá dhéanamh in aghaidh gacha bliana ag T. Ó hAILEANÁIN & a CL. MHAC, Teo. Muileann Abhancoradh, Mainistir na Corann, agus Muileann Ghleanna Duileáin, Mainistir Fhearmuighe, Co. Chorcaighe. Sranngscéala: “Hallinan, Midleton.” Guthán: 7 Cork; 1 Midleton. STRATFORD AR AN ABHAINN. “An craoibhín aoibhinn” do scríobh. Ceithearnach de Mhuimhneach mhór mhod- artha mhórdhálach do bhí ann, ar bhain Riagh- altas Shacsana a gcuid talmhan dá shinn- searaibh, gur crochadh mórán díobh & gur díbreadh thar lear mórán eile, gan trácht ar a shean-athair do fuair bás i bpríosún ná ar a athair do theich leis go dtí an tOileán Úr — preabaire nár lúgha leis an diabhal 'ná an tír do rinne an sgrios sin ar a mhuinntir. Agus thárla gur sheól an Chineamhain é go Sacsana, imeasg a námhad, dar leis. Agus, mar do thuit sé amach, b'éigin dó dul go Stratford ar an Abhainn, agus do taidhbhrigheadh fís nó aisling dó ann sin. Agus ar n-éirghe dhó as an aisling sin dubhairt sé go maithfeadh sé do na Sacsanachaibh chomh fada agus bhéadh sé i Stratford ar an Abhainn, mar gheall ar na rudaibh breághtha do chonnaic sé in a aisling. Agus do nocht sé do'n Chraoibhín an méid do chonnaic sé ins an bhfís sin; agus do rinne an laoi. 1 Buaidhreadh mór do bhain lem' shaoghal Do thiomáin mé óm' bhaile anonn, Agus cia an áit a gcasfaidhe mé Acht soir ag Stratford ar an Abhainn! 2 Ní h-áil liom Sacsana. Do thuill, Ó'n nGaedheal, an tír sin mallacht trom, Feuch! níor chuimhnigh mé air sin Agus mé ag Stratford ar an Abhainn. 3 Bhí fuath do'n Ghall im' chroidhe go buan An drong le cluain d'fhág mé go lom, D'imthigh, arís, an fuath sin uaim Agus mé ag Stratford ar an Abhainn. 4 Chuadhas amach san sruth i mbád Fa ghluaiseacht shámh ar bhárr na dtonn, Dhruideas mo shúil, a's chonnac fís, Bhíos ag Stratford ar an Abhainn. 5 Chonnaic mé mórán taidhbhse ag teacht Ag siubhal le slacht anall 's anonn, Ag brúghadh timchioll ar mo bhád; Bhíos ag Stratford ar an Abhainn. 6 Siúd chugam Hamlet, mar do bhí An uair do chlaoidh Polónius crom, 'Dul le hOphelia, lámh ar láimh; Bhíos ag Stratford ar an Abhainn. 7 Chonnac an Giúdach, sgála 's sgian, A's Pórtia leis. Ba liath a cheann, Bhí an bás 'na shúil, a's an fuath buan, Bhíos ag Stratford ar an Abhainn. 8 Agus tháinig Rómeo le n-a ghrádh Beirt áluinn aoibhinn óg, dar liom, Agus an bráthair rinne an crádh: Bhíos ag Stratford ar an Abhainn. 9 Chonnaic mé Lír 's a ghruag le gaoith An seanóir críon ceann-éadtrom lom, 'S a bheirt bhain-diabhal 'gá leanamhain siar; Bhíos ag Stratford ar an Abhainn. 10 D'aithnigheas an bhaintighearna gharg Ag tiomáint roimpi a fir bhí fann — Fuil an tsean-righ ar bhárr a sgíne — Bhíos ag Stratford ar an Abhainn. 11 Chonnaic mé Óberon 's a ríoghan A's bodach taobh leó. Ar a cheann Bhí cloigeann a's cluasa asail 'bagairt: Bhíos ag Stratford ar an Abhainn. 12 Chonnaic mé Cúntaois; bhí fear caol Na ngairtéal criosach-creasach, ann, 'S an meisgtheóir greannamhail 'magadh faoi: Bhíos ag Stratford ar an Abhainn. 13 An bhean Bheníseach óg bhán shéimh Do thacht an t-éad, do bhí sí ann, 'S an Múrach uasal dubhghorm árd: Bhíos ag Stratford ar an Abhainn. 14 Do bhí mo dhá shúil dúnta dlúth 'S mo bhád ag siubhal ar bhárr na dtonn Acht chonnac iad mar d'fheicfinn thú! Bhíos ag Stratford ar an Abhainn. 15 D'imthigheadar amach óm' radharc An méid sin. Tháinig tuilleadh ann, Gan stad gan sgíth ag teacht go síor, Bhíos ag Stratford ar an Abhainn. 16 D'aithnigheas cuid, níor aithnigheas cuid, Do bhí mo chorp gan lúth gan mheabhair, 'S mo shúil gan léargus, mar fhear marbh; Bhíos ag Stratford ar an Abhainn. 17 Tháinig a's d'imthigh, d'imthigh, tháinig Aithreacha, máithreacha a's clann, Uasal a's ísioll, sean a's óg; Bhíos ag Stratford ar an Abhainn. 18 Righthe a's prionnsaí, easboig, sagairt, Fir státa, daoine rinne greann, Caiptíní móra a's tincéirí: Bhíos ag Stratford ar an Abhainn. 19 Bainríoghna gleusta, daoine-cúirte, Lucht iarrtha déirce, cléirigh peann, Maighdine séimhe, ceannuightheóirí: Bhíos ag Stratford ar an Abhainn. 20 Do bhídís sin ag teacht im' thimchioll Ní fhanaidís ró fhada ann, Do shiúbhal mo bharc ró luath do'n mhéid sin: Bhíos ag Stratford ar an Abhainn. 21 D'fhágas im' dhiaidh duine ar dhuine Gur shnámh mo bharc ar fad ón dream, Gur sguir gach tais' ar fad do m' leanmhain, Bhíos ag Stratford ar an Abhainn. 22 Tháinig ann sin an tSídh-bhean aoibhinn Titania mar bhláth na gcrann, D'fhág sí a fleasg os cionn mo shúile; Bhíos ag Stratford ar an Abhainn. 23 Dhúisigh de phreib mé as mo laige; D'fheuchas uaim “cá raibh an drong?” Ní raibh acht ceo ar uachtar uisge: Bhíos ag Stratford ar an Abhainn. 24 Tá áit amháin id' thír-se a Shacsain 'Na mbíonn do námhaid maol a's dall, Agus saor ó ghangaid, fuath, formad, 'S í an áit sin Stratford ar an Abhainn. Cló-bhuailfimíd Leabhar Gaedhilge nó Leabhar Béarla dhuit. — Clóchualucht Dúndealgain, Dundalk. <L 3> 25 A Albion chealgaigh pheacthaigh mheabhlaigh Bréag-chráibhthigh mhilltigh bhréagaigh shleamhain, Má bhuaileann námhaid ar do dhorus Tóg é chun Stratford ar an Abhainn. 26 Imtheóchaidh láithreach miana díoghaltais A's fiabhras feirge as a cheann, Ní bhéidh 'na chuimhne acht smuaínte an Druadh — Seól é go Stratford ar an Abhainn. 27 Orm-sa d'imir an Draoi sin draoidh- eacht, Chuirfeas mé síos anois im' rann, Fuair sé d'a thír maitheamhnas uaim-se — Agus mé ag Stratford ar an Abhainn. AN DÍLLEACHTAIDHE FÁIN. i. Ní d'fhigheadóir ná do tháilliúir Thugas grádh riamh ná taithneamh Ach do bhuachaill an bhrollaigh ghléigil Sé ba mhéinn liom a bheith im' aice. Is cuma liom cad deir éinne, Ní h-é mo chéad shearc a deir a dadamh, Ach má sí a mháithrín atá 'n-a dhéidh orm, Solus Dé nár chídh a h-anam! ii. Is dílleachtaidhe fáin mé Gan mháthair, gan athair, Is dá mbeadh mo rún i ndán dom Ní áirmheoghainn bheith dealbh Níl éinne ar an saoghal so Dhéanfadh éagcóir ar mh'shamhail Go mbeadh fonn air a leas do dhéanamh Ná dul a n-ao'chor ins na flaithis. iii. A chiallaigh, ná fág at' dhiaidh mé, Mar gheall ar bhólácht ná ar thalamh Is gur gairid a bheadh port na móna Ag breith bhó uait lá earraigh Dob' fhearra dhuit cailín óg deas Do bheith rómhat aige baile Ná saidhbhreas Clár Fódla Is tú phósadh le cailligh. iv Tá lionndubh ar mo chroidhe-si Chomh ciardhubh le hata Is tá brón ar mh'intinn Fóríor, na fuil ag sgaipeadh Tá mo ghrádh-sa i ngleann éigin Is ní féid' liom é mhealladh Is mara bhfaghad-sa le bréagadh é Beidh mo laethanta gairid. Fuaireas ó Shéamus Ua Donnghaile do bhíodh san nGleann Mór anaice an Chuirreáin is atá anois Meirice. Finghin na Leamhna. SEAN-FHOCAIL NA MUIMHNEACH. “An Seabhac” do bhailigh. 81 — Ciall id' cheann agus an chiall atá ann as. Is gnáth é sin a rádh le duine ná tuigeann “an taobh eile” de scéal. 82 — Tar slán! Focal molta é sin (le linn amhráin). 83 — Chugham aniar thu. An céadna. 84 — A chonách san ort. Conách .i. tairbhe, toradh. Tar éis rud maith (nó droch rud) a thuitim amach do dhuine adeirtear é sin leis. MOLTA DÉ. 85 — Is giorra cabhair Dé ná an doras. 86 — Roinneann Dia na subháilcí. Ní thugann Sé iad go léir d'aoinne ná ní fhágann Sé aoinne gan subháilce éigin. 87 — Is mall Dia ach triallann A ghrásta. 88 — Meilid muilte Dé go mall ach meilid mion, mín. 89 — Bíonn Dia foidhneach. 90 — Is mairg gur beag leis Dia mar lón. 91 — Is maith le Dia congnamh d'fhagháil. 92 — Is maith Dia fé thrócaire — ach ní bhfaghtar bróga gan airgead. Duine éigin adubhairt é sin go raibh tinneas a chos ar an saoghal so ag cur níos mó imnidhe air ná tinneas a anma ar an saoghal eile. 93 — Ní h-ionann duine bocht is Dia. A rádh go bhfulaingeochadh sé chomh foidhneach nó go ndéanfadh sé beart chomh comhachtach leis. 94 — Níl tuile ná trághann ach tuile na nGrás. 95 — Imtheochaidh a dtiocfaidh is d'imthigh a dtáinig riamh; Ach ní imtheochaidh na Grásta go bráth ó Dhia. 96 — Níor dhún Dia bearna riamh nár oscail sé ceann eile. 97 — Níor loit Dia aon ní riamh ná leighis- feadh sé. 98 — Marbhuigheann Dia duine chun duine eile a thógaint. 99 — Tá Dia láidir is Máthair maith aige. 100 — Tugann Dia caitheamh is fagháil do gach aoinne. 101 — Is minic a dhein Dia leas duine dá aindeoin. 102 — Níor chuir Dia sceach i mbéal an chuain riamh. .i. D'fhág Sé saoirse na fairrge ag gach n-aon. 103 — Ní h-órduigheann Dia an phian i gcomhnaidhe. .i. Tarraingeann daoine féin ortha í go minic. 104 — Ní fearra dhuit Dia buidheach díot ná an dá Asbal déag. .i. Ní fearr an máighistir buidheach díot ná lucht comhairlighthe and mháighistir! 105 — Ní thug Dia fios d'á Mháthair. 106 — Má tá Dia i gcabhair duit deineadh an diabhal a dhícheall. 107 —Is mall ach is díreach díoghaltas Dé. (Tuille le Teacht.) Leabhair a Thaithnfidh le Gaedhlaibh, Idir Leabhair Ghaedhilge & Leabhair Bhearla, le fághail uainn-ne. Gach leabhair atá fé chló, tá cóib de le fághail sa tsiopa so. Aon leabhar ná fuil againn féin, cuardóchaimíd dógh agus andógh 'á lorg duit. Scríobh ar lorg … clár na leabhar … Labhartar Gaedhilg go fonnmhar i Siopa na Leabhar nGaedhealach. SRÁID ÍOCH. BHAGÓID, a 50, BAILE-ÁTHA-CHLIATH. Sranngscéala mar seo: “Larch, Áth Cliath.” An Guthán: “4804 Áth Cliath.” A Ghaedheala! Ceannuighidh “Éadach na Druipsighe” Agus beidh sibh ag cabhrú le muileann atá go Gaedhealach amuich is amach. Muileann Éadaig na Druipsighe (Teo.) Co. Chorcaighe. ROSC CATHA GAEDHEAL. THE SOLDIERS SONG. — É in a cheart idir cheól is abhrán, agus oireamhnach don phianó. É i nGaedhilg, chomh maith. 1/1 an chóib, per post. WHACK FOL THE DIDDLE. — Abhrán grinn i mBeurla. An file ceadna a dhein. É oireamhnach do cheól an phianó. 1/1 a' chóib. Geobhaidh lucht siopa níos saoire 'ná súd iad. Ó FAOLÁIN & A MHAC, In Uachtar Cé Urmhumhan a 17, ÁTH CLIATH. Carabhataí den Phoiplín ar gach dath is ar gach gné datha. Liam Ó hAimheirgín, (‘W. Bergin’) a dheinean do lucht siopaithe. Scriobh ag triall air go 62 Sráid Ghrafton, in Áth Cliath. DÁNTA DIADHA GAEDHEAL. Tá Cualucht Chuilm Cille, i Magh Nuadhat, tréis cnuasacht bheag de Dhántaibh Diadha do chuir in eagar idir cheol agus focail. Ocht ndánta atá sa' leabhrín. TÁ “ADESTE FIDÉLES” ANN. “Tórna” do thionntuig. Bu cheart do lucht ceoil gacha scoile is gacha paróiste roinnt cóib de bheith aca. Leath raol a fhiacha (3d.) Dosaon cóib ar leath choróinn (2/6). Ó Rúnaire Chualucht Chuilm Cille, Magh Nuadhat, nó ó Mh. H. Gill, i mBaile Átha Cliath. SÍOL, LEASÚ, is úrlaisí don bhfeirm. TROSCÁN TIGHE. SEÁN Ó CURRÁIN, sa DAINGEAN. an fear a thabharfaidh go maith dhuit iad. Tá Cóistí agus Mótair d'á ndéanamh againn-ne. Cuirimíd Gléas Góma (rubair) fé rothaí cóiste gan ró-mhoill. Cros & a Chlann Mhac, 18 & 19 Port Uí Shúileabháin (Sullivan's Quay), Corcaigh. <L 4> Tá agam-sa CULAITHE ÉADAIG do GHARSÚNAIBH. CAIPÍNÍ & HATAÍ den uile shaghas. Earraí Gaedhlacha. MÍCHEÁL Ó NUALÁIN, (M. J. NOLAN) An Mheádhon-tSráid Thuaidh agus Sráid an Chaisleáin, CORCAIGH. RÁSÚIR MHAITHE don duine bocht nó don duine saibhir; a luach ó 2/- go 10/6. Rásúr “Cosanta” ná gearran an croiceann — 1/- go 21/-; gheobhair ceann aca san & trí lanna “Gillette” ag gabháil leis, ar a 2/3, tríd a' bpost. CUIRFEAD FAOBHAR ar sheana-rásúr duit ar 7d. tríd a' bpost. MAC CUILINN, 35-36 Sráid Chapel, i mBaile Átha Cliath. Sinn-ne a dhein SNAOIS CHORCAIGHE ar dtúis agus atá 'á déanamh i gcómhhnaidhe. TOBAC CÚMHRA an dá shórt so — “Exhibition Roll” agus “Shandon Plug.” Má theastuighean uait aon tobac nó saigréidí do chur chun aonne atá sa chogadh, déanfaimíd-ne dhuit é, saor ó cháin, ach leath phúnt, ar a luighead, bheith sa' bheairtín idir thobac is saigréidí. LAMBKIN BROS., 9 Sráid Phádraig N., CORCAIGH. Gheobhair deaghmhargadh uaim-se i gcomhnaidhe. TÉ, ar fheabhas, ó 2/6 go dtí 4/- a' púnt. Díol- fad-sa an postas ar cheithre púint de. PLÚR Gaedhlach. MIN Ghaedhlach ó Maghchromtha; min choirce is min bhuidhe. SIÚICRE, agus gach rud eile ar fheabhas. SEÁN MAC CURTÁIN, SRÁID A' tSEANDÚNA, CORCAIGH. Ghaedheala! Ceannuighidh rothar Gaedhealach .i. “AN LÚCANIA” (de dhéantús na hÉireann) ó Dhomhnall Ó Buachalla, Magh Nuadhat. AN LÓCHRANN. Páipéar don Ghaedhealtacht. Seán Tóibín, Baile an Teampaill, i gCorcaigh … An Fear Gnótha. An Seabhac, Daingean Uí Chúise … An Fear Eagair. Cóip gach mí, tríd an bpost, ar 2/- sa bhliain. Dhá choip gach mí, tríd an bpost, ar 3/- sa bhliain. Scríobh chun an Tóibínig i dtaobh fógraí, &c. Is chuige is ceart síntiúisí agus airgead eile a chur. Scríobh chun “An Seabhac” i dtaobh nithe a bhainean leis an Eagarthóracht agus is chuige is ceart scribhinní, &c., do chur. Ó Cuill & a Chua., 95 Sráid Phádraig, Corcaigh) Easún & a Chl.-Mhac, Áth Cliath … na Díoltóirí. Má's maith leat bronntanas a thabhairt d'aon cheanntar sa Gaedhealtacht agus bheith ag cabhrú' leis “An Lóchrann” san am gcéadna, cuir 16/- ag triall orainn agus cuirfimid 12 chóip gach mí go ceann bliana chun aon áite a déarfar linn. Sinn-ne — Lucht an Lóchrainn. Go dtugaidh Dia Saoirse na bhFlaitheas d'anam THOMÁIS ÁGHAS d'fhulaing bás ar son saoirse Éireann. DUAISEANNA. Táimíd buidheach d' Eibhlín Uasail Ní Mhórdha a thug 5/- dúinn le tabhairt na dhuais sa “Lóchrann.” Fear an L. GRAMADACH - THAITHNEAMHACH. Bean Riaghalta i gCoinbhint i lár na hÉireann do scríobh go dtí cailín uasal fíor-Ghaedhlach i gCorcaigh, & adubhairt: “… Cúpla oidhche ó shin, do bhí orm faire le taoibh leabthan Siúir —, agus is í do bhí go h-ana-lag, an chréatúirín. Thuit a codladh uirri, ámh, taréis a deich a chlog. D'fhéachas im' thimcheall annsan féachaint an bhfuighbhinn leabhar taithneamhach éigin ná leigfeadh dom féin dul a chodladh. ‘Ceachta Cainnte Gramadaighe' an chéad leabhar do-chonnac, & cé gur beag fonn gramadóireachta do bhí orm an uair sin de'n oidhche do cheapas go léighfinn beagán de, féachaint cad é an saghas leabhair é agus an oiread san d'árd-mholadh do-chonnaic mar geall air ó sna h-ughdaraibh is mó cáil. An gcreid- feá mé, a Mh —, níor stadas de riamh ná choidhche ar feadh na h-oidhche sin go dtí a sé a chlog ar maidin, & bhí an uile phioc de léighte agam an uair sin ó'n leathanach tosaigh siar go dtí an leathanach deiridh. Níor thuigeas gramadach na Gaol- uinne, ná dar ndóigh an Ghaoluinn féin, i-gceart go dtí san. B'fhíor do'n scoláire Ghaedhil adubhairt gur ‘iongantach an leabhar é.’ Is iongan- tach, a Mh —, is iongantach …” c.c.g. “PÓRTIA.” — Bhí dhá dhearmhad cló sa chomhrádh úd Phórtia & Nerisa i “Lóchrann” Deire Fomhair .i. “gonta” in inead gorta & “thuiange” in inead thuigean. — S.T. CÚNNTAS CINN LAE. (Ar leanamhaint). Brighid Stac do scríobh. BEALTAINE. Dé hAoine (25). — Bhíos im' shuidhe go moch indiu ar eagla ná beadh aon gráine siúicre rómham dá n-eirighinn déanach! Ag dul ar sgoil dúinn ar maidin fuair- eamair nead 'na raibh lacha mhór agus naoi gcinn de lachannaibh óga istigh i móinfhéar i n-aice na dtighthe. Bhí na lachain bheaga go gleóidhte deas & go h-anamamhail ach ní fhéadfaimís cuimh- neamh ar cé h-é gur leis í go ceann tamaill. Dúbhairt beirt chailíní beaga gur le Síle Thaidhg iad mar go raibh lacha léithe ar fán le fada. D'fhágam- air ansan iad agus shocruigheamair an sgéal mar seo — an lacha & na lachain óga a thabhairt do'n mbeirt chailíní beaga tráthnóna le tabhairt chun Síle, & bhíodar lán d'áthas mar dúbhradar go mbeadh Síle ana bhuidheach díobh, agus b'fhéidir go dtabharfadh sí luach saothair éigin dóibh féin. Is mó gáire a dheineas fé'n mbeirt bheaga i rith an lae mar bhídís ag síor- chogar liom — “Cad a dhéanfaimíd má gheibheann éinne eile na lachain bheaga?” agus rudaí mar sin, ach tháinig an tráth- nóna ach go h-áirighthe agus dheineamair fé mar bhí socruighthe againn. B'áthasach a bhí an bheirt ag tabhairt an tabharthais chun Síle & níorbh fhada bhíos age baile nuair seo chúgham isteach iad & raol ar bhárr a baise ag an nduine aca fachta ó Shíle, agus ní fheadar cia aca iad an nó í sin do b'áthasaighe. Dé Sathairn (26). — Bhíos ar sgoil indiu agus chaitheas an méid sin do'n lá ag foghluim ach nuair thána abhaile chuas ar an gCurrach le tae. Bhí gach aoinne go gnóthach ansan ag baint mhóna, nó 'a píceáil, 'á stualáil agus 'á cnochairt. Is cuma dhóibh daor nó saor an- ghual faid a bheidh an oiread san móna aca, agus is cuma leó cad é an duadh a gheibhid uaithe mar ní bhíonn aon chuimh- neamh air sin nuair shuidhid síos le h-ais teine bhreágh oidhche fhuar Gheimhridh agus is seascair sámh a bhíd de bhárr a saothair. Dé Domhnaigh (27). — Chaitheas fanacht istigh ó'n Aifrionn indiu agus an chuid eile a leigint ann. Ní túisge a bhí a sála thar dorus aca ná chromas ar chíste deas milis a dhéanamh le h-aghaidh an tráthnóna, cé nár iarr aoinne orm é, ach bhí fhios agam ná cuirfeadh aoinne suas de nuair gheóbhaidís é. Mhaise b'fhearra dham ná tabharfainn fé, mar díreach & é ar an dteine agam seadh chuimhnigheas ar an ordú a fhág mo mháth- air agam — “an t-uisge a sgaoile as an dtobán a bhí sa gharraidhe ar eagla go raghadh na sicíní síos ann. Bhí sé ró dhéanach anois mar bhí trí cinn aca sínte “mín marbh” ar bhárr an uisge. Thógas iad & chuireas i bpoll iad sa gharraidhe agus “d'fhágas súd mar a bhí sé.” Gach uair dá dtagainn isteach i rith an Leabhair agus Peictiúirí chun Gaedhilge a mhúineadh. Faigh an Liosta ó Chlóchualucht Dúndealgain, Dundalk. <L 5> Lae dar liom go mbeadh an sgéal fachta amach ach bhí an oiread san sicíní ann nárbh fhuiriste iad a mhothú asta. Dé Luain (28). — Bhí an lá indiu go h-ana-bhreágh. Caitheadh é mar is gnáthach ar sgoil. Níorbh fhada dham sa bhaile tráthnóna nuair dúbhairt mo mháthair go gcaithfí an cat dubh do mharbhú mar ná fágfadh sé aon tsicín againn gan marbhú mar go dtáinig sé isteach trí h-uaire indiu & sicín 'na bhéal aige! Is amhlaidh a fuair an cat amach na sicíní a bhí curtha i bpoll agamsa & nuair chuala an sgéal ní fhéadfainn gan gháirí; agus nuair a chuala an cat bocht daortha chun báis gan chúis d'inniseas an sgéal sa cheart. Dá olcas é b'fheárr leó mar sin é ná an cat a bheith cionntach mar ba dheacair leó é mharbhú taréis a shaoth- ar le fada! Dé Máirt (29). — Chaitheas an lá indiu mar aon lá eile. Bhí an lá go h-ana- bhreagh, bhí an spéir go gorm agus an fhairrge go breagh ciúin. Chuaidh mórán naomhóg amach tráthnóna. Dé Céadaoin (30) — Chonnacamair ar bpeictiúirí indiu agus is mó gáire atá bainte amach aca. Tháinig an sagart isteach ar a h-aon a chlog & iad aige. Bhí sult is gáirí ag na rudaíbh beaga nuair a chonnacadar iad féin go deas seabhrach sa pheictiúir & ba mhó ná san a bhí againn-ne nuair a chonnacamair an ceann sgiobtha de chuid againn, go bhfóiridh Dia orainn! Bhíomair ró árd ar na stólaibh agus d'imthig an ceann dínn le h aer a' tsaoghail! Bhíomair slán foláin aige i bpictiúir eile ámhach mar a rabhamair suidhte. Níorbh fheárr linn orainn iad mar ní bheadh aon gháirí againn dá mbeimís slán. Bhí na peic- neócham i gcomhnuidhe ar an spórt a bhí againn 'na dtaobh. Déardaoin (31). — Tá mí na Bealtaine caithte indiu agus ba dheas an mhí í go deimhin, Is mó sult is cuideachta a bhí againn i rith an mhí atá caithte — go orainn go léir. Chuas 'on tuar leis na buaibh tráthnóna & b'aoibhinn áluinn an radharc an paróiste mór dtimcheall Shuidheas féin & Áine bheag síos ar an gclaidhe ar feadh tamaill bhí an uain chómh h-aoibhinn sin. Bhí gach aon rud i bhfeidhil chodalta go dtí go n-eireóchadh an ghrian arís agus dhúiseóchadh gach rud beó; ach na mairbh, fóiríor, fanfaid fé'n bhfód. Do BHÁS anso. ‘TÓIBÍN.’ D'eug Siobhán Ní Mhurchadha — bean dílis Thomáis Tóibín — ar an 4adh lá de Dheire Fómhair, i mBaile an Teampaill, Cois Laoi, in aois a cúig is trí fichid, agus tá curtha i gCillcré, Cois Bríde, i Múscraighe. 'Íosa, dein trócaire ar a h-anam! A Bharra Naomhtha, dein eadar- ghuidhe dhi! Dé bheatha grásta Dé. AN PONNCÁN GREANAMHAR (“The Quare Yankee). Tá sé anois ceathair-déag nó cúig- déag de bhlianaibh ó shoin ó bhíos, Domhnach áirithe, im sheasamh fé chrann na pailme, cois an tséipéil annso. Do bhuail firín téagartha, geanncach ó'n nGleann i leith chúgham. Bhí dánaidheacht aige orm i gcomhnuidhe, mar clann na beirte drithár dob eadh é féin agus leas-mhac deirféar mo mháthar. Diarmuid a' Chápa a ainm. Thugas fé ndeara go raibh sé ag crothadh a shlineán, é ag fáth-gháiridhe, a shúile dearg mar bheadh sé déis bheith ag áir- neán, & rucaí 'na léine. D'aithneochadh duine dall go raibh scéal nuadh sa bhaile 'na dhiaidh — scéal a bhíonn go minic le h-innsint ag fearaibh pósta ins na ballaibh seo. “Cogar a leith, a Ghruagaig, airiú,” ar sé; “tá mac óg sa tséipéal agam agus mar a dhéanfadh fear fial muinn- teardha, tá súil agam go seasóchair leis.” “Ó, go mairir do mhac, a Dhiarmuid,” arsa mise. “Déanfad is fáilte. Cion- nas tá bean do thighe?” “Tar slán, a bhuachaill; tá Peig go maith. Go deimhin is í dubhairt liom tusa a chásamh indiu, ‘agus,’ ar sí, ‘abair leis go bhfágfad an ainm fé féin, agus go bhfuil súil agam go gcuirfidh sé ainm chomh deas air is tá ar an rud mic a baisdeadh do Mháire Dhuibh seacht- ain ó shin.’” “Cad í an ainm a glaodhadh ar mhac Mháire Dhuibhe?” “George Dominick,” arsa Diarmuid. Sul a raibh am agam ar fhreagra a thabhairt ar Dhiarmuid, do ghlaoidh an cléireach isteach orainn. Bhí an choinneal ar lasadh rómhainn, agus an sagart 'na sheasamh cois an tobair baisdidhe, cochall agus stoil air, & deabhadh air. Bhí an mháthair bhaisdidhe 'na seasamh ann leis, agus í ag bob- aireacht do mhamalóig bhig éigin a bhí casta i n-éadaí fada bána aici. “Bain an t-éadach dá cheann,” arsa Diarmuid. “Go bhfeicidh a athair bais- didhe é. Leanbh breágh leabhair is eadh é,” ar seision i gcogar liomsa. “Baisde leis an gcréatúir!” arsan mháthair bhaisdidhe; “sin é a athair 'na dheigh bheathaidh.” Thugas catshúl air nuair do nocht sí a cheann, agus ní fhaca acht mainléidín buidhe-dhearg agus oiread cnaipe do shróin air. “Cad é an ainm atá le glaodh ar an leanbh?” ars an sagart. “Gruagach, a athair,” arsa mise. Dhéanfa t'anam go deo dá bhfeicthá an dá bholg-shúil a tháinig do Dhiar- muid, nuair chualaidh sé an ainm shuarach Ghaodhalach. Gheobhaidh do mhac togha na scoluidheachta — I gCOLÁISTE CHOLMÁIN CHLUANA MAINISTEAR FHEAR MUIGHE, CO. CHORCAIGHE. Gheobhair gach eolas ó'n Uachtarán, An tAthair Tomás Tóibín. SEÁN Ó CONAILL, Sráid an Rí, i gCORCAIG Scriobh chuige. Má tá báigh cheart agat Led' dhuthaigh, ceannóghair earraí a dheinid Gaedhil. Is uaim-se a gheobh- air na rudaí seo & iad go maith: Bróga is Stocaí, Léinte is Guaileáin, Lámhainní is Bónaí. T. Ó LOCHLAINN, 19 Sráid na Páirliméide, Baile Átha Cliath. BRONNTAISÍ NODLAG! FÁINNÍ is ÓRNÁIDÍ. M. De RÓISTE, 60 Sráid Phádraig N., CORCAIGH. Scríobh chuige, nó glaodhaig. A Ghaedheala! Ceannuighidh bhúr gcuid TÉ, MÍSLEÁN is SIÚICRE, ó MHÍCHEÁL Ó RÍOGHARDÁIN & a Chua., 2 An Mheadhon-tsráid Theas, (2 South Main Street) CORCAIGH. TÁILLIÚIREACHT agus gach rud i bhfuirm éadaigh do fhearaibh! Níl dá ndíol againn-ne ach earraí a deineadh i n-Éirinn. Ó GLASÁIN IS A CHUA., 11 Sráid Uí Chonaill, Baile Átha Cliath. Ticéidí in a “gCeirthlíní” do lucht comórtha spóirt & Cnaipí Daithte — mar chomharthaí sóirt ó Chlóchualucht Dúndealgain, Dundalk. <L 6> Tá le fagháil uainn-se BUÍNN ÓIR is BUÍNN AIRGID den déanamh Ceilteach agus marc earra Ghaedhealaigh ar gach bonn aca. Tá ÁTRAIGHE ÓIR is ÁTHRAIGHE AIRGID mar atá miasa, cailísí, cuirn, agus cuacha dá ndéanamh againn-ne, anso i gCorcaigh. Tá an comhartha Gaedhealach ar gach ceann aca. Scríobh chugainn ar lorg an deilbhleabhair agus an luachliosta. LIAM MAC AODHGÁIN & A Chl.-Mhac Teo., 32 SRÁID PHÁDRAIG N., CORCAIGH. Is ann is fearr a gheobhair rudaí a dheinid Gaedhil: sa tSIOPA BAGÚIN atá ag TOMÁS Ó MURCHADHA, (‘T. J. Murphy’) 111 Sráid Sheóirse, CORCAIGH, ar aghaidh Árdoifige an Phuist anon. Ceannuigh do chuid leighis, i Siopa an Bhúrcaigh .i. Tig na cúinne, idir SHRÁID PHÁDRAIG NAOMHTHA & SRÁID AN CHAPAILL BHUIDHE, I gCorcaigh. Tá lucht cóirithe leighis ann a thuigean a ngnó agus a dheinean go cruinn é. Leabhair Bheaga Bhlasda na Gaedhilge Ar n-a dtabhairt amach faoi stiúradh na díse seo .i. An Seabhac agus Fionán Mac Coluim. Trí leath-phinginní (1½d.) fiacha gacha leabhair díobh. Dosaen saor tríd a bpost ar Trí Réalacha (1/6). 1. “Laethanta Geala” (Kerry School- girl's Diary). 2. “Cosa Buidhe Árda” (Easy Songs to Catchy Tunes). 3. “Sean-Amhráin na Mumhan.” 4. “Déanamh an Chleamhnais” (Short Dramatic Sketch). 5. “Cunntas Cinn Lae” le Brighid Stac. Le fághail ó MHÁIRE NÍ RAGHALLAIGH, in Uachtar Sráide na Driseoige a 87, BAILE ÁTHA CLIATH. Le MÁIRE NÍ RAGHALLAIGH An siopa in a bhfuil Páipéir, Leabhair is Tobac ann don Gaedhilgeoir: UACHTAR SRÁIDE NA DRISEOIGE A 87 i mBAILE ÁTHA CLIATH. “A Mhuire na bhFeart! ní h-eadh. Seadh mhuise Gruagach ar mo mhac-sa.” “Ar do mhac-sa gan dabht,” arsa mise, “tá an ainm sin ar dhaoinibh chomh maith leat-sa is leis-sean.” “Pé 'ca tá nó ná fuil, ní bheidh sí mar aincis ar mo leanbh-sa i rith a shaoghail Cuir uait do chuid thricks, a Ghruagaig, agus faig ainm dheas ghalánta dho.” “Faigh-se dho í, a Dhiarmuid, & faigh Sasanach beag éigin mar tu féin chum seasamh leis chomh maith — mar an deamhan seasamh a dhéanfad-sa indiu leis!” “Ní dá ríribh ataoi,” a Ghruagaigh. Ná fuil a fhios agat ná beidh sé éirightheach dom' mhac tú dhiúltú seasamh leis. Tá cronnadh ar sin. Gheobhaidh mo leanbh bás.” “Bás na gcat 'san earrach chuige!” arsa mise. “'Seadh!” arsan sagart. “Cé sheas- óchaidh leis mar sin.” “Tá dritheáir dom i Meirice le fiche bliadhain agus ba mhaith liom é ainmiú mar athair baisdidhe do'n leanbh.” “Cad is ainm dod' dhritheair?” ars an sagart. “Níl air ach Seán,” arsa Diarmuid go truaighmhéileach. “'Sé chuir an t-airgead chum an tséipéil nuadh i n-uraidh chugat.” “Is cuimhin liom é go maith.” arsan sagart. “Glaodhfead Seán ar an leanbh mar sin, agus má dhéanann fear comh maith leis siúd de 'na dhiaidh seo, ní aon náire dhuitse ná do'n dúthaigh é.” “S-S-Seán!” arsa Diarmuid, ag tochus a chinn. “Tá an ainm an-sguite. Ar ghrádh Dé agus cuir aguisín beag éigin féin léi, nó ní bheidh aon ghnó abhaile chun Peig agam.” “Tá go maith,” arsan sagart. “Joseph- Patron-o'-th'-Universal-Church” “Faire fút, a athair! Dhéanfadh a leath- san an ghnó. Ná cuir leis ach cuid de.” “Och! táim bodhar agat John Joseph, what dost thou ask of the Church of God? Abair ‘Faith’” “Fay-it,” arsan mháthair bhaisdighe a's me ag gabháil an doras amach, Deirtear in-ar measg-na nár mhair leanbh riamh gur eitigh duine seasamh leis. Mar sin féin d'éirigh maith go leor le Shon Shó — sin é a thugann a athair air. Is mó spíde agus droch- ghuidhe a gheibhinn sé ó n-a mháthair Peig, ámhthach, nuair a bhíodh Shon Shó i dtreo an bháis le aicíd éigin. Agus go deimhin ba dheacair aicíd d'ainmniú nár shaoth- ruigh Shon Shó leis a chuid dí. Tháinig an tréis & an craos galar air; cuir sé an triuch & an bhruitíneach de, agus seacht ngalair nách iad. “Tá Shon Shó marbh sa deireadh 'gat,” a deireadh Peig liom-sa lá, nuair a bhíodh sé tabhartha suas leis an liath-bhuidhe a tháinig air dtaobh úbhla glasa d'itheadh a ghoid sé as gáirdín an mhinistir. “Marbhú na Sasanach air, a Pheig,” a deirinn-se. “Mhuiseadh, a shean-rangartaigh an ghúit! nár théidhead-sa abhaile ach im' chorp mharbh má gheibheann Shon Shó bás ná fágfad ribé de'n fhéasóig liath thuas ort gan stathadh dhíot.” Ach, mar a deirim, ní fhuair sé bás. I n-aois a cheithre bliana déag, bhí sé 'na gharsún chruaidh gheanncach & mar a dubhairt a mháthair bhaisdidhe, b'é a “Athair na dheigh bheathaidh é.” Ní raibh baoghal ar mo chuid féasóige annsan — go deimhin bhíos féin & Peig chomh mór ag a chéile, 's bheadh bó agus coca. Mar sin féin níl lá ghabhadh tharm ná cloisinn trácht ar thréithibh Shon Shó. Ní raibh garsún 'sa pharóisde chomh urbhóideach leis. Ní raibh cómhursa 'n-a thimcheall ná raibh ag gearán air. Thug a athair ar chluais do'n tsagart é, & thug an sagart i bhfad níos m ó ná a bheannacht do. Seachtain i n-a dhiaidh sin bhí an sagart ar Station sa Ros-leathan i dtigh bheag Nóra Báine. Lá clagair a b'eadh é, agus shocruigh an sagart cois na teine é féin chun bheith ag éisteacht ann. Ba ghearr gur líon an bothán de dheataigh. “Cad tá ar an simne indiu?” arsa duine. “D'iompuig an ghaoth,” arsa duine eile. Níor chuimhnig éinne aca gur b'é Shon Shó a chuaidh ar bhuaic an tighe agus do dhing scrath 'sa tsimné chaith an sagart dul amach sa chró agus tinneas c inn seachtaine air. “Sgaoilfead leis, a Ghruagaigh,” arsa Diarmuid, “agus mo mhalacht 'n-a bhóthar.” “Crosaim an leanbh bocht,” arsa Peig. “Huth!” arsa mise. Gruagach an Tobair. (Ní críoch). Scottish Review (ar 1/- ó Shráid a' Mhuilinn a 12, Am Peairt in Albain). Tá socair ag Gaedhlaibh Alba n teachtairí do chur chun Chómhdháil na Síothchána a tionólfar tréis an Chogaidh. Ar lorg cirt dá ndúthaig a bheid — ceart náisiúin. Tá cúntas iomlán ar an ní ag Ruadhraí Arascainn 's Mháirr sa ‘Review’ san. Tá cur sios ann ag H. Mac Neacail ar an gceangal a deineadh idir Shasana” agus Alba i mbliain a 1603 agus a 1707. Le “feall is le fóirneart” a deineadh. Beurla an “Review” san ar fad. S. T. TUSA IS SINN-NE. Ceannuigh do chuid earraí ó sna daoinibh a bhfuil fógra aca sa “LÓCHRANN,” & cuir i n-iúl dóibh gur sa “LÓCHRANN,” a chonaicís an fógra. Cabhróghaidh san go mór linn. <L 7> Luibh-Eolas. Tá áilneacht ar gach taobh dínn fan gacha bóthair. Má bhíon an radharc ceart againn chífeam áilneacht ins gach tor is ar fuaid gacha páirce. Briosclán. Bileóga míne deasa a bhíon ar an mBriosclán (Potentilla Anserina) agus leathta anuas ar an dtalamh is maith leis bheith. Tá na bláithíní go geal buidhe ach ní bhíon aon raidhse dhíobh ann. Tá an taobh íochtair den bhileóig ar dhath an airgid, & bileóg iseadh í go dtagan feócha uirthe cúpla neomat tréis í stathadh. Fásan géagán amach as cabhail na luibhe agus imthighean sa tsiubhal do féin & déinean lus beag nua dhe agus ní túisce socair sa talamh don lus nua 'ná go gcuirean géagán eile amach & tréis tamal slighe (leath troigh) bheith curtha dhe aige, déin- ean planda nua dhe, agus mar sin de, go mbíon sraith lus nua ann & ceangal eadartha i bhfuirm géagáin. Iad mar a bheadh saighdiúirí agus dlúthas cabhrach eadartha. Adeirid Cláirínigh leigheas ar an mbreoiteacht mhóir a bheith ann. Labh- artar — ‘brioscalthán’ agus ‘brioscán,’ agus deirean an Colgánach M.R.I.A. go n-abarthar ‘briosclóg,’ Cois Life. An Slánlus. Níl leanbh sa Ghaedheal- tacht ná h-aithnighean an Slánlus (Plantago Lan- ceolata). Amach as an bpréimh iseadh fhásaid na bileóga, Iad fada biorach, agus gan an ghlaise cheudna ar aghaidh na bileóige agus atá ar a cúl. Bíon féitheóga fada ó bhun go bárr gacha bileóige. Is suarach an bláth a bhíon ar an Slánlus; is ar éigin gur fiú bláth a thabhairt air. É mar a bheadh cnaipín ar bharra gais fhada chruaidh. Tá árd-mheas ar an Slánlus mar leigheas ar chneádh. Nuair a bhuailean garsún buille dá chamán ar mhéirín ar gharsún eile, rithean an duine gortaithe fé dhéin an tSlánluis agus brisean sé bileóg de agus cimilean sé don mhéir gheárrtha í. Cuirean san stad leis an dtabhairt fola & ní raghaidh an cneádh chun otharais (1). De sin an ainm. Adeirean an Colgánach go ndeinid Albanaigh & muinntir Shléibhte Himalaya an saghas ceudna úsáide dhe -é in a leigheas ar dhro'chneádh aca, & seo scéal a chuala sé i gConnachtaibh: D'éirigh idir an Chiaróg & an Dara- daol, tráth, & bhí in a chogadh chraorac aca. Sa chath dhóibh rug an Daradaol ar an gCiaróig agus chuir sé nimh a iorbaill innte agus d'fhág sínte marbh í, dar leis. Ach cad a dhein an Chiaróg ach greim den tSlánlus 'ithe agus do leighiseadh láithreach bonn í. Cruach Phádraig. Tá gaol gairid idir an Slánlus & Cruach Phád- raig (Plantago Major). Clann na beirte iseadh iad, muran drith- áireacha iad. Níl bileóga na Cruaiche biorach, ámh, ach amach as an bpréimh fhásaid siad & tá na féitheóga ionnta. Luibh ana-threun is eadh í. Is cum a cad é an phasáil (2) a déanfí uirthe, ní raghadh sí d'eugaibh. Tá an saghas ceudna buadha innte agus atá sa tSlánlus. Deintear ceirighe (3) de sna bileógaibh mar leigheas ar aon dro'chneádh. Ní dóigh liom go bhfuil aon luibh eile ann go luadhtar ainm Phádraig léi ach an Chruach, agus is iongna é sin. Tá ‘cró’ agus ‘cru’ agus ‘cupóg’ dá labhairt chomh maith le Cruach. Fuaireas dhá ghearraiste i dtaobh b láth agus lus le déanaighe — ceann ó Eibhlín Ní Mhórdha i Mainistir na Corann agus ceann ó Liam Ó Súileabháin i Scoil na h-Eadaragólach: Seo mar adeir Liam i dtaobh scaipe an tsíl: “Nách iongantach an tsligh a dheinean Nádúir a gnó gan fhios don saoghal! Na síolta nách féidir leó eitilt is nár thug Nádúir sciatháin dóibh, bíon dúil ag eun éigin ionta. Tógan an Londubh … agus an Fhuis- eóg leó iad … na síolta go bhfuil sciatháin ortha, is anamh a chífeá aon eun 'á n-ithe …” Seán Tóibín. (1) fester. (2) siubhalóid. (3) plaster. SEÁN Ó SIOCHFRADHA, FILE OILEÁIN DAIRBHRE. Bhí sé féin is fear eile ag teacht ó obair tráthnóna seaca. “Tá,” sé ag cur sheaca, a Sheáin,” adubh- airt an fear leis. “Tá,” arsa Seán, “agus an méid atá aige á chur dhá fhágaint ar barra.” Aimsir Nodlag nuair a bhítheas ag díol an táille le sagart an pharóisde. “Seadh, a Sheáin,” arsa fear, “ar dhíolais a sagart fós?” “Níor dhíolas,” arsa Seán, “ach dhíol- fainn go tapaidh dá bhfaghainn aon ní air.” Domhnall Ua Súiliobháin, Baile Uí Theárnaighe. FÓGRA AR CHAORA. Caora bhainionn, bán d'imthig ar fán, Ó Dháith ó Duinn ó'n mbaile bán, Tá a h-eirbhall beárrtha agus barra na cluaise dhi, Tá trí litreacha ar a cuid olna, dhá “v” agus “o,” Chuir droch-mhadraí agus feirmeóirí mí- chéadtacha Chun fáin an chaora, ó áit go h-áit, Agus inne fuair í & thabharfaidh uaidh í, Is maith é a dhualgas. Scáth ó'n nGréin, nó fós ó'n bhfearthainn. Foscáin Gréine, Foscáin Fearthanna, Bréagáin Leanbh, is Madaí Dorn. TIGH “AN BHATA DROIGHIN ÉILLE” Teo., (‘H. JOHNSTON’) Sráid Phádraig N., i gCORCAIGH. Siopa eile ar Sráid an Chladaigh i gCóibh Chorcaighe. GUAILNEÁIN SEANDÚNA. Bhí cúigear ar chárr ag gluaiseacht Tráth bhriseadar na húmaí, Is nuair thuigeadar a bhfionntar Ba chráidhte dúr a gcló. "Ach, tá peidhre 'n Shandon Braces' Ars an t-iománaidhe leó go scléipeach "Agam, is táid chómh tréan san Go ndéanfaid dúinn an gnó!” Le fághail in a mór-chodaibh ó'n té dheinean — TOMÁS Ó GORMÁIN Calaphort an Phápa, Corcaigh. Chómh blasta le h-aon-ím! MARGAIRÍN “LEANDAR” Tá 'a dhéanamh i gCORCAIGH ag Ó DUBHDAILL, Ó MATHÚNA Agus a gCualucht. Bí 'á lorg ar lucht siopa, led' thoil. Tá le fághail uainn-ne — TÉ BLASTA CÚMHRA. Ceannuigh púnt de mar shompla. SIMCOX IS A CHLANN MHAC (Teo.) 10 Sráid Phádraig N., CORCAIGH. BIADH DON DUINE is BIADH DON BHEITHIDHEACH. Tá riadhse de gach saghas bídh le fághail uainn-ne. Cuir cárta chúgainn ar lorg gacha eolais — SÉAMUS Ó NÉILL IS A CHLANN MHAC (Teo.), CIONN tSÁILE, Co. Chorcaighe. Togha gacha bídh i gcóir na mbeithidheach, le fághail ó Mhuíntir Dhálaigh, Sráid an tSáirséalaigh, i Luimnigh. <L 8> GACH CÓIR SCOILE! Tá againn-ne LEABHAIR don LEABHARLAINN agus LEABHAIR mar DHUAISEANNA. Scríobh chugainn ar lorg eolais: MUINNTIR FHALLAMHAIN (Fallon Bros. Ltd.) Cúirt Dáma a 13 & a 14, in ÁTH CLIATH. Smithfield a 88, i mBealfeirste. Sráid Uí Chonaill a 72, i bPortláirge. Tá … SCÉALUIDHEACHT-GAN- SRAÍNNG d'á múineadh ag togha na múinteóirí I SCOIL UÍ SHÚILEABHÁIN sa ‘Mhardíog,’ I gCORCAIGH. Is í an scoil is mó cáil agus is fearr cóir i n-Éirinn. Múintear SRANNG-SCÉALUIDHEACHT ann do chailiní, i gcóir Oifige an Phuist, sa ló nó istoidhche. Scríobh chun an Árd-Oide. ó CHOMPLUCHT DONOBHÁIN, I dTRÁIGHLÍ, a gheobhair an deaghmhargadh, má bhíon aon rud mar iad so uait TROSCÁN TIGHE, ÁRAISTÍ BÚIRD, ÁTHRAIGHE STÁIN is IARAINN. GUAL, AOL, BRÍCÍ, “TÁTHÁN” (Cement), agus gach cóir eile oirean DO LUCHT TÓGÁLA TEACH. An Mhin Choirce is fearr blas agus is mó substaint — MIN MHAGHCHROMTHA. Mícheál Ó Caoimh, a dheinean, I MAGHCHROMTHA. Scríobh chuige. Do bheatha 's do Shláinte Anso. II. — FUITHIN. Ba cheart do Ghaedheal dá réir sin nuair bheadh sé ag déanamh tighe nó dá thógáil ar chíos ceann a thogha mar na cinn bhíodh ag Gaedhil fadó. Ní fhéad- faimís déanamh gan fuithin éigin, ach ní chun fothana amháin atá tigh uainn. Is áit é tigh chun maireachtain ann, agus chun bás d'fhághail ann; agus níor mhór do bheith oireamhnach chun an dá ghnó sin; agus ní gádh bheith ag chur órnáidí beaga annso is annsúd ar thighthibh, má bhíonn slighe mhaith ionnta, agus iad déanta go daingean, láidir, agus slacht agus deise ortha, & gan aon chuid de'n tigh bheith ag magadh fé'n gcuid eile, ná ag bréagnú na coda eile, beidh an tigh órnáideach a dhóthain. Ba cheart do thigh bheith láidir mar nuair bhíonn fear ag déanamh tighe ní do féin amháin ba cheart do bheith ag obair, ach do'n dream a thiocfaidh n-a dhiaigh, leis. Tír fhliuch iseadh tír na hÉireann agus ní dúthaig grianmhar í. Ní mór do thigh bheith tirm, agus ní mór dúinn é dhéanamh ar chuma is go dtioc- faidh pé grian bheidh ann isteach. Caith- fear an tigh do dhéanamh ar bhall tirm, ar ghainimh, nó ar ghrean, nó ar chloch aoil nó ar chloch dhearg. Súghann siad so uisge na fearthanna go tapaidh, ach an tigh a tógtar ar chré is deacair é choimeád tirm. Is tiorma bheidh tig ar chnoc ná tigh i ngleanntán, agus is mó de'n ngréin a gheibheann sé. Is ceart do thigh bheith cluthmhar ins an ngeimhreadh agus fionnfhuar ins an samhradh. Má's tigh cathrach é, nó tigh cois cath- rach ní mór cóir bheith ann chun gach bhásta agus salachar a bhreith a bhfad ó bhaile sul a ndeinidís aon díoghbháil sláinte do mhuinntir an tighe. Ba cheart an tigh bheith déanta de'n adhbhar atá le fághail ins an tír & ba cheart gach aon phioc triosgáin a bheidh ann bheith de dhéantus Gaedhealach, leis. Nuair bhíonn gach aon bhall triosgáin i dtigh de dhéantus Gallda is geall le dul go Sasana an dorus d'fhosgailt & bualadh isteach ann, & dar ndóigh nuair bheadh duine ag dul ag féachaint carad ní h-amhlaidh ba mhaith bheith ag fágáil a thíre féin agus ag dul go tír eile. Bhí muinntir na hÉireann ag tréigeann a dtíre le céad bliain, agus ní gnáthach nuair bhíonn a leithéid sin ar siubhal go dtóg, tar tighthe breaghdha. Dá mbeadh uaisle Gaedhealach i nÉirinn bheadh tighthe breaghdha ins gach cúige chun bheith mar shómpla d'aoinne bheadh ag tógáil tighe. Na tighthe a chímíd ar imioll na cathrach ní h-aon tsómpla d'aoinne iad. Níl ionnta ach boscaí beaga suaracha saora. Níl láidireacht ná tathach ionnta. Níl slighe ionnta chun céilidhe ná cóisire. Ní bhfaghadh aon tsean-Ghaedheal saoghal ná sláinte ionnta. (Tuille le teacht). Má tá Trucail, Cárr nó Cóiste uait, Nó deisiú le déanamh ar rothaí, &c., &c., Scríobh nó glaodhaig chugainn-ne: C. Ó CONAILL agus a Chualuct, SRÁID LIADROM CORCAIGH. Is maith an chóir iad so chun Gaedhilge do mhúineadh: “Scéalta don Aos Óg,” 2d. “Ceachta Scoile,” a I., II., III. 2½d., 3½d., 4½d. “Cairteanna chun Cómhrádh do Mhúineadh” — iad go daithte is go hoireamhnach ar gach chuma. I., II., III., IV. 4/-, 4/6, 4/6, 4/6. Gaedhil a bhfuil Trácht ortha: Peictiúirí dhíobh so — Meadhbh, an Sáirséalach, Naomh Pádraig, Brian Bóraimhe, Naomh Colmcille, Uolf Tone, Naomh Bréandán, An Búrcach, Riobárd Emmet & Dómhnal Ó Conaill. 10 gcinn ar fad — iad fé gharmaí dara agus ciumhais órdha le gach garm — £3 an beart. Leabhair iad so a thaithnfidh leat — “Every Irishman's Library.” 2/6 a' leabhar — Cuir cárta ag triall orainn ar lorg leabhráin eolais: “The Educational Co. of Ireland,” 89 Sráid Talbóid, Áth Cliath. BÍODH PÍOPA MAITH GAEDHLACH AGAT. Tá … PÍOPAÍ MHIC PHEADAIR le ceannach i ngach siopa tobac. Cuir a dtuairisc ar lucht a ndéanta — CAPP & MAC PEADAIR Teo. FAICHE SHAIN STIABHNA, Áth Cliath. Má léighir Béarla, LÉIGH LEABHAIR MHAITHE. “Poets and Poetry of Munster,” by James Clar- ence Mangan; 3/- agus postas 4d. Tá Béarla is Gaedhilg ann. “Knocknagow,” by C. J. Kickham; 4/- agus postas 5d. “In Dark and Evil Days,” by F. Sheehy-Skeffing- ton; 3/6 agus postas 5d. “The Red Spy,” by D. M. Lenihan; scéal ar cogadh Gaedhal ar son tailimh is treabhachais é sin; 3/6 agus postas 5d. “Convict No. 25,” by James Murphy; scéal ar ruagairt Ghaedhal ó thalamh na Midhe; 3/6 & postas 5d. Scríobh ar lorg liosta agus tuille eolais. SÉAMUS Ó DUBHTHAIGH & A CHUA., Sráid Westmoreland a' 38, ÁTH CLIATH. Clóchualacht Seandúna, Corcaigh, do chlóbhuail.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
