Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Meitheamh, 1917
Title
Meitheamh, 1917
Author(s)
Údair éagsúla,
Composition Date
1917
Publisher
An Lóchrann
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N Lr1917_06> <L 1> <B 1917> <C Prós> <M 8> <T An Lóchrann> <U Údair éagsúla> <F An Lóchrann> An Lóchrann PÁIPÉAR GAEDHILGE IN AGHAIDH GACHA MÍ. Uimh 15. MEITHEAMH, 1917. PINGINN A FHIACHA. An Scáthán. Fadó riamh Éireann nuair a bhíodh na “daoine maithe” & ní sidhe ann do bhíodh daoine símplidhe macánta sa tír seo. Tá daoine macánta go leór i nÉirinn fós ach nílid i nao' chor chomh símplidhe agus a bhídís. Bhíodh, an uair sin, na daoine maithe & iad féin go h-ana-mhór le na chéile agus dheinidís caidreamh — rud ná deinid siad anois. Is minic leis a dheinidís cleasa ar a chéile — chun grinn agus spóirt. Do dheineadar cleas mar sin uair ar Dhonncha Learaidhe & ar Cháit Dhonncha — beirt phósta a bhí na gcomhnaidhe cois na Leamhna i bParóiste na Tuaithe. An uair sin ní bhíodh aon scáthán sa dúthaigh ná aon eolas ag na daoinibh ortha. Bhí a mhalairt de chúram ortha seachas iad a bheith ag féachaint ortha féin i scáthán. Lá dá raibh Donncha ag baint asrach ar thaobh an chnuic do léim girrfhiadh amach thairis agus isteach leis i lios a bhí beag- áinín 'dtaobh thíos de — an Maol-lios is ainm do. Bhí cáil na bpúcaí ar an áit agus bhíodh scáth ar dhaoine dul isteach ann. Ar a shon ná raibh Donncha ró- mhisneamhail riamh siúd isteach é i ndiaidh an ghirrfhiaidh. Nuair a tháinig sé go dtí an tríomhadh seomra do leath a shúile air. Ní raibh annsúd ar gach taobh de ach gach aon nidh ba ghreannmhaire ná a chéile. Nuair d'imthigh an chéad scann- radh dhe tháinig dánaidheacht ann & chrom sé ar chuardach mór thimcheall féachaint an bhfaghadh sé aon rud áiseamhail a bhéarfadh sé leis sara dtagadh na daoine beaga air. Thug sé fé ndeara rud éigin geal ar crochadh os cionn na teine anáirde. A dhe mo léir! ní túisce d'fhéach sé air ná go dtáinig crith chos agus lámh air. Chonnaic sé dar leis pictiúir a athar a bhí fé chré sa Chnocán le seacht mbliana. “Go bhfóiridh Dia 'rainn,” arsa Donncha, “is dócha gur i bhfochair na ndaoine seo atá m'athair bocht ó cailleadh é. Dá mbeadh fhios ag na comhursain é bheith sa lisín chumhang so i n-ionad a bheith thuas ar neamh gan chosc gan lainncis air, nach orm a bheadh an náire.” D'fhéach sé arís ar an rud. B'é an t-athair — seana-Learaidhe — a bhí ann go cruthanta. An fhéasóg dhubh chéadna, an aghaidh leath- fhiain agus an crot símplidhe a bhíodh riamh air — ‘gnúis bheannuighthe ghrádhmhar a athar' adubhairt Donncha. Do cheap sé go mb'fhearra dho an phictiúir a bhreith leis agus í chur i bhfolach 'sligh is ná beadh aon chaoi go bhfaghadh aoinne amach ciaca sa lios nó i n-áit níos aoirde & níos beannuighthe a bhí seana-Learaidhe. Ní 'nneosadh sé do Cháit leis é mar dá mbeadh fhios aici sin é ní bheadh sos aici go mbeadh fios an rúin ag gach aoinne sa pharóiste. Do chuir sé an phictiúir i bhfolach. Ní bhíodh aigne Dhonncha sásta gan teacht ag féachaint an phictiúra go minic. Thagadh sé isteach chun smóilín teine d'fhagháil mar 'dheadh, ach sé bhíodh uaidh ná radharc d'fhagháil ar sheana-Learaidhe. Tháinig amhras ag Cáit air, go mór mór nuair ná téigheadh sé amach gan cúrsa an tseomra a thabhairt i gcomhnaidhe. Bhí brígh éigin leis dar léi agus ós rud nach gnáthach le mnaoi leigint do bhreis a bheith ar siubhal i gan fhios di do dhein sí faire air. Aon lá amháin do leig sí uirthi bheith ag dul go dtí an tobar, ach ní fada a chuaidh sí nuair chas sí arís agus tháinig sí i gan fhios ar Dhonncha díreach agus é ag cur seana-hata leis i leathtaoibh go cúramach. Ní túisce d'fhág Donncha an tigh ná go raibh greim ar an hata ag Cáit. Tharraig sí amach an rud do bhí istigh ann agus d'fhéach sí air. Aililiú! cad a bheadh ann ach pictiúir mná iasachta. Ha ha, bhí an rún aici anois! Ariú, nárbh é Donncha an cladhaire! Nuair tháinig Donncha abhaile um thráth- nóna ní gádh a rádh ná raibh biadh ná deoch ullamh roimis. Ní túisce chuir sé a cheann thar doras ná thosnuigh sí air. Bhí an scáthán idir a dhá láimh aici agus í ag féachaint go feargach ar an mnaoi uasail a bhí ann. Ní gádh a rádh ná raibh aon áilneacht ar aghaidh Cháit nuair a bhí an fhearg uirthi. Dá bhrigh sin ní fhéadfadh sí a thuiscint ó thalamh a domhain cad é an saghas duine thuitfeadh i ngrádh le bean chomh gránna chomh nimhneach chomh dána le mnaoi an phictiúra. Do bhraith Donncha go raibh droch-fhuadar éigin fé Cháit. “Arú, a ghrádh dhil cad tá ort?” ar seisean. “Cad tá orm,” ar sise go searbh, “Ara nach maith atá fhios agat cad tá orm. Mhuise, nár me an óinseach & tu a phósadh. Seo dhuit do ghrádh bán, a Dhonncha, agus dein léi feasta & tá sí go deas agat. Lá eile ní chaithfhead-se fé iadh do thighe-se.” “Arú, a Cháit, caith uait an díthcéille sin. An é radharc do shúl atá caillte agat. Ar ndóigh ní bean atá annso ach cúntanós beannuighthe m'athar. Cheap Cáit gur ag magadh fúithe bhí Donncha agus é go soiléir os comhair a dhá súl gur bean a bhí ann. Sciob sí uaidh an phictiúir. “Cúntanós t'athar!” ar sise. “Cá bhfuil féasóg t'athar?” “Tá sí ann,” arsa Donncha. “Thugais t'éitheach!” arsa Cáit, “agus cá bhfuil srón cham t'athar?” “Tá sí ann,” arsa Donncha. “gCloise an t-éitheach?” arsa Cáit, “agus sróinín geanncach na mná os mo chomhair amach.” “Seadh,” arsa Donncha, “an té go mbíonn an liathbhuidhe ar féin is dóigh leis go mbíonn sé ar an saoghal — sin é an dálta agat-sa é.” Do chuir sé sin Cáit ar buile & thos- nuigheadar ar a chéile i gceart annsan. Bhíodar ag bruighean le na chéile ar feadh i bhfad & i bhfad & cé chloisfeadh an mur- dal ach an sagart. Tháinig sé isteach chun síothcháin do dhéanamh eatortha. D'inns- eadar an scéal do. Bhí iongnadh air. “Teasbáin dom an rud san,” ar seis- ean. Tugadh do é. Nuair d'fhéach sé air tháinig iongnadh níos mó air. “Arú, a lánamha gan chiall,” ar seisean, “nach oraibh atá an meascán-mearaidhe. Ní fear ná bean atá sa rud so ach sagart naomhtha beannuighthe,” agus chuir sé chuige an scáthán agus d'imthigh sé leis. “Fé chúram an tsagairt is fearr é bheith,” arsa Donncha leis féin ag tag- airt dá athair. “Fágaim fé sciúirse an tsagairt í,” arsa Cáit ag tagairt do'n mhnaoi a chonnaic sí sa phictiúir. Seán Ó Curráin, Bráthair, Bradford, i Sasana. Bhí fear 'n-ár gcomharsanacht darbh ainm Diarmuid Ó Seanacháin. Ní raibh, dar leis, a shloinne galánta a dhóithint do. Ba mhaith leis dá mbeadh ainm ríoghdha na mBrianach air i n-ionad a ainme féin. Do ceapadh lá le h-aghaidh an “aith-bhaiste,” agus cuireadh fios ar fhile bhí san áit chun go ndéanfaí an an obair i gceart. Tháinig a lán des na comharsain ann leis. Tréis dinnéar maith bheith caithte aca, d'éirig an file n-a sheasamh agus is mar seo adubhairt sé: “Is cosamhail leis na Brianaig do shrianta 's do ghearráin, 'S is cosamhail leis na Brianaig do mhiasa 's do chupáin; Ní cosamhail leis na Brianaig do ghiall ná do shlinneáin, 'S fágfaimíd mar atá i mbliana thu, a sheana-Dhiarmuid Uí Sheanacháin.” An tAt. B. Ó C. Gúnaí & Hataí do Chailíní; Carabhataí Gaedhlacha, Stocaí, Bónaí, &c., do fhearaibh; Táiliúireacht ar fheabhas. D. MacCurtáin, 5 Sráid an Chaisleáin, Corcaigh. <L 2> CIARRAIDHE. Nuair a bheir ag taisdeal in UIBH RÁTHACH ÁLUINN, Cuir fút sa tigh seo TIGH ÓSTA AN GHEARALTAIGH I gCATHAIR SAIDHBHÍN, An tig is fearr in Uibh Ráthach. Labharfar Gaedhilg leat ann. SÍOL agus LEASÚ' don bhfeirm nó don gháirdín. ÁTHRAIGHE IARAINN AGUS STÁIN. ARÁN, MIN, PLÚR, TÉ AGUS BIOTÁILE. SEÁN Ó RIADA, An tSráid Mhór, CILL ÁIRNE. Tá i nDAINGEAN UÍ CHÚISE TOGHA GACHA BÍDH — Plúr, Min, Té is Siúicre; SÍOLTA IS ÚIRLISÍ don bhfeirm; ÁRAISTÍ IARAINN is stáin don tig. ag “JOHN ATKINS & CO. Ltd.” Is aca bhíon Plúr an Ruiséalaig ó Luimneach. SÍOL, LEASÚ, is úrlaisí don bhfeirm. TROSCÁN TIGHE. SEÁN Ó CURRÁIN, sa DAINGEAN. an fear a thabharfaidh go maith dhuit iad. Tionólfar AN T-OIREACHTAS i bPORTLÁIRGE, COIS SIÚIRE, I mbliana ón 5adh lá de LUGHNASA go dtí an t-11adh lá de LUGHNASA (1917). BÍ ANN, A BHRÁTHAIR! BÍM GO GNÓTHACH I GCOMHNAIDHE! Mar díolaim rothair Ghaedhealacha — “An Piarsach” agus “An Lúcánia.” Deisighim rothair & mótair ag Tigh DÚNABÓINNE, Sráid Chúc, i gCORCAIG. DÓMHNAL Ó SÚILEABHÁIN. SEAN-FHOCAIL NA MUIMHNEACH. “An Seabhac” do bhailigh. 44 — Ní choimeádtar tigh gan teanga. 45 — Tuigeann gach aoinne a bhalbhán féin. 46 — Ní h-aon mhaith bheith ag caoine nuair imthigheann an tsochraid. nó 47 — Ní h-aon tairbhe bheith ag seanchus nuair a bhíonn an anachain déanta. 48 — Maith an áit go rabhais. Deirtear é sin le duine a chuireann focal cliste géar isteach sa chomhrádh go glic a chuirfeadh brígh scéil i n-iúl go comhgarach. 49 — Bíodh an chainnt is an cannrán agat- sa; beidh an fheidhm is an éadáil agam-sa. 50 — Adhbhar an mhagaidh ag déanamh mag- aidh. 51 — Is olc a raghaidh sliocht an mhagaidh. nó 52 — Is olc an chríoch bheireas lucht cnáide. 53 — Ní fearr scéalaidhe maith i dtigh ná droch-scéalaidhe. 54 — Scéal ó Shamhain go Bealtaine. Nuair a bheadh duine agus é ag gearán agus as cnáim-seáil de shíor agus daoine ag éirighe tuirseach de, déarfaidís leis “Sé an scéal ó Shamhain go Bealtaine agat é.” 55 — An scéal i gcomhnaidhe is ní beag a bhrónaighe. 56 — Scéal an chaipín deirg. Sean-scéal fada leadránach a chasann agus a ath-chasann arís agus arís eile. 57 — Scéal gan adhbhar. nó 58 — Scéal gan deallramh. 59 — Scéal a thairringeann scéal. 60 — Scéal á innsint do'n chapall is an capall na chodladh. .i. Ag innsint ruda do dhuine agus gan suim aige ann. 61 — Ar iompáil na n-each tig athrach na scéal. An fhaid sin ní bhainfeadh sé de chúrsa athrú' theacht air. 62 — Sé fiafruighe de'n duine bhreóite é an ólann sé bainne. Deirtear san le ceist gur chóir go mbeadh fios na freagartha roimh ré. 63 — An scéal is a chomhartha le na chois. 64 — Gach file is fáidh ag trácht ar a ealadhain féin. 65 — Tadhg an dá thaobh. .i. Duine leigfeadh air a bheith liom-sa is leat-sa. 66 — Chuirfeadh sé an dubh na gheal ort. .i. Duine bheadh go maith chun áitimh. 67 — D'áiteochadh sé muc ar shagart [agus banbh ar chléireach]. Sin é an chraobh san áiteamh. 68 — Mheallfadh sé a thárr ó'n seangán. Le milse teangan agus bréithre meallta. 69 — Solas fé bhéal daibhche. .i. Duine maith a bheadh cúlmhánta agus ná beadh maoidheamh as féin. 70 — Dhéanfadh sé cat is dá earball. .i. Duine a bheadh ag maoidheamh as féin. Féach “Cait” uimhir 27. 71 — Dhéanfadh sé na h-uirc is na h-airc. 72 — Bíonn dá cheann ar gach caora aige. 72a — Bíonn dá cheann ar bhreac trágha móire. 73 — Bíonn seacht sreath ar gach iomaire aige. 74 — Bíonn dá lomra ar do chaora-sa gach aon lá. 75 — Chuirfeadh sé cosa maide fé sna cearca. 76 — Fear i dtigh duine eile — stracfadh sé an dair as a phréamhacha; ach dá bhfaghadh sé earball cait ar bhloc 'na thigh féin ní bhainfeadh sé anuas é. 77 — Ná glac duine choidhche ar a thuairisc féin. 78 — Croidhe loin is guth leomhain! Bíonn daoine agus iad san aca. 79 — Bligeárd sráide nó scoláire tuaithe. Bíd siad go droch-mhúinte. 80 — Is fearr bitheamhnach i mbaile ná fear aistrighthe na fírinne. 81 — Is fearr focal sa chúirt ná * bonn sa sparán. * Píosa airgid. Deirtear “púnt” uaireanta. 82 — D'imtheochadh rith focail ar shagart an pharóiste. Shleamhnochadh focal le faillighe ó dhuine ciall- mhar, uaireanta. 83 — Is dána gach fear go tulaigh. Tulach = cnoc. 84 — Ná bhí ag déanamh “Máire Ní Ógáin” díot féin. Adéarfaí san le daoine go mbeadh a lán cainnte aca agus gan aon chiall sa chainnt. 85 — Comhrádh ban ar chléith — comhrádh ná bíonn réidh. 86 — Ní féidir an sean-fhocal a shárú'. (Tuille le Teacht.) Cló-bhuailfimíd-ne Leabhar Gaedhilge nó Leabhar Béarla dhuit. — Clóchualucht Dúndealgain, Dundalk <L 3> SEÁN A' BHÉARLA. Easba na tairnge an crúdh do chaill, Easba an chrúidh an tréan-each do mheill, Easba an tréin-eich d'fhúig an marcach go tláth, A's le h-easba an mharcaigh, do cailleadh an lá. Feirmeóir do bhí ann uair a chomhnuig agus mbaile na Ceapaighe ar an dtaobh thiar-thuaidh do Chorca Dhuibhne. “Seán an Bhéarla” dob' ainm do, toisg go mbíodh sé choidhche ag stealladh Béarla uaidh, & d'réir mar chloisim ba mhinic ná bíodh sé ró-chruinn aige. Plaoscaire d'fhear árd throm leabhar- ghéagach leathan-tslinneách lúbach láidir, a bhíodh 'na liairne leath-dhíomhaoin ó cheann ceann na bliana, a bhí ann. Go deimhin níor mhar a chéile é agus an dream cíocrach cruadh-choingheallach do fheirmeóiribh gonta atá le fághail ar an mbaile gcéadna anois fé lághair. Bhí bean agus clann aige. Bean an- dhícheallach ar fad; agus an chlann ar an nós gcéadna, óir thugadar dúchas agus tréithe a máthar leo “go cruinn bail- each” mar deir “Tailt” seo 'gainne. Bhíodh sí do ló & d'oidhche ag gabháilt do — an leisge & an tsiléig do chaitheamh dá chnámha. “Neans na Bláthaighe,” dob' ainm di. N'fheadar-sa cad ba shloinne dhi, ach saigh- diúir a tháinig abhaile ó's na h-Indiachaibh Thoir a bhaist an ath-uair í, toisg gur dhiúltuigh sí é ar dheoch bhláthaighe maidean Luain, agus séideán tarta air, tar éis bheith ag taoscadh na dighe go ró-mhór indé roimis sin. “Cad é an tábhacht liom,” a dubhairt sé, “ach go gcuirfeadh an méid alluis a shileas ag déanamh na cuiginne 'na teannta, Muileann a' Tuairgín ar steal- ladh na ngrást go ceann bliana.” N'fheadar-sa an raibh an saighdiúir ag innsint na fírinne. Tá an dream san mór-fhocallach; ach tá a fhios agam go bhfuil siad go maith chun baistiúchán, & gur lean “Neans na Bláthaighe” as san amach di. Pé scéal é do thárla aon lá amháin gur briseadh an laiste a bhí ar gheata na bannraighe a bhíodh ag coinneáilt na muc & gcearc istigh, & gcomhgar an tighe, & na h-uain bheaga méilighe amuigh. Nuair shéideadh an ghaoth go láidir, d'osgluighthí an geata go minic, théigheadh na h-uain isteach, agus thagadh na cearca amach; & is minic a bhíodh “clibit” ag iarraidh iad do ruagadh 'na n-ionad féin arís. Deireadh a bhean le Seán, laiste do sholáthar & a chur ar an ngeata, ach sé an freagra gheibheadh sí ná “Níl am 'ná aga 'gam air,” nó “táid laistí ró-dhaor, & an diabhal me, ní fearr díomhaoin na páistí sin, ná a' poc-léimrigh ar fuaid na bpáirceanna agus ndiaidh na h-uan agus na gcearc.” D'fhan an scéul mar sin go dtí go dtáinig muc bhreagh ramhar amach ar an mbannraigh lá. Ar ámhraighe an domhain bhí an geata oscailte, agus nuair fuair sí an scóp ba ghairid Dia lei bheith 'sa tsiubhal. Siúd lei an móinéar síos faoi dhéin na trágha. Bhí Seán an Bhéarla an uair cheudna 'sa stábla ag cur sriain ar a láir duibh. Nuair chualaidh sé an huch! huch! ar an móinéar amuigh, seo amach leis agus siúd na diaidh é ar sodar ghaiscidhigh, agus níor chuimhnigh sé riamh an doras do dhúnadh ar an láir duibh. Bhí “Neans” an uair sin ag iar- náil léine a fir agus 'á triomughadh leis an dteine. Nuair chualaidh sí an gheoin amuigh, chaith sí annsan iad agus siúd léi i ndiaidh a tiarna. Bhí an inghean ba shine go gnóthach ag ullamhú' an dinnéir, agus anairthe ar an dteine 'ci; d'fhag sí annsan é agus as go bráth léi i ndiaidh a máthar. Siúd leis an mac ba shine agus an seirbhíseach a bhí aca [buachaill aimsire darbh ainm do Taidhgín] 'na ndiaidh go léir. Dob' olc an imtheacht ag Taidhgín bocht é, óir leonuigh sé a throigh ag dul do dhruim chlaidhe an mhóinéir do. D'fhill- eadar na fir ag fóirthin air. D'fhill- eadar na mná chun an briseadh do cheangal agus d'fhásgadh. Nuair thangadar uile agus gcomhgar an tighe is amhluidh a fuaireadar bramach bliana agus a chos tosaigh briste tar éis spreach d'fhághail ó'n láir duibh. Léine Sheáin loisgithe dóighte 'sa ghríosaigh. An t-anairthe 'na bhóirtheán ar fuaid na teine; agus an dínnéar loitighthe. Níor stad an diabhal leis an muic a deir “Tailt seo 'gainne” gur báidh sí í féin san muir; agus sé Sean bocht a bhí go cráidhte. “Ó!” ar seisean: “Is mairg ná tugann aire do chomh- airle a mhná A's ná cuireann suim i neithibh in-am 'sa dtráth.” Seán Ó Loingsigh. AN GARSÚN AERACH. (Fonn: “An Bríste Leathair.”) Is garsún mé tá aerach, Im' chroidhe tá scléip is aiteas; Chuireas ceist ar Chéití, Is dubhairt sí féin, ar mh'anam — Curfá: Pósfad tú a's fáilte, Is tú mo ghrádh thar fearaibh; Raghad-sa leat amáireach Le h-áthas go dtí 'n sagart. Do chuir sí lámh im' láimh, 'S do dhruid gan scáth im' aici; 'S dá béilín milis tláith Trí póga grádh' do bhaineas. Curfá: Pósfad tú a's fáilte, &rl. Seinn an ceol go h-árd, Is rinnc ar chlár go maidin; Can liom fein amhran, Sí Céaití bhán do cheap é. Curfá: Pósfad tú, & rl. A chailín ó, a rún, Beam go súgach feasta; Suid-se ar mo ghlúin Is déanfam tiúin a chasadh. Curfá: Pósfad tú, & rl. Leabhair a Thaithnfidh le Gaedhlaibh, Idir Leabhair Ghaedhilge & Leabhair Bhearla le fághail uainn-ne. Gach leabhar atá fé chló, tá cóib de le fághail sa tsiopa so. Aon leabhar ná fuil againn féin, cuardóchaimíd dógh agus andógh 'á lorg duit. Scríobh ar lorg …clár na leabhar… Labhartar Gaedhilg go fonnmhar i SIOPA NA LEABHAR …nGAEDHEALACH, SRÁID ÍOCH. BHAGÓID, a 50, BAILE-ÁTHA-CHLIATH. Sranngscéala mar seo: “Larch, Áth Cliath.” An Guthán: “4804 Áth Cliath.” A Ghaedheala! Ceannuighidh “Éadach na Druipsighe” Agus beidh sibh ag cabhrú le muileann atá go Gaedhealach amuich is amach. Muileann Éadaig na Druipsighe (teo.) Co. Chorcaighe. TÁILLIÚREACHT agus gach rud i bhfuirm éadaigh do fhearaibh! Níl dá ndíol againn-ne ach earraí a deineadh i n-Éirinn. Ó GLASÁIN IS A CHUA., 11 Sráid Uí Chonaill, Baile Átha Cliath. RÁSÚIR MHAITHE don duine bocht nó don duine saibhir; a luach ó 2/- go 10/6. RÁSÚR “COSANTA” ná gearran an croiceann — 1/- go 21/-; gheobhair ceann aca san & trí lanna “Gillette” ag gabháil leis, ar a 2/3, tríd a' bpost. Cuirfead faobhar ar sheana-rásúr duit ar 7d. tríd a' bpost. MAC CUILINN, 35 — 36 Sráid Chapel, i mBaile Átha Cliath. Gaedhilg agus Suairceas Saoghail: I gCOLÁISTE CHAIRBRE a bheidh, i rith mí LUGHNASA, 1917. Cuir tuairisc gacha ní ar MHÍCHEÁL Ó CUILEANÁIN, O. S., Seanachúirt, Sciobairín. Gheobhair deaghmhargadh uaim-se i gcomhnaidhe. Té, ar fheabhas, ó 2/6 go dtí 4/- a' púnt. Díol- fad-sa an postas ar cheithre púint de. Plúr Gaedhlach Min Ghaedhlach ó Maghchromtha; min choirce is min bhuidhe. Siúicre, agus gach rud eile ar fheabhas. Seán Mac Curtáin, Sráid a' tSeandúna, Corcaigh. Peictiúirí Deasa Daithte, Saothar Lámh. Leabhair agus Bróidíneoracht. Faigh an Liosta. “Cuala Press” Dúndroma, Áth Cliath. <L 4> IOL-SCOIL NA MUMHAN (RING IRISH COLLEGE). Samhradh, 1917. An Chéad Teurma: Ó'n dara lá Iúil go 27mhadh. An Dara Teurma: Ó'n chéad lá Lughnasa go 29mhadh. Áit mhór Gaedhilge is eadh an Rinn. Árus breaghdha is eadh an Coláisde agus an tigh comhnuighthe. Déintear an obair ann & í go cuideachtamhail. Atá aer breaghdha farraige ann agus na hOidí go toghtha. PÁDRAIG Ó CADHLA, An Fear le Scríobhadh. CARABHATAÍ den PHOIPLÍN AR GACH DATH is AR GACH GNÉ DATHA. LIAM Ó hAIMHEIRGÍN, (‘W. Bergin’) a dheinean do lucht siopaithe. Scriobh ag triall air go 62 SRÁID GHRAFTON, in ÁTH CLIATH. COLÁISDE NA MÚMHAN. OSCALÓFAR AN COLÁISDE i mBÉAL ÁTHA 'N GHAORTHAIGH, Dia Luain an naomhadh lá de mhí dheire 'n tSamhraidh, 1917. Tá gach aon tuairisc i dtaobh an Choláisde le fagháil ó Liam de Róiste, 27 Sráid an Chapaill Bhuidhe, i gCathair Chorcaighe. COLÁISTE AN DAINGIN Dhá Théarma — Mí Iúil agus Mí Lughnasa, 1917. Tá Coláiste an Daingin i lár na dúthaighe is Gaedhlaighe i gCúige Mumhan. Má's Gaeluinn atá uait tar 'n Daingean. Gach eolas le fagháil ó AN RÚNAIDHE, Coláiste an Daingin, Daingean Uí Cúise. ó CHOMPLUCHT DONOBHÁIN I dTRÁIGHLÍ, a gheobhair an deaghmhargadh, má bhíon aon rud mar iad so uait TROSCÁN TIGHE, ÁRAISTÍ BÚIRD, ÁTHRAIGHE STÁIN is IARAINN. GUAL, AOL, BRÍCÍ, “SEIMÍN,” agus gach cóir eile oirean do lucht tógála teach. AN LÓCHRANN. Páipéar don Ghaedhealtacht. An Fear Gnótha: Seán Tóibín, Baile an Teampaill, i gCorcaigh An Fear Eagair: An Seabhac, Daingean Uí Chúise Cóip gach mí, tríd an bpost, ar 2/- sa bhliain. Dhá choip gach mí, tríd an bpost ar 3/- sa bhliain. Scríobh chun an Tóibínig i dtaobh fógraí, &c. Is chuige is ceart síntiúisí agus airgead eile a chur. Scríobh chun “An Seabhac” i dtaobh nithe a bhainean leis an Eagarthóracht agus is chuige is ceart scribhinní, &c., do chur. Na Díoltóirí: Ó Cuill & a Chua., 95 Sráid Phádraig, Corcaigh Easun & a Chl.-Mhac, Áth Cliath Má's maith leat bronntanas a thabhairt d'aon cheanntar sa Gaedhealtacht agus bheith ag cabhrú' leis “An Lóchrann” san am gcéadna, cuir 16/- ag triall orainn agus cuirfimid 12 chóip gach mí go ceann bliana chun aon áite a déarfar linn. Sinn-ne — Lucht An Lóchrainn. DO SNA SCRÍBHNEÓIRÍ ÓGA. Tá duaiseanna maithe agam daoibh. Léighidh an méid seo síos. Tá as so go dtí an 10adh lá de mhí Iúil agaibh chun na scríbhinní a chur chugham. Mara mbeidh na h-aistí i gcóir an dá chulaith éadaigh go maith & go sár-mhaith ní thabh- arfar duais d'aoinne. I gcóir daoine atá ag dul ar scoil fós (nó monitors) is eadh comórtas a h-aon agus a dó. Tá cead ag gach aoinne dul isteach ar chomórtas a trí. 1. Adhbhar culaith éadaigh do'n ghar- sún is fearr a scríobhfaidh aiste ar “obair agus saoghal mhuinn- tire na tuaithe, .i., feirmeóirí nó iascairí.” 2. Adhbhar culaith éadaigh do'n chailín a scríobhfaidh cad é an tsligh is fearr chun cócaireachta a dhéan- amh ar ghnáth-bhiadh agus ar dheoch & ar shólaisdí búird do líntighe fé'n dtuaith i dtigh go mbeadh “teinteán oscailte” ann. (Cún- tas do scríobhadh ar gach saghas fé mar bheadh i leabhar cóchair- eachta). Línéadach atá i gculaith an chailín. [Gach aiste a cuirfear isteach bíodh leitir le na chois ó oide na scoile á dheimhniú gurab iad na buachaillí nó na cailíní féin a scríobh gach aiste aca]. Seo litir a fuaireas: 3. Tugaim fé ndeara ar na sgéalt- aibh a bhíonn sa “Lóchrann” gur ag cur síos ar nósaibh, ar bhéas- aibh, ar eachtraíbh agus ar thréithibh an chinidh daonna a bhíd siad i gcómhnuidhe. Ná measann tú gur mór an éagcóir san ar na cinidheachaibh eile, cineadh na n-éan, cineadh na n-iasg, agus cinead na n-ainmhidhthe gceathair- chosach? Má's áil leat leor- ghníomh a dhéanamh san easonóir a tugadh dos na h-ainmhidhthe ar an gcuma so, tá caoi agat anois air. An púnt atá agam á chur chughat i dteannta na litre seo, ba mhaith liom go roinnfá é ar na léightheóiribh is fearr a sgríobhfaidh sgéalta a bhaineann leis na h-ainmhidhthe, &rl. B'fhéidir gur dhóigh le duine nach féidir sgéal fiúntach do chumadh & gan ann ach gadhair cuir i gcás. An duine go bhfuil a leithéid de thuairim aige, níor dhein sé peata de ghadhar riamh; ní lugha ná mar a chaith sé uair an chluig dá shaoghal 'ghá bhfaire. Ní lia saighseanna daoine ná saighseanna gadhar: tá e.g. an gaige gadhair a bhíonn ag bean an mhinistir, an straoille gadh- air a ghnáthuigheann cúl-shráid- eanna Dhaingin Uí Chúise, an gadhar cráibhtheach a umhluigheann do'n tsagart, an gadhar droch- mheastamhail a bheireann greim ar a cholpa, gadhar an bhacaigh, gadhar an bhúistéara, gadhar an tincéara, an gadhar troideach, an gadhar síothchánta, gadhar an ghaduidhe, an gadhar mac- ánta, an gadhar misneamhail, an gadhar mínáireach & an gadhar banamhail, an gadhar sgeinnideach agus an gadhar seasmhach, an — ach caithfidh mé stop; ní páipéar i gcóir gadhar “An Lóchrann.” I dtaobh na duaise seo, bheinn sásta le sgéal ar bith a thráchtann ar nósaibh, béasaibh, tréithibh ainmh- idhe ar bith, nó a chuireann síos ar bheart chliste a dhein an t-ainmhidhe nó seift éigin a cheap sé chun é féin d'fhuasgailt as cruadh chás. An Fiolar. Fuaireas scríbhinní uatha so: * Eibhlín Ní Dhubháin, Scoil Lios Póil * Pádraig Ó Súilleabháin, Scoil Lios Póil Tomás Ó Déaghdha, Scoil Lios Póil Eibhlín Bhodhlaer, Scoil Lios Póil Pádraig Ó Súilleabháin, Sc. Chathair Sabháin. * Cáit Ní Lubhaing, Scoil Cheanntrágha, agus ó Sheán Ó Cuill, Tomás Ó Criomhthain agus Pádraig Ó Conaill. Fear “An Lóchrann.” * Daoine fuair duaiseanna. Irisleabhar Muighe Nuadhad, 1917. Tá Irisleabhar na bliana so léighte againn ó cheann, ceann. Is i bhfeabhas atá sé ag dul ó bhliain go bliain. Níl aon iris- leabhar bliana i nÉirinn is dlúithe lean- ann de'n Ghaedhilg agus de chúis na Gaedhilge ná Irisleabhar Muighe Nuadhad. Dar leat is í an Ghaedhilg príomh-chuspóir an irisleabhair & Choláiste Mhuighe Nuadhad féin. Ag léigheamh irisleabhar na bliana so do dhuine do bhraithfeadh sé an dóchas ag éirghe istigh na chroidhe go mb'fhéidir fós, le congnamh Dé, go ndéanfaí an Eaglais i nÉirinn a Ghaedhealú arís. Go mbuaidh Dia leis na sagartaibh óga san Muighe Nuadhad. Leabhair agus Peictiúirí chun Gaedhilge a mhúineadh. Faigh an Liosta ó Chlóchualucht Dúndealgain, Dundalk. <L 5> DÓMHNALL UA BRIC. Bhí fear ann fadó dar b'ainm Dómhnall Ua Bric. Lá bhí sé ag aodhaireacht bhó i n-aice na Leamhna. Bhí slat aige is bhí sé ag iasgach ins an abhainn. I gcaitheamh an lae do bhuail fear chuige & dúbhairt sé leis go raibh dearbhráthair leis ag dul chuin báis i n-Uíbhráthach is na beur- fadh sé na bheathaidh air. “Tá sé déan- nach anois,” arsa Dómhnall, “chuin dul go dtí an tig agus is fearra dhuit do chuid éadaig-se a thabhairt dom is tabhar- fad sa mo chuid éadaig duit-se.” Dheineadar mar sin is dúbhairt Dómhnall leis “go rachadh na ba abhaile ach an geata d'fhosguilt dóibh is iad a leanamh- aint abhaile.” D'imthig Dómhnall ansan go h-Uíbhráthach, is do rug an fear eile ar shlait Dhómhnaill is do chrom sé ar bheith ag iasgach. Ní fada dho, nuair a thuit an port fé is do báthadh é. Nuair a chuaidh na ba abhaile tráthnóna ní raibh Dómhnall ag teacht. D'imthig a bhean agus na cómharsain is solus aca 'á chuardach & do fuaireadar an tslat ag an abhainn is a hata ar bharr an uisge. Chas an bhean a h-ologón. Chuarduíghdar an abha ansan is fuaireadar é. Níor aithníghdar ná gurbh' é Dómhnall a bhí ann. Thógadar leótha ansan abhaile é is do chuireadar tóramh air is do chuireadh é. Bhí a bhean ag gol ar an uaig sa teampall nuair a tháinig fear do'n gcómh- arsain a bhí na bhaintirig chúiche is dúbhairt sé léithe dul abhaile. “Arú,” arsan bhean, “ní h-é is mo atá orm acht go gcuir- fear amach amáireach me mar go dtioc- faidh na fiacha orm.” “Ná bac san,” arsan fear, “pósfad-sa thu.” “Bheinn sásta leis,” ar sise, “acht tá sé ró- luath.” “Nách fearra dhuit an tig a choimeád ná san, a óinsig,” arsan fear. Seo leó go dtí an sagart is do pósadh iad. “Níl aon airgead agam le tabh- airt duit,” arsan bhean leis an sagart, “acht tabharfaidh me dhuit muicín atá agam.” D'imíghdar abhaile ansan. Le doircheacht na h-oidhche cnagadh sa dorus. “Osgail,” arsa Dómhnall amuigh tar éis a dhritheáir a bheith curtha i n-Uíbhráthach aige. “Dia linn!” arsan bhean, “is baoghalach gurb' é seo Dómhnall, is do chasadar a n-ologón le h-eagla. Bhuail Dómhnaill an dorus arís & arís eile acht ba bheag an mhaitheas do é, ní leigfídhe isteach é. “Do bheirim an diabhach sibh,” arsa Dómhnall bocht ag imtheacht ó'n ndorus. Chuaidh sé go dtí tig do'n gcómharsain is do chnag sé amuigh. “Cia atá ansan,” arsa fear an tighe. “Taim- se,” arsa Dómhnall, “ná h-aithnígheann tú me?” “Nár cuireadh tusa indé?” arsan fear istig. “Mise arú,” arsa Dómhnall. “Is tu,” ar seisean, “is tá do bhean pósta aige na leithéid seo d'fhear is tá do mhuicín le fághail ag an sagart as í phósadh.” “Mhaise im briathar-sa féin,” arsa Dómhnall, “ná fagaidh sé mo mhuc sa,” is d'imthig sé leis go dtí bothán na muice is a mhaide aige. Dúbhairt an sagart ansan le na bhuach- aill, “Imthig,” ar seisean, “is tabhair leat an muicín úd sar an mbeidh sí imthighthe ag na báilíbh.” D'imthig an buachaill is chuaidh sé go bothán na muice. “Thuitse amach,” ar seisean leis an muic. Thóg Dómhnall an maide is do bhuail stiall ar an mbuachaill. “Fág mo mhuc id dhiaidh,” ar seisean. D'imthig an buach- aill is gach aon sgréach aige. “An dtugais leat í,” arsan sagart. “Do bheirm' an riabhach do mhuc,” ar seisean. “Tá púca Dhómhnaill thíos ag tabhairt aire dhi.” Siúd leis an sagart síos. D'éirigh púca Dhómhnall chuige. “Cé h-é tusa?” ansan sagart. “Mise Dómhnall Ua Bric,” arsan púca. “Nár cuireadh indé tusa,” arsan sagart. “Nára fíor dhuit,” arsa Dómhnall, “go dtiocfaidh an bás ar dtúis orm.” “Tá an donas déanta,” arsan sagart. Lá ar na mháireach do scaoileadh an pósadh nuadh & fuair Dómhnall a bhean thar n-ais. Bhí an dúthaigh go léir ag magadh fé'n bhfear a chaill í & b'éigean do teicheadh as an ndúthaigh. Brighid Stac a fuair so seacht mbliana ó shin. EACHTRA AN BHARDÁIN. A cháirde an chroidhe stigh Ar airigheabhair an ríl Tá ar fuaid an bhaile seo, I dtaobh an bhardáin Do ghluais ag grutháil Amach ó'n bhfairrge. Tré na chúrsa Go bun Dubhghlais' Níor stadadh leis. Dubhairt ná stánfadh Go h-easach na Rátha Is gurb ann fhanfadh sé. Táinig Séamas Bán, A threighe go h-áiseach Aige ar a bhaclainn. Do bhuail sé tuairt air Treasna na gualann Agus dhein sé stalcadh dhe. Tháinig Séamas Ó Muimhneacháin Is do las sé geaitre. Do ghluais na comharsain Go tig an tórraimh Mar ba nós é bhíodh eatartha. Dubhairt na páistí Go raibh sé 'gáiridhe Is a bhéal ar leathadh 'ge. Dubhairt tuille 'ca gur mhór an iongna Ó bhí dhá shúil air Ná raibh dhá mhalainn air. Do sceinn sé eatartha Amach fé'n machaire Is níorbh' fhios cár stadadh leis. Ach go ndubhairt mná cártaí Go raibh sé i dTráighlí Le trí seachtaine. Maitias Ó Tuama, Sráid a' Mhuilinn, d'aithris. AN SEANA-LÓCHRANN. Teastuigheann “An Seana-Lóchrann” ó thúis go deire, a's go slán glan uaim. Cuir cúntas an chostais ag triall ar Dhomhnall Ó Súilleabháin, 38 Wyatt Road, Forest Gate, London, E., i Sasana. Gheobhaidh do mhac togha na scoluidheachta — I GCOLÁISTE CHOLMÁIN CHLUANA MAINISTEAR FHEAR MUIGHE, CO. CHORCAIGHE. Gheobhair gach eolas ó'n Uachtarán, An tAthair Tomás Tóibín. SEÁN Ó CONAILL, Sráid an Rí, i gCORCAIG Scriobh chuige. A bhean a' tighe! Cad é an saghas plúir a bhíon agat? Is é an PLÚR “EAGLE,”an plúr is tuíslinnighe i gcóir an tighe; agus an PLÚR “LION” is fearr do lucht-aráin-a-dhíol. Muíntir Mhic 'Ille Sheathanaich a dheinean i gCorcaig. GEO. SHAW & SONS, Muileann Sain Seán, i gCORCAIGH. A Ghaedheala! Ceannuighidh bhúr gcuid TÉ, MÍSLEÁN is SIÚICRE, MINCHOIRCE, RÍS is UBHLA, ó MHÍCHEÁL Ó RÍOGHARDÁIN & a Chua., 2 An Mheadhon-tsráid Theas, (2 South Main Street) CORCAIGH. Má tá TRUCAIL, CÁRR nó CÓISTE uait, Nó deisiú le déanamh ar rothaí, &c., &c., Scríobh nó glaodhaig chugainn-ne: C. Ó CONAILL agus a Chualucht SRÁID LIADROM, CORCAIGH. Tá cóistí & mótair d'á ndeanamh againn-ne. Cuirimíd gléas góma (rubair) fé rothaí cóiste gan ró-mhoill. CROS AGUS A CHLANN MHAC, 18 & 19 Port Uí Shúileabháin (Sullivan's Quay), Corcaigh. Ticéidí in a “gCeirthlíní” do lucht comórtha spóirt & Cnaipí Daithte — mar chomharthaí sóirt ó Chlóchualucht Dúndealgain, Dundalk. <L 6> DO LUCHT COMÓRTHA SPÓIRT! Tá le fághail uainn-ne: BUÍNN ÓIR is BUÍNN AIRGID, den déanamh Ceilteach agus marc earra Ghaedhlaigh ar gach bonn. Sinn-ne a dheinan anso i gCorcaigh. Scríobh chugainn ar lorg an deilbh- leabhair agus an liosta airgid. LIAM MAC AODHGÁIN & A Chl.-Mhac Teo., 32 SRÁID PHÁDRAIG N., CORCAIGH. Is ann is fearr a gheobhair rudaí a dheinid Gaedhil: sa tSIOPA BAGÚIN …atá ag… TOMÁS Ó MURCHADHA, (‘T. J. Murphy’) 111 Sráid Sheóirse, CORCAIGH, ar aghaidh Árdoifige an Phuist anonn. CEANNUIGH DO CHUID LEIGHIS, I SIOPA AN BHÚRCAIGH .i. Tig na cúinne, idir SHRÁID PHÁDRAIG NAOMHTHA & SRÁID AN CHAPAILL BHUIDHE, I GCORCAIGH. Tá lucht cóirithe leighis ann a thuigean a ngnó agus a dheinean go cruinn é. Le MÁIRE NÍ RAGHALLAIGH An siopa in a bhfuil Páipéir, Leabhair is Tobac ann don Ghaedhilgeoir: Uachtar Sráide na Driseoige a 87 i mBAILE ÁTHA CLIATH. LEABHAIR BHEAGA BHLASDA NA GAEDHILGE Ar n-a dtabhairt amach faoi stiúradh na díse seo .i. An Seabhac agus Fionán Mac Coluim. Trí leath-phinginní (1½d.) fiacha gacha leabhair díobh. Dosaen saor tríd a bpost ar Trí Réalacha (1/6). 1. “Laethanta Geala” (Kerry School- girl's Diary). 2. “Cosa Buidhe Árda” (Easy Songs to Catchy Tunes). 3. “Sean-Amhráin na Mumhan.” 4. “Déanamh an Chleamhnais” (Short Dramatic Sketch). Leanfar de'n sraith so leabhar má gheibhtear céad (100) duine a chuirfidh síos a n-ainmneacha i gcóir dosaein de gach ceann & a chuirfidh na fiacha 1/6 chughainn chomh luath is tagann na leabhair chúcha gach tráth. An mbeir-se ar a gcéad so? Scríobh go dtí Fionán Mac Coluim, Cillorglan, Ciarraighe. Biadh do Ghaedhlaibh — Ceannuig do chuid aráin, cístí, &c., ó Mhuíntir Dhálaigh, Sráid a' tSáirséalaigh, i Luimnigh. AN CAPALL DRAOIDHEACHTA. Diarmuid Ó Gealbháin do chúm. Fonn: “Táimse am chodla.” I. Ist oidhche Dé Máirt is mé ag triall a bhaile, Thrí bhóithre fada, in imigéin, Seadh do dhearcas-sa taoíbh liom an gearrán árd capaill, Fé n-a dhiallait ghreanta is a shrian breágh caol. Do bhí a bhéalbhach de'n ór n-a bheol go tar- raicthe, Agus fáinní go dlúth 'na chiúmhais de'n airgead, Dhá chluais chanta air & mong donn daithte, Agus cúm caol cailce chun ráis gan bhréig. II. Is do phreabas anáirde 's is tláth do sheas- aimh sé, Go rabhas san iallait go h-árd fé réim, An t-each caol greanta deagh-dheunt' tar- raicthe, Do thaisdealadh fearainn le h-aois na ré. Nuair a spuras chun siubhail é, mo chúrsaí mearathail! Do shiúbhlaigh sé bánta & árd-chnuic leathana, Cuanta daingeana go bruach na farraige, Draigheanta is sgeacha & bárr na gcraodh. III. Ba dhoilbh is ba dheorach mo sgéal-sa, gan dearmad, 'S an oidhche ag cur sneachtaidh agus gála thréin, Agus mh'each caol donn fé'm dhrom is me ar baill-chrith, Go bhfágfaí me marbh i ndíg nó i bhféith, Mar níl mullóg ná gleann, ná ramhar-chnoc achrainn, Ó Dhaingean Uí Chúis go ciumhais Breácathrach, Ná gur rith sé n-a sháighead go fíochmhar feannaideach, Is mise fé cheangal n-a mhuíng gan bhréig. IV. Do shiubhlaigh sé an tSnaídhm & árd Cheann Mara, Thar caolta is curraithe agus gleanntáin sléibhe Cathair Saidhbhín agus íochtar Calaithe, Agus iarthar Dhairbhre na sáir-fhear tréan, Níl draib cois abhann ó'n dTeamhair go Tairbeard, Ná gur rith sé dá ndruim mar na faoilin ar barra cnuic, Na Cruacha Dubha Sliabh Luachra' 's an Mhangartan, 'Gus i nGleann Tuirc na n-aice ba bhreágh í a léim. V. Do shiubhlaigh sé an Chlaodach 's an Bhaolach leathan, An Geadach 's an Ruachtach & dúithchí Néill, Ó dheas chun Baoi Bhéara mar a léimeann an seaga, 'S chun bárrna Sgealg, gan bádh ná baoghal, Níl ceann teallaig in Éirinn, ná ball i Sasana, Ná gur ritheas ar séirse lem rábaire capaill bhreágh, Connacht mór dtimchioll agus Conndae a Loch Garman, Mar ar ólamair beathuisge agus lionn go daor. VI. Dá fhaid a bhí an oidhche is fíor nár bhraitheas í, Ag síor-chur ceatha is ag cáthadh braon, Agus mh'each caol donn ag damhas 's ag preabairnaig, De dhruím gach caise agus beárna bhaoghail, Sé labhair sé liom i gciumhais an anaithe, Gurbh é féin an púca do shiubhlaigheann fairsinge, 'S nár bhaoghal go bráth go bhfágfí marbh mé, Is sinn ag triall trí Chaiseal le fáinne an lae. VII. Do ghabhas céad buidheachas lem chaol-each capaill, Thug saor me a bhaile gan smúit ná baoghal, 'S ní raibh aon chathair in Éirinn ná gur ólamair dramanna, Fíon is beathuisge, is brannda daor. I nóimeat is cúig do thug sé ins na Ceal- laigh me, Agus thiar ag an bPuínnte do dhiúgamair baraille, Is ag Coill Mhathghamhna an druinn do leig sé ar a dtalamh me, Mar a bhfuair sé me ag taisdeal na h-oidhche aréir. (Is mó eachtra iongantach eile ghaibh Diarmuid thríd is é ag taisdeal na mbóithre in Ibh Ráthach. Sin í an uair ritheann an fhilidheacht chuige, leis, deir sé. — Finghin na Leamhna). VERBATIM. Tá fear ar m'aithne. Peaid a tugtar air. Tá sé bocht ach tá croidhe ana-mhór aige. Níl aige chun é féin & a bhean a chothú ach a phádh beag suarach féin ag sclábhaidheacht. Pé beag mór a thuilleadh sé, ach go h-áirighthe, ba mhinic i dtigh an óil é & ba mhaith an sás é chun an tuarasdal beag a chaitheamh. Ní raibh fear spóirt ná grinn le fagháil ach é, agus chaitheadh sé ‘an diabhal' a bheith i dtúis is i ndeire gach scéil aige. Ní ó na chroidhe é ámhthach ach gur nós é a tharraig sé air. Sa deire bhí sé chomh tugtha san de'n bhéas ná féadfad sé scur de. Do bhuail an sagart leis, Domhnach. Bhean- nuigheadar féin dá chéile. “Mhuise, a Pheaid, an mbíonn tá ag tabhairt na mionnaidhe móra fós?” arsan sagart leis. “Ar mh'anam féin go mbím, mhuis’” arsa Peaid. “Mhuise, a Pheaid, ná caithfeá uait feasta iad,” arsan sagart. “An diabhal a bhféadfainn é, 'Athair,” arsa Peaid arís. “Seadh, téanam cúpla míle dhe'n mbóthar im' theannta féin féachaint an bhféadfá cosc a chur leo.” “Tá's a'Dia, 'Athair, ná féadfainn,” arsa Peaid. Do ghluaiseadar leo ach ba bheag an feabhas a bhí ag teacht ar chainnt Pheaid. Aimsir an Earraigh dob' í í agus ní fada go bhfeacaidh Peaid muc i ngort phrátaí a dhuine muinn- teardha, Seán Ás. “Ara th'anam'n diabhal, 'Athair!” ar seis- an. “Féach an diablóir cránach san ag tóbhach prátaí an fhir sin a chuir sé indé.” Siúd leis & an sagart ag briseadh a chroidhe ag gáiridhe fé. Nuair a tháinig Peaid thar n-ais bhí sé i n-am dul abhaile. “Gheobhair culaith éadaigh uaim má stad- fair des na mallachtaí,” arsan sagart leis. “Nár mhairead le dul abhaile má fhéad- fainn é,” arsa Peaid. “Is tú an fear céadna i gcomhnaidhe,” arsan sagart, “ach pé scéal é buail siar amáireach agus gheobhair an chulaith.” “An diabhal go dteastochadh sí uaim 'Athair,” arsa Peaid. Lá ar na mháireach chuaidh Peaid siar agus fuair sé an chulaith. Nuair a bhí sé ag im- theacht léi d'fhiafruigh an sagart de an raibh aon bheannacht aige le tabhairt do. “Ó! an diabhal beannacht a thugaim-se d'aoinne ná níl siad agam; ach an diabhal me, 'Athair, ach go n-abrochadh go bhfága Dian buan tu.” “Imthigh uaim, a dhuine,” arsan sagart. “Ní bhainfeadh aingil na bhflaitheas aon chomh- throm díot. Séamas Firtéar. <L 7> CUMANN NA DTÉX. Tá an Irish Text Society i Lonndain tar éis an tríomhadh leabhar (an leabhar deiridh) d'fhilidheacht Uí Bhruadair a chur amach. An tAthair S. Mac Fhirléighin, Ó.Í., do chuir eagar ar na trí leabhair agus d'aistrigh an fhilidheacht go Béarla agus do scríobh tagradh agus nótaí, &rl., &rl. Dhá shlígh atá chun leabhar mar so do mheas .i. feabhas nó olcas na litridheachta atá sa leabhar ar dtúis; agus ar an dara cúinse — ábaltacht an eagarthóra & a chúramaighe a dhein sé a chuid oibre. San leabhar so tá an litridheacht & an eagarthóireacht ar fheabhas. Leabhar le filidheacht agus leabhar le scoláireacht & leabhar le stair Éireann iseadh an “Duanaire.” Is mór dá dhuagh a fuair an t-eagarthóir, ach ba dhíol duaigh dánta Uí Bhruadair mara mbeadh amháin ach ar son an eolais atá ionnta ar chúrsaí Éireann le linn Shéamais agus Liam do bheith ag stracadh Éireann eatartha, agus le linn an tSáirséalaigh do bheith 'na — “Oscar nimhneach coscrach cíocrach Olcach íotmhar lá an éirligh.” Le déanaighe leis do chuir an cum- ann céadna filidheacht Uí Chearbhalláin an cheoil amach. Dob' fhearr d'fhear ceoil Ó Cearbhalláin ná d'fhile, agus is truagh ná raibh adhbhar ní b'fhearr ag Tomás Ó Máille, an t-eagarthóir, chun comhthrom ceart a thabhairt do'n scoláireacht mhór atá air. Fé mar atá is mór an méid oibre & léirighthe atá déanta ag Tomás sa leabhar so, & is méadú eolais ar an nGaedhilg d'aoinne staidéar a dhéanamh ar shaothar Thomáis ann. Níl slígh sa pháipéar beag so chun léir- mheas mion a dhéanamh ar aon leabhar. Sé is maith linn ná focal molta a rádh i dtaobh “Cumann na dTex” féin. Ní dhearna aon chumann riamh fós oiread tairbhe do litridheacht na Gaedhilge agus tá déanta aca san. Le h-ocht mbliana déag tá naoi gcinn déag de leabhraibh tairbheacha Gaedhilge curtha amach aca; togha scoláirí Éireann do dhein eagar ortha, & clodóireacht & clúdach slachtmhar ornáideach ar gach leabhar aca. Lucht na Gaedhilge a léigheamh, is mór aca na leabhair sin, is mór an slacht ar ár gcuid leabharlann iad & cúis mhaoidhimh iseadh iad le teasbáint do cháirde agus d'eascáirde na teangan so 'gainne. Is truagh ámhthach gur i gan fhios nach mór atá an obair mhaith san á dhéanamh ag Cumann na dTéx. Ní thugaid lucht na Gaedhilge a léigheamh i nÉirinn an chabhair ba cheart dóibh do'n Chumann. Níl ach 500 nó 600 duine ar fad páirteach sa ghnó agus níl ach 46% díobh san in Éirinn. Ní h-aon mhaoidheamh dúinne sa bhaile annso an scéal a bheith mar sin. Ba chóir, ar a laighead, go mbeadh míle duine ar an gCumann san, as Éirinn. Ba chóir go mbeadh gach leabharlann (poiblighe & príomhaideach) sa tír seo ceangailte leis an gcumann san. Nílid, agus is mór an truagh (& an náire b'fhéidir) é. Dar linn, leis, ní dheineann an Cumann féin a ndóthain cainnte na dtaobh féin. Is beag duine a chloiseann trácht ar an obair atá ar siubhal aca. Tuigimíd dar ndóigh, nach ionnan Cumann liteardha & lucht trádála agus díolta leabhar, ach mar sin féin, dá ndeineadh Cumann na dTéx aithris ar an nós a bhíonn ag lucht foillsighthe leabhar ní bheadh oiread dá gcuid féin gan díol agus atá. Seacht is réal gach bliain atá ar lucht an Chumainn a dhíol. Faillighe agus easba feasa is mó fé ndeara ná díolann 1000 duine eile i nÉirinn an 7/6 sin. Bíodh deire leis an dá chúis sin feasta. Scríobh go dtí Miss Eleanor Hull, 20 Hanover Square, London. SEOTHOLO MAGAIDH. I. Óra Neilí arú a chumainn 's a Neilí aru a bhuidheanaigh, Cé hé an fear fada san, sa chúinne annsan taoibh leat? (Seotholo, seo leó, seo leo a bháibín, Seotholo, ú leó, seo leó a bháibín). 'S an duine atá ar buile thu nó an duine atá 'r baois tu, Nó an aithnigheann tú feasta leanbh an tighe seo! (Seotholo, &rl.) Shiubhlaigheas an domhan agus thánga mé arís, Féasóga ar leanbhaí níor cheapas go mbíodh. (Seotholo, &rl.) II. Óra Neilí arú chumainn 's a Neilí 'rú 'chroidhe liom, Cé'r leis na bútaisí tá i seomra an tighe seo. (Seotholo, &rl.) 'S an duine atá ar buile thu nó an duine atá ar baois tu, Nó ná haithnigheann tú feasta galúin an tighe seo. (Seotholo, &rl.) Shiubhlaigheas an domhan agus thánga me arís, Spuir ar ghalúin ní fheaca ó imthigheas. (Seotholo, &rl.) III. 'S a Neilí arú chumainn 's a Neilí 'rú 'bhuidheanaigh, Cé'r leis na capaill atá ar stáblaí an tighe seo? (Seotholo, &rl.) 'S an duine atá ar buile, &rl., Nó an aithnigheann tu feasda loluíghigh an tighe seo. (Seotholo, &rl.) Shiubhlaigheas an domhan agus thánga mé arís, Cruite ar loluíghigh ní fheaca ó imthigheas. (Seotholo, &rl.) Cáit Ní Fhianachta, Sgoil Chathar Suibheán, Íbh Ráthach, do sholáthruigh. Ná dearmhaid so, a chara. Ceannuigh do chuid earraí ó sna daoinibh a bhfuil fógra aca sa “LÓCHRANN,” & cuir i n-iúl dóibh gur sa “LÓCHRANN” a chonaicís an fógra. Cabhróghaidh san go mór linn. Scáth ó'n nGréin, nó fós ó'n bhfearthainn. Foscáin Gréine, Foscáin Fearthanna, Bréagáin Leanbh, is Madaí Dorn. Tigh “An Bhata Droighin Éille” Teó. (‘H. JOHNSTON’) Sráid Phádraig N., i gCORCAIGH. GUAILNEÁIN SEANDÚNA. Bhí cúigear ar chárr ag gluaiseacht Tráth bhriseadar na humaí, Is nuair thuigeadar a bhfionntar Ba chráidhte dúr a gcló. “Ach, tá peidhre 'n Shandon Braces’ Ars an t-iománaidhe leó go scléipeach “Agam, is táid chómh tréan san Go ndéanfaid dúinn an gnó!” Le fághail in a mór-chodaibh ó'n té dheinean — TOMÁS Ó GORMÁIN Calaphort an Phápa, Corcaigh. CHÓMH BLASTA LE h-AON-ÍM! MARGAIRÍN “LEANDAR” Tá 'a dhéanamh i gCORCAIGH ag Ó DUBHDAILL, Ó MATHÚNA Agus a gCualucht. Bí 'á lorg ar lucht siopa, led' thoil. Tá le fághail uainn-ne — TÉ BLASTA CÚMHRA. Ceannuigh púnt de mar shompla. SIMCOX is a chlann mhac (Teo.) 10 Sráid Phádraig N., CORCAIGH. BIADH DON DUINE IS BIADH DON BHEITHIDHEACH. Tá RAIDHSE DE GACH SAGHAS BÍDH LE FÁGHAIL UAINN-NE. Cuir cárta chúgainn ar lorg gacha eolais — SÉAMUS Ó NÉILL is a chlann mhac (teo.), Cionn tSáile, Co. Chorcaighe. Togha gacha bídh i gcóir na mbeithidheach, le fághail ó Mhuíntir Dhálaigh, Sráid an tSáirséalaigh, i Luimnigh. <L 8> GACH CÓIR SCOILE! Tá againn-ne LEABHAIR don LEABHARLAINN — agus — LEABHAIR mar DHUAISEANNA. Scríobh chugainn ar lorg eolais: MUINNTIR FHALLAMHAIN (Fallon Bros. Ltd.) Cúirt Dáma a 13 & a 14, in Áth Cliath. Smithfield a 88, i mBealfeirste. Sráid Uí Chonaill a 72, i bPortláirge. Tá… SCÉALUIDHEACHT-GAN- SRAÍNNG d'á múineadh ag togha na múinteóirí I SCOIL UÍ SHÚILEABHÁIN SA ‘MHARDÍOG,’ I gCORCAIGH. Is í an scoil is mó cáil agus is fearr cóir i n-Éirinn. Múintear SRANNG-SCÉALUIDHEACHT ann do chailiní, i gcóir Oifige an Phuist, sa ló nó istoidhche. Scríobh chun an Árd-Oide. A CHARA! Má's mian leat greann, má's mian leat Gaedhilg, Má's mian leat spórt agus pléisiúr mór, Má's mian leat sláinte, má's mian leat féile, Má's mian leat céilidh, rinnce 'gus ceól Tabhair cuaird i mbliana ar CHOLÁISTE EOGHAIN UÍ CHOMHRAIDHE Carraig a' Chabhaltaigh i gCondae an Chláir. An Chéad Shéasún — Ó Iúl 9adh go Lughnasa 4adh. An Tarna Séasún — Ó Lughnasa 6adh go M. Fómhair 1adh. Gheobhair gach eolas ó'n Rúnaire — Brian Ó hUigín, Coláiste Uí Chomhraidhe, Carraig a' Chabhaltaigh. An Mhin Choirce is fearr blas agus is mó substaint — MIN MHAGHCHROMTHA MÍCHEÁL Ó Caoimh, a dheinean, I MAGHCHROMTHA. Scríobh chuige. Ceachta Cainnte Gramadaighe. Seán Ó Catháin do scríobh. An Ghramadach Ghaedhilge is fearr. 2/6. Muinntear Ghuill, Áth Cliath. “CUIR BÉARLA AIR SEO DHOM.” Bhí formad idir pharóiste Gleanna Fleisce & paróiste Bhaile Mhúirne le cuimhne na n-asal, agus is mó cuma in ar theispeánadar é. Bhí aonach i Neidín lá, agus bhí daoine ó'n dá pharóiste ann, mar bu ghnáth, & bhíodar ar aon-bhóthar amháin ag teacht abhaile dhóibh ump thráth- nóna, fé dhéin Chille Garbháin. Thosnuig bruighean eatortha, agus leanadar air go dtáinig na píléirí ortha agus do gabhadh cuid acu agus do tugadh ós cómhair na cúirte i Neidín iad, seachtain nó dhó na dhiaidh san. Bhí roinn daoine ag na píléirí ann chun fínné do thabhairt, agus in a measg so bhí sean-duine áirithe ó Chill Gharbháin. Bhí an sean-duine seo gaolmhar le muinntir Ghleanna Fleisce, agus le muinntir Bhaile Mhúirne, & níor theastuig uaidh tuitim amach le h-aon- taobh acu. Gaedhluinn iseadh bhí ar siúbhal acu go léir, sa chúirt, ach amháin ag na píléiríbh agus ag an mbreitheamh; agus bhí fear-teangan ann chun Béarla do chur ar an bhfínné, mar áise do'n tsaghas breithimh a bhí ann, i dtreó go dtuigfeadh saé an sgeul. Bhí go maith go dtáinig an sean-duine seo chun fínné do thabhairt uaidh. “Ask him did he see the row starting,” arsa an breitheamh. “An bhfeachaís an t-achrann ag tosnú?” ars an fear tean- gan. “Chonnac,” ars an sean-duine. “He did, your worship,” ars an fear teangan. “Ask him to tell us how it all happened from start to finish,” ars an breitheamh. “Innis do'n chúirt cionnus mar a thuit an sgeul amach ó thosach, deire,” ars an fear teangan. “Ó,” ars an sean-duine, “is amhlaidh bhí an sgéal ar dtúis in a thúrlamá giúng acu; tar éis tamall annsan, bhí sé in a straoíliomá straoíl acu, & ba gheárr gur thugas fé ndeara go raibh sé in a chíorliomá bocs. Bhí cic an bhodaigh shíos i dtóin an bhodaigh shuas, agus cic an bhodaigh shuas i dtóin an bhodaigh shíos: mar fhágas iad iseadh fuaireas iad, agus mar a fuaireas iad iseadh d'fhágas iad, in a margaíbh Múmhan, & in a gcraobhaibh aonaigh, agus in a madraíbh fime trí na chéile.” “Ó! fo! fo!” ars an fear teangan, “ní fheudfainn-se Béarla do chur air sin.” Agus dar ndóigh, níor bh' iongna ná feudfadh. Ach tá daoine ann, agus is dóigh leó go bhfuil Béarla ar gach aon rud. An duine acu san tusa, a léigh- theóir? Má is eadh, cuir Béarla air fhínné an t-sean-duine. Seán Ó Cuill. “Bhfuil éinne marbh sa pharóiste anois?” ars an sagart leis an mnaoi caointe a magadh fúithi. Ar sise: “Mo chreach gheur fhada ghuirt Agus is fearr 'fhios agat-sa ná agam, Mar is fíon duit-se é agus is puins Is coirce dod' láir é istig Agus is airgead bán é id' chroibh.” A Ghaedheala! Ceannuighidh rothar Gaedhealach .i. “AN LÚCÁNIA” (de dhéantús na hÉireann) ó Dhomhnall Ó Buachalla, Magh Nuadhat. Is maith an chóir iad so chun Gaedhilge do mhúineadh: “Scéalta don Aos Óg,” 2d. “Ceachta Scoile,” a I., II., III. 2½d., 3½d., 4½d. “Cairteanna chun Cómhrádh do Mhúineadh” — iad go daithte is go hoireamhnach ar gach chuma. I., II., III., IV. 4/-, 4/6, 4/6, 4/6 Gaedhil a bhfuil Trácht ortha: Peictiúirí dhíobh so — Meadhbh, An Sáirséalach, Naomh Pádraig, Brian Bóraimhe, Naomh Colmcille, Wolf Tone, Naomh Bréandán, An Búrcach, Riobárd Emmet & Dómhnal Ó Conaill. 10 gcinn ar fad — iad fé gharmaí dara agus ciumhais órdha le gach garm — £3 an beart. Leabhair iad so a thaithnfidh leat — “Every Irishman's Library.” 2/6 a' leabhar — Cuir cárta ag triall orainn ar lorg leabhráin eolais: “The Educational Co. of Ireland,” 89 Sráid Talbóid, Áth Cliath. Earraí Gaedhealacha do Ghaedhlaibh! Léinte. Lámhainní. Carabhata. Stocaí. “Guailneáin.” Bróga. Caipíní agus Hataí, ó Th. Ó Lochlainn, 19 Sráid na Páirliméide, Baile Átha Cliath. Bíodh píopa maith Gaedhlach agat. Tá Píopaí Mhic Pheadair le ceannach i ngach siopa tobac. Cuir a dtuairisc ar lucht a ndéanta — Capp & Mac Peadair Teo. Faiche Shain Stiabhna, Áth Cliath. Má léighir Béarla, Léigh leabhair mhaithe. Ta Béarla is Gaedhilg ann. “The Red Spy,” by D. M. Lenihan; scéal ar cogadh Gaedhal ar son tailimh is treabhachais é sin; 3/6 agus postas 5d. “Convice No. 25,” by James Murphy; scéal ar ruagairt Ghaedal ó thalamh na Midhe; 3/6 & postas 5d. Scríobh ar lorg liosta agus tuille eolais. Séamus Ó Dubhthaigh & a Chua., Sráid Westmoreland a' 38, Áth Cliath. Clóchualacht Seandúna, Corcaigh, do chlóbhuail.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
