Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Eanair, 1917
Title
Eanair, 1917
Author(s)
Údair éagsúla,
Composition Date
1917
Publisher
An Lóchrann
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N Lr1917_01> <L 1> <B 1917> <C Prós> <M 8> <T AN Lóchrann> <U Údair éagsúla> <F An Lóchrann> AN LÓCHRANN PÁIPÉAR GAEDHILGE IN AGHAIDH GACHA MÍ. Uimh. 10. EANAIR, 1917. Pinginn a Fhiacha. DÉANAMH AN CHLEAMHNAIS. Do chuir Mícheál Ua Séaghdha sgéala chun Seán Ruadh bheith 'n-a choinnibh i gCathair Saidhbhín lá an aonaig. Do gheall Seán don teachtaire go mbeadh. Do tháinig lá an aonaigh, agus níor bh'é dearmhad éinne aca gan bheith sa Chathair. Nuair bhí formhór na mbeithidh- each díolta do bhuail Seán anoir an tsráid. Cúpla coiscéim 'n-a dhiaidh bhí a bhean Máire, agus le na gualainn bhí Bríghid a n-inghean — cailín dathamhail fionn, cír nuadh 'n-a gruaig, stocaí geala uirthe, & radharc le fághail anois is arís ar chiúmhais bheag de chóta cradh- reac fé n-a gúna. San am chéadna bhí ag gabháil soir 'n-a gcoinnibh buachaill óg deagh-chroicinn, Tadhg Ua Séaghdha a ainm. Bhí a athair, Micheál Ua Séaghdha, ar thaobh de, agus a mháthair, Cáit, ar an dtaobh eile. Ba dhóigh le duine gur 'n-a phríosúnach aca do bhí sé. Níor bh'eadh ámh; acht do bhí nidhthe nár bheithidhigh le díol an lá san i gCathair Saidhbhín. Nuair a thánadar chun a chéile do sheasuigheadar tamall beag ag caint; agus uair nó dhó shleamhnuig Tadhg idir Bhríghid & na ba clár-adharcacha a bhí ag dul chun stáisiún na traeneach i naghaidh a dtoile. Sa phoínnte sin ní raibh éan deáramh ag Tadhg ná ag Bríghid leis na buaibh: Bhíodar toilteannach go leor. Mícheál: Ós rud é go bhfuil gnó an aonaig déanta againn, agus gur anamh a castar ar a chéile sinn, nárbh' fhearra dhúinn dul agus braon beag a bheith ar ár suaimhneas againn? Seán: Do bhainis an focal as mo bhéal; & féach, táimíd ar aghaidh dorais Shéamuis Bhreathnaig amach. Buailimís isteach chuige. Do dheineadar, agus do bhagair Séamus ortha ós cionn cheann na ndaoine, do bhí ag ól ag an gcontúirt, leanamhaint ar a n-aghaidh. D'oscail dorais beag rómpa mar osclóchadh na daoine sidhe é, & do bhíodar i seómra beag deas i gcúl a' tighe. Do shuidheadar chun an bhóird & chun na dighe, act amháin Bríghid. Do shuidh sí sin i n-aice finneoige a bhí ag oscailt ar otrainn mar a raibh coca féir agush móin. Mícheál: Nách breágh an Inid í moladh le Dia, is breágh an aimsir cleamhnaistí dhéanamh í. Seán: Is breágh; agus táid siad ghá ndéanamh leis. Mícheál: Bhfuil éin nidh ar siúbhal agat féin, a Sheáin? Ba dhóigh liom nár mhisde dhuit congnamh sa bhfeirm a bheith feasda agat. Cáit: Tá sé marbh ó ghnó, an fear bocht. Máire: Tá mhuise, agus sinne 'n-a theannta. Féach an cailín bocht san thall: ar mh'anam — agus ná raibh éan droch nidh ar mh'anam — Mícheál & Cáit: Amen! a chréatúir bhoicht. Máire: Go bhfuil sí amuigh ar bhior a cinn aige ó cheann, ceann na seachtaine, & gur minic a deirm léi go mbearra dhí imtheacht go Meirice uaidh. Bríghid (ag an bhfinneóig): Ní fheadar cad é sin ag dul fé'n gcoca? Ainimhidhe éigin greanamhar. Ní chuireann éinne éan tsuím innti; acht i gcionn tamaill bhig éirigheann Tadhg go réidh agus téidheann sé anonn chúiche, agus fanann sé thall. Mícheál: Is maith dhí go bhfuil sí sláin- teamhail láidir, Dia ghá beannachadh. Máire: Is fíor duit go bhfuil sí mar sin, baodhachas le Dia. Dá bhfeicfá í sin — déis a lae 'chaitheamh amuigh a baint asrach — dá bhfeicfá ós cionn tobáin éadaig í, nó a déanamh cuiginne amach as a cabhail gan chabhair, gan chongnamh — nár dheinidh an braon so dith ná dochar dam — Mícheál & Cáit: Amen, a Thighearna. Máire: Go gcuirfeadh sí spórt ort. Cáit: Is maith a chreidim tú, a Mháire, mar thá a leithéid thiar sa bhaile againn. Cad tá agam ghá rádh? Sin é sa bhfinn- eóig é. (I gcogar) Cúis gháire chúghainn, féach mar a dheinead siad muínteardhas le chéile, na créatúirí! Buachaill níos sobháilcí ná é níor cruithnigheadh riamh. Lá mithille ar shleághan, ar rámhain, nó ar speil ní'l a leithéid sa pharróiste; agus ar fuid an tighe — nár éirighead as so acht im beathaidh — Seán & Máire: Amen, a laogh mhuise. Cáit: Nách í gach éan bhean a bheadh chómh deas-lámhach leis. Sin é an buach- aill ná cualathas leanbh na comhursan riamh ag gol 'n-a dhiaidh; is nár chuir a athair ná a mháthair riamh as a n-ainm acht chómh beag. Mícheál: Ó tá sé chómh maith san, a Cháit, nárbh' fhearra dhuit é thairiscint do Sheán ann so mar chliamhain? Seán: Ól suas an braoinín sin, a Mhichíl. Im' briathar, a Cháit, má dhein- eann tú go mbeidh fáilte roimis. Ní'l fear sa dá pharróiste do thoghfainn roimis. Mícheál: Sin mar is fearr an sgéal. An mór airgid a bheidh uait? Seán: Tá feirm bhreágh thailimh ann, agur is mór dem' chuid alluis innte. Tá capall agus trucaill ann agus deich gcinn de bhuaibh matha; ceithre ceartaosaí, chúig cinn de ghamhnaibh agus dorn maith caorach. Mícheál: Cad é an t-annlan atá 'gat ghá dhéanamh de'n bhraoinín sin, a Sheáin? Caith suas fad ó é. Máire: Ná caith, a Sheáin; is amhlaidh a bheir ar meisge. Seán: Ní h-eadh, ná ar cuid de mheisge. Seo fé thuairm bhúr sláinte go léir, agus go gcuiridh Dia ar ár leas sinn. Tá, a Mhicíl, siad san ann, & cailín chómh dathamhail is do gheobhfá as so go bun chnoc na Mangarton, pé áit go bhfuil sé. Mícheál: Trum do lámh, a Sheáin. Sin mar atá sí, agus ba dhual athar di é. Seán (ag bualadh an bhóird): Ba dhual máthar dí é pé sgeal é. Trum do phóg, a sheana-bhean. An deamhan cailín ba dhathamhla ná Máire a bhí i bparróiste na Dromaid an lá a thugas ar mo chúlaibh a bhaile í. Máire (ag gháiridhe): Aha, a Sheáin, d'aithnigheas go mbeifá ar meisge. Seán: Ní bhead ná ar meara-chuimhne; agus (go h-árd) an tubaist fear a thag- faidh fé dhia mo thighe mar chliamhain, dá mb'é mac rí Sheoirse Shasana é, chun go gcómhairighidh sé amach chúgham-sa ar mo bhais céad púnt airgid. Cáit: Céad púnt airgid! Máire: Amás, ní h-amhlaidh is mór leat é, a Cháit, a chuid. Féach a bhfuil agat dá fhághail. Mícheál: Cheannochadh céad púnt an gleann 'sa bhfuil ann. Seán: Ní dóigh le cómhursa áirighthe dhuit sin, a Mhichíl; ba ghearr an mhoill air céad púnt do thairiscint dom indé air. Gúnaí & Hataí do Chailíní; Carabhataí Gaedhlacha, Stocaí, Bónaí, &c., do fhearaibh; Táiliúireacht ar fheabhas. D. Mac Curtáin, 5 Sráid an Chaisleáin, Corcaigh. <L 2> CIARRAIDHE. AN T-EMPÓRIUM, le M. Ó SÚILEABHÁIN & A MHAC, CILL ÁIRNE. ÉADATHÓIRÍ MAITHE Tá le fághail uatha: Lása Gaedhealach de'n déanamh agus de'n phatrún is órnáidighe amuich agus saothar lámh is eadh gach órlach de. Éadach ó Bhothánaibh Chiarraidhe ar a lán sórt datha. Ciarsúirí de'n línéadach Cheart Ghaedhealach is a lán saghas eile línéadaigh atá oireamhnach do ghnóthaí tighe agus i nÉirinn do deineadh. Carabhataí de'n Phoiplín Ghaedhealach ar gach dath is ar gach gné datha. Bróga is Buataisí ó Áth Cliath is ó Cheatharlach (Muintir Winstanlí agus Mac Gabharnaigh a dheinean.) Brait Chlúdaig (Rugana) de'n olainn is fearr agus flúirse dhíobh ann. I n-Éirinn do deineadh. TIGH ÓSTA UÍ GHLASÁIN, Sráid na nÁirne, CILL ÁIRNE. Daoine gur mian leo Aoibhneas Locha Léin d'feisint gan ró-chostas, gheobhaidh siad gach ní ar a dtoil sa Tigh Ósta so. Leabaidh, Bricfeast, Dinnéar, Té agus Freastal ar 5/- sa ló. BRÍD NÍ GHLASÁIN, Bean an Tighe. SÍOL agus LEASÚ' don bhfeirm nó don gháirdín. ÁTHRAIGHE IARAINN AGUS STÁIN. ARÁN, MIN, PLÚR, TÉ AGUS BIOTÁILE. SEÁN Ó RIADA, An tSráid Mhór, CILL ÁIRNE. An Mhin Choirce is fearr blas agus is mó substaint — MIN MHAGHCHROMTHA MÍCHEÁL Ó CAOIMH, a dheinean, i MAGHCHROMTHA. Scríobh chuige. Nuair a bheir ag taisdeal in UIBH RÁTHACH ÁLUINN, cuir fút sa tigh seo TIGH ÓSTA AN GHEARALTAIGH I gCATHAIR SAIDHBHÍN. An tig is fearr in Uibh Ráthach. Labharfar Gaedhilg leat ann. I n-Éirinn a Deintear “BRÓGA NA LAOÍ.” Táid le fághail i ngach sráid bhaile. Mícheál: Crúnca an ghalair! Ní cás do san, céad púnt a bheith aige. Is dócha, ó tá an t-airgead san go léir uait, ná coinneochair féin éin nídh? Seán: Shar a ndéineam éan trácht air sin, inis dom cad é an t-airgead atá le tabhairt dod' mhac agat. Mícheál: Buachaill breágh seadh Tadhg, a Sheáin. Cáit: Dob fhearra do chailín é, 'á mba' de'n bhóthar a thógfadh sí é, ná dá bhfaghadh sí sruimile go mbeadh na céadta dúbha aige. Máire: Ní gádh do Bhríghid bheith ag cuardach de shruimilíbh i n'ao'chor, a Cháit. Seán: An t-airgead, an t-airgead: cuir ainm feasda air, a Mhichíl. Mícheál: Tá'n tú ag dearmhad an bhraoinín sin ar fad, a Sheáin. Máire: Ná bain leis, a Sheáin. Níor cheapas go ndéanfá mar sin é, a Mhichíl. Mícheál: Ní'l fonn orm éin nidh do dhéanamh mar sin ná mar siúd acht cleamhnas, a Mháire, & déanfad é sin le congnamh Dé. Máire: Is ríghin chuige tú, mhuiseadh. Cáit: Ní'l leigheas aige air, a Mháire. Connus ainmneochadh sé airgead chun go gcuiridh sibhse i n-iúil do cad a bheidh agaibh féin dá choimeád? Seán: Ní fada go n-inneosfar san do, a Cháit. Rúm sa tig; mo rogha beirt de sna buaibh bainne; féar fliuch agus tirim dóibh; inead garraidhe; na cheithre ceartaosaí; mo leabaidh féin gan dabht, agus leath a bhfuil amuigh agus istig de sgach éin nidh eile acht an capall. Déanfaidh an capall ár ngnó araon: ní roinnfeam é. Cáit: D'fhágais dealbh go leor do leanbh féin Sheáin. Máire: Dealbh! Is í 'n-a leabaidh chlúimh, i dtigh cluthmhar slinne, is cúil phrátaí taobh thiar di. Drosúr nua gur thugas mo thrí púint air is é 'lúbadh fé shoithíbh faiseantamhail. Trúnc lán de chuilteannaibh is d'éadaíbh daora a cuir- eadh ó Mheirice chúiche. Im briathar nach gádh dhi luid do cheannach go ceann seacht mbliana ó indiú. Seadh mhuise, dealbh! Mícheál: Ní raibh éan choinne agam go mbeifá chómh docht san ar t'inghín, a Sheáin. Nuair a thána isteach bhí sé ar m'aigne cheithre fichid púnt do thair- iscint, acht déis a bhfuil ráidhte agat do bheadh trí fichid ró mhór. Máire: Ní dá ríribh a taoi, a Mhichíl. Seán: Má seadh, tá an cleamhnas briste. Mícheál: Ní'l leigheas air; ní'l éan díobháil déanta. Cáit: Mhuise, a Mhichíl, ó bhí na cheithre fichid ar d'aigne, abair anois leis go dtabharfair do iad. Mícheál: Tá go maith; bíodh sé aige, cé ná fuil éan mheon leis. Beifar a' magadh fúinn. Seán: Im briathar ná beifar, mar ná tógfar uait é. An céad púnt, nó bíodh an cleamhnas briste. Siúbhalaidh ort, a Mháire. Bríghid (ag eirighe ó'n bhfinneóig): Ná siúbhalaig go fóil, a dhaid. Ní'l an cleamhnas briste, acht slán. Seán: Éist do bhéal, a thoice! An as do chéill ataoi? Bríghid: Ní h-eadh baodhachas le Dia; acht fad do bhíobhúir-se ag caint annsan do dheineamair-na an cleamhnas ann so. Tá leath-chéad púnt dá chuid féin sa bhannc ag Tadhg, agus tá sé chun dul go Meirice i dtosach an Mhárta, agus táim-se ag dul le na chois. Tadhg: Dia leat, a Bhríghid; & abair leo go bpósfam amáireach. Bríghid (ag gáiridhe) — agus pósfam — (i ndeire na seachtaine): Má's maith libh- se sinn fhanamhaint sa bhaile deinidh pé margadh is mian libh; acht ná dearmhad- aidh go bhfuil an cleamhnas slán. Tadhgh: Agus go mbeidh? Bríghid: Agus go mbeidh. Tá an ceathrar eile 'n-a seasamh; a lámha siar síos leo, agus a mbéil ar leathadh. Seán (sa deire): Cad déanfar anois, a Mhichíl? Mícheál: Déanfair d'inghean fhágaint sa bhaile an chéad uair eile a raghair a déanamh cleamhnais. Cáit: Ba mhór an truagh san, mar is mó céille aici ná againn go léir. Ní'l eádrainn acht fiche púnt, agus pé áit go bhfaghad-sa a leath gheobhaidh Tadhg é. Máire: Ní dhéanfainn dabht díot, a Chait, agus maithfead-sa an leath eile dhuit. Seán: Cleamhnas slán is eadh mar sin é. Mícheál: Sin mar is fearr é, agus ólfam sláinte na lánamhan 'oige anois. Iad go leir: Sláinte & sliocht ortha. Mícheál: Acht cogar, a Bhríghid, cad é an t-ainmhidhe úd a chuaidh fé'n gcoca? Bríghid (ag gáire): Luichín bheag, agus dubhairt sí liom mé féin a sheachaint ort-sa. Cáit: Bíodh san agat, a Mhichíl. Tadhg (i gcogar le Bríghid, agus iad ag leanamhaint na cod' eile amach) Siúbhalaidh soir an tsráid tamall beag. Bríghid: Ní raghad go deimhin; mhar- bhochadh mo Mham mé. Tadhg: Tabhar póg an so féin dom mar sin. Bríghid: Is greanamhar an rud atánn tú 'iarraidh. Do chloisfidís tú. Tadhg: Ah, déin — éin phóigín amháin. Bríghid: Ní thabharfad, ná cuid de phógín. Ruitheann sí i ndiaidh a muíntire, acht iompuigheann sí arís ar Thadhg, & deir- eann sí: “Fan go deire na seachtaine.” Síle Ní Chonchúbhair, Scoil Cill Mhic Ciarain, Uibh Ráthach. (Ar n-a dheisiú do “Ghruagach an Tobair.”) Cló-bhuailfimíd-ne Leabhar Gaedhilge nó Leabhar Béarla dhuit. — Clóchualucht Dúndealgain, Dundalk <L 3> SEAN-FHOCAIL NA MUIMHNEACH “An Seabhac” do bhailigh. 118 — Mian mic a shúil. Ba mhaith leis gach rud a chífeadh sé d'fhagháil. 119 — Pé leis an leanbh len' athair a ghuidh- fidh sé. 120 — Mo leanbh mo leithscéil! Deirtear san le searbhas le bean nuair a bhíonn sí ag tabhairt an leinbh mar leithscéal i dtaobh gan gnó éigin a bheith déanta aici. 121 — Scoláirí na scoile, gobadáin na gorta, d'íosfaidís na clocha dá bhféadaidís iad a chogaint. 122 — Ní féidir ceann críona a chur ar cholainn óig. 123 — An rud is beag ag fear is mór ag leanbh é. 124 — Garsún go h-am dinnéir agus fear an lá go léir. Chun oibre. 125 — Leasmháthair a thógfadh air é. Nuair a dheineann duine rud nár cheart do ach nach rud ró náireach é, deirtear mar sin leis. 126 — Ní bhíonn an rath ach mar a mbíonn an smacht. 127 — Má thugann tú órdlach dá shligh féin dod' mhac tógfaidh sé bannláimhe. 128 — Mara smachtuighir do dhailtín Is é choimeád go h-íseal, Is measa dhuit le beathú' é, Ná coileán machtíre. 129 — Is fearr smacht na biadh. 130 — Is maith atá 'fhios ag gach máthair cionnus smacht a chur ar leanbh iasachta. 131 — Máthair chos-éadtrom inghean chos- trom. 132 — Fiche bliadhain a bhíonn an fear ag fás, Fiche bliadhain ag trácht thar a neart, Fiche bliadhain ag casadh le bheith ann, Is fiche bliadhain gur cuma dho ann nó as. 133 — Fiche bliadhain ag fás Fiche bliadhain fé bhláth Fiche bliadhain ag trághadh. AN CORP. SLÁINTE AGUS GALAIR, &rl. 1 — Is fearr an tsláinte ná na táinte. 2 — Is beag rud is buaine ná an duine. 3 — Is milis an rud an t-anam. 4 — Má's maith leat beith buan caith fuar agus te. .i. Biadh fuar agus biadh te. Do bhí uasal de Ghaedhealaibh uair ar féasta ag Gallaibh i nÉirinn. Cuireadh nimh sa bhiadh nó sa digh the dho. Bhí Gaedheal bocht éigin i láthair — fear ceoil nó seirbhíseach. Fuair sé fios an drochfhuadair. Thug sé rabhadh do'n uasal. “Caith fuar agus teich,” ar sé. Do theich. 5 — Tosach sláinte codla. 6 — Deire sláinte osna. 7 — Órduigheann Dia an aicíd a sheachnadh. 8 — Caitheann gach aoinne deachmhadh an tsláinte a dhíol. 9 — I dtosach na h-aicíde is fusa í leigheas nó 10 — I dtosach na n-aicíde ná bhí mall Mar níl brigh sa luibh ná fachtar i n-am. 11 — Tagann leigheas is aicídí i gcoinnibh a chéile. 12 — An luibh ná faghtar is í fhóireann. Ceapann duine dá mbeadh a leithéid seo de rud aige go mbeadh sé go maith. 13 — Nuair a bhíonn an t-othar leighiste bíonn meidhir fé'n dochtúir. 14 — Is liagh gach othar t'r éis a leighis. 15 — Ceiridhe le tóin gan teinneas. 16 — Sé an t-“ochón” é agus an greim mór. 17 — Is mó an chainnt ná an chneadach. 18 — Má tá bean an tighe tinn níor chaill sí a goile. Deirtear na cheithre cinn sin le daoinibh ná bíonn chomh tinn is a leigeann siad ortha. 19 — Neanntóg do dhóigh me, cupóg do leighis me. 20 — Galar gan náire grádh nó tart ach do bhuaidh an tochas ortha. 21 — Is beag an dealg do ghní braon, nó 22 — Is minic do dhein dealg braon. 23 — Is gránna an dúthchas maoile. 24 — Is fearr maol ná bheith gan ceann ach níl ann ach san. 25 — Is fuirist fuiliú' ar cheann charrach. .i. Ceann tinn, is fuirist fuil a bhaint as. Is fuirist droch-iomchar a nochtadh i ndroch-dhaoinibh. 26 — Is olc an dúthchas méiscridhe. 27 — Is olc an dúthchas súile dearga. 28 — Is faidshaoghlach iad lucht múchta. Múchadh .i. asthma. 29 — Is dóigh leis an duine go bhfuil an liathbhuidhe air féin go bhfuil sé ar an saoghal. Liathbhuidhe = Jaundice. 30 — As a ceann a gheibheann an bhean fuacht: as a chosaibh an fear. 31 — Níl aige ach an scrugall agus an t-iogán. .i. Duine caithte, tanaidhe. Iogán = goile éin, craw. 32 — Ní tharrangochadh sé scadán de'n ghríosaigh. .i. Duine lag. 33 — Is measa an ath-iompáil ná an chéad fhiabhras. 34 — Is measa scríob sa lurgain ná buille 'n tuaigh sa cheathramhain. 35 — Ag priocadh ar ghirb. .i. Ag oscailt seana-chréacht. Girb = gearb. 36 — Ní bhíonn gearán gan adhbhar nó 37 — Ní bhíonn trúig gan adhbhar. 38 — Is gairid ó'n inchinn an anachain. .i. Is beag an rud a ghoirteochadh an inchinn. 39 — Is minic a báthadh duine i dtobar uisce [nó i lochán na ngéanna]. 40 — Galar Úna nó cúram gan cion [? galar “rún” an ceart]. Tuille le Teacht.) BAILE ÁTHA CLIATH. LEABHAIR A THAITHNFIDH LE GAEDHLAIBH, Idir Leabhair Ghaedhilge agus Leabhair Bhearla, le fághail uainn-ne. Gach leabhair atá fé chló, tá cóib de le fághail sa tsiopa so. Aon leabhair ná fuil againn féin, cuardóchaimíd dógh agus andógh 'á lorg duit. Scríobh ar lorg clár na leabhar. Labhartar Gaedhilg go fionnmhar i SIOPA NA LEABHAR nGAEDHEALACH. SRÁID ÍOC. BHAGÓID, a 50, BAILE-ÁTHA-CLIATH. Sranngscéala mar seo: “Larch, Áth Cliath.” An Guthán: “4804 Áth Cliath.” TÁILLIÚREACHT agus gach rud i bhfuirm éadaigh do fhearaibh! Níl dá ndíol againn-ne ach earraí a deineadh i nÉirinn. Ó GLASÁIN IS A CHUA, 11 Sráid Uí Chonaill, BAILE ÁTHA CLIATH. RÁSÚIR MHAITHE don duine bocht nó don duine saibhir; a luach ó 2/- go 10/6. RÁSÚR “COSANTA” ná gearran an croiceann — 1/- go 21/-; gheobhair ceann aca san & trí lanna “Gillette” ag gabháil leis, ar a 2/3, tríd a' bpost. MAC CUILINN, 35-36 Sráid Chapel, i mBaile Átha Cliath. IM AR FHEABHAS AN DOMHAIN É SEO: IM C.C.C. Nuair a bheir 'á lorg ar fhear an tsiopa, féach chuige go mbeidh an cómharta so ar chlúdach gacha bosca: The “3 C's” Brand. CHOICE CREAMERY CCC BUTTER THE FINEST THE WORLD CAN PRODUCE. SEE THAT THIS BRAND IS ON EVERY PACKET Is ann is féidir é cheannach in a mhórchodaibh ag an 21adh tigh ar CHALADH NA gCEANNAITHE (Merchants' Quay), I gCORCAIGH. Ceachta Cainnte Gramadaighe. Seán Ó Catháin do scríobh. An Ghramadach Ghaedhilge is fearr. 2/6. Muinntear Ghuill, Áth Cliath <L 4> A Ghaedheala! Ceannuighidh bhúr gcuid TÉ, MÍSLEÁN is SIÚICRE, MINCHOIRCE, RÍS is UBHLA, MHÍCHEÁL Ó RÍOGHARDÁIN & a Chua., 2 An Mheadhon-tsráid Theas, (2 South Main Street) CORCAIGH. DO LUCHT-DRÁMAÍ-A-LÉIRIÚ. Tá gach saghas éide, peribhicí, &c., i gcóir drámaí go mór-mhór i gcóir Drámaí Gaedhealacha le fághail uainn-ne, ar iasacht. Níl 'oiread san de sna rudaí sin ag duine ar bith eile in Éirinn. PÁDRAIG Ó SÚILEABHÁIN agus a Chua., ‘Theatrical Outfitters,’ 38 SRÁID MHÓR SHEOIRSE, i gCORCAIGH Má tá TRUCAIL, CÁRR nó CÓISTE uait, Nó deisiú le déanamh ar rothaí, &c., &c., Scríobh nó glaodhaig chugainn-ne: C. Ó CONAILL agus a Chualucht, SRÁID LIATH-DHROMA, CORCAIGH. A Ghaedheala! Ceannuighidh “ÉADACH na DRUIPSIGHE” Agus beidh sibh ag cabhrú le muileann atá go Gaedhealach amuich is amach. Muileann Éadaigh na Druipsighe (teo.) Co. Chorcaighe. A BHEAN A' TIGHE! Cad é an saghas plúir a bhíon agat? Is é an PLÚR “EAGLE,” an plúr is tuíslinnighe i gcóir an tighe; agus an PLÚR “LION” is fearr do lucht-aráin-a-dhíol. Muíntir Mhic 'Ille Shethanaich a dheinean i gCorcaigh. GEO. SHAW & SONS, Muillean Sain Seán, i gCORCAIGH. Gheobhaidh do mhac togha na scoluidheachta — I gCOLÁISTE CHOLMÁIN CHLUANA MAINISTEAR FHEAR MUIGHE, CO. CORCAIGHE. Gheobhair gach eolas ó'n Uachtarán, An tAthair Tomás Tóibín. AN LÓCHRANN. Páipéar don Ghaedhealtacht. Seán Tóibín, Baile an Teampaill, i gCorcaigh an Fear Gnótha. An Seabhac, i gCill Áirne … An Fear Eagair. Cóip gach mí, tríd an bpost, ar 2/- sa bhliain. Dhá choip gach mí, tríd an bpost, ar 3/- sa bhliain. Scríobh chun an Tóibínig i dtaobh fógraí, &c. Is chuige is ceart síntiúisí agus airgead eile a chur. Scríobh chun “An Seabhac” i dtaobh nithe a bhainean leis an Eagarthóracht agus is chuige is ceart scribhinní, &c., do chur. Na Díoltóirí. Ó Cuill & a Chua., 95 Sráid Phádraig, Corcaigh Easún & a Chl.-Mhac, Áth Cliath Má's maith leat bronntanas a thabhairt d'aon cheanntar sa Gaedhealtacht agus bheith ag cabhrú' leis “An Lóchrann” san am gcéadna, cuir 16/- ag triall orainn agus cuirfimid 12 chóip gach mí go ceann bliana chun aon áite a déarfar linn. Sinn-ne — Lucht An Lóchrainn. DUAISEANNA. Tá duais agam á chur go dtí — Tomás Ó Criomhthain, An Blascaod Mór, agus go dtí — Brighid Ní Chiabháin, Com a' Liaigh, Paróiste Fionntrágha. Do chuir an bheirt aca san a lán rudaí chugham gurbh fhiú a chur i gcló. Beidh scéal le Tomás againn i gcló an mhí seo chughainn. Tá trí duaiseanna Choláiste an Daingin á gcur an mhí seo go dtí — Máire Ní Chatháin, An Blascaod Mór; Pádraig Ó Séaghdha, Sc. Bhaile an Fhirtéaraigh, Siobhán Ní Mhuircheartaigh, Scoil Cheanntrágha. Táim buidheach dosna scríobhnóirí sin atá ag soláthar agus ag saothar do'n Ghaedhilg agus do'n “Lóchrann.” Nílim i n-ao'chor buidheach dosna scríobhnóirí óga eile ná fuil ag soláthar ná ag cur aon ní chugham. Faire fútha, nach óg do bhuail an leisce iad. Tá cara maith do'n Ghaedhilg “An tAthair Pádraig,” tar éis £1 a chur chugham (per Seán Tóibín) chun é thabh- airt na dhuaiseannaibh do scríobhnóirí óga. Táimíd buidheach de. Nár bheiridh aon lá bocht go bráth air. Aoinne agaibh, a óga, go bhfuil aon aiste scríobhtha agaibh i gcóir na duaise sin, an chualaith d' eadach Rialto, cuir sa phost láithreach é. Ní mór dom mo bhuidheachas a chur i n-iúl ós árd do Mhairsile Ní Mhuir- thuile, O.S., ó Bheanntraighe, i dtaobh an bailiú breagh sean-fhocal atá aici 'á chur chugham chun aon cheann ná raibh agam féin a bhaint asta. Is mór mo bhuidh- eachas uirthi. Is beag eile a fuaireas de chabhair. Dá aoibhne de smaoineamh é, ní maith a ghéillim ámhthach gur ag an óg-mhnaoi uasail sin agus agam féin amháin, dá fheabhas sinn, atá gach eolas agus iomláine eolais ar shean-fhoclaibh na Cúige seo! Géillim, dar deimhin, gur beag eile atá d'iarraidh iad a chur go dtí an “Lóchrann.” Ní ag lochtú lucht leisce atáim. Is breagh sámh an rud leisce. “An Seabhac,” Fear “An Lóchrainn,” Daingean Uí Chúise. CLUICHÍ. AN LÁIR BHÁN. Bíonn gasradh beag leanbh bailighthe le chéile & eatortha istig bíonn caoidhrán móna nó práta nó rud éigin ar a nglaodhtar “An Láir Bhán.” Tógann duine aca maide nó camán 'na láimh, dúnann a súile & cromann ag bualadh na láireach báine go tiugh, te. Seo leis an gcuid eile ar a gcroídhe díchill ag iarraidh na láireach a ghoid, ag seachaint an mhaide san am gceudna. Nuair éirigheann lé h-aoinne an láir a sgiobadh, deirid go léir d'aon ghuth — “goideadh, goideadh an láir bhán.” Osgaluigheann an cailín eile a súile ansan & deir — “Ní or goideadh riamh láir ab' fheárr, Anso siar a ghaibh sí Ag dorus tíghe an ghadaídhe Is a ghiolla bhig bhradhaigh cuir uait an láir bhán.” Lé linn na bhfocal ndeire a rádh dírígh- eann sí an maide ar an té go bhfuil amhras aici uirthe, agus má thárluigheann gur b'í an duine ceart í fágtar an camán ag an gcailín ceudna ar feadh babhta eile. Mara mbeidh an ceart aici deir an té go bhfuil an láir bhán aici — “Cuir uait an camán,” agus is aici sin a bhíonn sé ansan. CEANN A' STÁCA. Cuireann na leanbhaídhe go léir a ndóirne dúnta as cionn a chéile. Ansan cuireann duine aca ceist & freagruigh- eann an chuid eile. “Cé tá anáirde?” “Ceann a stáca.” An cheud chailín arís — “Leig ar lár é Ar maidin amáireach Go n-íosaidh sé práta Beirighthe beártha Aníos ó ghort a' gheártha Is braoinín dip. Tóg.” Nuair deir sí “tóg,” tógtar anuas an dorn ba shia anáirde. Leantar do mar sin go mbíonn na dóirne go léir tógtha go dtí aon cheann amháin. Ansan deir sí — “Cé tá shíos?” agus deir siad — “Fear a' tíghe.” Deirid go léir ansan d'aon ghut — “Buailtear é, buailtear é, buailtear é,” ag bualadh an chailín gur glaodhadh uirthe “fear a' tíghe.” Eilís Stac. POST DO CHAILÍN. Tá post do chailín i dtig i mBaile Átha Cliath. Níl sa tig ach beirt bhan uasal. Gheobhaidh cailín maith a bhfuil Gaedhilg na Mumhan aici tuarasdal maith. Scríobh chun bean an tighe, 47 Uachtar Sráide Chillmhuire, Áth Cliath. Leabhair agus Peictiúirí chun Gaedhilge a mhúineadh. Faigh an Liosta ó Chlóchualucht Dúndealgain, Dundalk. <L 5> PAIDIR PHEIG PHEADÍDÍ. Tá Micí Réigin i na chomhnaidhe i n-aici linn agus fear ana-mhaith iseadh é chun a chuid oibre a dhéanamh. Is aige a bhíonn a chuid féir san iothlainn nuair a bhíonn muinntir Chillmhicciarain ag dul go dtí an Chathair d'iarraidh pící agus racaí. Seadh, go h-áirighthe, chuaidh Micí go dtí an t-aonach so ghaibh tharainn agus bhí ceartaos aige. Nuair a tháinig sé abhaile an oidhche sin — & deirineach go leór a bhí sé nuair a tháinig sé — do bhíos-sa sa leabaidh nuair a chuala mo Mhicí as straoileáil isteach & gach aon chnead aige. Do léimeas amach as an leabaidh & d'osglas leath an dorais chun an scéal a chlos. Creidim gur ciall ghreannmhar atá ag na daoine críona — ní maith leo aon scéal nua a bheith ag na rudaí beaga ach á gcur a chodla go luath istoidhche. Seadh, tháinig Micí isteach agus do shuidh sé ar an iarta. Do chuir mo mháthair cúpla fód ar an teine & do thóg m'athair amach a dhúidín. “Seadh, a Sheáin,” arsa Micí, “is agam- sa a bhí an trioblóid indiu. Ar a ceath- air a chlog indiu do ghluaiseas leis an mí-fhoirtiún ceartaosa chun an aonaigh. Ní rabhas ach thall ag seana-phóirse Pheigh Pheaidí nuair a dh'iompuigh sí síos treasna páirce a' Leasa mar a mbíodh peata mionáin a bhí ag Peig Pheaidí na chodla. Thóg an ceartaos leis an mionán le h-iarracht dá h-adharca agus thosnuigh an gligín mionáin ar “mheig- eg-eg.” Chuir Peig a ceann amach tríd an bhfuinneoig agus níorbh aon ana-radh- arc an ghruaig liath do bhí uirthi ag dul isteach na súile. “Nár fhága Dia an rath ort,” arsa Peig, “tu féin & do cheartaos, a shimpleóir!” Nár dheas an Phaidir í sin ó bhean a bhíonn ag rith go dtí an seipéal ga' n-aon lá! Seadh, bhaineas slat annsan agus do chasas an beithidheach síos an bóthar. Ní fada gur bhuail Pilib liom & cúpla colna aige agus ghluaiseamair i n-éinfheacht. Nuair a thánamair go dtí barra an tseana- bhóthair rug ana-chith orainn & do shuidheas féin & Pilib fé thor ach nuair b'fhada linn a bhí an cith do bhogamair chun siubhail arís; ach go rabhad aige Dia, a Sheán, ní raibh rian dem' bheithidheach i n-éinfeacht leis na colna. Seo me féin & Pilib ag cuardach annso agus annsúd. Tar éis tamaill b'éigean do Philib imtheacht ar an aonach. Níor fhágas féin poll ná póirse gan cuardach agus me cráidhte, scólta & sé áit a fuaireas fé dheire í ná thíos ar an Rinn Áird ag féachaint amach ar chuan Bhéilínse. Nuair a thánamair ar pháirc an aonaigh bhí na jobéirí go léir ag imtheacht, ach tháinig garsún droch-mhúinte aca aníos chugham agus d'fhiafruigh díom cad a bhí agam á iarraidh ar an seanabhó. Bhí olc orm féin tar éis cúrsaí na maidne. “Ní éileochainn aon leath-phinnig thar deich bpúint ar dhuin' uasal,” arsa mise leis, “ach nár fhaghad aon lá dá tairbhe má thabharfainn gan fiche púnt í do shiocán mar thusa.” Bhuaileas buille uirthi agus bhuaileas an geata amach. Bhuail Taidhgín Mháire liom. “Seo dhuit dhá sgilling & tiomáin abhaile í as mo radharc,” arsa mise leis, agus d'imthigh sé féin agus í féin uaim. “An dóigh leat, a Sheáin,” arsa Micí le deaidí, “ar mhaith dhuit droch-phaidir Pheig Pheaidí ag dul ar an saoghal eile. Go dtugaidh Dia oidhche mhaith dhíbh go léir.” Do phreabas-sa isteach sa leabaidh agus do chlúduigheas mo cheann agus do chaitheas an oidhche go léir ag taidhreamh go rabhas ag comáint bó ar an aonach & ná raghaidís annso ná annsúd dom. Lá'r na mháireach bhí droch-scéal eile ag Micí. Nuair a fuair Taidhgín Mháire an dá scilling chuaidh sé ar meisce & nuair tháinig sé abhaile ní raibh aon tuairisc ar an gceartaos aige. Bhí Micí d'iar- raidh é bhualadh ach tánathas eatortha. Máirín Ní Shéaghda, Sg. Cill Mhic Ciarain, I n-Uibh Ráthach. DO'N LÓCHRANN. Fonn: “Alliliú mo Mháilín.” I. Ar theacht thar n-ais do'n Lóchrann, Is cóir dúinn a mhaith a mhaoidheamh, Mar ní raibh sa tír 'á iúngnais, Ach glórtha gan mórán crích'. Glanan súd an bóthar, Do'n deórtha 's do'n dtaisdealaighe, Tá radharc na súl do'n óige ann, Is tógan le mire a gcroidhe. II. Aoinne a léighean an Lóchrann, Ba chóir do súd machtnamh cruinn, Go bhfuil gach Gaedhluinn fúghanta ann, Ó gach úghdar dá bhfuil sa tír. Léighim-se féin go dlúth é, Is é sgrúdadh le bárr an phinn, 'S níl ó'n a cheithre chúinne, Aon striúd ann ná fuil go fíor. III. An t-óig-fhear nighte, gleóidhte, Atá á sheoladh, is dá chur chuin cinn, Árd-chéimeach, léigheanta, mórdha, Gur bród dúinn, é bheith 'nár dtír. Dá mbeinn-se féin ám' ghéirseach, Agus léas agam le mórán maoin', Dob fheárr liom é 'na léine, Ná Éire, le fear gan chrích. IV. 'S níl aon ainnir Ghaedhlach, Ó Bhéara go Caisleán Nua, Ná go seolfainn féin ar séirse, Go dtí an té úd 'á bhreacadh súd, Do bheirim féin an chraobh do, Sa Ghaedhluinn dár casadh liúm, Buadh is beannacht Dé aige, A n-aghaidh 'n lae leis a ghuidhim do súd. Tomás Ua Criomhthain, An Blascaod Mór. P. H. Pearse le “Cóilín.” (Curtis, 12 Bóithrín an Teampaill, Áth Cliath, a chuir amach — leathraol a fhiacha). Gearrachúntas ar an bPiarsach é sin, agus taithneochaidh le Gaedheal ar bith a léighean Béarla. Trí h-uaire a tháinig athrú fáis ar mheon an Phiarsaig, adeir “Cóilín;” é bheith in a scribhneóir ar shaoghal leanbhaí, é bheith in a fhile & a shaogal féin mar adhbhar filidheachta aige, agus ansan é bheith in a scribhneóir i dtaobh poluitigheachta agus náisiúntais. S. T. Aonrud mar LEACHT AR UAIGH nó ALTHÓIR don TEAMPALL San Aolchloch nó sa' Mharmar, déanfaidh SEÁN Ó CONAILL, Sráid an Rí, i gCORCAIG Ar Fheabhas é. Scriobh chuige. SLIGHE BHEATHA MAITH DOD' MHAC! Cuir chúgham-sa é agus múinfead dó conas bheith in a SHEOLAIDHE SCÉALA-GAN- SRAÍNNG Fé cheann ráithe nó leathbhliana. Scríobh ar lorg an réimleabhráin. TOMÁS Ó SÚILLEABHÁIN (Ó Uibh Ráthach) "SCHOOL OF WIRELESS TELEGRAPHY," CORCAIG. Gaedhil is eadh sinn-ne, is ní náir linn é. Geobhair deaghmhargadh uainn-ne i gcomhnaidhe. TÉ, ar feabhas, ó 2/6 go dtí 4/- a' púnt. Díol- faimídne an postas ar cheithre púint de. PLÚR Gaedhlach. MIN Ghaedhlach ó Maghchromtha, min choirce is min bhuidhe. SIÚICRE, agus gach rud eile ar fheabhas. SEÁN & TOMÁS MAC CURTÁIN, Sráid a' tSeandúna & Sráid Thomáis Dáibhios, CORCAIGH Tá 200,000 Baraile Plúir dá dhéanamh in aghaidh gacha bliana ag T. Ó hAILEANÁIN & a CHL. MHAC, Teo. Muileann Abhancoradh, Mainistir na Corann, agus Muileann Ghleanna Duileáin, Mainistir Fhearmuighe, Co. Chorcaighe. Sranngscéala: “Hallinan, Midleton.” Guthán: 7 Cork; i Midleton. Tá CÓISTÍ & MÓTAIR d'á ndeanamh againn-ne. Cuirimíd GLÉAS GÓMA (rubair) FÉ ROTHAÍ CÓISTE gan ró-mhoill. CROS agus a CHLANN MHAC, 18 & 19 Port Uí Shúileabháin (Sullivan's Quay), CORCAIGH. Ticéidí in a “gCeirthlíní” do lucht comórtha spóirt & Cnaipí Daithte — mar chomhartaí sóirt ó Chlóchualucht Dúndealgain, Dundalk <L 6> FÓGRAÍ Ó CHORCAIGH. Táid so 'á ndéanamh againn-ne — ÉIDE SAGART, ÁTHRAIGHE ALTHÓRA mar chailíní, miasa, &c. CROISEANA den déanamh CEILTEACH in ór nó airgead geal, agus BUINN ÓIR is AIRGID. LIAM MAC AODHGÁIN & a CHL.-MHAC Teo., 32 SRÁID PHÁDRAIG N., CORCAIGH. An Déantúsán ag 6 Sráid Mhaylor. Ceannuigh STALCA SILVERSPRING agus “GORM” SILVERSPRING. I nGleann Maghair, i gCorcaigh, a deintear. Sinn-ne a dhein SNAOIS CHORCAIGHE ar dtúis agus atá 'á déanamh i gcómhnaidhe. TOBAC CÚMHRA an dá shórt so — “Exhibition Roll agus “Shandon Plug.” Má theastuighean uait aon tobac nó saigréidí do chur chun aonne atá sa chogadh, déanfaimíd-ne dhuit é, saor ó cháin, ach leath phúnt, ar a luighead, bheit sa' bheairtín idir thobac is saigréidí. LAMBKIN BROS., 9 Sráid Phádraig N., CORCAIGH. Aon rud i bhfuirm Éadaigh do Fhearaibh tá ag SÉAMUS Ó h-AODHA, 10 Sráid an Chaisleáin, Corcaigh. Píanó Ceart Gaedhlach ar £32! Tá píanacha 'á n-déanamh in Éirinn anois, ag Pigott & Co. Ltd., Luimneach, Ath Cliath is Corcaigh. CLÁR FEISE ÍBH RÁTHAIGH, Dia hAoine, Meitheamh 29adh, 1917. 1. Duais £1 ar chúnntas scríobhtha idtaobh shinnsireachta, seanachuis, is gníomhartha cine nó muintire ar bith go bhfuil aon ádhbhar díobh lonuighthe in Íbh Ráthach. 2. Duais 15/- ar chiorrú de sgéal nó eachtra fada ar bith atá cúmtha cheana go bhfuil clú air. Dhéanfadh timchioll míle focal Gaedhilge an bheart do'n chomórtas so ach caithfear brígh an scéil do thabhairt amach go soilléir pé méid focal raghaidh ann. Cuir i gcás “Diarmuid is Gráinne” nó “The Cailín Bán” (le Gribhthín). 3. Duaiseanna 7/6 agus 5/- ar Chunntas Cinn Lae; do chailíní scoile in Íbh Ráthach ag cur síos ar gach nidh thárla dóibh ar feadh mí. 4. Dsna. 7/6 agus 5/- ar an rud céadna ó bhuachaillí scoile in Íbh Ráthach. 5. Ds. 12/6 ar aighneas láidir do scríobhadh mar bheadh idir bean is fear go mbeadh seis- ean tar éis bó mhaol do dhíol ar aonach is an bhean do bheith ag áiteamh air gur dhíol ró- shaor. Nó adhbhar bheárrthóireachta ar bith eile. 6. Dsna. 6/-, 4/-, 3/-, 2/6 do leanbhaíbh scoile fé bhun 14 bl. i bParróisde Chathair Saidhbhín nó ó'n gCois in Oileán Dairbhre ar chómhrádh Gaedhilge thar na puinntíbh seo (a) Cé'r a díobh iad is cá gcómhnuighid, (b) Aimsir is clog, (c) Cóimhreamh is airgead, (d) Beannachta is sláinte, (e) Baill na colna, (f) Ainmhidhthe coitchionnta, (g) Béil- idhe is mion-chaint bhúird, (h) Mion-phaid- reacha. 7. Dsna. 6/-, 4/-, 3/- ar chómhrádh do leanbhaíbh fé bhun 15 ó scoileannaibh i na bhfuil an clár-dá-theangthach ar siubhal thar Cúrsaí (a) Na Gaedhilge, (b) Na hÉireann, (c) Sgoileanna, (d) Na hEaglaise is Creid- imh, (e) Feirmeóireachta nó tighis, (f) Caith- eamh-aimsirí is cluithchí, (g) Biadh & sláinte, (h) Leabhair Gaedhilge agus a n-úghdair. 8. Dsna. 7/6, 6/-, 5/- do'n sgoláire scoile is feárr léighfidh is míneoghaidh cúpla stáir as “An Lóchrann.” 9. Dsna. 6/-, 4/- is 3/- do'n bhuachaill nó chailín fé bhun 17 is feárr a déarfaidh ceann de dhántaibh Thomáis Ruaidh nó Eoghain Ruaidh nó leath-chéad líne nó mar sin de'n chuid tosaigh de “Laoi Oisín” nó de'n “Peacach san Bás” de “Chuairt a' Mheádhon Oidhche” nó de'n “Siota 's a Mháthair.” 10. Dsna. 15/- is 7/6 ar an aithris is feárr ar an bpíosa cómhráidh seo “Ag Déanamh Cleamhnais” ag fuirinn leanbhaí scoile. 11. Coróinn ar an innsint is feárr de sgéal gairid pléisiúrach éigin .i. é innsint do'n sluagh ó'n stáidse lá na Feise. 12. 10/- do roinnt idir an bheirt is feárr a dhéanfaidh beárrthóireacht ar a chéile, mar dh'eadh, os comhair na Feise, ar a rogha cúise iomarbháidh. 13. Dsna. 7/6 agus 5/- dos na mnáibh óga nó pósta is feárr chun abhránuidheachta. 14. 6/-, 4/- is 3/- dos na cailíní scoile is feárr chun abhránuidheachta. 15. An rud céadna i gcóir garsún scoile. 16. 7/6 is 5/- dos na h-abhránuidhthe fear is feárr. 17. Camóga nó camáin is liathróid do'n bhuidhin scoile is feárr chun abhránuidheachta in éinfeacht. Gan níos mó ná dáréag in aon bhuidhin. 18. Buinn airgid do'n gceathrar is feárr dhéanfaidh ríl ceathrair ag an bhfeis. 19. Bonn airgid do'n rinnctheoir buach- alla is feárr atá fé bhun fiche bliadhain. 20. Bonn airgid nó collaer de lása Luimnighe do'n rinnctheoir cailín is feárr ach í bheith fé bhun ocht mbl. déag. 21. Cúig sgillinge déag do roinnt idir na leanbhaí scoile is feárr chun na rinncí Gaedhlacha. 22. 16/- do'n ochtar garsún scoile (gan éinne acu a bheith thar 15) is treise i dtarrac na téide. 23. Pheidhre bhróg do'n gharsún sgoile fé bhun 15 is feárr chun léim árd a chaitheamh. 24. Pheidhre de bhróga dearga do'n chailín scoile is feárr chun léimt luasgaigh tré théid — sé sin, is sia a choimeádfaidh ar siubhal é gan dul in achrann sa téid. Beidh beirt chun na téide do luasgadh ach faghadh gach cailín a beirt féin má's feárr léi é. COINGHÍLL. Ní fuláir ainmneacha iomaidhtheóirí bheith ag na Rúnaidhthibh roim an 21adh lá Bealtaine. Caithfear aisdí scríobhtha chur isteach roim an lá gcéadna. Ní bhronnfar aon duais mara mbíonn triúr astigh ar a gcomórtas ná aon dara duais mara mbíonn cúigear ag iomaidh. Tá coinne againn go bhfaghaimíd cuid des naduais- eannaibh seo nó síntiúsaí i gcóir na Feise ó Ghaedhlaibh a léighfidh seo ag baile nó i gcéin. Cómh- Rúnaidhthe. CAITLÍN NI SHÚILIOBHÁIN TADHG Ó SÉAGHDHA Seoladh: Connradh na Gaedhilge, Cathair Saidhbhín. CEISTEANNA: 1 — Cím é agus ní fheicim é, Cím ar bhárr an aitinn é, Drúcht an fhéir a sgaipean sé, Ní stadan sé ach ag rith. — Sgáil. 2 — Ceathrar ar rith, ceathrar ar crith, beirt ag déanamh eolais agus Mac Ní Bhodagáin 'na ndiaigh. — Bó. 3 — Tobairín fíor-uisge ar fhíor-bharra a' tsléibhe finneóigin gloine leis a's dhoruisín déil air. — Súil. 4 — Ní h-ór é, ní stán é, ní pláta é, Ní gabha do dhein é ná ceárduighe. — Leac-oidhre. 5 — Tá láir bhán sa loch A's ní stadan sí cos Go dtéidhean sí go Ros. — An ghealach. 6 — Sin é síos & suas mo chómh-naos. Mo lámha. 7 — Tigin ar uasg — Sméar dubh ar sgairt. Mac Léighinn. DEIN SO, LED THOIL. Ceannuigh do chuid earraí ó sna daoinibh a bhfuil fógra aca sa “LÓCHRANN,” & cuir i n-iúl dóibh gur sa “LÓCHRANN” a chonaicís an fógra. Cabhróghaidh san go mór linn. Biadh do Ghaedhlaibh — Ceannuig do chuid aráin, cístí, &c., ó Mhuíntir Dhálaigh, Sráid a' tSáirséalaigh, i Luimnigh. <L 7> SEÁN BUIDHE Gléas D. Tá an ceol i bhFilidheacht na Mumhan, leathanach 200. I. Tá sgéal agam chúghaibh-se, go dtáinig sé 'n dúthaigh, An faraire gléigeal úd, Seán Buidhe, Tá bád agus long aige, ag snámh ar na tonntacha, Agus thug sé leis flúirse de'n ór bhuidhe. Curfá: Buailidh a' rógaire, Buailidh a' rógaire, Buailidh a' rógaire, Seán Buidhe, Buailidh a' rógaire, Is cuiridh dá fhógairt é, I gCorcaig, in Eochaill, 's i dTráighlí. II. Is saor maith slinne é, is togha 's rogha muiltheora, Do ramhróch sé bréid agus plainín, Tá aige cleasa, a bhaineann le maidí, Agus phógfadh sé bruinnioll, gan aon nidh. Buailidh a' rógaire, &rl. III. Is píobaire, bheidhleadóir, eilictheóir, adh- madóir, Fear snaoise mheilth, cíoradóir, gréasaidhe, Do dhéanfadh sé fíonta de bharraíbh na gcraoibheacha, Agus shnámhfadh sé an taoide go tóin puill. Buailidh a' rógaire, &rl. IV. Is táilliúir 's is gabha é, 's is printéiridhe leabhar é, Is mar mheasaim gan amhras is breágh scríobhann, Dhéanfadh sé céachta go dtreabhfá an saoghal leis, Soc agus colltar is másaí. Buailidh a' rógaise, &rl. V. Do dhéanfadh sé n-a dhiaidh sin duit, fáinne agus biana, Agus do chuirfeadh sé fiacla i gcárdaíbh, Do lámhachfadh sé an fiadh, bheadh ar árd- chnoc le bliadhantaibh, Is ba ró-bhreágh an t-iasgaire é Seán Buidhe Buailidh a' rógaire, &rl. VI. Ní Seán Buidhe m'ainm-se, ach faraire gléigeal, Lúthmhar mear éadtrom is mór-chroidheach, Níl slighe ar bith céirde ná tuillfinn-se raol air, Is ní dhéanfainn na dhéidh sin de stór puinn. Buailidh a' rógaire, &rl. VII. A chailíní deasa ó cheanntar na Rátha, A bhfeacabhair an bhagabond Seán Buidhe? Ní leómhfadh aon óig-bhean gabháil tharainn an bóthar, Le h-eagla an rógaire Seán Buidhe. Buailidh a' rógaire, &rl. VIII. Ar maidin Dé Domhnaigh 's me gabháil síos an bóthar, Go h-atuirseach brónach gan ór puinn; Do casadh orm óig-bhean bhí gléasda go córach 'S í faire ar an rógaire Seán Buidhe. Buailidh a' rógaire, &rl. IX. Tá bean aige i gCaiseal is bean i bPort- láirge, Is bean eile thoir aige i dTráighlí; Is níl bean óg ar mh'eolas ná díolfadh a clóca Chun airgid póca do Sheán Buidhe. Curfá: Buailidh a' rógaire, &rl. Do scríobh Muiris Ua Conaill, Cillínliath, é seo ó bhéal aithris Sheáin Uí Shéaghdha, Bréachaig, Parróiste na Dromod. Táilliúr aerach iseach Seán agus bíonn an t-abhrán so ar siubhal chomh minic sin aige go dtugtar “Seán Buidhe” air féin imeasg na gcómhur- san. Roinnt bhliadhan ó shoin do bhí cruinniú mór ag Peadar ag séipéal na Dromod is labhair sé go dian i gcoinne Sheáin Bhuidhe éigin eile ná fuil Peadar ró-cheanamhail air. Dúbhairt sé leis an bpobal gur mheasa ná an mac mallachtan é Seán Buidhe is gurab é fé ndeara gach mí-ádh do bhí anuas ar mhuintir Íbh Ráthaigh. Bhí bean aosda ag éisteacht leis is dúbh- airt sí “tá Seán Buidhe níosa mhacánta ná tú féin pé olc atá agat chun an duine bhoicht.” Do cheap sí gurab é Seán Bhréachaighe bhí á leadhbadh aige Peadar. BEIR É FÉIN LEAT. Bhí sean lanamha ann fadó agus is é mo thuairim ná raibh an saoghal ró mhaith acu ar chuma éigin. Pé sgéal é bhí an tsean-bhean abhfad níos sine ná an sean- duine & is dócha ná raibh puinn céille aici. Bhíodh sí á rádh gach aon lá dá mbé toil Dé go bhfaigheadh sí bás go mbeadh sí ana-shásta. Deireadh an sean- duine gur bhréag a bhí aici dhá ínnsint agus gur mear a rithfidh sí ó'n mbás dá bhfeiceadh sí ag teacht é. Deireadh sise ná rithfeadh agus go mbeadh míle fáilte aici roimis. Bhí an sean-duine seo ana-ghlic agus dubhairt sé leis féin go mbeadh fhios aige a raibh an tsean-bhean ag ínnsint na fírinne. D'imthig sé lá agus do bheárr sé an coileach. Níor fhág sé an oiread is aon chleite amháin air. Sgaoil sé uaidh ag an ndoras é, agus bhuail sé féin isteach agus do shuidh thuas i n-aice na teine. Bhí fuacht ar an gcoil- each mbocht agus tháinig sé isteach agus bhí sé ag bailiú leis go mall a d'iar- raidh dul i n-aice na teine. Chonnaic an tsean-bhean é ag déanamh suas uirthi féin agus cheap sí láithreach gur b'é an bás a bhí ann. Do bhéic sí & do sgread sí le h-eagla roimis, agus ar sise leis: “A mhaise, gaibh anonn agus beir é féin leat.” Cáit Ní Chonaill, Sc. Chúm Shóla. Scáth ó'n nGréin, nó fós ó'n bhfearthainn. Foscáin Gréine, Foscáin Fearthanna, Bréagáin Leanbh, is Madaí Dorn. H. JOHNSTON, TIGH “AN BHATA DROIGHIN ÉILLE” Teo., Sráid Phádraig N., i gCORCAIGH. GUAILNEÁIN SEANDÚNA. Bhí cúigear ar chárr ag gluaiseacht Gur bhriseadar na humaí, Is nuair thuigeadar a bhfionntar Ba chráidhte dúr a gcló. “Ach, tá peidhre 'n Shandon Braces” Ars an t-iománaidhe leó go scléipeach “Agam, is táid chómh tréan san Go ndéanfaid dúinn an gnó!” Le fághail in a mór-chodaibh ó'n té dheinean — TOMÁS Ó GORMÁIN Port an Phápa, CORCAIGH. CHÓMH-BLASTA LE h-AON-ÍM! MARGAIRÍN “LEANDAR” Tá 'a dhéanamh i gCORCAIGH ag Ó DUBHDAILL, Ó MATHÚNA Agus a gCualucht. Bí 'á lorg ar lucht siopa, led' thoil. Tá le fághail uainn-ne — TÉ BLASTA CÚMHRA. Ceannuigh púnt de mar shompla. SIMCOX is a chlann mhac (Teo.) 10 Sráid Phádraig N., CORCAIGH. BIADH DON DUINE is BIADH DON BHEITHIDHEACH. Tá raidhse de gach saghas bídh le fághail uainn-ne, & é chomh saor le h-aon rud a gheobhfá i gCorcaigh nó i mBaile Átha Cliath. Cuir cárta chúgainn ar lorg gacha eolais — SÉAMUS Ó NÉILL is a chlann mhac (teo.), CIONN tSÁILE, Co. Chorcaighe. Togha gacha bídh i gcór na mbeithidheach, le fághail ó Mhuíntir Dhálaigh, Sráid an tSáirséalaigh, i Luimnigh. <L 8> DO BHEATHA 'S DO SHLÁINTE ANSO. I. — BIADH (tuille dhe). Má 's é an bainne an biadh is fearr is é an t-uisge an deoch is fearr. Ní san amháin ach is é an t-éan deoch amháin é ba cheart d'aoinne d'ól. Caithfear deoch d'ól. D'fhéadfadh duine maireacht- ain tamall maith gan biadh; ach ní fhéad- faí déanamh gan deoch ach lá nó mar sin. An bhásta bhíonn ins an gcolainn tar éis bidh & oibre, muna gcuirfeadh an chabhail di é, do dhéanfadh nimh de, agus do mharbhóchadh sé an duine go tapaidh. Is é an t-uisge is fearr a chabhraigheann linn chun an bhásta sa don chur dinn. Bímíd ag caitheamh uisge coit- chianta. Bímíd dá ól i n-a dheoch, agus bíonn sé flúirseach ins na glasraí a ithimíd, i gcabáiste, i dturnapaí, i bprátaí agus i mbiadh eile. Bíonn deich gcuid is cheithre fichid as an gcéad d'uisge i n-a lán díobh san. Tá trí fichid cuid fé'n gcéad d'uisge i bhfeoil búistéara. Tá níos mó ná san d'uisge i n-iasc. I bhfoch- air an bhásta a thabhairt leis tugann an t-uisge congnamh mór chun an biadh do leaghadh agus do chur tríd an gcabhail. Tá biadh ins an uisge leis. Tá mórán uisge ins an gcolainn féin. Tá deich gcuid is trí fichid fé'n gcéad d'uisge innte, agus is follus as san go ndein- eann uisge mórán chun an cholann do choimeád suas. Teastuigheann idir ceithre phiúnta agus chúig phiúnta d'uisge ó fhear oibre ins an ló. Bíonn cuid mhaith de'n uisge sin ins an mbiadh a chaithimíd; ach ní mór dúinn uisge d'ól leis. Ní gádh dhúinn aon deoch eile d'ól. I dtaobh té, caifí, agus cócó, dar ndóig, níl ionnta ach uisge agus gráinní beaga measgtha air. Ní h-aon díobháil do dhuine folláin na deocha san d'ól go measardha, ach ní gádh d'aoinne iad d'ól. Gan dabht nuair bheadh troime nó codladh ag teacht ar dhuine do spreagfaidís é & ghríosfaidís é ar feadh tamaill. Ach tá daoine & níor cheart dóibh na rudaí sin d'ól. Cuireann siad fallsaer ortha. Duine bhíonn ag ól té gach aon lá, & b'fhéidir trí h-uaire sa ló, má stadann sé dhe lá, agus má bhíonn teinneas cinn air ar maidin lá ar n-a bhárach is comhartha dho é sin go raibh sé ag ól an iomarca dhe. Sé an sgéal céadna é le caifí. Is fearr de dheoch an cócó ná aon cheann díobh san mar tá biadh ann. Tá uisge eile ann ar a dtugtar uisge beatha, ach is é ainm ba cheart a thabhairt air ná uisge báis. Nimh iseadh é. Ní mharbhuigheann sé duine an chéad uair, agus tá daoine & mhairid a bhfad dá ól. Ach aoinne a leanann dá ól ar feadh a bhfad marbhuigheann sé ins an deire iad. Deineann sé díoghbháil do'n inchinn agus do'n chroidhe go mór mhór ach tá sé díogbhálach do gach aon chuid de'n colainn. Is é an sgéal céadna é ag leann & ag beoir ach gan oiread de'n nimh a bheith ionnta & atá ins an uisge beatha. Má thugann duine mar bhéas do féin bheith ag ól na ndeoch san faghann siad greim air i dtreo nach féidir leis déanamh gan iad. Deinid siad meis- geoir de agus níl radharc is gráinne ar an saoghal ná meisgeoir. (Tuille). Peig. FEIRMEÓIREACHT. Tá an sean-fhocal ann “nách é lá na gaoithe lá na scolbh.” Is maith a thuigid feirmóirí brígh an tsean-fhocail sin anois. Tá cúis chuige aca. Tá an síor-dhortadh báistighe atá againn le cúpla mí ag báint na smúite as a súilibh. Chíonn siad go bhfuil easpadh tighthe ortha. Tá cuid dá gcuíd stoic amuigh fé'n bhfear- thainn; tá mórán dá ngléas oibre ag dreoghadh cois claidhe na h-otrann; agus tá, rud is measa dhóibh anois, a gcuid prátaí, nár tháinig leo a thiormughadh, curtha fliuch i bpollaibh aca mar a lobh- faid siad gan amhras. Badh mhaith linn cómhairle do thabhairt d'fheirmeóiríbh óga ar an gceist seo na dtighthe. Tír fhliuch is eadh Éire. Tá sí fliuch riamh, agus beidh go deo. Níl aon leigheas ar an mbáistigh; ní thiocfaidh le h-inntleacht an duine gléas a cheapadh choidhche do chiomeáfaidh uainn í. Dáltha na mbocht beidh sí i gcomhnuidhe againn. Acht ó n-uair ná fuil sé i n-ár gcumas cosg do chur léi, ba cheart go mbeadh eolas againn cionnos sin féin do chos- aint uirthe. An feirmeóir ná déanfaidh beidh a rian air; beidh a thoradh aige, beidh sé bocht go deo. Cad é an tairbhe do dhuine ba do thógaint sa t-samhradh má leogann sé dhóibh bás d'fhagháil ó'n bhfuacht sa gheimh- readh? Cad é an mhaith dho bheith 'á mharbhughadh féin le gort & le garraidhe má leogann sé do thoradh a chuid oibre lobhadh 'n-a dhiaidh sin? Tá súil againn go bhféachfaidh an feir- móir óg roimis feasda, agus ba mhaith linn dá dtugadh sé an chéad aire dá thig cómhnuighthe féin. Ba cheart do tigh glan, oireamhnach, cluthmhar do bheith aige, & inead ceart codlata do bheith ann. Ní féidir leanbhaí galánta do thabhairt suas i mbothánaibh gan chrích. Ní bheidh ionnta acht bacaichíní. Ba cheart bórd & solas air do bheith aca chun stuidéir do dhéanamh, agus roinnt leabhar agus páipéir do bheith le tarrac chúcha aca. Lasmuigh ba cheart do'n tigh bheith dath- amhail; tíompal an tighe bheith glan, agus bláthana saora, agus toir chumhra bheith curtha annso agus annsúd ann. Níor cheart crainn úbhall do dhearmhad acht chómh beag. Fásaid siad ins gach aon bhall. Is mór ag leanbhaibh iad, agus is maith an bia dhóibh iad. Is mór an cheist í seo ceist na dtighthe, agus is olc linn ná fuil cao againn ná slighe againn ar labhairt uirthe mar ba mhaith linn. Ní'l againn anois acht a rádh arís: Ná leogaidh bhúr gcuid leis an mbáisdigh, & tugaidh a gceart do sna leanbhaibh. Is asta bheidh muin- ghín againn go léir fós. Gruagach an Tobair. FÓGRAÍ Ó BHAILE ÁTHA CLIATH, &rl. A Ghaedheala! Ceannuighidh rothar Gaedhealach .i. “AN LÚCÁNIA” (de dhéantús na hÉireann) ó Dhomhnall Ó Buachalla, Magh Nuadhat. Is maith an chóir iad so chun Gaedhilge do mhúineadh: “Scéalta don Aos Óg,” 2d. “Ceachta Scoile,” a I., II., III. 2½d., 3½d., 4½d. “Cairteanna chun Cómhrádh do Mhúineadh” — iad go daithte is go hoireamhnach ar gach chuma. I., II., III., IV. 4/-, 4/6, 4/6, 4/6 Gaedhil a bhfuil Trácht ortha: Peictiúirí dhíobh so — Meadhbh, An Sáirséalach, Naomh Pádraig, Brian Bóraimhe, Naomh Colmcille, Wolf Tone, Naomh Bréandán, An Búrcach, Riobárd Emmet & Dómhnal Ó Conaill. 10 gcinn ar fad — iad fé gharmaí dara agus ciumhais órdha le gach garm — £3 an beart. Leabhair iad so a thaithnfidh leat — “Every Irishman's Library.” 2/6 a' leabhar — Cuir cárta ag triall orainn ar lorg leabhráin eolais: “The Educational Co. of Ireland,” 89 Sráid Talbóid, Áth Cliath. Tá árd-teist ar MHUINTIR HILLIARD (teo.) CÍLL ÁIRNE, De bhárr an chuma in a gcabhruighid le déantúisí na hÉireann. Ní gádh earraí thar lear do cheannach, agus SEOGH EARRAÍ GAEDHEALACHA Le fághail in a dtigh sin. An siopa éadaigh is mó agus is fearr i gCiarraidhe. Tig a 6 agus a 7 sa' tSráid Mhóir, CÍLL ÁIRNE. Earraí Gaedhlacha do Ghaedhlaibh! Léinte. Lámhainní. Carabhata. Stocaí “Guailneáin.” Bróga. Caipíní agus Hataí, ó TH. Ó LOCHLAINN, 19 Sráid na Páirliméide, Baile Átha Cliath. BÍODH PÍOPA MAITH GAEDHLACH AGAT. Tá PÍOPAÍ MHIC PHEADAIR le ceannach i ngach siopa tobac. Cuir a dtuairisc ar lucht a ndéanta — CAPP & MAC PEADAIR Teo. FAICHE SHAIN STIABHNA, ÁTH CLIATH. Clóchualacht Seandúna, Corcaigh, do chlóbhuail. Peictiúirí Deasa Daithte, Saothar Lámh. Leabhair agus Bróidíneoracht. Faigh an Liosta. “Cuala Press,” Dúndroma, Áth Cliath
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
