Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Eachtra na gConnachtach
Title
Eachtra na gConnachtach
Author(s)
An Craoibhín,
Compiler/Editor
An Craoibhín
Composition Date
1851
Publisher
(B.Á.C.: Ollsgoil na hÉireann, 1926)
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N LiaF2 153-160> <L 154> <B 1851ls 19L> <C Prós> <M 8> <T Eachtra na gConnachtach> <U An Craoibhín> <F B.Á.C.: Ollsgoil na hÉireann> Eachtra Na cConachtach. Úirscéal Greannmhar. Lá dá raibheas i gcuideachta le cuideachta ag tríall ann 'na Midhe móire, bhí im na Cróine Móire agus na Cean- ainne mar lón Domhnaidh ar mo mhuin liom, chas poll ar a bpuca 'sé tréigbheail na mine, bhí maidrín caol rúadh mo dhíaigh 'san ród, agus é dhá baladh agus dá baladh, a dhear'áir ó. Níor bhfada dhamh gur chas óganach spéireamhuil donn orm, bhí bonn air a ghruaig, creas air a hata, córda ar a bhata agus gothughadh crosta go maith, maith, air, mar atá orm féin a dhear'áir chátuig. D'fhiafras de ca hád síos a bhí sé, agus dubhairt sé liom go raibh sé síos go dtí na dhá rúitín, ann sin d'fhiafruigheas de ca hád suas a bhí sé, agus dubhairt sé go raibh se suas comh fada agus bhí suas ann, a dhear'áir ó. Dar nónacha le Día má bhí tú an fad sin suas, ar mé féin ní féidir dhuit gan bheith i bhflaighthois Mhic Dé, nó an bhfaca tú aon nduine de mo mhuinntirse? "Créad é an mhuinntir a bhí agat a dhear'áir?" ar sé. "Do bhí Pa'ruig Ua Hígín, Pa'ruig O Hóigín, Par'uig O Pónarlín, Pár'uig O Tónairlín, Pár'uic O Tiuch, Páruic O Teach, Para na dtreasaidh, Para na gcleasaidh, Para smug-ar- muinchille, Para Chac-ar-Súisín, Siodairlín, Seódairlín, Giolla-gan-eagla, agus Seón Bán Ua Raghaillidh ceann- foirt na cuideachta a bhí agamsa a rún ó:" <L 155> "Chonairc mesi íad", ar seision, "agus ata siad 'san teach beag a bhíos ag díol an bhainne. Atá cloch dhubh i coirnneal an bhalla ar dhol isteach dhuit agus is maith an marc é, cas air do láimh chle, agus gheabhaidh tú an sin íad. Léigeamuid amach anns na ratha rúaga agus annsna rúagha ratha, dá bhfuighmaois leagadh nach bhfanamaois le h-éirghe nó go ritheamaoís naoí míle ar ar mbuilg, gur scathamar na cnuipidh as ar gcótaidh, agus léubthacha móra dár leicne, nó go bhfaca mé féin amharc mo shúl ar an gcloich dhubh, a rún. Chuir sinn Maolra isteach ó's aige bhí an Béarla agus an léighion, agus níor bhadh iongnamh do Mhaolra Béarla agus léighion maith a bheith aige, ó's é chaith a sheachtmhuin mhór fhada ar sgoil acht cúig lá go leith dá theastáil, gur dhíol sé a leithphíghinn mhór phleanncach - macasamhail maigh- diona a bheadh greamaidh air chlár tábhairne a gConnacht, sin agus láimh le peice órna, ag foghluím a bheith 'na shagart, a dhear'áir ó. "Wrong, lady," ar Maolra, "How many penny a quart?" Dubhairt an wrong lady go raibh six, agus dubhairt Maolra nach nglacfadh sé an six muna bhfuigheadh sé an four; óir do shíl Maolra aríamh go dtí an lá sin gur mhó an four ioná an six, gur chuala sé ag an wrong lady gur mhó an six fá dhá cháirtin, a dhear'áir ó;" "Well, gheabhaidh tú an four," air an wrong lady "agus ca haca is feárr leat, bainne súaidhte, bainne búailte, bainne boc- salta ná bainne micsalta le bainne caorach, nó bainne slubach slabach, nó bainne a ghearrfaidh le sgían agus chuir- fidh le píce síos ann a sac, nó bainne thachta sgóig agus leónta muineáil, nó bainne a chaithfidh a mbárr scítheóige lá gaoithe agus nach dtuitfeadh aon bhraon as, nó an bainne a rithfeadh ar chlár darach ó so go Dún Bóinne, agus nach bhfáigfeadh a lorg nó a bhaladh na dhíaigh, nó bainne bheadh na shléibhte chugat agus na shroite úait. Smaoinis féin go mbfearr an bainne Slubach Slabach, ar an dúilios go mbéadh sinn ag ithe agus ag ól, ann sin scairt sinn ar naoí gconnaracha. d'ól sinn naoí gcurraoin, na naoí slugarracha, 18 mbóicín gach fear ar ló gon oidhche an Domhnaidh, gur chuir <L 156> sinn seacht meisgeacha déag bainne dhínn ag ól idir sin agus maidin Día Lúain. Ag éirghe dhúinn ar maidin Día Lúain, dearcaim féin mo thimcheall, agus ní raibh fear fo'n tsráid nach raibh 'muigh 'g obair, acht mé féin agus mo chuideachta. Smaoinidh mé dá mbéinn ag an bhfear a bhfuil ainim an triúir air, agus dís aca sin 'a mBéarla, mar atá Marcuis Two, go bhfuighinn féin agus mo chuideachta bia agus obair aige, mur a bhí mé naoí lá go leith mo ghlagaire capull aige. Baineann sinn amach ann sna ratha rúaga agus ann sna rúaga ratha, dá bhfuighmaois leagadh nach bhfanamaois le h-éirghe, gur sgathamar na cruipidh as ar gcótaidh agus lébthacha móra dá'r leicne, go raibh sinn ag árus an duine uasail sin, mur a raibh córthaidh móra lán suas do bhía bruithte, agus mur nach raibh sgían no spunóg ar fághail 'san áit sin againn; shéid sinn linn-e ag cur súas an bhídh sin, 'na lánta dórna ann ar mbéal, a dhear'ár ó! "Níor bhfada dhúinn go bhfaca sinn an Laighneach mór na súl buidhe agus an sgógain fhada, mo mhallachtsa go buan air. Do bhí rod fada 'na láimh leis a raibh bun tiugh agus bárr caol air, mar íarball luchóige, agus a nuair a shíl sinn go raibh luathgháir mhór air rómhainn, sé bhuail sé slais thall agus slais a bhus, fá na leicne, orainn. "A chlannaibh na stríopach," ar sé, "créd é sin atá sibh a dhéanadh?" "Nach bhfuil sinn ag ithe bidh?" ar mé féin. "Ní headh," ar seisean, "acht bran mo chuidse muc." Acht gur fhiafraighdhínn, godé'n pháidhe a bhéadh sinn' íarraidh go Domhnach. Adubhairt sinn go raibh ceithre píghineacha déag, trí pighineacha bána, trí crúiscínídh de bhainne maith tábhachtach, gléas teighte agus coutrements leabptha, "Gheabhaidh sibh sin," ar sé, agus annsin cuireadh 'mach sinn ann léana móire ag obair, agus go dé'n obair ar chuir sé na cheann sinn acht a bhurracáil agus a sturracáil féir. Cuireadh Giolla-gan-eagla shuas ar an mburracán; do bhí sé dá bhurracáil anunn agus dá bhurracáil anall, agus dá mbéadh sé dá bhurracáil ó shoin, ní thiubhradh sé an burr nó an bárr é, acht é ag borradh a gcomhnuidh fuigh na chosa. Níor bhfada dhúinn mur sin, go bhfaca sinn an Laigheannach <L 157> mór ag teacht arís chugainn, mo mhallacht go buan air; agus Pole mór fada na láimh leis. d'fhiafraigh sé cé bhí air a mburracan. Dubhairt mé féin go raibh buachaill barramhail aniar as Flanders Chonnachta, nuair a shíl mé go snaomthadh an Laigheanach sinn ó bhárr go bun le gean agus le grádh, 's é chuir sé a dhá láimh 'sa bPole agus bhuail ar fhad an leicín ar Ghiolla-gan-eagla gur bhris sé a mhéar beag agus cnáimh a smiolagadáin, agus de'n diabhal díon deóir a d'fhan ann ag teacht ann talaimh de, - mo mhallacht go buan ar an Laighneach mór, agus ar gach fear as a thír dhúthchais! Súd é féin súas annsin ar an mburracán, le- na phole mór íarainn, agus le na chíor mhaide, bhí sé dhá mhíneadh agus dá chíoradh ariamh go dtug sé ann burr agus ann báirr é. Chuir sé rópa soir agus rópa síar air, agus níor chuir sé aon chor de acht uirid le sean-ghearrán bán a bhéadh 'na sheasamh i lár páirce. A nuair a tháinig an oidhche oruinn an áit gléas téighte nó coutrements leabtha fhághail, mar a gealladh, is eadh fuair sinn ar bpáidhe agus ghreas sé na madraidh ionnainn. Tháinig sinn rómhainn an sin thrid Bhaile an Mhurdair mar a raibh na clocha ceangailte agus na madraidh sgaoilte. Tháinig madadh mór amach, agus chuir sé cáir air le Giolla- gan-eagla, agus chuir Giolla-gan-eagla dhá cháir air, leis. Smaoinidh Giolla-gan-eagla dá mbuailfeadh sé an madadh go dtiocfadh fear an mhadaidh amac agus go mbúailfidh é féin. Gan géillbheal do sin, tharraing Giolla-gan-eagla a láimh agus leag sé an madadh. Le sin tháinig fear an mhadaidh amach, agus beirionn greim ar Ghiolla-gan-eagla agus bhain sé crathadh anunn agus crathadh anall as, agus bhuail cois ar a chois, agus leag é. Shaoil mé féin a rún go ndeárna sé muileann gaoithe d'á chorp, acht fá dheireadh léig sé amach é. Tháinig sinn romhainn annsin, go dtáinig sinn go dtí an baile dá ngoireann siad ainim an choiligh mhairbh a mBéarla air, mar atá Killcock, a dhear'áir ó, go toigh na cailligh' bhíos ag bruith na ngéacha. Chuir sinn Maolra asteach' ó's aige bhí an Béarla agus an léighionn mar adubhairt mé a-roimhe agus níor bh'íongnamh dó Béarla agus léigheann do bheith aige, ó 'sé chaith a sheachtmhain mhór fhada ar sgoil, acht cúig lá go leith dá theasdail, gur dhíol sé a leith- phíghin mhór phleancach macsamhail maighdion ar chlár tabhairne <L 158> a cConnacht, sin, agus láimh le peice órnna ag fóghluim a bheith na shagart, a dhear'áir ó. "Wrong lady", ar Maolra. "How many penny a goose?" "Twelve," ar sise. "A bhuachaillígh múir- nneach," ar sé, "súd an áit a bhfuil an conradh a bfearr a chonairc sibh aríamh. Gheabhaidh sibh dhá ghé dhéag ar bhur bpíghinn, atá sé ghé ar bior, agus sé ghé a bpota, agus aseadh na géacha atá ar bior atá ag teacht thart ar rothaidh an tsaoghail, a dhear'áir ó!" Chuadhmar asteach, agus núair a d'ith sinn agus a d'ól sinn ar sáith, smaoinidh mé féin go raibh aonach a Nás Truim, agus gur chuir mo Náinne sgéala liom sgéala an aonaigh a thabhairt abhaile chuicí, mar a bhí dhá ghabhar agus butsán le díol aici le h-aigh cíos na Samhna. Gluais- eam féin liom go rabh mé 'san áit sin a raibh an t-aonach; agus a seadh sin an áit a raibh an t-aonach mire míthapaigh. Bhí ocht scillinn déag ar bhúdóig ann, an deich is punt ar chliobóg ann. Bhí min coirce aithe ag muilleóir ann. Bhí cruithneacht dhearg aig bodach ann, bhí órnna bheag ag scológ ann. Bhí leann d'á ól 'na ghlugógaidh, duine síar agus duine aníar, 's níor bhfiosach dhamh nach mbéadh triob- lóid ann. Do bhí High Caul cap ar strubóid ann, bhí sála bonn bata ar chucól ann, bhí péire bróg árda ar sgaith- feir ann. Bí cailleach bheag eile 's cideóg uirrthi, is ní raibh aon nduine ann ba lugha trioblóid nó í, a rún ó. Bhí teine sgladaigh a bpoll an mhadaidh, is taos bruighte i cceirt. Is muna beith eagla fa ghlaoch na Laighneach níor bhfeárr liom an taos ithe ioná an cheirt. Smaoinis féin go raibh sgéalta an aonaigh abhaile liom fa'n tráth sin. Is annsin, pilleam ar m'eis arís air mo chuideachta, agus fuair mé a n-aghaidh air a chéile mar a d'fháig mé íad. "A bhuachaillidh," ar mé féin, "Nach mithe dúinn an recnáil a shocradh?" "Is míthid," ar iadsan. "Wrong lady," ar Maolra. "What is to pay?" "Sixteen pence and a penny loaf," ar sisi. "Dona go maith," ar Maolra. " A Mhaolra, a ghrádh, go tté deir sí?" "Atá, a bhuachaillíd múirneach," ar Maolra, "sé scillinn déag agus geinidh óir aguinn le díol. Caithimse an geinidh óir ar an mbórd, agus bhain sinn amach annsna ratha rúaga agus annsna rúaga ratha, agus níor amharc sinn ar <L 159> ndiaigh go rabhamar ar chnoc mór os cuinne an dorais. d'amharc mé féin 'mo dhiaigh agus chidhim an chailleach sin, mo mhallachtsa go búan uirrthi lámh thall agus lámh bhus air gach taobh de'n dorus aicí agus í ag rádh "Boys dear wait for your change." "An bhfuil fhios agaibhse," ar Maolra, "go dé deir sí, nó créad é an rud change?" "Ní'l fhios" ar sinne. "Atá," ar sé, "deir sí go gceanglachaidh sí le slabh- raidh an gheata sinn, mar nár dhíol sinn an chuid eile de'n recnáil." "Do'n díabhal chain nó chain a chuirios tú oruinne, a chailleach dhamanta a mbíonn na madraidh gállta ceangailte agad." Baineann sinn amach annsna ratha rúaga agus annsna rúaga ratha, dá bhfuighmaois leagadh nach bhfanamaois le h-éirghe go raibh sinn ag an losad Mhaide, a bhfuil a dá ghob caol agus a lár leathan uirrthi, chuamar asteach duine ar dhuine ins an lusaid Mhaide sin. Bhí sí ag lungadan anunn agus a' lungadan anall go bhfuair sinn seacht gcontabhairteacha déag báidte fá'n gcontabhairt a fuair sinn a theacht slán go Flanders Chonn- achta. An uair a fuair mé féin anunn slán, do amhairc mé 'mo dhíaigh, agus cía theastaigh uainn acht Seón Bán Ua Raghaillidh, ceannphort ar ccuideachta. Pilleamsa ar m'ais arís go raibh mé a ttigh na cailligh a bhí ag bruith na ngéacha, agus ar amharc isteach damh, cia chidhim acht Seón Bán Ua Raghaillidh, 'na shuidhe stoigh ar bhalcán, a dhá gheár-mhása ar spailp leac an tinnteain, agus an sughlach a bhí silt as na géacha bhí ar bior, thomfadh sé a dhornn ann, agus dhingfeadh ann a bhéal é, ionnus go raibh sé fá ghréis agus fá bhealadh ó chlúais go clúais. Dhún mé féin mo shúil asteach air, agus dhún sé a dhá shúil amach orm, - agus ann áit a theacht liom sé dhreis sé na madraidh ionnam. Pilleam ar m'ais abhaile air mo chuideachta, agus ní fhacaidh Día nó duine amharc orm a cclár na Midhe Móire ó'n lá sin go dtí an lá tá indiú ann, ameasc lucht na súl buidhe agus an sgógain fhada, mo mhallacht go búan orrtha. . . . Críoch go nuige sin ar Eachtra agus air imtheachta na cConnachtach, leis an aithscríbhneóir reimhráidhte, .i. Peadar Úa Gealacan, air an naoitheamh lá déag do mhidh mheadhoin an tSamhraidh. Aois Chríost, 1851.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
