Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Mo Róisín, Amhráin, Filíocht
Title
Mo Róisín, Amhráin, Filíocht
Author(s)
Údair éagsúla,
Composition Date
1911
Publisher
Na Caipisínigh
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N Fr.Mt.R._1911> <L 9> <B 1911> <C Prós> <M 8> <T The Father Mathew Record> <U Údair éagsúla> <F Na Caipisínigh> MO RÓISÍN (Fonn — “Ho ró mo 'Nighean.”) A thírín dhílis áluinn! A mhaoin mo chroidhe 's a ghrádh ghil! Le díograis guidhim gach lá dhuit Faoi bhláth go raibh tú arís! Ó grádh mo chroidhe thú, a Róisín! A bhainríoghain dhíl 's a stóirín! A mháthair! chífear coróinn ort Os cómhair an tsaoighil! Cé trom atá an crádh ort, Ó tiocfaidh lá an áthais Agus cloisfear gártha 'r árd-chnuic 'S ar bhántaibh Inse Fáil! Ó grádh mo chroidhe thú, &rl. Dá bhréagaighe sgéal do námhad ort, Ní thréigfidh Gaedhil go bráth thú, Tá réim faoi shéan i ndán duit, A's bás ní bhfaighidh tú, a rún! Ó grádh mo chroidhe tú, &rl. Brian na Banban. <L 43> AN IMIRCE Ó ÉIRINN. (Ar leanamhaint) Tá dóigh eile a bhféadfaidhe baint fuithe. Ní'l aondhuine a shiubhal an tír nach bhfaca bolloga móra agus bánta réidhe fútha. Chonnaiceamar clár na Midhe agus é faoi bheithidhighibh. Chonnaiceamar Teamhair ina féar, acht ar smaointigh aondhuine againn ariamh ar an tarngáireacht a rinneadh tá cúpla céad bliadhan ó shoin:— “Béidh na sléibhte le téadaibh dá roinnt chum stuic 'S na mílte Clann Éibhir ag triall thar muir?” 'Tchímid go dtáinic an tarngáireacht sin isteach fíor. Amharcamuid thart orainn annseo. 'Tchímid an seort talaimh atá ann thíos i gcríochaibh Conaill agus a chois mara i gConnachtaibh. 'Tchí sibh, a lucht léighte, an méid daoine atá ann. 'Tchí sibh comh tabhachtach a's tá siad. Oibrigheann siad go cruaidh ó chionn go cionn na bliadhna ag iarraidh beatha a bhaint as polláin agus as gleanntáinn bheaga. 'Tchí sibh machairí móra na Midhe ag tógáil eallaigh i n-ionad daoine. Nach measann sibh go bhfuil dóigh ar fágháil réidhtighthe leis an eallach sin do dhíbirt agus fir a chur i na n-áit? Ní mheasaim go ndéanfaidh gobhairmint na Breataine móire dadamh. Tá a sháith le déanamh ag Seán le n-a steadamán a choinneáil ó lainn na nGear- mánach. Badh chuma leis Éire a bheith ina fásach fhad a's gheobhadh seisean oiread airgid uaithe a's choinneochadh é fhéin ag ithe a's ag ól agus choinneochadh arm eachtrannaighe de theacht ar a thóir. Mura n-oibrighidh na daoine ar leo an talamh na bánta réidhe seo nach bhfeadfaidhe a cheannach uabhtha agus a roinnt ar dhaoinibh a d'oibreóchadh é. Tá na mílte acaraí de annsin gan duine le spáid a chur isteach ann. Nach iomdha fear saidhbhir ann a chean- nóchadh an talamh seo agus a chuirfeadh a ghaol agus a mhuintear ina suidhe go te ann? An bhfuil Éire í fhéin ró-bhocht le sin a dhéanamh? Má tá, ní'l a fhios agam caidé mar chuirfidh sí an droch-uair thairsti. Is minic a cluinnid iomrádh ar thiomaint seo an eallaigh. Na daoine ar leo an t-eallach tá siad ag éirghe a chur síos le láimh-láidir. Acht ar smaointigh siad seo ariamh cé an peacadh is mó agus is truime- eallach a thíomaint ó'n áit ar chóir do dhaoinibh a bheith nó na daoine a thiomaint glan amach as an tír ar fad? Nár chóir go n-iarrfaidhe ar na daoiníbh ar leo an talamh seo cuid de le crannaibh a chur ann? Is mór an lán oibre a bhéan- fadh ath-chur na gcrann do'n mhuintir atá ar easbhaidh oibre. Inis na bhFíodhbhadh b'ainm d'Éirinn fad ó shoin. Faraor! ní thig an t-ainm sin a thabhairt uirthi indiu. Gearradh agus díbrigheadh crainn comh maith le gach rud eile. Acht tá an obair eadar lámhaibh ag Cumann na gCrann agus tá súil agam go néireochadh leo Éire a fheicéail faoi choilltibh ar ais. Is iomdha fear bocht a dtiocfadh leis gléas bheo a dhéanamh ar an obair. Agus nár mhór an tairbhe do Éirinn díol na gcrann seo? Thiocfadh a lán ádhmad a chur go tíorthaibh eile nó úsáid a bhaint as sa bhaile i n-áit a bheith ag caitheamh airgid ar chuid ádhmad na n-Iorruidhe agus na Rús. Acht tá daoine ann agus dá bhfágfá Éire gan roinn fúbhtha b'fhearr leo cúl a thabhairt uirthi agus imtheacht leo i mbhéal i gcinn a thaisteál na gcríoch coimhthightheach. Tá dúil sa choigchrích aca agus is maith leo a feiceáil. Agus fhad a's bhíos siubhal ina gcosaibh aca agus smhaointiughadh i na gcionn ní choinneochar i n-Éirinn iad agus fágthar ó Life go Bóinn nó ó Bhóinn go Feabhal aca. Caidé dhéanfar leo? An leigfear dóibh imtheacht? Badh chóir nach leigfidhe dá mb'fhéidir. Badh cheart dúinn iarraidh a thabhairt ar a chur i gcéill is i dtuigbheáil do gach duine atá sa tír gur éagcóir mhór <L 44> an rud a ghníos siad ar Éirinn an lá a chuireas siad cos ar bhórd luinge i Mágh Bhile i dTír Chonaill nó ag Cill Gharbháin i gCorcaigh na Mumhan. Badh cheart do'n mhaighistir scoile iarraidh ar seo a chur i gcéill do na páistíbh a bhíos faoi na chúram. Badh cheart d'on tsagart é innse do'n phobal Domhnach ar Dhomhnach. Badh cheart do lucht na bpáipeár iarraidh ar chomhairle a thabhairt do na daoinibh fanacht sa bhaile. Badh cheart dúinn uilig ár ndícheall a dhéanamh le cosg a chur leis an sruth seo atá ag síor-imtheacht siar le 30,000 duine gach bliadhain agus ag fágáil na tíre bán ina dhiaidh. Dá mbadh pláigh a bhéadh ann bhéadh gach duine ó liath go leanbh ag déanamh a dhíchill le n-a glanadh amach agus a cur faoi chois. Acht cá bhfuil an pláigh a scuabas léithe 30,000 duine de phlúr ban óg a's de scoith fear calma cródha taobh istoigh de cheithre ráithche? Acht má amharcthar go géar ar an cheist 'sé 'tchífear go bhfuil baint ag gach duine againn léithi. Caillfidh an maighistir a chuid scoláirí. Caillfidh an saghart a phobal. Caillfidh lucht na bpáipeár díol na bpáipeár sin. Caillfimid uiligh leis an Imirce agus caillfidh Éire nidh is luach- mhaire 'ná airgead nó ór léithi: caillfidh sí a clann. Amharcaidh ar an teaghlach a thógtar ag glúin máthara céadna. Éirigheann siad aníos duine i ndiaidh an duine eile. Ní'l áit fa dheich míle dóibh nach bhfuil a fhios aca. Agus tá eolas thar eolas aca ar gach carraic, ar gach sruthan ar gach cnoc a's ar gach gleann atá ina gcomhursanacht fhéin. Tiocfaidh lá a smaointeóchaidh duine aca ar airgead a's ar ór a chruinniughadh. Tá sé ag éisteacht le gáir na dtíortha coimhthightheach ó tháinic ann siubhal. Ní dhéanfaidh a dhath maith dó acht imtheacht féachail a bhfuigheadh sé cuid de'n airgead atá fairsing sin ar siubhal a chruinniughadh i gcionn a chéile. Imtheochaidh fear eile agus fear eile aca go dtí nach rabh fágtha act an mháithrín bhocht í fhéin. Fuigfear ise ann i ndeireadh a saoghail thall a's gan duine le n-amharc ina diaidh acht an Té a chruithingh í agus Muire Bhan-Tighearna. (a chríoch). Eoin Ó Searcaigh. <L 73> SEÁGHAN Ó DUIGHIR A' GHLEANNA. Innsint eile ar an sean amhráin. Éistigh liomsa sealad chun go n-innsead díbh cé cailleadh Seán Ó Duighir a' Ghleanna is gan trácht ar a chéim 1 A choin a ghadhair 's a chapaill, táid na gcré a's na gcartaibh 2 A's ní fios cár ghabh an t-anam bhí go n-áirighthe in sa chléibh. Sé an chladhaire an bás a thagann go ciúin gan labhairt 3 'na theangain Ar nós na taoide á leathadh fuid cuantaibh 's a sgéith 4 Céad glóire leatsa 'Athair tá go h-árd id' ghlóir insna Flathais Cé gur síoruidhe buan th-ainm againn-ne go léir. Dheinis-se gach nídh do cheapadh, do chúm 5 an t-aer gus an talamh A's na réiltheana úd a thagann gach oidhche 'sa spéir Dá luighead le rádh na beachaigh thugais dóibh céard bhreágh bheatha Nó raidhse 6 an Úghdair mhaith dhóibh iad 'fhoghlaim insa léigheann Faid a bhíonn an ghrian ag taithneamh 'seadh chnóstuighid leo a gcuid mealla Mar stór i gcóir a caithte 'sa gheimhre dhóibh féin. A dtugabhair-se fé ndeara an chaint a chaith an Leanbh Nuair a tháinig Sé ar an dtalamh mar ghrádh dhúinn go léir Nuair a rugadh É go dealbh i mainséar fuar na n-asal I lár a' gheímhre ghairbh gan aoibhneas ná aer. Nuair eirigh suas i bpearsain níor ghlac Sé léas ar talamh Ní dheaghaidh ag fiadhach le marcaigh a's níor ghrádhaigh riamh a gcéim Níor shuigh Sé i gcúirt ná ar halla ní dheaghaidh go tábhairne an ragaidh Níor dhual ag ól do'n Leanbh ach fíor uisge caol. Molaim go h-árd a Athair do ráidhte múinte blasta A's an Mhaighdean úd ná chaitheadh caimbric ná sgléip 7 Húda dubh ná hata ná eadaighe dhaora ó'n gcathair. Cé go bhfuair sí comhacht insna Flathais thar mnáibh eile 8 an tsaoghail. Seághan Ó Muirthile do Shaotharuigh. 1. Céim — a step or degree, hence high degree. 2. Cartadh — mould, bogstuff,. The dative plural ending above seems iregular. However it represents the sound as given by narrators. 3. Labhairt — the act of speaking; speech. 4 Sgéith or sgéitheadh — the act of gukshing forth as water. 5. Do chúm — the change from the second person dheinis to the third chúm is a freedom insisted on by the narrator. The meaning of course is — “You made all things that were created, (you) fashioned the earth and sky.” 6. Raidhse — abundance, munificence. An Úghdair mhaith — “The Good Author — The Giver of Good Gifts.” 7. Sgléip — frivolity, dissipation, here extravagant dress. 8. Eile — otherwise, it may be uile — all. Both suit the text. <L 107> FILIDHEACHT. Eoin Ó Searcaigh do sgríobh. TÁ filidheacht le fagháil againn i ngach teangaidh. Filidheacht an Bhéarla is mó a bhfuil eolas againn fhéin uirthi. Is beag staidéar a rinneamar ar fhilidheacht iol-thíortha eile; acht corr-uair nuair atá- muid tuirseach, sáruighthe i ndiaidh lá fada a chaitheamh ag corraidheacht le sean Úclead go dtarraingeochadhmuis orainn cuid de shaothar sean-bhárd Éireann. Claoidhte agus fágtha amach mar bíomuid tig úr- spiorad na h-óige ar ais chugainn ag léigheadh briathra binne, milse Gaeidheal. Tig Séicspíor chugainn agus Byron agus cailltear sinn i lár na bhfocal mbinn. Deirtear go mbíonn an fhilidheacht leis an fhile ó bhroinn a mháthara anall agus nach bhfuil aige acht rud deas a fheicéal a's go dtig leis a chur síos i n-urlabhra a mhaireas go h-éag. 'Tchí sé áilneacht i rudaibh nach bhfeiceann aon duine acht é fhéin. Téid na mílte thart an bealach leis na céadtaibh bliadhan agus ní sonnruigheann aoinne de'n phobal an séod luachmhar atá in a luighe ó thús an tsaoghail annsin i ngan fhios dóibh. Téid an file thart agus i bpreabadh na súl 'tchí sé an maiseacht uilig faoi agus cuireann sé a chuid smaointighthe síos go binn, bláthmhar sa dóigh a dtabhairfidh siad aoibhneas agus pléisiúr do chách i ndiaidh a bháis fhéin Bhí grádh mór i gcomhnuidhe ag filíbh i ngach teangaidh do'n fhairrge, do na srutháin, do na h-éanlaith agus do'n tSamhradh órdha agus do gharbh-ghaoth an Gheimhridh ag séideadh thríd pholl na h-eochrach: b'aoibhinn leo éisteacht go lá an Luain le tonnaibh geala bána ag damhsa ar an tráigh nó le cronán an tsrutháin chaoil úd thíos ag déanamh a bhealaigh go ciúin mall síos go fairrge tráthnóna Samhraidh no Foghmhair. Aoibhinn saoghal an fhile! Is cuma liom má's sean-duine críon, liath é no óig-fhear, ghasta, lúthmhar, is aoibhinn dó i gcómhradh le neithibh deasa an tsaoghail mhóir agus is fada uadh duairc agus brón na cruinne. <L 159> AN DÓIGH IS FEARR LEIS AN ÓLACHÁN DO CHUR AR gCÚL. EOIN Ó SEARCAIGH do scríobh. Má's inchreidte go gcaithtear corradh le trí mhiliún déag punt ar ólachán gach bliadhain i nÉirinn, ní h-iongantar go bhfuil sliocht Mhílidh Easpainne lag, meithte, gan bhrígh gan mheisnigh. Is olc an rud an imirce a scuabas léithe corradh le hocht míle fichead duine gach bliadhain agus atá ag fágáil bánta Éireann ina luighe bán. Acht dá dhonacht an imirce cá bhfuil rud le fágháil a ghlanas leis trí mhiliún déag punt i n-ór bhuidhe taobh istoigh de cheithre ráithe a's do-ghní an t-ól. Truagh linn gan beagán céille ag Clannaibh Gaeidheal. Caidé is fearr a dhéanamh le cosg a chur leis an ól bhradach seo atá ag milleadh scoith fear agus plúr ban Inse Fáil? 'Sa chéad áit badh cheart do lucht na h-eaglaise fuagradh gach Domhnach ó'n altóir dá bpobal go bhfuil an t-ólachán ag milleadh anama agus cuirp an duine. Domhnach ar Dhomhnach badh cheart dóibh an scéal céadna a bheith le h-aithris aca go dtí go gcuirtear an nós mhalluighthe seo fá chois agus go scuabtar amach as an tír ar fad é. Badh cheart do'n mhaighistir scoile a fhuagrad do na páistibh atá faoi n-a chúram, óir is é an t-am nuair atá an inntinn bog, óg, le n-a chur & gcéill dóibh. Gach rud a innseas an maighistir dóibh creidtear é, agus nuair a chuireas sé i gcéill dóibh caidé an léir- schríos atá an t-ól a dhéanamh ní dhéanfaidh siad dearmad ar a dheagh-chomhairle go síntear faoi chlár iad, Béidh siad-san ina bhfearaibh agus ina mnáibh óga i gcionn fiche bliadhan eile agus is órtha-san a luigheas chliú na Fódla. Measaim go gcoinneochaidh siad an deagh-chomhairle sin fhad a's beo iad, óir an teagasg a gheibheas páiste ag glúin a mháthar nó ó bhéal an mháighistir ní dhean- faidh sé dearmad air go luath. Mar sin de, nuair nach mbíonn aonduine fágtha de'n dream atá beo anois 'tchífidh cibé bhéas beo an uair sin, fir óga ag riubhal na tíre le n-a ghnaithe nach mblasfann aon dheór de'n nimh mharbhtha seo a thug an oiread sin scriosa ar a n-atharaibh. Tig linn annsin a rádh, mar dubhairt “Brian na Banban” tá goirid ó shoin:— “Mo ghrádh na Gaedhil óga Mo dhóchas 'san ár, Is iad-san a thógfhas Ceann Fódla go h-árd.” Go lucht na bpáipéar linn anois. Is mór an méid oibre a thig leo-san a dhéanamh le cosg a chur le caitheamh an airgid. Tig le heagarthóir páipéir mórán a rádh dá lucht léighte ar an cheist gach seachtmhain agus má thaisigheann páipéir na tíre uilig ag cur síos ar an cheist ní fada go mbéidh athrughadh crotha ar a lucht léighte. Agus nár mhaith an rud ar aontaighibh dá mbéadh tae nó bainne dá dhíol ann mar dhighe i n-ionad uisce bheatha? Sin dóigh eile ina bhféadfaidhe cosg a chur leis an ól. Le críoch a chur leis an bheagán seo thuas badh mhaith linn a chur i n-umhal do chách gurb'é deagh-shompla ceann de na rudaibh is fearr fá choinne cur i n-aghaidh an óil. Má 'tchí óltóir tusa nó mise nach n-ólann aon bhraon de tiocfaidh athrughadh air-sean, óir “is fearr sompla maith 'ná aitheantha.” Badh mhaith linn an lá sin a feiceáil ina mbéadh an t-ól díbrighthe go h-éagh as críochaibh Fáil. Badh mhaith linn a feiceáil adeirim, nó badh é sin lá saoirse Éireann. Ba chuma caidé eile bhéadh os ár gcionn, acht aon amharc amháin a feiceáil ar bhán- taibh Éireann saor ó dhaorsaibh agus ó chealgaibh Gall, agus níl dóigh is fearr le sin, a fheiceáil 'ná cuidiughadh bac a chur leis an ól mhalluighthe, <L 188> DEÓRAIDHE Ó ÉIRINN BRIAN NA BANBAN do sgríobh. Ó! is aereach do bhínn ins na laethibh grínn Sul a thréigeas mo thírín féin; 'Gus is léanmhar a bhím, gan séan i mo chroidhe, Ar na sléibhtibh maoil' i gcéin — Is go mór-mhór anocht, tá an brón 's an tocht A's an dólás i' m' ucht go beó, Nuair smaoinighim, tráth, ar an aoibhneas ba ghnáth Cois na teineadh cnámh fadó! Ó! is minic mé ag smaoineadh le briseadh chroidhe, Ar an gcruinniughadh 'san oidhche chiúin, Na héanlaith 'n-a luighe, a's an ghealach bhuidhe I n-a suidhe, a's an tír faoi' n drúcht: Aos óg agus críonna ag súgradh 's ag suidhe Cois an chlaidhe ar thaoibh an róid, Agus ceól an mhála 'n-a bhinn-chrónán Cois na teineadh cnámh fadó! Cluinim óig-fhear ag trácht ar an deóraidhe thár sáil', 'S ar an lá 'n-a seólfar chúghainn Gach Gaedheal tá ar fán, is go sgaipfear an crádh Chuir an námhaid ar an Róisín Dúbh. 'Sí Uair na Sídhe is níl fuaim 'sa tsaoigheal, Ach i m' chroidhe 'stígh cluinim glór — 'Sí mo chailín bán ag gabháilt amhráin Cois na teineadh cnámh fadó! A Dhia na nGrást! sín chúgham Do Lámh Is treóruigh go slán mé arís Do'n tírín is áilne 'san domhan iomlán, Ach is cráidhte a béas mo chroidhe! Is brónach mo chás! tá mo chailín bán Le fada an lá faoi'n bhfód — An mhaighdean mhánla dá dtugas grádh Cois na teineadh cnámh fadó! <L 228> A ÉINÍN AR CHRAOIBH. BRIAN NA BANBAN do sgríobh. A Éinín ar chraoibh! Is aereach do shaoigheal Is ba mhéinn liom bheith taoibh leat go bráth, bráth; Ag éisteacht 'sa choíll Le meidhréis do chroidhe, Is na spéartha ár ndídean gach lá geal! A Éinín ar chraoibh! Ní thréigfinn a choidhch' Ar aon nídh, an tír n-a mbíonn tú, Cé gur léanmhar a bhím Ar an bhféar i do ghaor, Ar Éirínn, mó mhaoin ghil, ag smaoineadh. A Éinín an Ceoil. Fan taobh liom go fóill, Go ndéanfad mo bhrón chur i n-iúl duit — Tá sméirle gan chóir Ag réabadh mo stóir 'Á céasadh gach ló is 'á brúghadh! A Éinín ar chraoibh! Ó éist le mo ghuidhe Is beir leat chum Ríogh na nGrást í — Go dtraochtfar gan mhoill, An sméirle — Seaghán Buidhe — Is go saorfar mó mhaoin is mo ghrád geal! <L 255> TEAMPUILÍN NAOMH FACHTNA. Ó'n Athair Peadar ua Laoghaire. [Do h-iarradh ar an Athair Peadar ua Laoghaire uair, Gaedhilig do chur ar dhán bheag Bhéarla a sgríobh fear de mhuintir Mhathghamhna, .i. Flaithrí mac Cártha Mathghamhna, ar sgéal a bhain le Naomh Fachtna. Níor dhéin an t-Athair Peadar an Bhéarla d'athrughadh, ach do chúm sé an nua-dhán Gaedhilge seo ar an sgéal céadna.] Bhí Fachtna naomhtha, an Mongach léigheanta, I n' aodhre ar mhanachaibh, I Maol an Fhiadh, 's ba léir a riaghal, 'S a bhéasa beatha cirt. Tháinig ó Dhia teachtaireacht dían A's thug sé a theachtaireacht: “Ní foláir imtheacht na h-áird ó-dheas, A Mhongaigh bheannuighthe.” Chím árdsgoil shuairc, chím óga uaisle Ó'n Eóruip bailighthe, Ag fághail sgoluígheachta ó fháighibh díachda Ar Rínn-Ros Ailithre. Chím Fachtna naomhtha amuic i n' aonar Fé brághaid caraige, Ag guidhe go cruaidh chun Dé 'tá thuas An tréad do tharamoin. Lá gealáin — spéir ghlan, árd — Sámh an fharaige — Fachtna ar a ghlúinibh, deóra 'na shúilibh, Luas 'na mheanamna. “A Athair na bhfeart a dhealbhuig neamh, Grian agus leathan-mhuir, Tabhair leat saor ó chleasaibh an tsaoghail, Mo thréad beag leanabh-sa!” Do ghluais an lá. Níor mhothúigh an fháigh An uain ar atharach Gur eirigh an ghaoith, 's go dtáinig foth braon Anuas sa bhathas air. “Moladh le Dia!” agus siúd chun riain An naomh, ó'n mbagairt sin, Gan stad gan staonadh go raibh sé i n' aonar, Istigh i n' aragul. Do las na spéartha. “A Thighearna saor sinn!” Do phléasg an tóirthneach. Do thuit an clagar anuas, ag greadadh Finneóg a's dóirse. “Ó, Dia le m'anam!” adúbhairt an t-Easbog, “Do dhéineas dearmhad. D' fhágas am dhiaigh amuich ar an bhfiara Leabhar an Aifrinn!” Do lean an t-éirleach. Bhí Fachtna naomhth Go buartha i n' aigne. Do loitfí an leabhar. Ní fágfí beann Gan leighe gan stracadh dhé. Do bhéadh a chualacht, ar maidin, go h-uaig- neach Gan Ídhbirt Bheannuighthe, Nídh nár thárla go dtí an lá san Ar Rinn-Ros Ailithre. Tháinig an lá, “an mhaidin bhán,” Gan leóithne gaoithe; Ansan cé cheapfadh go raibh an chaismirt Ar siúbhal sa n-oídhche! Do ghluais ar saothar Fachtna naomhtha Cé'r beag a dhóchas Go bhfaghadh sé leabhar, ná cuid de leabhar, Ná fiú bileóg dé! Do shrois sé an fiara, “Moladh le m' Thighearna!” Do leath a mheabhair air. Bhí tigh beag gleóite ann, go cúmtha córach, I bhfuirim teampuil! Chuaidh Fachtna isteach ann. Bhí leabhar an Aifrinn, Gan aon rian uisge air, Ansúd sa n-áit i n'ar chuir a lámh é indé roimis sin! Ba ghearr gur h-innseadh ar fuid na dtíortha An saothar aingeal san, 'S go raibh na táinte ag teacht lé cráibhtheacht Go Rinn-Ros Ailithre, Ga h-úmhal a d'iaraidh cabhartha ar Dhia 'Gus leigheas ar ghalaraibh. Tagaid siad fós ann ó cian a's ó chómhgar 'S anall tar faraige. Mongach — St. Fachtna was called mongach, because he was born with a fine head of hair. <L 288> AN GHRÁIN SA N-ÁIT NAOMHTHA Ó'n Athair Peadar Ua Laoghaire, Canónach, S.P. From “Seanmóin agus Trí Fichid,” by special permission of the Irish Book Co., 6 D'Olier Street, Dublin. Nuair a chaillean an duine grásta Dé mar gheall ar pheacadh dhéanamh tá an ghráin sin le feisgint ag na h-aingil, agus ag na naoimh, agus ag an Maighdin Muire, agus ag an Slánuightheóir, agus ag an Athair Síoruidhe; grásta an Spioraid Naoimh díbeartha as anam an duine sin, díbeartha amach as an áit naomhtha, agus an peacadh marbhuightheach, an ghráin, gráin an léir- sgriosa, 'n-a sheasamh go dána istigh sa n-áit naomhtha. Chíon an duine sin féin an ghráin sin, 'n-a seasamh sa n-áit naomhtha. Taisbeánan a choinsias dó an ghráin sin. D'á bhrígh sin labhran an Slánuightheóir an focal atá sa tSoisgéal léis an nduine sin: “Nuair a chífir gráin an léir-sgriosa 'n-a seasamh sa n-áit naomhtha; an t-é a léighfidh, tuigeadh.” Nuair a chífir go bhfuil peacadh déanta agat i n-aghaidh Dé, go bhfuil grásta Dé díbeartha uait agat le d' thoil mhacánta féin agus go bhfuil t'anam curtha agat ar staid an pheacaidh, go bhfuil an ghráin curtha 'n-a seasamh agat sa n-áit naomhtha, go bhfuil an ann-sprid curtha agat i seilbh t'anama i n-inead an Spioraid Naomh; nuair a chífir an méid sin, cuimhnigh ort féin. “An t-é a léighfidh, tuigeadh.” Agus cad 'tá le déanamh ag an gCríos- daidhe, nuair a chífidh sé agus nuair a thuigfidh sé i n-a aigne gur b'shin mar atá an sgéal aige, go bhfuil an droch nídh sin déanta aige dhó féin, go bhfuil an ghráin sin glacaithe aige agus go bhfuil grásta Dé díbeartha uaidh aige? Innsean an Slánuigtheóir féin dó cad 'tá le déanamh aige. Tá an rud lé déanamh aige a dhéan- <L 289> fadh an duine do chífeadh uisge agus teine agus tóirneach ag teacht i n-aonfheacht air. Cad a dhéanfadh an duine sin? Cad a dhéanfadh sé ach teitheadh le n-a anam chómh tiugh i n-Éirinn agus bhéadh sé 'n-a chosaibh? Nó mar adeir focal an tSlánuightheóra sa tSoisgéal: “An mhuintir atá i n-Iudéa teithidís chun na gcnoc, agus an t-é atá ar bhuaic an tíghe ná téigheadh sé síos chun aon nídh a bhreith as an dtigh leis.” Siné díreach atá ag an gCríosdaidhe le déanamh nuair a thuigfidh sé i n-a aigne go bhfuil sé ar staid an pheacaidh, go bhfuil an ghráin 'n-a seasamh sa n-áit naomhtha aige, teitheadh le n-a anam díreach mar a dhéan- fadh an duine n-a mbéadh an t-uisge agus an teine agus an tóirneach ag teacht i n-aonfheacht air. Agus cá dteithfidh sé le n-a anam? Cá dteithfeadh sé le n-a anam ach chun na h-aithrighe? Imthigheadh sé láithreach agus deineadh sé faoisdin mhaith. Siné an rud a chuirfidh an ghráin a' seilbh airís agus do thabharfaidh grásta an Spioraid Naoimh thar n-áis isteach sa n-áit naomhtha. Deineadh sé an aithrighe, le grádh agus le croídhe- bhrúghadh agus le mainíghin as Dia. Deineadh sé an aithrighe i dtreó go rachaidh mór-luacht bháis an tSlánuightheóra chun sochair d'á anam. Agus, thar gach nídh eile atá agam le sádh leis, deineadh sé an aithrighe láith- reach. Ná fanadh sé le h-aon tsaghas eile gnótha dhéanamh. “An t-é atá ar bhuaic an tíghe ná téigheadh sé isteach chun aon rud a thabhairt leis as an dtígh.” Má dheinean sé ríghneas de'n tsórd san, b'fhéidir go dtioc- fadh an tuille agus an teine agus an tóirneach air agus go sguabfaí chun siúbhail é. Nuair a bhíon duine ag teitheadh le n-a anam ní chuimhnighean sé ar aon rud eile ach ar an anam. Is neamhnidh leis aon nídh eile, ór ná airgead ná ollmhaitheas. An duine atá ar staid an pheacaidh, má dheinean sé an ríghneas, agus ansan má thagan an bás air, agus go gcaithfidh sé dul i láthair Dé agus an ghráin 'n-a seasamh istigh sa n-áit naomhtha aige, conus a bheidh an sgéal aige? Beidh go sgannramhail. “Beidh buaireamh mór ann an uair sin ná raibh a leithéid ó thusach an domhain, agus ná beidh.” Siniad focail an tSlánuightheóra féin ar conus a bheidh an sgéal aige. Ní gádh dho'n duine sin fanamhaint go dtí lá an bhreitheamhan- tais chun gabháil trídh an sgannradh. Caith- fidh sé aghaidh a thabhairt ar an sgannradh chómh luath agus do sgarfaidh anam le colainn aige. Cuimhnigh air, a Chríosdaidhe. Cuimhnigh i n-am air. Ná dein an ríghneas. “An t-é a léighfidh, tuigeadh.” Tuig láithreach conus a sheasuighean tú i láthair Dé. Ná fág an t-anam bocht i gcontabhairt. Dein an aithrighe gan ríghneas. Dein an aithrighe go dílis agus go fírinneach. Díbir an ghráin as an áit naomhtha, as t'anam féin amach, ó chuir an Slánuightheóir ar do chumas é dhéanamh, agus bíodh aoibhneas na ngrást sa n-áit naomhtha agat i n-inead an ghráin. Ansan, tagadh an bás ort pé uair is toil le Dia é, ní gádh dhuit aon sgannradh bheith ort roimis. Go dtugaidh Dia na glóire, tré impidhe na Maighdine Muire, bas naomhtha dhúinn go léir. Amen. <L 326> TEACHT AN tSLÁNUIGHTHEORA Ó'n Athair Peadar Ua Laoghaire, Canónach, S.P. From “Seanmóin agus Trí Fichid,” by special per- mission of the Irish Book Co., 6 D'Olier St., Dublin. Ach mura raibh uaisleacht an tsaoghail seo 'n-a thímpal an uair sin bhí uaisleacht nár bh'í sin 'n-a thímpal. Tháinig mór-shluagh aingeal as na flathais ag tabhairt onóra dhó, mar gur bhé Rígh na bhfathas é. Ach cár thándar? Ar thandar go dtí rígh na tíre, nó ag triall ar uaislibh na tíre? Níor thánadar. Bhí aodhairí i gcómhgar na h-áite agus bhíodar ag faire na h-oídhche ag tabhairt aire d'á dtreudaibh, agus tháinig an t-aingeal agus sheasamh sé i n-aice leo, agus do las solus Dé 'n-a dtímpal, agus, nidh nár bh'iongnadh, tháinig sgannradh ortha. Ansan dúbhairt an t-aingeal leo: “Ná bíodh eagla oraibh.” ar seisean. “Do thánag le sgéala maithe chúghaibh. Tá an Slánuightheóir tagaithe ar an saoghal chúghaibh, i gCathair Dáibhid, indiu, 'sé sin Críosd an Tighearna, Agus seo cómhartha dhaoibh,” ar seisean. “Gheobhaidh sibh an Leanbh agus é fillte i n-éadach 'n-a luighe i mainseur.” Feuch isteach sa chaint sin, a Chríosdaidhe. Sgéala móra maithe. Slánuightheóir an domhain tagaithe ar an saoghal. É tagaithe sa n-áit 'n-ar gealladh É theacht, i gCathair Dáibhid, sa cathair 'n-a raibh fhios ag an uile dhuine de chlainn Isráeil go raibh sé le teacht. “Agus,” ars an t-aingeal, “seo cómhartha dhaoibh” — Nár dhóich le h-aoinne go ndéarfadh sé, “Gheobhaidh sibh an Leanbh i bpálás ríogdha, 'n-a luighe i gcliabhán óir”? Ní dúbhairt, ach dúbhairt sé, “Gheobhaidh sibh an Leanbh 'n-a luighe i mainseur.” Cómhartha, a phobul, ar Shlánuightheóir an domhain dob' eadh É bheith 'n-á luighe i mainseur asail! Dúbhairt an t-aingeal gur bh' eadh. Tuig- imíd-ne an cómhartha anois. Táimíd ag éisteact riamh leis. “Ach cé fhéadfadh é thuisgint ná é chreideamhaint an uair sin mura mbéadh go ndúbhairt an t-aingeal é? Cómhartha, an uair sin, ar Shlánuigtheóir an domhain, ab eadh É bheith fíor-dhealbh ar an saoghal so. Dob' eadh, a Chríosdaidhthe agus cómhartha cruinn iseadh riamh ó sin' agus anois, ar cáirdibh an tSlánuightheóra' iad a bheith dealbh, iad a bheith gan puinn de strus ná de shaidhbhreas an tsaoghail seo. Sin nidh agus ba cheart go gcuirfeadh sé sólás mór ar dhaoine bocta. Is iad daoine muinteartha an tSlánuigteóra iad. Má táid siad dealbh, bí sé féin dealbh rompa. Má tá ortha cruadhtan agus anródh dh'fulang, d'fhuiling sé féin rómpa cruadhtan anródh a bhí ní ba chruadha Má curtar le fuacht agus le fán iad, do cuireadh an Slánuigh- theóir le fuacht agus le fán chómh maith leó. Ní'l ortha na trioblóidí agus na pionóisí a dh'fhulang 'n-a n-aonar. Tá an duine muinteartha is fearr a bhí ag aoinne riamh, an Slánuigtheóir gléigeal, tá sé ag fulang gach trioblóide agus gach pionóis i n-aon- fheact leó. Is áluinn agus is uasal an cuideachtanas atá acu agus iad ag gabháil tré thrioblóidibh an tsaoghail seo, agus ar neóin is áluinn agus is uasal an cuideachtanas atá i n-áirighthe dhóibh ar an saoghal eile, nuair a bheidh aoibhneas na bhflathas acu ar feadh na síoruidheachta i bhfochair an tSlánuightheora, agus i bhfochair na Maighdine Muire, agus i bhfochair gach fíoraoin eile a bhí dealbh ar an saoghal so agus atá anois saidhbhir go deó i bhflathas na ngrást. Go dtugaidh Dia dhúinn go léir caradas agus muintearthas agus cuideactanas an tSlánuightheóra ar an saoghal so agus ar an saoghal eile. Amen, a Thighearna.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
