Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Tréadlitir ó 1798
Title
Tréadlitir ó 1798
Author(s)
Éadhmon i Phríonnsadh,
Compiler/Editor
Ó Cuív, Brian
Composition Date
1798
Publisher
(B.Á.C.: NUI, 1964-1966)
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N Éigse11 57-64> <L 57> <B 1798 18D> <C Prós> <M 8> <T Tréadlitir ó 1798> <U Éadhmon i Phríonnsadh; Eag. Ó Cuív, Brian> <F NUI; B.Á.C.> Cum Eaglaise Fairche no Diósuis Eilphínn. Balathadh Lúain. An chéad lá dh'Oibréan, 1798. A cháirde, 1 Ta sé re tabhairt faoí-dear annsa n-aímsir mhíoshúaimhnidhe ata láthair go bhfuil uimhir do dháoine mioscuiseachadh, mailíseachadh, <L 58> droichínntinneachadh, do reir mar hairistear sgéal, le mían tairbhe dheanadh don 168 chás ag imtheacht tre sháobhnós mire ó bhaile go baile is ó áit go háit, dhá gcairidréadh féin, a cuir éolais ar mhórán do Chaitlice na Ríogachta so, le claon máilíseach, míshéan, agus mío- ordúghadh fhadódha is a chur ar ágháidh sa tír na measg, agus mar ain gcéadna mímheas, tarcuisne agas gráin a tharaing ar na Caitlige céadna i gcéadta is a róidhearc an chriochsmacht. Acht chum toirmeasg is cur ar gcúal a chur ar ghníomhartha máilíseach is ar ghaisdidhe cealgachadh na ndáoine féillmhíanacha gánguideacadh so i bhíos ar sheilg na cudach so do d'fómosuide is d'féimíonáighe ionruice dísle an Ríogh a thruáilliúghadh is a gcur as ránphairt caraduis a mhórdacht, anois chomh fada is féidir linne baradh is toirmeasg a chur ar olc chomh dainnséareach díobhálach ris an ccás, measamuid é bheith do dh'úalach agus do d'oibliogáid ar in iomláin again ata re éifeacht áirdréimis Dé, bhúir dtréadoighthe, a muinghín cúraim anmana caich eile do bheith oráinn, fhóillsiúgadh, i mhíniúghadh is a chur i gcéill da bhuir dtréada go poiblídhe méud an riachtanuis ata ag an íomlan acadh air íad féin fhaire go rochuiméadach a n-ágháidh gaisdíde mealltach aicmídhe no búidhneanadh do dháoine urchóideachadh tláighbhréagachadh don tsort so ata do ghnáth aig imteacht 169 ó áit go háit mara d'áirídhe aroime a cuir síl oilc, ímris, agus méirliochuis i measg chach re mían dáoine íonruice neimhchionntucha do thrúaillíughadh, i mhealladh agus a dtárráing ó fhómas chóir no dhlistíonach a thabairt don Ríogh agus da chríochsmacht re fáistiona mealltacha agus pisréogaidh bréagachadh, a cur i gcéill do na dáoine seimplíde néimhchiontuchadh méud na héagcóradh ata dhá dhéanadh ortha agus gach éigceart is éigin dáibh fhúlang ann a staid. Bioth gach drochthúairisg acu so le chéile céim ar chéim ag méadugha is a dul ar agháidh chomh fada is féidir le amus míochlíuitioch na gcaithíodoiridh se a cur i bhfréimh a modh fái dhéogh go bplándalán combúaireadh is easárd ní ché amháin chach eile acht fós i n-inntínn cuid do lucht áitíghe na mbathán tarcuisneach a modh go mbradúighéann agus go ngoideann a gcláonta <L 59> is i gcéadta a gcruth go corrúighéann agus go mbrostúighéann íad chum gníomharthadh d'amus no ghabháil a láimh do chuirtheadh drúm tar ais gach n-uile dhlíghe díadha agus dáonadh i n-éinéacht. 2 An fómas no an géilleadh atá do dh'úalach orainn a thabhairt da bhuir Ríogh agas da dhlíghe, is nídh é 170 nach féidir í léigéan tharth no sheachnadh a modh air bioth, óir is nidhthe íad ata socruidh mar dhúalgas agas mar oibleagáid oráinn a chóimhlíonadh agas a thabhairt faoi deara da réir aithne agus órdaíghe Chríost féin a d'orduighe do chách sraith, áirdchíos, no cioin tíre dhíol no íoc le Cesar. Mar soin buidh dhe toil Dé féin tabairt fáoi dear mar aithne dhúin úmhlúghadh do na chomhachta is ró-óirde is toil leis a shocrúghadh mar ríagh- luidhtheoiridhe os bhuir gcíonn, agus mar an gcéadna deimhníghe an t-Easbal Pól go soiléir i bheith a dréim le seasadh no teagradh an ágháidh na gcomhachta céadna gurab ionnann é is i bheith ag seasadh mach an ágháidh órdáighe mórcomhachta Dé féin. Uádh soin is dúalgus agas ceart díadha géilleadh, dísleacht agus fómas a thabhairt da bhuir Ríogh is da bhur n-úachtúrain ó nach féidir le dlíghe sáoghalta no breithéamhnas tálamháigh air bioth a chur ar neimhnídh no bhriseadh. Foillsighe startha úghdartha le uimhir do chéadta blíaghain thart rói-dhísle, áirdchéim agus súbháilce no neart neámhdha Cait- liceach Éirionn ann i n-íonrucas, ann i ndísle, ann a bfómas agus ann i bhfirinne dha ríghthe. Do bhioth éifeacht na subháilce se choimh dealrach agus chomh soillseach ann bhuir sinnsear a modh nair bhféidir le bagar, le bladar, le grádh máoine no saidhbhris a ndísle do dh'aistriúghadh no thrúaighliudha ar áon 171 mhodh. Bíodh an t-aistriúghadh sa n-áimsir sin mar atá, acht is ceart dúinn gan nídh ar bioth a ghlacadh ann bhur n-intínn a d'fúarógha no chuireadh eidir sinn is i bheith dílis da bhuir Ríogh a modh fomais is a gcúimhne dísle agus onóradh bhúir sínsir agus soin suitidh i meisnídh coimh- líontaidh dlíghe fírcheirt Dé a chuirios a dúalgas so do dh'úalach oráinn, agus na chuideachta soin mar chumáoin, mar chúitíughadh, is mar bhúidheachus don Ríogh is feárr air bioth agus da dhlígh- <L 60> thionnóiridhe do thug dhúinn moran sáorsadh agus múinteardhuis agus soin go léir mar chúitiúghadh i n-éiric íonracuis agus dísleadh bhuir sinnsir da ríghthe. Ata se cinntidh gur sáorsa agus cumáoineacha íad so nach raibh suil agáinn fhághail achair ghéarr do bhlíaghántach ó choin, cía chúaramar a t-iomlán díreach ó thoil mhaith nídh nárr chóir dhúin i dhearmad cháoidhche. 3 Is fíor gur dúalgus déimhneach socruidh leagthaidh oráinn do réir aithne is ordaighe Dé féin úghdar bhuir mbígh fríd éifeacht a mhór- chómhachta do bhéir ríaghlúdha agus úachturánacht do righthe i bheith do ghnáth go díongmhállta dílis, díorúiseach da bhur Riogh is dár n-uachtarain. Agus da chéainn sin ó bhuir gCré agus ó phríomh- chéadchásaibh bhuir gcreididh náomhtha, budh ceart dúinn sínn féin a chruthúghadh bhúir leanabha agus bhuir bhféimionnaigh úmhladh i ndíleagair i dhlíghe a chóimhlíonadh, agus mar ain gcéadna tuga caich faoí deara gur nídh gan bhríogh dhúinn bhuir dtittiol chum ainim no gairm Caitliceach no Criostuighthe 172 a choireaid leis sin, agus na chuideacht soin nach mbia tairbhe no sochur air bioth againn a lúaidheacht bhur bfúasgulta le fuil úasal bhur Slánuightheora ó dháor- sglábhúidheacht ithfrínn da gcruthúigheadh soin féin choimío fhurtúnach sothiómpaidhe is i bheith bhuir méirliocha miosguiseach neimhdhílis da bhuir Ríogh rói-cheart fíorghrásámhuil. 4 A cháirde acht mar dtugaidh ordughadh diongmhállta soiléir Dé féin, ainimníos agus leogus do dh'úalach ar cháth úmhlúigheacht agus fómas dilís a thabhairt do dh'uachturáin, no grádh agas búidhéachus da bhuir Ríogh ata air fheobhus na bprionnsáigh, ar dháoine íad féin a sheachnadh ar a dhul a gcúing no gcúmpántacht leis an aicme mhiosguisidhe mhiséanmhuir a chuirios a dtuairm cheanadh i bhíos ag íarúidh i meálltaidh is a gcur i mbealach a gcáilltidh le na gcuid caithiodóiriocht is pisréog. Tugadh ádhbhar is ionnmhuighthe agas is a sóithigse, cía nach bfuil chomh fóirneartmhar i n-éifeacht, ar na Caitlice gan i n-íonrucas, i ndébhéasadh, a mucántacht no moráltacht <L 61> a thruaillíughadh no chumasg le nimh mharbhthach cómháirleachadh comhráidh, cómhlúadair no ímeartuis na ngníomúidhthe codrumantadh a d'áirighe aroime, agas an mháirg is an míséan do taírngéodh síad ortadh féin anois da cheann 173 da gcláonadh do chás choimhíríaghal- tadh leis a ghábhail a láimh as a gcoimhíomlan féin no tré éifeacht ímpíachadh pláighéamhladh lucht easáird no miosguise air bioth eile. Is déimneach guraib é tásg, teasdus agus túairisg dáoine trúaillighe neamhónórachadh an tsáoghail bocht agas saidhbhir i bheith neamhbúan neimhdhílis neimhfhírinneach, gearrachúmanach so-choraidh, so- íompuidh ann a staid is ann i n-íntinn agus ann i ngníomhartha do ghnáth. Agus anois tugadh cáith fáoi dear go haireach dhá ndh-éirigh- éamh re áon chuid do na cealgáiridhe máilíseachadh miosguiseachadh so atá ghabháil anónn is análl i measg na ndháoine neimhchionntachadh áon róinn don mhuintir chéadna do thrúaillíogha no tabhairt orthadh droichghníomh air bioth i dhéanadh an ágháidh an Ríogh no an chríochsmacht bíodh na dáoine neimhchionntacha céadna cínntidh dearbhtha dha measa na méalltóiridhe mailíseacha do thug ortha an dóighníomhso do thíonsgnadh ar dtús, sochur saoghalta air bioth fhágháil da chéann gurab íad féin an chéad bhuídhean a d'fhoillséogha an cás orthadh agas do dhearbhtha go dásachtach díongmhállta na n-ágháidh gan chrionthugha no sgrúdadh coínsíais air bioth a lathair breitheadh agus béinnse. 5 A cháirde, ni mían léam anois an t-ádhbhar so do lorg no leath- nughadh níos faide, acht leagaim do d'úalach chinnte air in íomlain díreach agaibh mar chómhlucht oibre i bhfinéamhain no a ngairdín i Tíaghurna chum oiread léirmheasda do chur do bhiseach méadaigh ar na smúaínidhthe se is mheasa 174 sibh a dhul a dtairbhe do dh'easbhuidh cuiméid is do ríachtunas bhuir dtréadaibh no poibliocha chum a gcungbhál do ghnáth go búaintseasbhach dílis díongmhállta dha Ríogh agus da chriochsmacht caradúil agus iad féin a chúiméad air dhíainghliocus is ar ghaistidhe na madrúighe állta so ata tathaíreacht na measg ar theilig a dtrúailligh chúm i sgriostaidh; agus mar an gcéadna <L 62> an cháill is ain míshéan saoghalta do tharaíngéodh síad orthadh féin is ar a muintir go hobánn dhá n-úmhlúigheadh go neamhnaireach barbartha neamhchoinsíasach ar a dhul a n-ágháidh racht agus dhlíghe Dé is na Ríoghacht air ímpíadh no tré mhealltóiriocht lucht easáird is méirlíochuis. A cháirde, cuirídh i gcéill da bhuir dtréada, ma ta meas no uráim dha laíghead acu ar sháorthoil, ar mháoin, no air inmhe shaoghalta, air theagh, ar áit chómhnáighe, ar mhnáoi, ar chláinn, air clíuth, air choínnsías, no air chreidiodh, ar ghradh Dé do thuilliodh, no suil le sabháil fhághail úadh íad féin d'íomchur go ceart cneasda céannsaidh ceatúil, is íad féin a chuiméad go róighríonalach ar gan i bheog no mhór do dh'áisíamplairidhe miosguiseacha no do cheal- gaireacht thrúaillidh lucht easáird no máilíseadh i léigean da ngar no ghlacadh ann i n-intinn. A cháirde, goirídhe ar bhuir dtréada sa n-ám chéadna le háon ghuth amháin chum guidhe agus úrnuidhe dhúirtheachtach íodhbuirt is ofráil a gcóimhnéineacht ribh fein go hárdchatháoir na bhflaithios chum sonuis agus séan búanghnáthach do bheith ar bhuir Ríogh láirtheach agus ar n íomlán do d'fhine a bhunúidhis mhórdha agus mían ríaghluidhe fhada do bheith uige a róshonus is a róshéan, le gach uile bheanúghadh sáoghalta no spioradúil. dá bhfeicioinn Día uilechomhachta 175 do dh'éagmuis ar a mhór- dhacht an a staid; ag síreadh agus athchuinghidh ar Dhía ann sa moidh gcéadna siochain mharthanach is órdúgha síbhíalta do bheith siorúighe órnáideach ar bun i n-íomlan a chuid ríoghachtaidh, agus gach n-uile nídh do bhuaintheadh do dh'easárd, do trioblóid, do mhearúghadh do neamhcháirdios, do dh'eírighe amach, méirliochuis, cóimheasgaidh no treatúireacht annsa Ríoghacht so a chur ar gcúl is as alt go siorruidhe. Éadhmon i Phríonnsadh.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
