Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Anatole France agus Sprid na Frainnce
Title
Anatole France agus Sprid na Frainnce
Author(s)
Ní Chinnéide, Máire,
Composition Date
1913
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1913_12_27_03> <L 03> <B 1913> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U Máire Ní Chinnéide> <F An Claidheamh Soluis> Anatole France agus Sprid na Frainnce. Bhí M. Antole France i Lonndun Shasana le deidheannaighe, agus bhí árd-fhuadar fé na Sasanaigh ag cur fáilte roimhis. Ní dócha go dtabharfaidh sé cuaird orainn annso i nÉirinn, agus is mór an truagh é sin, mar ní fuláir nó dhéanfadh sé maitheas dúinn aithne do chur ar fhear litridheachta go bhfuil an oiread son de dheifrigheacht idir a aigne, agus aigne na scríbhneoir nGallda is mó go mbíonn a saothar á léigheamh againn. Tá beagnach deich mbliadhna is trí fichid anois ann ó rugadh “Anatole France,” nó Jacques Anatole Thibaut, mar is ainm dó sa cheart. I bPáiris na Fraince do rugadh é, i siopa sean-leabhar, mar b'é sligh-beathadh a bhí ag a athair ná ag díol na sean-leabhar gcéadna, agus tá a mblas le fagháil go soiléir ar gach a bhfuil scríobhtha ag a mhac. Sean-fhear 'seadh France anois, mar sin, acht mas eadh, is beag dá chlisteacht atá caillte aige fós. Níl acht bliadhain go leis ann ó cuireadhh “Les Dieux Ont Soir,” sgéal ag trácht ar aimsir an Atharruighthe Mhóir, ó comhair an phobail, agus tá dhá leabhar eile fachta againn uaidh le cúig bliadhna .i. “L'ile de Pingouins,” mar a dtugann sé cúntas magamhail ar stair a thíre féin, agus “Les Sept Femmes de la Barbe Bleue,” leabhar na gcuireann sé fé sgéal ár sean- charad “Bluebeard” d'aith-innsint, agus cruth nuadh ar fad ar an sgéal — agus ar ár sean-charaid leis. Tá aith-innsint ar seanscéalta eile na leanbhaí san leabhar so freisin. Cé go mbíodh France ag scrí' i gcomhnuidhe, bhí sé seacht mbliadhna déag ar fhichid d'aois sar ar chuir furmhór na ndaoine 'na thír féin aithne ar a shaothar, agus ba lugha ná san an aithne a bhí air lasmuich de'n bhFrainnc. B'é “Le Crime de Sylvestre Bonnard” an leabhar do chuir os cionn an tsluaigh é. Scéal deas simplidhe taithneamhach 'seadh é, gur fearrde éinne a léigheadh, rud nach féidir a rádh, fóiríor, i dtaobh furmhóir de shaothar an ughdair seo. Go goirid 'na dhiaidh sin do sgríobh sé “Le Livre de Mon Amí,” agus “Pierre Noziere,” agus tá an tuairim céadna le tabhairt ar an dá leabhar so agus tá ar “Le Crime,” nach mór. Annson do tháinig atharrú' éigin ar a intinn, agus cé go bhfuil an chlisteacht chéadna cainte aige, agus an ghastacht aigne, tá draoidheacht éigin imthighthe as a scríbhnibh ná feictear ionta acht anois is arís feasta. Ní deirim ná go bhfuil a lán tréithe nuadha 'sna leabhraibh do lean na cinn sin. Tá agus tá cuid díobh níos fearr mar obair litridheachta ná leabhra a óige, ach — ; agus sin é díreach an fhadhb; ní féidir le héan-Chatoiligche, le Gaedheal Catoiliceach, go háirithe, iad do mholadh gan a lán “acht —” do chur leis an moladh. Ní fhágann son ná gur scríobh sé roinnt mhaith ar feadh a shaoghail atá ionmholta go léir, mar atá “Clio,” “Crainquebille,” agus a lán eile d'á ngearr-scéaltaibh go mór mór. I bPáiris na Frainnce do rugadh Antole France, mar adubhart cheana, agus is i bPáiris do chaith sé furmhór a shaoghail. Sé Páiris croidhe agus eithne na Frainnce i slighe nach féidir a leithéid a rádh mar gheall ar éin-phrímh-chathair eile. Agus bhí dluth-bhaint ag France le gnáth-shaoghail na cathrach ó'n lá do rugadh é. Is dócha gurbh'é sin an fáth go bhfoillsigheann sé dúinn anam agus sprid na bhFranncach dá linn féin. Na daoine eile is mó clú i nuaidh-litridheacht na Frainnce, Paul Bourget, Guej de Maupassant, Zola, Renan, René Bazin, ó chúigibh na Frainnce dóibh, agus níor éirigh le héinne aca comhacht a chúige féin do chur de ar fad. Ní hé an Franncach atá ag moladh beathadh na Frainnce na scríbhnibh siúd, acht an Normánach, nó an Breathnach nó an Probhencal. Níl éinnidh is mó a réidhtigheann le spirid an Fhranncaigh agus do réidhtigh léi i gcomhnuidhe — ná áilneacht, áilneacht réidh riaghalta. Cuireann sé spéis mhór, i n-áilneach bhan, acht ní fuláir na mná do bheith gléasta, cíortha go breagh. Cuireann áilneacht a príomh-chathrach féin an croidhe ag preabadh na chléibh, agus tá an chathair sin leagtha amach chomh deas son, agus chomh mór son do réir na riaghlach agus is féidir do chathair a bheith. Seo scéilín ag tagairt do son. Bhíos ag féachaint isteach i bhfuinneoig siopa i mB'l'Átha Cliath lá, agus bhí beirt bhan ag trácht ar ghúna áluinn a bhí á theasbáint ann. “Gúna Franncach é sin, gan amhras,” arsa duine des na mnáibh. “Ní headh,” arsa an duine eile aca, “ná feiceann tú an órnáid sin? Níl sé san áit chirt i n-éanchor. Cuirim geall ná leigfeadh Franncach an gúna amach as a láimh, agus an locht son air. Níl ann acht cóip do deineadh annso.” Tá an saghas son áilneachta agus an grádh atá aige do le feicsint go soiléir i saothar Anatole France. Ní bhíonn sé sásta muna mbíonn na fir is na mná agus na páistí féin 'na leabhraibh 'na steill-bheathadh ós ar gcomhair, agus ní hamháin son acht ní fuláir leis an chainnt 'na gcuireann sé ós ar gcomhair iad féin agus a smaointe do dheisiú' agus do sgagadh agus do ghlanadh go dtí gurb' ar éigin do fhéadfaidhe é do shárú' ar líomhthacht agus ar áilneacht. Ní bhíonn focal sa bhreis i n-éan abairt aige, agus ní bhíonn lúb ar lár ann acht chomh beag. Ó aimsir Rabelais anuas, tá saghas sonnradhach grinn fé chlú ag na Franaigh, go nglaodhaid siad féin “Gauloisséric” air. Tá roinnt de'n ghreann céadna le fagháil annso is annsúd 'nár sean-scéaltaibh féin, agus cé nach rud ba mholta é, do réir mar a ceaptar fé láthair, do bhí tráth ann ná rabhthas chomh dian sin air. Níor scriosadh amach as litridheacht na Frainnce riamh é agus tá a lán de i leabhraibh France — acht amháin ins na scéalta úd do luadhas cheana “Le Crime de Sylvestre Bonnard,” “Le Livre de Mon Ami,” agus “Pierre Noziere,” agus cuid des na gearr-scéaltaibh. Níl éinnidh is mó a tugtar fé ndeara imeasc na bhFranncach i ngach aois ná an easbaidh urraime a fhoillsigheann, ní hamháin a gcaint agus a scríbhní, acht a ngníomhartha. Sagart ab' eadh Rabelais, acht do chuireadh sé síos ar mhanachaibh agus ar shagairt eile ar nós ná ceadóchaidhe d'éinne anois. Na hamhráin ba mhó do thaithn leis an bpobul i gcomhnuidhe is ag magadh fé'n Eaglais nó fé'n Arm, nó fé na Righthibh, — nuair a bhí a leithéid aca — a bhíodar. Ní fhágann son i n-éanchor ná go raibh grádh aca do'n Eaglais, agus bród ortha as an Arm, agus is ró-dhílis a bhíodar dos na Righthibh. Casadh éigin atá 'na n-intinn ná leigeann dóibh an urraim oireamhnach do thabhairt, 'na gcainnt, go háirithe, dos na daoinibh agus dos na rudaibh, is mó go gcuireann an chuid eile de'n domhan Críostaidhe spéis ionta. Mar sin, ní cúis náire le France ádhbhar suilt a bhaint amach as scéal a thíre féin, nó as cúrsaidhe na Críostaidheachta, nó a Flaitheas Dé féin — agus ní gádh dhom a chur i n-úil do léightheoiribh an Chlaidhimh go bhéadfaimís cuid de'n tsult chéadna d'fhagháil 'nár sean-scéaltaibh féin. Má bhíonn beagáinín sa bhreis de'n ghéire chainnte ag France nuair bhíonn sé ag cur síos ar an Eaglais Chatoilicighe, sin rud, fóiriór, atá le rádh mar gheall ar a lán de mhuinntir a thíre. Máire Ní Chinnéide.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
