Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Cúrsaí an tSaoghail - Slighe-bheathadh do Ghaedhealaibh
Title
Cúrsaí an tSaoghail - Slighe-bheathadh do Ghaedhealaibh
Author(s)
Ní fios,
Composition Date
1908
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1908_08_22_03> <L 03> <B 1908> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U Ní fios> <F An Claidheamh Soluis> Cúrsaí an tSaoghail Slighe-bheathadh do Ghaedhealaibh. I rith seachtmhaine an Oireachtais do tionoladh Dáil-Chomhairle de dhaoinibh ó nGaedhealtacht chum slighe éigin a cheapadh a neartóchadh an Ghaedhilg mar gnath-theanga ar fud na gceanntar nGaedhealacha. Tá cuntas ar an Dáil-cómhairle so, 's na puinntí a chuireadar os cómhair na hÁrd-Fheise, le fághail i náit eile de'n pháipéar so. Do mholadar Cumann fé leith a chur ar bun, a mbeadh ughdarás aca airgead a bhailiughadh chun obair éigin d'fághail do Ghaedhilgeóiríbh a bheárfadh slighe-bheathadh dhóibh i nÉirinn. Níl amhras nach tabhachtach an cheist í so; is minic minic a fiafruigheadh dhínn; “Cia mhaith dhomsa nó do mo pháistíbh bheith ag cainnt Gaedhilge? Ní chuirfidh sí greim in ar mbeál nó pingin in ar bpócaibh. Is iomdha freagra a d'fhéadfaidhe a thabhairt ar an gcainnt so, acht má's iomdha féin; ní bhéidh an Gaedhilgeóir sásta mar feidir taisbeáint dhó go mbéidh rud éigin le fághail aige féin nó ag a na chlann de bharr na Gaedhilge. Is deacair an cheist d'fhuasgailt, agus fá láthair níl an t-slighe ag Connradh na Gaedhilge oibreacha a chur ar bun le slighe-maireachtan a thabhairt do Ghaedhilgeóiríbh sa nGaedhealtacht nó i náit ar bith eile. Agus maidir le Cumann a chur ar bun le obair a sholáthar dóibh, sin rud, mar a dubhairt Eoin Mac Néill, nár b'fhéidir don Choiste Gnótha a dheanamh; tá a seacht-sáith idir lámhaibh aca cheana. Acht ní hionann sin 's a rádh nárbh féidir leis an gConnradh ar fud na tíre, rud éigin a chur ar bun a thiubhrfadh slighe- bheathadh do bhuachaillíbh 's do chailíníbh sa nGaedhealtacht. Cheap an Dáil-Chomhairle Teach Café Gaedhealach a chur ar bun i mBaile Átha Cliath le tús a chur ar an obair; níl amhras nach bhfuil a leithéid ag tastáil, acht ní mórán Gaedhilgeóirí a gheobhfadh obair i gCafé. Dubhradh chomh maith, go ndéanfadh se leas mór dá gcuirfeadh stopadóirí fhios i nGaedhilge ar a gcuid earraidhe; 's tugadh de cómhairle do Chonnrathóiríbh 's go mór mór do thimthribh 's do mhúinteóiríbh taistil, cabhrughadh le lucht siopaí a n-earraidhe d'ordughadh i nGaedhilg. 'Sé ar mbarramhail go bhfuil níos mó ná a sáith oibre ag timthiríbh 's ag muinteoiríbh taistil cheana, gan bheith 'na gcléireacha ag lucht siopaí, agus chomh réidh agus atá sé ag siopadóirí fá láthair, cléireacha 's congantóirí d'fhághail a bheadh i n-ann an gnó sin a dheanamh dhóibh. Is fada sinn anois ag deanamh gleó, ag iarraidh ar bhordaibh publidhe &rl, gan posta a thabhairt d'aon-duine nach mbeadh Gaedhilge aige; acht goidé 'n fáth nár cuireadh ar lucht na siopaí an cleas céadna a dhéanamh? Ar aon duine amháin a bheadh ag tastáil i mbord publidhe, bheadh céad ag tastáil i siopaíbh, 's 'na dhiaidh sin, níor chualamar gur chuireadh fiafraigh siar ar lucht siopaí ariamh fós ar an gceist so. Tá go léor siopadóirí 'na mbaill de'n Chonnradh, tá cuid maith aca na n'oifigí ins na craobhachaibh, agus gidh go bhfuair beagán dhíobh so cléireacha, congantóirí 's prindíseacha a raibh Gaedhilg aca, tá go leór léor dhíobh nach bhfuair 's nár fheach leis. 'Nuair a thosaigh Connrathóirí ar dtús ag deanamh iarracht ar phostaibh oscailt suas do Ghaedhilgeóiríbh, bhí go leór litreacha ghá sgríobh 'a ghá seóladh i nGaedhilge; acht do réir deallraimh níl a leath-oiread 'ghá dheanamh anois. Chualamar tamall ó shoin go raibh siopadóirí áithridhe i mBaile Átha Cliath ar tí Gaedhilgeóirí a bhí 'na gcléireacha aca, a sgaoileadh chun bealaigh, mar nach rabhadar ag fághail aon litreacha i nGaedhilg le tamall! Nach deas an sgéal é sin? Má cuirtear an Cumann ar bun — 's tá súil againn go gcuirfear — is mór an obair atá amach rompa. Ní gábhadh dóibh oibreacha a chur ar bun le haghaidh slighe-bheathadh d'fhághail cheana. Má tá Connraithóirí daríríbh, is gearr go mbéidh Gaedhilgeóirí i n-oifigibh gach uile bhord puiblidhe, i n-oifigibh gach uile Cómhaltas oibre — bóithre-iarainn &rl. — i n-oifigibh posta; agus i gach uile siopa beag 's mór, ar fud na tíre. Tosuigheadh go maith ar an obair so tamall ó shoin; acht chuaidh se go mór i gciúineas; bhí' fhédir go raibhimíd, mar adéarfá, “ró-roimh-ré;” trí no ceathair do bhliadhnta ó shoin ní raibh an oiread Gaedhilgeóirí againn a bhí abalta ar phostaibh den tseórt a thógáil 's atá anois. Mar adubhramar thuas: tá súil againn go gcuirfear an Cumann ar bun. B'fhearr Cumann fé leith i ngach aon chúige. Cuir i gcás d'fhéadfadh gach aon Chraobh 'sa gCúige ó beirt go dtí ceathair nó cúigear — do réir a m-baill — a cheapadh le bheith 'sa gCumann; thiocfaidís-sean le chéile, 's cheapaidís an oiread so Cumainn bheaga le haghaidh ceanntair áithridhe, agus a d'oibreóchadh mar leagfadh an Mór-Chumann amach dhóibh. D'fhéadfaidhe tosaigh le siopadóiríbh atá i bhfabhar nó i nainm a bheith i bhfabhar na Gaedhilge, agus iarraidh orra geall a thabhairt, go ndéanfadh siad iarracht ar Ghaedhilgeóir d'fhághail feasta nuair a bheadh duine ag tastáil uaidh; agus go ndéarfaidís sin in a bhfógraidhe 'sa bpáipéar. Gach uile shiopadóir a bhéarfadh an geall, a ainm a chur shíos, 's na hainmneacha go léir a chur i gcló i bpáipéar an cheanntair. Bíodh gach ball de'n Chumann san áirdeall; 's má ghníonn a leithéid so no siúd dearmad ar a gheall, cuireadh an Cumann i n-úil dhó é; dá ndúilltaigheadh sé a gheall a choimhlíonadh, is iomdha slighe a bhéadh ag Cumann leis an bhfeall a chur i gcéill dó. Níl amhras ar bith nach gclisfeadh cuid aca, go díreach mar chlis cuid de na bordaibh puiblidhe; acht dá leanfaidhe do'n obair go dian dicheallach — acht a bheith deas ciúin foighideach — go ceann cupla bliadhain nó trí, támuid cinnte go mbeadh athrughadh ar an sgéal. Mar adubhramar cheana, d'fhéadfaidhe thosughadh le lucht na siopaí; annsin le oifigíbh na mbord Puiblidhe, 's uatha so dtí oifigíbh na mbóthar-iarainn 's na m-banc; agus oifigí an Riaghaltais. Dá mbeadh na Cumainn bheaga dháríríbh le na gcuid oibre, bheidís ag comórtas le chéile cia aca is mó a mbeadh obair le tabhairt aca, 'nuair a thiocfadh Mór-Chumann an Chúige i gceann a chéile ag deireadh na ráite. D'fhéadfadh Ard Chumann (an oiread so baill as gach Mór Chumann) a theacht i gceann a chéile uair sa mbliadhain, chum obair na gCumann go léir a sgrúdughadh, 's féachaint le feabhas a chur ortha. D'fhéadfaidhe obair na gCumann so a chur ar aghaidh go deas, réidh, ciúin, socair; dá ciúine dá mbeadh se bh'amhlaidh a bhfearr é. Ní bheadh Gaedhilgeóir dá gcuirfidhe i n-oifig nó i siopa; nach sgríobhfadh an oiread so litreacha, no nach n-ordóchadh a chuid earraidhe i nGaedhilg; do réir mar bheadh na litreacha so ag teacht, bheadh tuilleadh cléireacha Gaedhealacha ag tastáil; 's mar sin de, bheadh an obair ag leathnughadh 's ag buanaghadh. Is fada uainn a radh go bhfuigheadh an obair so slighe bheathadh do gach uile Ghaedhilgeóir a bhfuil se de dhíth air; acht támuid cinnte dearbhtha go bhfuigheadh sé, i gceann tamaill, slighe-bheathadh do shluagh mór aca. Is cinnte nach mór dhúinn rud éigin a cheapadh tá na sean-Ghaedhilgeóirí ag fágháil bháis, 's tá na Gaedhilgeóirí óga ag imtheacht, ar thóir slighe-bheathadh i dtíorthaibh eile, 's ní choinneóchaidh caint 'sa mbaile iad. Má tá slighe ar bith eile i n-aigne ar leigh- theóirí a mheasann siad bheith níos fearr ná é so leagtha amach thuas; nó feabhas ar bith le cur air, béidhimíd an buidheach a mbarramhla d'fhághail, 's a chur i gcló sa g“Claidheamh.”
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
