Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
Sean-Ranna Ultacha
Title
Sean-Ranna Ultacha
Author(s)
Mac Gréagóir, Aoidhmín,
Pen Name
Gréagóirína Nic Gréagóir Gréagach
Composition Date
1908
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1908_06_20_06a> <L 06> <B 1908> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U Ní fios> <F An Claidheamh Soluis> Sean-Ranna Ultacha. III. Anois, a chairde léighinn, táim ag cur síos dhá amhrán canfairteach ag taispeanadh go bhfuil amhráin ghreannamhla le fágháil i measg muinntire Gleanna Eallaigh go seo: AN BUINNÍN BUIDHE. Ar siubhal domh lá samhraidh Síos an sráidín bhuidhe, Fuair mé sparán leathair, Is ba dheas an sparán é. Chuir mé in mo phóca é, Is a bhaile chuaidh mé, Bhí buinnín buidhe ins an sparán, Is ba dheas an buinnín é. D'éirigh mé go moch ar maidin Is chuaidh mé ar an aonach, Is cheannuigh mise bóin, Is ba dheas an bhóin í. Thiomainn mé a bhaile í Is chuireas í i gcró an tighe, Thug an bhóin bainne dom Is ba dheas an bainne é. Acht maidin sneachtach geimhridh Nuair d'éirigheas in mo shuidhe, Bhí mo bhóin marbh, Luach mo bhuinnín bhuidhe! Seo síos an ceann eile: — BIRÍN AR BHIRÍN Is é Birín ar Bhirín An madadh beag manntach, Madadh na caillighe buidhe Birín cam-shrónach. Birín ar Bhirín Madrín na béice, Seile i n-a bhéilín Le sannt a bhéile. I ndiaidh na gcearc Thíos ins an ghleann. I ndiaidh na gcaorach Thuas ar an bheann. Ag tamhaint ar an ghréin Ag tamhaint ar an ghealaigh, Ag tamhaint ar a sgáth féin Ag tamhaint ar an chailligh. Cha gcluineann sé na gadaidhthe Is goideann siad leobhtha, Is má 'tchíonn sé na bitheamhnaigh Cha bhaineann sé dhóbhtha. B'é Birín ar Bhirín An madadh beag manntach, Madadh na caillighe buidhe Birín cam-shrónach! Seo tuilleadh tomhaiseanna is ceisteanna: — Triúr ag cuardughadh bídh, Ar bhruach Locha Léin D'ith biadh na triúr Is d'fhill ar ais é féin. Freagra - Deargán nó broth ar do shúil. Fear beag ramhar. Le bolg mór Gan cosa gan lámha Is srón fada go leor. Freagra — Túlán. Léimeachan léimeachan os na gcloch Léimeachan léimeachan go dtí an loch. Freagra — Fliuchán díghe. Fear fada glas I n-a sheasamh sa pháirc A ghruag gorm Is a fhéasóg géar. Freagra — Fothanán. Bolg liath Is a thóin aniar Is é ag dul siar Go Connachta. Freagra — Néal Tá Stair na hÉireann ag muinntir an Ghleanna go seo. Seo síos rann beag faoi Chormac flaitheamhail Mac Airt, Árd-Rí na hÉireann, agus gan aimhreas bhí Éire sonasach an uair sin seachas anois: — I n-aimsir Chormaic Mhic Airt Bhí an saoghal go haoibhinn ait: Bhí nead in gach crann is breac in gach linn, Bhí naoi fichid cnó ar gach craobhín, Is naoi fichid craoibhín ar gach crann. Seo síos sean-rádh: — Is fearr paiste 'ná poll, Is fearr lom 'ná léan, Is fearr ruadh 'ná bheith gan cionn! Nuair a bhí Fionn Mac Cumhaill ar a eachtraidhibh cha dearn fé dearmad ar Ghleann Eallaigh. 'Tchífidh sibh sin ins an sgéal seo síos: — Lá dá rabh Fionn Mac Cumhill ag fiadhach is ag síor-fhiadhach i nGleann Eallaigh is ar na sléibhtibh thart timcheall, dhúisigh Bran gearrfhiadh is rith sé go gasta i n-a dhiaidh ins an am céadna. Chuir Fionn Mac Cumhaill a órdóg i n-a bhéal agus chogain sé í go dtí an smior, agus ó'n smior go dtí an smúsach, agus bhain sé fios as an órdóig: mara mbéarfadh Bran ar an ghearrfhiadh go stróicfeadh sé Fionn i n-a phíosaíbh is dá sáithfeadh sé méireog i n-a chraos-bhéal síos go dtí a chroidhe marbhóchaidh sé é nuair thiocfadh Bran ar ais. Theip an gearrfhiadh air agus ar ais leis go gasta is a chraos-bhéal fosgailte is an seile nimheamhail ag tuitim as a bhéal mar braonaschail fá choinne Fhinn, acht bhí Fionn Mac Cumhaill réidh leis agus le aon iarracht amháin chuir sé an mhéireog fríd a chraos-bhéal síos go dtí a chroidhe is thuit Bran marbh ar an bhomaite. Annsin thosuigh Fionn Mac Cumhaill ag gol is ag caoineadh fá Bhran agus seo mar dubhairt sé: — A Bhrain, a Bhrain, cú uasal gasta, Acht an nídh bhrónach go bhféil deireadh leat Anois, a Bhrain, béidh sus ar mo bhéal fút Agus tusa ag goid mo bhéile. Anois, a Bhrain mhóir chraos-bhéalaigh Cha mharbh tú mo chait. Gréagóirína Nic Gréagóir Gréagach
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
