Historical Irish Corpus
1600 - 1926
Historical Dictionary of Irish
Search the corpus
Browse the Text Archive 1600-1926
An Rúise - Conntabhairt an Riaghaltais
Title
An Rúise - Conntabhairt an Riaghaltais
Author(s)
Breathnach, Mícheál,
Composition Date
1908
Publisher
An Claidheamh Soluis
Téacs
Comhad TEI
Gnáth-Théacs
Comhad ePub
Search Texts
Enter word/phrase
Search Type
Headword
Standardised
Exact match
Phrase
Word Type
All
Adjective
Noun
Preposition
Pronoun
Verb
Verbal Noun
Poetry/Prose
Both
Prose
Poetry
Set Dates
1600
1926
<N CS1908_02_01_05> <L 05> <B 1908> <C Prós> <M 8> <T An Claidheamh Soluis> <U Mícheál Breathnach> <F An Claidheamh Soluis> An Rúise Conntabhairt an Riaghaltais. Tá ceathrar as gach deichneabhar do mhuinntir impireachta an Tsar, thríd 's thríd, nach n-admhuigheann gur Rúisigh iad chor ar bith. Agus ní headh acht an oiread. Is iomdha cnead a bhainfeas siad so as riaghaltas na Rúise. Má socruighthear ceart guthaidheachta a bheith ann chor ar bith ní féidir iad so fhágáil i leath-taoibh. Caithfidh sé go mbéidh baint aca le toghadh na Mór-Fheise, agus go mbéidh sé de chead aca a dteachtairí féin a sholáthar i measg a muinntire féin. Rachaidh na teachtairí seo 'na feise ull- mhuighthe le troid i n-aghaidh an riaghaltais. Ní staonfaidh siad. Ní ghéillfidh siad. 'Sé a meas dhá láidre dhá mbíd an riaghaltas gurab amhlaidh is mó a bhéas a dtíortha féin i gconntabhairt. Mar sin de, béidh siad d'acht 's d'áithrid ag iarraidh an riaghltas a lagadh, agus ag iarraidh gléis riaghaltais ar leith a shaoradh dá dtíorthaibh féin. Tá go leor de'n dream so atá 'n-a bhfearaibh léigheannta fad-bhreathnuightheacha. Tá cuid dhíobh oilte go maith ar ghnathaibh poilitidh- eachta agus a bhfuil sean-chleachtadh aca ar an obair — go háithrid na Pólaigh. I dteannta na ndreamann so, is fíor a rádh go bhfuil go leor leor de na Rúiseachaibh féin nach bhfuil uatha acht athrughadh a chur ó bhun go barr ar ghléas riaghluighthe a dtíre. 'Sé mheas a lán Rúiseach gur mian le trian a muinntire féin an t-athrughadh mór tábhachtach so a chur i bhfeidhm chomh luath 's gheobhas siad faill agus deis ar a dhéanamh. Tuigfear mar sin gur beag an fonn a bheadh ar an Tsar an dream “mí-dhílis” seo a fheiceál ag cur a gcos uatha i dTeach na Feise 'n-a phríomh-chathair féin. Dhá mbeadh a mhí-shuaimhneas fá láthair badh mheasa seacht n-uaire déag é dá mbeadh an fhuireann neart- mhar láidir seo ag gearradh agus ag liobhairt air féin agus ar a riaghaltas suas le n-a chluais ó Luan go Satharn. Dhá fhuide uaidh iad 'seadh is fearr leis é, agus 'seadh is fearr dó é, b'fhéidir, freisin. Is furus dúinn a thuigsint anois cia an fáth go bhfuil gléas toghtha na ndaltaí feise chomh mí-shásamhail 's tá sé fá láthair. Acht ní chreidim féin go dtiocfaidh leis an riaghaltas an sgéal a réidhteach nó a leigheas le gleacaidheacht ná le beartaidheacht acht oiread le chéile. Bainfear an ceart amach luath nó mall de bhuidheachas de lucht comhairle an Tsair. Dhá mhéad a mí-mhuinghin agus a n-aimhreas ar na daoinibh borba mór-ghlóracha so atá ag éileamh a gcirt 'seadh is lugha a rachas sé 'un tairbhe dóibh féin sa deireadh. Lucht an achrainn. Tá a lán sa mhullach ar lucht an achrainn. Deirid gur daoine faidháine gan léigheann gan foghlaim a mbunáite; nach dtuigid céard a bhaineas do'n tsaoirse; nach bhfuil 'fhios aca céard a bhaineas do ghnóthaibh riaghaltais. Is fíor nach bhfuil mórán oideachais ar go leor dhíobh, acht cia is cionntach leis sin? Cia an fáth nach dtugann Riaghaltas na Rúise deis do na bochtaibh so ar léigheann agus foghlaim fhágháil? Tá 'fhios agam go rígh-mhaith gur dheac- air sgolta a chur ar bun amach fá'n bhfiadhántas agus gan iargcúltacht — 'sna háiteachaibh uaig- neacha atá dealuighthe amach ó gach bóthar agus baile. Acht ceist agam ar lucht comhairle an Tsair: An maith leo na daoine i gcoitcheann a bheith cliste, eolasach, léigheannta? An bhfeil- feadh sin dá gcúrsaibh féin? An ndéanfadh sin cúis do'n Tsar? Is iongantach an rud an fhoghlaim. Ní furusta sglábhaidhe a dhéanamh de'n té a bhfuil uaisleacht na haigne agus na hintinne aige. Dhá léigheannta an duine 'seadh is neamh-spleadhaighe é i neithibh áithride. Tá gus agus treoir agus éirim ann féin. Tá muinghin aige as féin. Meadhuigheann sé gach ceist níos cúramaighe, sgrúduigheann sé gach nídh níos cruinne, féachann sé ar cúrsaíbh an tsaoghail níos grinne de bharr an léighinn agus na foghlama. Tuigeann sé céard a bhaineas do phoilitidheacht. Badh chóir go dtuigfeadh sé céard a bhaineas dó thír-ghrádh agus do dhualgas an duine do thír a dhúthchais. 'Sé fear na foghlama an treoraidhe. 'Sé chuireas dlúthas le neithibh móra tábhachtacha an tsaoghail. Ní baoghal nach mbéidh sluaighte ag sodar 'n-a dhiaidh i ngluaiseacht aithrid ar bith má chuireann sé i gcéill dóibh cia an tairbhe a thiocfas aisti. Is fusa do riaghaltóiríbh áithride sa saoghal so na daoine a choingbheáil fá smacht má fágtar i ndorchadas an aineolais iad. Mar sin 'seadh thuigim-se an sgéal i dtaoibh na Rúise. Tá leath na ndaoine gan aon fhoghlaim. Nach mithid dóibh seo athrughadh sgéil a bheith aca feasta? Cuiridís i gcéill iad féin. Níor chóir go mbeadh aon fhaitchíos roimh an léigheann agus roimh an eolas — roimh an bhfíor-eolas. Tá daoine léigheannta i dtosach na gluaiseachta so atá ar siubhal sa Rúise agus tá sluaighte láidre ar aon intinn leo. Níl ar an treoraidhe acht an “sliogán- buile” a ullmhughadh agus is furusta dhó duine fhágháil a dhéanfas úsáid dhe le Diúc mór nó Árd-Thaoiseach a chur ar lár. Rúisigh i gcéin. Tá Rúisigh ar fud na Mór-Thíre annso atá ag déanamh an méid uisge-fá-thalamh is féidir leo é ar an gcúlráid i n-aghaidh an Tsair agus an Riaghaltais. Tá cuid dá dtaoiseachaibh ag cur dlúthais le neithibh áithride i Lonndain agus i bPáras agus i gcathaireachaibh nach hiad. Casadh Rúiseach orm féin annso anuraidh a díbrigheadh go Siberia i ngeall ar a bheith ag sgríobhadh alt 'sna páipéaraibh ag tabhairt fá'n riaghaltas, agus ag moladh an achrainn dá léigh- theoiríbh. Chaith sé dhá bhliadhain ar an-chaoi i gcarcair le n-a lán braighdeanach eile. Annsin chaill sé an tsláinte de bharr a bhfuair sé de ghéar-call sa ngéibheann agus sgaoileadh bóthar leis. Tháinig sé do'n Eilbhéis go neartuigheadh an tsláinte, agus chaitheadh sé furmhór gach lae ag sgríobhadh chuig na páipéaraibh. Ní gábhadh a rádh — cé nach raibh a shláinte go ró-mhaith — go raibh sé 'n-a theinidh-bhruithte le fonn troda. Agus má bhí a pheann 'un cur síos le n-a bhriathraibh dána béil ní baoghal nach dtug sé fá riaghaltas na Rúise go garbh é. Mícheál Breathnach. Léisin, An Eilbhéis.
19 Dawson Street, Dublin 2
D02 HH58 +353 1 676 2570 info@ria.ie
Cookie Use
Website developed by Niall O'Leary Services
